MDS412-Madencilikte Bilgisayar Uygulamaları-Ara Sınav Ödevi

Transkript

1 MDS412-Madencilikte Bilgisayar Uygulamaları-Ara Sınav Ödevi Diyarbakır ili sınırları içinde olduğu bilinen ve işletilmekte olan bir yerüstü maden sahası ile ilgili olarak koordinat bilgileri Ruhsat-izin.xls dosyasındadır. Bu bilgiler ruhsat sınır koordinatları, Đşletme izin koordinatlarıdır. Ayrıca Ocakta bulunan iki basamak için 2013 ve 2014 yıllarında şev alt ve şev üst koordinatları alınarak üretim ve kazı miktarları hesaplamalarında bu koordinatlardan yararlanılmıştır. Ocaktaki üretimleri ile ilgili ölçümleri içeren bu yıllık koordinat bilgileri 2013 yılı için ocak-2013.xls ve 2014 yılı için ocak-2014.xls dosyalarında saklanmaktadır. 1. Bölüm Temel Đşlemler Şimdi bu koordinat bilgilerini Netcad ortamına atarak gerekli raporlama işlemlerini yapalım. Öncelikle Excel dosyasındaki verileri inceleyelim. Hangi veri hangi satırdan ve sütundan başlıyor. Buna çok dikkat edelim. Netcad i açıyorum. Söz konusu maden sahası Diyarbakır ilinde olduğu için Proje/Özellikler/Projeksiyon ayarlarını UTM 6 EU50 ve Diyarbakır dilimine göre ayarlıyorum. Ölçek 1000 olarak kalsın Google-Earth e görüntü atarken sorun yaşanmasın. Proje/Yardımcı Đşlemler/Oku komutunu veriyorum. Excel dosyasını seçip Projeye ekle kutusunu işaretliyorum. Excel dosyamdan şimdilik sadece ruhsat noktalarını almak istiyorum. Ruhsat-izin.xls isimli Excel dosyama bakınca ruhsat noktalarının 2. satırdan başlayıp 3 sütun boyunca devam ettiğini görüyorum. Koordinat bilgileri penceresini buna uygun dolduruyorum. Ruhsat ve izin koordinatlarım Netcad e aktarıldı. Noktalarımı görmek için Tabaka Modlarında (sarı üçgen) Nokta Adları nı açmalıyım. Ancak şu an tüm noktalar otomatik olarak yaratılan Nokta adındaki tabakada. Tabakalar menüsüne tıklayarak bunu görebilirim. Ruhsat ve izin koordinatlarımı adları Ruhsat ve izin olacak iki ayrı tabakaya taşımak istiyorum. Netcad de sol altta Aktif tabaka yazan yere tıklayıp Tabakaları açıyorum. (+) düğmesine basarak yeni bir tabaka yaratıyorum. Adı Ruhsat olsun.

2 Şimdi ruhsat koordinat noktalarımı bu tabakaya taşıyacağım. Bunun için ruhsat tabakası aktif iken Düzenle/Tabaka değiştir komutunu veriyorum. Netcad açıklama satırında Seçtiğiniz objeler Ruhsat tabakasına taşınacaktır yazıyor. Benim istediğim de bu zaten. Ruhsat noktalarımı başlarındaki R harfinden tanıyorum. Tek tek seçerek fare sağ tuş ile işlemden çıkıyorum. Bu koordinat noktalarım artık Ruhsat isimli tabakada. Bu nedenle renkleri de değişmiş olmalı. Aynı işlemleri uygulayarak ismi izin olan bir başka tabaka yaratıp adları iz ile başlayan izin koordinat noktalarını da bu izin tabakasına aktarıyorum. Şimdi 2013 ve 2014 yıllarında yapılan basamak koordinat bilgilerini projeye ekleyeceğim. Bunun için Proje/Yardımcı Đşlemler/Oku komutunu verip Excel seçili iken Projeye ekle aktif iken ocak-2103.xls dosyasını gösterdim. Verilerin 2. satırdan 1. sütundan başladığını pencerede bilgi olarak girdim. Bu işlem ile Ocağın birinci basamağına ait 2013 yılı verisi projeye eklendi. Tabakalarda (+) işaretini tıklayarak bir tabaka oluşturup adını 2013 yapıyorum ve Düzenle/Tabaka değiştir komutu ile 2013 yılı basamak bilgilerini 2013 tabakasına aktarıyorum. Aynı işlemi 2014 yılı verileri için de yapmak için ocak-2014.xls dosyasından yararlandım tabakası yaratıp 2014 noktalarını da 2014 tabakasına attım. Artık 2013 yılı ve 2014 yılı ocak şev noktalarımı ayrı ayrı üzerinde taşıyan adları 2013 ve 2014 olan tabakalarım var. Ayrıca ruhsat, izin koordinatlarım da kendi adları ile ayrı tabakalarda duruyor ve 2014 tabakalarını farklı renk ile boyayınca da bir yılda hangi noktalarda üretim yapıldığı ne oranda değişim olduğu ekrandan görünür hale geldi.

