J. G. Ballard n AYRINTI YAYINLARI ndan Ç kan Kitaplar :

Transkript

1 J. G. Ballard n AYRINTI YAYINLARI ndan Ç kan Kitaplar : Günefl mparatorlu u Yak n Gelece in Mitoslar S n rs z Rüyalar Diyar Cennette Bir Koflu Kokain Geceleri Süper Kent Beton Ada Milenyum nsanlar Çarp flma Vahflet Sergisi

2 Ayr nt : 534 Biyografi-Otobiyografi Dizisi: 1 Hayat n Mucizeleri J. G. Ballard ngilizce den Çeviren Timuçin Binder Yay ma Haz rlayan Gökçe Çiçek Çetin Kitab n Özgün Ad Miracles of Life J. G. Ballard 2008 Bu kitab n Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir. Kapak Gökçe Alper Bask ve Cilt Mart Matbaac l k Sanatlar (0 212) (Pbx) Mart Plaza Merkez Mah. Ceylan Sk. No: Nurtepe/Ka thane- stanbul Birinci Bas m 2009 Bask Adedi 2000 ISBN SERT F KA NO AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Eminönü - stanbul Tel.: (0212) Fax: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

3 J. G. Ballard Hayat n Mucizeleri

4

5 Fay, Bea ve Jim e...

6

7 çindekiler Birinci Bölüm 1. fianghay da Dünyaya Geliflim (1930) Japon flgali (1937) Avrupa da Savafl (1939) Annem ile Babam Pearl Harbor Bask n (1941) Lunghua Kamp (1943) Satranç, Can S k nt s ve Belli Bir Yabanc laflma (1943) Amerikan Hava Ak nlar (1944) Tren stasyonu (1945) Savafl n Sonu (1945) 89

8 kinci Bölüm 11. Bafla Gelen Çekilir (1946) Cambridge Blues (1949) Ç l k Atan Papalar (1951) Hayati Keflifler (1953) Hayat n Mucizeleri (1955) Bu Yar nd r (1956) Bilge Kad nlar (1964) Vahflet Sergisi (1966) Tedavi Dönemi (1967) Yeni Heykel (1969) Ö le Yemekleri ve Filmler (1987) fianghay a Geri Dönüfl (1991) Eve Dönüfl (2007) 213

9 B irinci B ölüm

10

11 fi anghay da D ünyaya G eliflim (1930) anghay General Hospital da, 1 Kas m 1930 tarihinde zor bir do- umun sonucunda dünyaya gelmiflim. nce yap l, dar kalçal annem, y llar sonra bu zor do umu dünyan n nas l düflünceden yoksun bir yer oldu unu gösteren bir iflaret olarak aç klayacakt bana. Akflam yemeklerinde bana s k s k kafam n fleklinin do um esnas nda bozuldu unu söyleyecekti ve san r m ona göre bu benim yeniyetmeyken ve gençken neden de iflken bir kiflili im oldu unu k smen aç kl yordu (doktor arkadafllar ma göre, böyle bir do umun herhangi ola anüstü bir etkisi olamazd ) y l n n Eylül ay nda ise, k z kardeflim Margaret sezaryenle gerçeklefltirilen do um sonucunda dün- General Hospital: Tek bir konuda uzmanlaflmayan, tam teflekküllü hastanelere verilen isim. (ç.n.) 11

