İLKÖĞRETIM ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL BİLGİLERE KARŞI TUTUMLARININ İNCELENMESİ

Transkript

1 İLÖĞRTIM ÖĞRNCİLRİNİN SOSYAL BİLGİLR ARŞI TUTUMLARININ İNCLNMSİ aya YILMAZ1 Mustaa ŞR Özet ğitim ve öğrenme psikolojisi alanında yapılan araştırmalar, tutumun öğrenmeyi etkileyen en önemli duyuşsal aktörler arasında yer aldığını ortaya koymaktadır. Tutumun öğrencilerin dersteki davranış ve başarılarını belirlemede önemli bir rolü vardır. Ülkemizde ilköğretim öğrencilerinin sosyal bilgilere karşı tutumunu ortaya koymak amacıyla yapılmış araştırma sayısı oldukça azdır. Literatürdeki boşluğu doldurmayı hedeleyen bu çalışmada, ilköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumları incelenmiştir. Nicel araştırma metodolojisi kullanılarak yürütülen çalışma, X (Büyükşehir) ilinin üç ilçesinde yer alan resmi ilköğretim okullarında (evren) gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini,. ve 7. sınılarda öğrenim gören öğrencilerden random yöntemle seçilmiş toplam öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma verilerini toplamak için anket (survey) kullanılmıştır. Öğrencilerin sosyal bilgiler dersinin içeriğine, önemine ve ilgi çekiciliğine ilişkin tutumları semantik arklar ve Likert ölçeklerinden oluşan anket maddeleri ile ölçülmüştür. lde edilen veriler SPSS bilgisayar programı ile çözümlenerek öğrencilerin sosyal bilgilere yönelik tutumlarının sını, cinsiyet ve ebeveyn eğitim düzeyi (değişkenleri) açısından arklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Araştırma sonucunda, ebeveyn eğitim düzeyi çoğunlukla ilkokul olan öğrencilerin sosyal bilgilere karşı tutumlarının olumlu olduğu, sosyal bilgileri önemli ve ilgi çekici 1 Marmara Üniversitesi Atatürk ğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler ğitimi Haşim İşcan İlköğretim Okulu, Ümraniye, İstanbul

2 aya YILMAZ Mustaa ŞR bir ders olarak gördükleri belirlenmiştir. Bu sonuçların aynı konu üzerine Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan araştırma sonuçlarıyla zıtlık gösterdiği görülmüştür. Anahtar elimeler: İlköğretim, sosyal bilgiler, tutum, ilgi, öğrenciler 1.GİRİŞ Öğrenmeyi etkileyen içsel ve dışsal pek çok aktör veya değişken vardır. Fiziksel şartlar gibi dışsal aktörler yanında ilgi, tutum ve algı gibi içsel aktörler öğrenmenin niteliğini belirleyen değişkenler arasındadır. İçsel veya psikolojik değişkenlerin öğrenme atmoserini oluşturan en önemli öğelerden biri olarak kabul edilmektedir. Öğrenci aekti olarak da adlandırılan duygular, tutumlar, ilgiler ve değerler öğrencilerin okuldaki davranışlarını ve başarılarını etkilemede önemli bir role sahiptir (George, ; Popham, 5; Reid, ). Duyuşsal öğrenci girdileri, öğrencilerin dersteki başarılarını dörtte bir oranında etkileme gücüne sahiptir (Bloom, 1995). tkilli ve kalıcı bir öğrenmenin olmazsa olmaz şartlarından birisi derse karşı olumlu bir tutumun olmasıdır çünkü öğrencilerin yeni karşılaştıkları bilgileri anlamlı bir şekilde öğrenmelerinin ön koşulu derse karşı tutumlarının olumlu olmasıdır (Marzano, 199; Marzano, Pickering ve McTighe, 199). Bu nedenle, etkili bir öğretim ve öğrenim için öğrencilerin derse karşı tutumlarının ampirik bulgulara dayalı olarak bilinmesi gerekmektedir. Öğrenci aektini oluşturan öğeler arasında bulunan tutum kavramı, psikolojide özellikle sosyal psikoloji alanında yapılan akademik çalışmalarda önemli bir yer tutar (Reid, ). Tutum, insanların obje, olay, olgu, ikir ve benzeri şeylere karşı olumlu veya olumsuz tepkide bulunma eğilimi olarak tanımlanmaktadır (Ajzen ve Fishbein, 19; Pell ve Jarvis, 1). Tutumun, insanların objeler, olaylar, ikirler vs. hakkındaki bilgilerini içeren bilişsel, bunlara karşı duydukları his veya duygularını içeren aekti ve bunlara yönelik eylem veya tepkide bulunma eğilimlerini içeren davranışsal öğeler olmak üzere üç bileşeni vardır. Okul dersleri bağlamında tutum, öğrencilerin derse olan his, inanç ve değerlerinin toplamını iade etmektedir (Osborne, Simon ve Collins, 3). Yani tutum, öğrencilerin derse karşı olumlu veya olumsuz düşüncelere sahip olma, dersi sevip sevmeme ve buna bağlı olarak ders çalışıp çalışmama gibi bilişsel, duyuşsal ve davranışsal özellikleri içerir (Bloom, 1995). Değerlendirici 35