3 Şimdi 2013 yılı ve 2014 yılı koordinatlarını kullanarak ayrı ayrı iki adet üçgen model oluşturalım. Bunun için önce tabakalardan tüm tabakaların gözünü kapatıp gizledim. Ekranda sadece 2013 yılı noktaları görünür oldu. Ardından Netcurf/Üçgen Oluştur komutunu verdim. Gelen pencerede Noktalar ı seçip tüm 2013 yılı noktalarını seçip sağ tuşla işlemden çıktım. Karşıma gelen pencerede Model Tabaksı yazan yerde üçgen model adını üçgen_model-2013 olarak değiştirim ve en uzun üçgen kenarını 100 yaptım. Bu değer büyüdükçe hassaslık azalır, küçüldükçe bozuk üçgen oluşma olasılığı artar.

4 Şimdi Netsurf/Eğri işlemleri/ eğri geçir komutunu verdim yılına ait tüm üçgenlerimi seçtim ve gelen pencerede tabaka adını eğri-2013 yapıp işlemden çıkınca basamaklarım ile ilgili eğriler oluştu. Tabakalardan her yeri kapatıp sadece eğrilerin gözünü açınca aşağıdaki şekli elde ettim. Aynı işlemleri 2014 koordinatları için de yapmak için sadece 2014 tabakasını açtım. Yukarıda anlatıldığı gibi üçgen model oluşturdum. Sadece 2014 noktalarını kullandığım için adını üçgen_model_2014 koydum. Ardından 2013 için yaptığım gibi eğri işlemlerini yapıp adını eğri-2014 yaptım. Ve hem 2013 hem de 2014 için iki ayrı tabakada üçgen modellerim ve eğrilerim oluştu.

5 Hem 2013 ve hem de 2014 yılı eğrilerine ait tabakaları açıp diğer her şeyi kapatınca ocaktaki yıllık ilerleme göründü. Şimdi basamak şevlerimi şev şeklinde taramak istiyorum. Bunun için eğri ve üçgen model tabakalarımı kapattım. Sadece 2013 ocak tabakam açık yılı şev üst ve alt nokta koordinatlarımı ekranda görebiliyorum. Noktalarımın isim kodlaması şöyle; mesela 13B1SU_2 noktası 13 yılı gösteriyor yılında alınmış nokta, B1 birinci basamak demek, SU şev üst noktası demek, _2 ise 2. nokta anlamına geliyor. Bu durumda 13B2SA_8 noktası; 2013 yılı, ikinci basamak şev alt verisi ve 8. nokta demektir.

6 Noktalar ekranda iken Netsurf/Şev taraması/normal şev taraması komutunu veriyorum. Netcad açıklama cümlesi bana şev üstünün ilk noktasını göster diyor, nokta yakalama modunu açıp 13B1SU_1 den başlayarak son noktaya kadar tek tek gidebilirim ama daha kolay bir yolu var. Netsurf/Şev taraması/normal şev taraması komutunu verdikten sonra klavyede uzun çubuğa, ara çubuğuna (spacebar) basıyorum. Karşıma koordinat hesap makinası çıktı. Ortasındaki 124 düğmesine basıyorum. Şevin ilk noktasını giriyorum; 13B1SU_1 sonra iki nokta yazıyorum ve en son noktayı giriyorum 13B1SU_30 bu kadar. Netcad kendisi şev üstünü çiziyor. Şev altı için de aynı şekilde ara çubuğuna basıp 124 e tıklayıp kısa yoldan 13B1SA_1..13B1SA_30 yazıyorum ve şev altı da tamam. Şev alt da bitince sağ tıkla işlemden çıkınca ortaya çıkan şev tipleri minik penceresinde normal şevi seçer seçmez şevlerim hazır.