12 Hayat n Mucizeleri yaya gelmiflti; ama annem hiçbir zaman bunun çok daha genifl anlamlara çekilebilecek öneminden bahsetmemiflti. Amherst Bulvar 31 Numara da, fianghay n bat banliyölerinden birinde, Uluslararas Bölge s n r ndan yaklafl k 800 metre ilerde ama fianghay polisinin kontrol etti i genifl alanda oturuyorduk. Evimiz hâlâ duruyor; ama 1991 de fianghay en son ziyaret etti imde, Devlet Elektronik Enstitüsü nün kütüphanesiydi. Uluslararas Bölge, güney s n r nda uzanan neredeyse ayn büyüklükteki Frans z Bölgesi yle birlikte, Bund mevkiinden, Whangpoo Nehri ne bakan bankalardan, otellerden ve ticarethanelerden oluflan hattan, bafllayarak befl mil bat ya uzan yordu. Neredeyse kentin tüm büyük ma azalar, restoranlar, sinemalar, radyo istasyonlar ve gece kulüpleri Uluslararas Bölge deydi; ama bir de fianghay n, sanayi merkezi olan genifl kenar bölgeleri vard. Say lar befl milyona ulaflan Çinliler Uluslararas Bölge ye serbestçe girebiliyordu ve fianghay n caddelerinde gördü üm insanlar n büyük k sm Çinliydi. San r m Çinli olmayanlar n say s elli bine ulafl yordu: Britanyal lar, Frans zlar, Amerikal lar, Almanlar, talyanlar, sviçreliler, Japonlar ve çok say da da Beyaz Rus ve Yahudi göçmen. Genel kan n n aksine, fianghay Britanya kolonisi de ildi. Savafltan önce ve sonra ziyaret etti im ve canl ticaret merkezlerinden daha ziyade gambot demirleme mevkilerinden, donanman n yak t ikmal üslerinden kesinlikle biraz daha fazlas n and ran, pembe cine ve Kraliçe ye-ba l l k-ad na-kadeh-kald rmaya afl r bel ba lam fl Hong Kong ve Singapur a benzemiyordu. fianghay, flimdi oldu u gibi (yüzde doksan Çinli ve yüzde yüz Amerikanlaflm fl) o zaman da International Settlement: fianghay daki Britanya ve Amerikan yurttafllar na ayr lm fl bölge ve tan nm fl statü. Genelde ngilizlerin ve Amerikal lar n yaflad bölgeye verilen ad. (ç.n.) fianghay n Whangpoo ilçesinin ad. Eski Uluslararas Bölge nin içinde kalan bu yerden bahsedilince, Whangpoo Nehri nin k y s ndaki yolda bulunan r ht mlar ve binalar anlafl l rd. (ç.n.) Britanyal lar: Yazar Britanyal lar ve ngilizler biçiminde bir ayr m yapt ndan, Britanyal lar terimi ngilizler fleklinde çevrilmemifltir. Yazar ngiltere yi ve ngilizleri Britanya y, yani Birleflik Krall oluflturan parçalardan biri olarak kabul ediyor. (ç.n.) Gambot (gunboat): Modern ça n bafllar nda, özellikle kinci Dünya Savafl na kadar olan dönemde, hücumbottan biraz büyük, atefl gücü hafif savafl gemilerine verilen genel isim. Nehirlere de girebilen bu deniz araçlar, sömürge ça nda askeri aç dan zay f ülkeleri dize getirmek için kullan ld klar için gambot diplomasisi terimine de yol açm flt r. (ç.n.) Loyal Toast: Britanya d fl nda yaflayanlar n toplant larda ilk kadehi Kraliçe ad na kald rmalar. (ç.n.) 12