3 İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgilere arşı Tutumlarının İncelenmesi bir boyutu olan tutumlar, kısa sürede kolayca değişmezler ve zaman içerisinde süreklilik ve tutarlılık gösterirler (Reid, ). Öğrencilerin derse karşı tutumlarının oluşmasında ve şekillenmesinde etken olan çeşitli aktörler vardır. Birçok araştırmacıya göre bu etkenler, öğrenci, öğretmen ve çevre veya öğrenme ortamı ile ilgili değişkenler olmak üzere üç grupta toplanabilir (George, ; Haladyna, ve diğ., 19; Shaughnessy ve Haladyna, 195; Wilkins, 3). Öğrencinin geçmiş yaşantısı, önceki öğrenme tecrübeleri, başarılı olma güdüsü, benlik ve öz-yeterlilik algısı; öğretmenin öğrenciye ve öğretime yaklaşımı, öğretim stili, yeterliliği; öğrenme ortamının iziksel ve sosyo-psikolojik özellikleri (sını düzenlemesi, güvenli bir sını ortamı, psikolojik ve sosyal destek, öğrenciler arasında iyi ilişkiler, öğrencilerin birbirlerini sevmeleri gibi) ve sını yönetim biçimi tutumları etkileyen en önemli değişkenler arasında yer almaktadır. Bu değişkenler arasında öğretmenle ilgili değişkenlerin özellikle öğretim yöntemlerinin ve öğrenme ortamının öğrencilerin derse olan tutumlarında belirleyici bir rol oynadığına dikkat çekilmiştir (Downey, 1991; Hootstein, 1995; Osborne ve diğ., 3). Bilim eğitimi alanında yapılan çalışmalar, öğrencilerin velilerinin, arkadaşlarının ve akran gruplarının bilime olan tutumlarının oluşmasında etkili olduğunu göstermiştir (Beaton ve diğ.,199; George, ; Osborne ve diğ., 3; Simpson ve Oliver, 199). Öğrencilerin sosyal bilgiler dersine karşı tutumu nasıldır? Amerika Birleşik Devletleri nde yapılan araştırmalarda cinsiyet arkı olmaksızın gerek ilköğretim gerekse ortaöğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine karşı tutumlarının oldukça olumsuz olduğu, sosyal bilgileri sevmedikleri, okul müredatındaki dersler arasında sosyal bilgileri ilgi çekicilik açısından en alt sıraya koydukları ve sosyal bilgileri hayatlarıyla ilgisiz sıkıcı bir ders olarak gördükleri tespit edilmiştir (Corbin,199; llis, Fouts ve Glenn, 199; Fernandez, Massey ve Dornbusch, 197; Fraser, 191; Haladyna, ve diğ., 19; McGowan, 19; McGowan, Sutton ve Smith, 199; Schug, Todd ve Beery, 19; Shaughnessy ve Haladyna, 195). Chiodo ve Byord () un çalışmasında bu bulgulara aykırı sonuçlar elde edilmiş, araştırmaya katılan sekizinci ve onbirinci sını öğrencilerinin sosyal bilgilere karşı tutumlarının olumlu olduğu tespit edilmiştir. Ülkemizde Öztürk ve Baysal (1999) ın yaptığı araştırmada, öğrencilerin dersteki başarı düzeyleri, devam ettikleri okul çeşidi (devlet-özel), öğretmenleriyle olan ilişkileri ve derste kullanılan yöntem ve etkinlikler (akti-pasi) ile sosyal bilgiler dersine olan tutumları arasında anlamlı 3