7 Aynı işlemleri ikinci basamak için de yaparak ikinci şevimi de tamamladım. Aynı işlemleri 2014 yılı noktaları için de yapabiliriz. Böylece ilerlemeyi görebiliriz.

8 Şimdi enkesit işlemleri yapacağım. Enkesit işlemleri ile ocağın kesitini görebilirim. Ya da iki yıl arasındaki kazı/dolgu miktarlarını hesaplatabilirim. Öncelikle tabakalar penceresinden yeni bir tabaka yaratıp adını A-A _kesit koydum. Ardından üçgen-model-2013 tabakasını ve yeni oluşturduğum A-A _kesit tabakasının gözünü açtım, diğerlerini kapattım. A- A _kesit tabakası aktif iken üçgen model2013 açık iken Çiz/Çizgi çiz komutu ile üçgen modelin dışına taşmayan bir çizgi çizdim.

9 Netsurf/Enkesit işlemleri/güzergah tanımla komutunu verdim. Karşıma çıkan küçük pencerede üç nokta [ ] düğmesini tıkladım. Oluşturulacak güzergahın adını guzergah olarak belirleyip Kaydet e bastım. Bir önceki minik pencere tekrar geldi. Tamam dedim kapattım. Netcad bana güzergah olarak oluşturulacak nesneleri seç mesajını verdi. Daha önce boydan boya çizdiğim çizgiyi tıklayarak güzergahımı tanımladım ve sağ tuşla işlemden çıktım. Netsurf/enkesit oluştur komutunu verdim. Enkesitlerin oluşacağı güzergahı seçmek için pencere açıldı. Az önce kayıy yaptığım guzergah dosyasını tıklayıp Kaydet e bastım. Tamam dediğimde enkesit dosyasının adını vermemi istedi.

10 Adını enkesit-1 koydum ve Kaydet e bastım. Enkesit aralığım azaldıkça hassaslık artar ama işlem adedi ve sonda oluşacak tablonun büyüklüğü artar. Bu değeri 10 aldım. Enkesit genişliği de kollar üçgen model içinde kalacak ama araziyi kaplayacak şekilde ayarlanmalıdır. Onu da 20 aldım. Enkesitlerim güzergah boyunca oluştu. Şimdi Netsurf/enkesit işlemleri/profil çizimi komutunu verdim. Enkesit dosyasını soran pencere geldi, az önce kayıt ettiğim enkesit1 dosyasını tıklayıp gösterdim. Aç düğmesine basınca enkesit çizimi penceresi geldi.

11 Yatay ölçek ve düşey ölçek ocak basamaklarının kesit görüntüsünün ölçekli olarak gösterilmesi için gereklidir. Kıyas kot farkı ise kesitin en alttan değil de 5 m yukarıdan başlamasını sağlamak içindir. Kesitim oluştu. Üzerinde gereğinden fazla bilgi var diye düşünüyorsanız, tabakalar penceresinden PR_ ile başlayan enkesit ile ilgili pencerelerden bazılarını kapatarak daha sade bir görüntü elde edebilirsiniz.

12 Kesitte 10 ar metre arayla veri ölçüldüğü görülüyor. (Enkesit aralığını 10 girmiştik). Her 10 metrede bir kez kot değeri ve mesafe yazılmış. Bu kesiti 2013 yılına ait üçgen modeli kullanarak hazırladık yılı üçgen modeli açık iken aynı güzergah çizgisini kullanarak aynı enkesit aralığı değerleri ile bir de 2014 yılı için ocak kesiti çizilebilir. Burada tekrar olmasın diye o işlemleri göstermedim ama 2013 ile aynı şekilde güzergah ortak olarak yeni bir kesit yaptığımda ve üst üte getirdiğimde A-A kesit hattı üzerindeki değişim (dolgu/kazı) gözlenebilir.