13 fianghay da Dünyaya Geliflim dünyan n en büyük kentlerinden biriydi. Garip reklam panolar (Notrdam n Kamburu filminin galas nda d flar da duran elli Çinli kamburdan oluflan fleref k tas akl ma gelenlerden biri) kentin günlük gerçekli inin parças yd. Ama bazen düflünüyorum da, acaba gerçeklik bu kentte eksik olan unsurlardan biri miydi? Her dilden gazeteleri ve onlarca radyo istasyonuyla, fianghay zaman ndan önde bir medya kentiydi. Her ne kadar o yaflta binlerce bar ve genelevi hakk nda hiçbir fikrim yoksa da, Do u nun Paris i ve dünyan n en günahkâr kenti olarak ünlenmiflti. Giriflimde s n r tan - mayan kapitalistler gösteriflli bir flekilde, yaralar n uluorta sergileyen dilencilerle dolu caddelerinde at koflturuyordu. fianghay ticari aç - dan önemli oldu u gibi, uzun bir süre de Çin Komünist Partisi nin ana üssüydü lerde Komünistlerle Çang Kay-flek in kuvvetleri aras nda fliddetli sokak çat flmalar yafland larsa, arka plandaki, gece kulüplerinin dinmek bilmeyen müzi inden, fazlaca cesur hava gösterilerinden ve ac mas z para kazanma faaliyetlerinden ötürü zorlukla fark edilmesine ra men, terörist sald r lara s k rastlan lan bir dönemdi. Bu arada, fianghay Belediye Meclisi nin kamyonlar her sabah caddelerde dolafl p fianghay n dünyan n en sert kald r mlar nda açl ktan ölmüfl yüzlerce yoksul Çinlinin cesedini toplard. Partiler, kolera ve veba ufak ngiliz o lan çocu unun aile Buick iyle Country Club n havuzuna yapt heyecanl gezilerinde bir flekilde bir arada var olurdu. Mikroplu suyun yol açt fliddetli kulak a r lar s - n rs z Coca-Cola, dondurma ve floförün geri dönerken son ç kan Amerikan çizgi romanlar ndan almak üzere Amherst Bulvar nda duraca na dair verdi i bir sözle hafifletilirdi. Geriye dönüp bakt mda ve kendi çocuklar m n Shepperton da nas l yetifltiklerini düflündü ümde, çocukken benim çok daha fazla fley gözlemlemek ve anlamak zorunda kald m görüyorum. fianghay a Beyaz Rus dad m Vera n n eflli inde (güya beni floförün kaç rma ihtimaline karfl bir tedbirdi; ama bu al ngan genç kad n ince vücudunun ne kadar n bana siper edebilirdi?) yap lan her yolculukta, garip ve gizemli bir fley görür ama sanki normalmifl gibi davran rd m. San r m fianghay olarak adland r lan parlak ve kanl kaleydoskopu izlememin tek yolu buydu: Bir telefon dire ine ba lanm fl huysuz bir kaz n boynundan çekilmifl bir yüksük dolusu kan n tad n ç karmak Buick: Lüks kabul edilen bir Amerikan araba markas. (ç.n.) Country Club: fladamlar n n, seçkin ve zengin zümrenin bulufltu u kulüpler. (ç.n.) 13

14 Hayat n Mucizeleri 1934 te fianghay dayken. için Bubbling Well Caddesi nde duran varl kl Çinli ifladamlar ; bir dükkân sahibini döven, Amerikan mal tak m elbiseleri içinde genç Çinli gangsterler; yerleri için kavga eden dilenciler; yoldan geçenlere gülümseyen güzel Beyaz Rus bar k zlar (fazla hareketli zihnimi bir surats z olarak iflgal etmifl Vera yla k yasland nda, dad m olarak ne- 14

15 fianghay da Dünyaya Geliflim ye benzeyeceklerini merak ederdim). Her fleye ra men fianghay benim için, küçük zihnimi aflan fanteziler üreten büyülü bir yerdi. Her zaman görülecek garip ve ayk r bir fley vard : Bir yanda fianghay polisinin z rhl araçlar ç l klar atarak ayaklanm fl fabrika iflçilerinin aras na dalarken, di er yanda yeni bir gece kulübünün aç l fl n kutlamak amac yla yap lan ve genifl bir alana yay lan havai fiflek gösterisi ya da Park Hotel in d fl nda kürkler içinde, Vera n n söyledi ine göre arkadafllar n bekleyen fahifleler ordusu göze çarpard. Aç k la mlar pis kokan Whangpoo Nehri ne ak yordu ve tüm kent pislik, hastal k ve binlerce Çinli yemek sat c s - n n neden oldu u zehirli k zartma ya kokuyordu. Frans z Bölgesi nde büyük tramvaylar zillerini çalarak süratle kalabal klar yar yordu. Her fley mümkündü ve her fley al n p sat labilirdi. Birçok aç dan bir sahneyi and r yordu; ama ayn zamanda gerçekti ve san r m, yazarl m n büyük k sm onu bellek d fl yollar arac yla harekete geçirme girifliminden ibaret. Di er yandan, fianghay daki yaflam n tamamen formel yan da vard : Frans z Kulübü nde dü ün törenleri, küçük bir çocuk olarak ilk kez peynirli kanepeleri tatt m dü ünler (o kadar i rençtiler ki yeni, korkunç bir hastal a yakaland m sanm flt m). Bunlar n yan s ra, herkesin en güzel k yafetlerini giyip geldi i, fianghay Yar fl Pisti ndeki yar fllar ve Bund daki Britanya Konsoloslu u nda, saatlerce beklemeyi gerektiren ve beni neredeyse ç ld rtan, afl r flekilci çeflitli yurtsever toplant lar. Ailem tüm misafirlerin muhtemelen sarhofl oldu u mükellef resmi akflam yemekleri düzenlerdi. Bu geceler benim için, babam n nefleli arkadafllar n n yapt, anlamam n mümkün olmad konuflmalar dinlemek üzere sakland m divan n arkas nda yakaland mda sona ererdi. Edna, gemide kaçak yolcu var... diyerek haber verirlerdi varl m. Annem bana, 1930 lar n bafllar nda, Mançular devirerek Çin in ilk cumhurbaflkan olmay baflarm fl adam n dul efli Madam Sun Yatsen le tan flt r ld m bir kabul töreninden bahsetmiflti. Ama san r m ailem onun k z kardefli olan ve hem Amerika n n hem de Amerikan büyük sermayesinin yak n dostu Madam Çang Kay-flek i tercih ediyordu. Annem o s ralarda Country Club n popüler simalar ndan, otuzlar nda güzel bir genç kad nd. Bir keresinde fianghay n en iyi giyinen kad n seçilmiflti; ama bunu iltifat olarak kabul etti inden ya 15