4 aya YILMAZ Mustaa ŞR bir ark bulunmuştur. ayalı (3) nın çalışmasında ilköğretim öğrencilerinin sosyal bilgilere karşı tutumlarının olumlu olduğu tespit edilmiştir. Başka bir araştırmada, ilköğretim öğrencilerinin cinsiyetleri (kızların tutumu daha yüksek), başarı puanları ve yaşadıkları yer (şehirdekilerin tutumu köydekilerden yüksek) ile sosyal bilgiler dersine olan tutumları arasında olumlu bir ilişki bulunmuştur (Tay ve Tay, ). Şahin (1) in çalışmasında ilköğretim beşinci sını sosyal bilgiler öğretiminin yapılandırmacı yaklaşıma göre yapılmasının öğrencilerin derse karşı olumlu tutum geliştirmelerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Yapılandırmacı yaklaşıma dayalı öğretim yöntemlerinin sosyal bilgiler öğretiminde kullanılmasının öğrencilerin derse karşı olumlu tutuım geliştirmelerine katkı sağladığı yapılan araştırmalarda ortaya konmuştur. Örneğin arakuş () ve Yılmaz () ın tez çalışmalarında, proje temelli sosyal bilgiler öğretiminin öğrencilerin derse yönelik tutumları üzerinde olumlu etkilere sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ada, Baysal ve adıoğlu (9) nun çalışmasında da proje temelli öğrenme yaklaşımının öğrencilerin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumları üzerinde olumlu etkileri olduğu belirlenmiştir. Deveci () nin doktora tez çalışmasında probleme dayalı öğrenme, Fidan () ın yüksek lisans tezinde ise işbirlikli öğrenmenin öğrencilerin sosyal bilgilere karşı tutumlarını olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir. Sosyal bilgiler öğretiminde harita ve coğrai bilgi sistemlerinin kullanılmasının öğrencilerin derse karşı olumlu tutum geliştirmelerinde etkili olduğu gözlenmiştir (Aladağ, 7; Balkan, 7). arakuş (9) un deneysel çalışmasında yapılandırmacı yaklaşım ve otantik değerlendirmenin öğrencilerin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarına ve bilgilerinin kalıcılığına etkisi incelenmiş, araştırma sonucunda deney ve kontrol gruplarının sosyal bilgiler tutum ölçeği ve kalıcılık testinden aldıkları puanlar arasında deney grubu lehine anamlı bir ark bulunduğundan bu iki değişkenin tutumları belirlemede etkili olduğu rapor edilmiştir. Bu sonuçlara aykırı olarak deneysel bir çalışmada (MB, ), ilköğretim altıncı sını öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun sosyal bilgiler öğretim programına karşı olumsuz bir tutuma sahip oldukları belirlenmiştir yılları arasında sosyal bilgilere karşı öğrenci tutumlarını inceleyen yeterli sayıda araştırma yapılmıştır ama Chiodo ve Byord (:17) un da dikkat çektiği gibi, son 15 yıl içerisinde öğrencilerin sosyal bilgilere yönelik tutumunu inceleyen araştırma sayısı yok denecek kadar azdır. Ülkemizde ilköğretim öğrencilerinin sosyal bilgilere karşı tutumlarını inceleyen araştırma sayısı da oldukça azdır. Literatürdeki bu boşluğu doldurmayı 37