13 Şimdi, kazı/dolgu miktarını hesaplayalım ve değerleri tablo olarak verelim. Bunun için 2013 ve 2014 yıllarına it şevlerimin sınırlarını görmeliyim. Tabakalardan sadece 2013 ve 2014 şevlerimin üst sınırlarını açıyorum. Diğer tüm tabakaların gözlerini kapattım ve 2014 değişimi şev üst sınırlarından görünüyor. Yapmam gerek şu; her iki sınırın değişim yerlerinden kırıklı bir çizgi çizerek bu çizgiyi güzergah olarak belirleyeceğim. Ardından sadece 2013 üçgen model açıkken bu kırıklı çizgiyi güzergah yapıp enkesit çizeceğim ve bunun adı enkesit2013 olacak. Ardından kırıklı çizgi aynı kalacak ama bu sefer 2014 üçgen modeli açık olacak ve enkesit çizeceğim bunun d adı enkesit 2014 olacak. Sonra Netsurf/enkesit işlemleri/enkesitlerden kübaj komutunu kullanıp 2013 ve 2014 enkesitlerini önceden alınan ve sonradan alınan enkesitler diye tanıtacağım.

14 Güzergahı çizdim ve 2014 şevlerinin ortasından geçecek şekilde çizdim. Başında ve sonunda kesişim noktası yakala modu yardımcı oldu. Şimdi üçgen model 2013 ü açtım. Güzergah tanımla işlemlerini yaptım. Güzergahı seçerken kırıklı çizgi olduğu için sırasıyla ve başlangıçtan sona tek tek seçmek önemli. Yukarıda anlatıldığı şekilde enkesit oluşturdum. Adını enkesit2013 koydum. Tabakalardan enk_plan ı kapattım. Üçgen model 2013 ü kapattım üçgen modeli açtım. Aynı guzergah için enkesit2014 dosyasını aynı şekilde oluşturdum. Enkesitlerin boyutlarını aynı girdim. Artık aynı kırıklı guzergah üzerinden alınan iki enkesitim var, birinin adı 2013 diğerinin adı Netsurf/enkesit işlemleri/enkesitlerden kübaj komutunu verdim.

15 Sonraki alım enkesiti olarak 2014 enkesitini ve önceki olarak da 2013 enkesitini girdim. Hesapla ya bastım. Adım adım her enkesit adımı için hesaplama geldi. Toplam değer kümülatif olarak tablo sonunda göründü.

16 2. Bölüm-Raporlama Şimdi Ruhsatlı maden saham işin Rapor düzenleyeceğim. Yapmak istediğim şey bir sayfa üzerinde Maden işletme izin koordinatları, Ruhsat köşe koordinatları, ocak sınırı, şevler, enkesitler ve diğer rapor bilgilerinin tümünü bir sayfada yerli yerinde oluşturmak. Çıktı alıp Migem e gidecek kadar hazır olsun istiyorum. Bu işlemler için de aynı verileri kullanacağım (Ruhsat-izin.xls ve ocak2013.xls ile ocak2014.xls data dosyaları). Birinci bölümde anlatıldığı şekilde ruhsat ve izin bilgilerimi excelden netcade aktarıyorum. Đzin sınırlarımdan başlayacağım. Đzin tabakasını açtım. Sadece izin noktalarım ekranda görünüyor. Çiz/Yardımcı işlemler/dizi yarat komutunu verdim. Çıkan kutuda Karelaj seçtim. Çıkan kutuda karelaş aralığını 250 seçtim. Arazinin büyüklüğüne, istenilen hassaslığa göre bu değer artırılabilir. Sağ altta F2:Çevir seçtim, fare ile izin noktalarımın etrafını çevirdim. Çok özenli bir çevirme ve kare olmak zorunda değil, daha sonra silme işlemi ile düzenleme yapabilirim.