16 Hayat n Mucizeleri da fianghay da geçirdi i dönemden (yaklafl k olarak 1930 dan 1948 e kadar) gerçekten zevk ald ndan emin de ilim. Y llar sonra, altm fllar na geldi inde ve uzun mesafe uçak yolculuklar n n müdavimi oldu unda, Singapur, Bali ve Hong Kong u ziyaret etmifl ama fianghay a gitmemiflti. Sanayi kenti demiflti, sanki konuyu kapatmak için bu yeterliymifl gibi. San r m babam, H.G. Wells e duydu u hayranl ktan ve insanl n kurtar c s olarak bilime duydu u inançtan ötürü fianghay annemden daha fazla sevmiflti. S k s k floföre önemli yerel yap lar n yan ndan geçerken yavafllamas n söylerdi: Kanseri tedavi etmek amac yla yap lm fl Radium Enstitüsü ile Uluslararas Bölge nin ortas nda, bir falc taraf ndan inflaatç l b rakt anda kendisine ölece i söylenmifl Irakl emlak zengininin yapt genifl Hardoon mülkü bu yap lardan ikisiydi. Adam, falc bunu söyledikten sonra fianghay n dört bir yan nda ço u kap s z ve iç k sm olmayan yap lardan ibaret mükellef pavyonlar infla etmiflti. Bund daki trafi in ortas nda, babam o s ralarda Çinli askeri yerel diktatörlerin fedaisi olan Çift Tabanca Cohen i iflaret eder ve ben küçük bir o lan çocu unun hayranl yla büyük bir Amerikan arabas n n kenarlar ndaki basamaklarda Chicago tarz ayakta duran silahl adamlara bakard m. Babam savafltan önce beni s k s k flirketinin Whangpoo Nehri nin do u yakas ndaki fabrikas na götürürdü. Her biri, tek bir iplik koptu unda makineyi durdurmaya ayarlanm fl ve yeniyetme bir Çinli k z n gözetiminde olan yüzlerce büyük Lancashire dokuma tezgâh n n ürkütücü sesi hâlâ kulaklar mda. Bu köylü k zlar çoktan sa r olmufltu; ne var ki, ailelerinin tek geçim kayna yd lar. Babam bu e itimsiz k zlar okuma yazma ö rensin ve bir gün memur olabilmeyi ümit etsin diye, fabrikan n yan na bir okul açm flt. Aç kças, bu beni etkilemiflti ve bunu dönüfl yolunda nehri karfl - dan karfl ya geçerken bindi imiz China Printing feribotu, yoksul akrabalar taraf ndan tabut alacak paralar olmad için Nantao Nehri ne at lm fl düzinelerce cesedin aras ndan dikkatlice geçmeye çal flt s rada uzun uzun ve derinlemesine düflünmüfltüm. Cesetler kâ t çiçeklerle donat lm fl olurdu ve motorlu sampan lar n yo un trafi inden ötürü yer de ifltirip bir oraya bir buraya sürüklenirdi. H. G. Wells ( ): Bilimkurgu romanlar yla tan nan ama edebiyat n birçok alan nda ürün vermifl ngiliz yazar. (ç.n.) Sampan: Uzakdo u ya özgü, alt düz nehir kay. (ç.n.) 16