17 Çok iyi görünmeyebilir ama çevirdiğim alan içinde minik kırmızı noktalar oluştu. Bunlar grid noktalarım. Tabakalarınıza bakarsanız grid adından bir tabaka olduğunu da görebilirsiniz. Bu noktaların renk ve boylarını bu tabaka ile değiştirebilirsiniz. Bu noktalar Đzin koordinatlarını içeren alanımı tanımlıyorlar. Đzin noktaları içine alan birer sıra nokta olsa yeter, fazlalıkları sil komutu ile temizleyeceğim. Bu görüntüyü de grid tabakasında renk ve sembol boyları ile oynadıktan sonra aldım. Kenar fazlalık noktalarını da sildim; Şimdi dikkat; Çiz/Yazı/Koordinat yazdır komutunu verdim. Netcad Koordinat değerleri yazılacak grid değerlerini göster dedi Sol kenardaki düşey sütun ile alt satırdaki grid noktalarını tek tek ya da alan seçerek seçili hale getirdim. Sağ tuşla işlemden çıktım.

18 Bu seçtiğim grid noktalarına koordinatları yazıldı. Ama çok küçük olduklarından görünmüyorlar. Tabakalara gittim, Gridkoor adından bir tabaka var. Ben grid koordinatlarını yazdırınca oluştu. O tabakayı çift tıklayıp tabaka özelliklerine girip Ölçek sekmesinde yazı boyları sabit ve 8 pixel yaptım. Artık koordinatlar görünür hale geldi.

19 Böylece maden işletme izin alanımın tam olarak hangi koordinatlarda olduğu net olarak görünüyor. Yine de Migem in istediği gibi bir koordinat tablosuna ihtiyacım var. Hesap/Yazıcı Çıktıları/koordine özet komutunu verdim. Açılan pencerede XY seçtim çünkü izin ve ruhsat koordinatlarında z değeri yoktur. Koordinat özeti alınacak noktaları seçmek için iz isimli noktalarımı tek tek seçtim, grid noktalarına dokunmadım. 9 izin noktam bitince sağ tuşla çıktım ve tablom oluştu. Tablom çok küçük, büyütmek için Düzenle/Ölçekle komutunu, yerini değiştirmek için ise Düzenle/Kaydır komutunu kullandım. Son olarak Çiz/Yardımcı işlemler kutu çiz komutunu verip başlık da ekledim. Bu ayarlamalardan sonra izin alanım ile ilgili görüntü aşağıdaki gibi oldu;

20 Aynı işlemleri kullanarak, gridleme de yapmadan sadece noktaların koordinatlarını yazdırıp, biraz taşıma biraz da boyut değiştirme ile ruhsat koordinatlarımı da ayarladım ve yanına yerleştirdim. Ruhsat noktaları ile çalışırken izin ile ilgili tabakaları kapalı tuttum. Bir de ruhsat noktalarını yer değiştirme yapmadan önce gerçek yerlerinde iken koordinat özet tablosunu aldım, daha sonra yer değiştirdim ki gerçek koordinat bilgileri değişmeden tabloda saklı kalsın. Đşte sonuç;

21 Sıradaki adım, ocak şevlerimi yerleştirmek olacak. Bunun işin Netsurf/şev taramaları/normal şev taramaları komutunu kullandım yılı için ve 2014 yılı için ayrı ayrı her iki basamak için de olmak üzere şevlerimi taradım. Daha sonra ocak şevlerini taşıyarak/büyüterek çerçeve içine aldım. Ve rapora yerleştirdim. Önemli not: Netcad de bir nesne kopyalanmak istenirse yakalama modlarının en sonuncusu (sarı üçgenin yanındaki) kopyala modu açılır. Bu mod açık olduğu sürece yeri değişen her nesnenin kopyası oluşur. Ruhsat ya da izin alanını yada başka bir şeyi başka yere taşırken bir kopyası kalsın isterseniz bu modu kullanabilirsiniz.

22 Projenin son şekli Đsterseniz Migem e gitmeden önce bir önceki konuda öğrendiğimiz hacim hesabı ve kesit görüntüleri de bu projeye eklenerek daha zengin bir proje elde edilmiş olur. Özgür Akkoyun Diyarbakir-Mayıs-2015 oakkoyun@gmail.com