5 İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgilere arşı Tutumlarının İncelenmesi hedeleyen bu çalışma, ilköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine karşı tutumlarını ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Araştırmada şu sorulara cevap aranmıştır: İlköğretim. ve 7. sını öğrencilerinin sosyal bilgilere karşı tutumları nasıldır? İlköğretim. ve 7. sını öğrencilerinin sosyal bilgilere yönelik tutumları sını, cinsiyet ve ebeveyn eğitim düzeyi (değişkenleri) açısından arklılık göstermekte midir?.yöntm Araştırmada nicel veri toplama ve analiz yöntemleri kullanılmıştır..1. vren ve Örneklem Araştırmada tarama modeli kullanılarak mevcut durumun yani sosyal bilgilere karşı öğrenci tutumlarının betimlenmesi yapılmıştır. Çalışma, X ilinin (Büyükşehir) üç ilçesinde yer alan resmi ilköğretim okullarında (evren) gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini random yöntemle seçilmiş. ve 7. sını öğrencileri oluşturmaktadır. Örneklem grubu, ilköğretim okullarının. (13 öğrenci) ve 7. sınılarında (13 öğrenci) okuyan toplam (11 erkek, 15 kız) öğrenciden oluşmaktadır... Verilerin Toplanması ve Analizi Araştırma verilerinin toplanmasında tutum anketi kullanılmıştır. Öğrencilerin sosyal bilgiler dersinin içeriğine, önemine ve ilgi çekiciliğine ilişkin tutumları Semantik Farklar ve Likert ölçeklerinden oluşan anketle ölçülmüştür. İki bölümden oluşan anketin birinci bölümde öğrencilere ait kişisel bilgilere, ikinci bölümde ise öğrencilerin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarını belirlemeye yönelik anket maddelerine yer verilmiştir. Hazırlanan anket sosyal bilgiler dersine uyarlanmış ve uzman görüşleri doğrultusunda yeniden düzenlenmiştir. Araştırma verileri SPSS (Statistical Package For Social Sciences) 15, bilgisayar programı ile analiz edilmiştir. Tutum ölçeğine verilen cevapların rekans ve yüzde dağılımları hesaplanmıştır. 3

6 aya YILMAZ Mustaa ŞR 3.BULGULAR 3.1. Öğrencilerin beveynlerinin ğitim Düzeyi Araştırmaya katılan ilköğretim öğrencisinin ebeveynlerinin eğitim düzeyleri incelendiğinde;. sını öğrencilerinin anne eğitim düzeyinin en yüksek ilkokul (9,7), en düşük üniversite (); baba eğitim düzeyinin en yüksek ilkokul (5,1), en düşük üniversite (3,), 7. sınıta ise anne eğitim düzeyinin en yüksek ilkokul (,7), en düşük üniversite () ve baba eğitim düzeyinin en yüksek ortaokul (1,) en düşük üniversite (,9) olduğu görülmüştür. Sonuçlar aşağıda Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1-İlköğretim. ve 7. sını öğrencilerinin cinsiyet ve ebeveyn eğitim düzeylerine göre dağılımı SINIF bev Cinsiyet eyn Anne Baba Anne 7 Baba Okur yazar değil İlkokul Ortaokul Lise Üniversite 1,1 33,3 7, 1,1 3, 3, 7 53, 3, 9 9,7 31,,5,1 1 7, , 53, 33,3 1 1,,1 3, 7 5,1,7 1 13,7 3, , 3,5,9 5 3, 1, 11, 5 3, 11,,,7 11,, ,,,9 5 3, 9,,,9,9 1, 11, 5, 5 1, 5,,

7 İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgilere arşı Tutumlarının İncelenmesi 3..Derslerin Ilgi Çekicilik Açısından Öğrencilerce Derecelendirilmesi Öğrencilerin okul müredatında yer alan dersleri ilgi çekicilik açısından derecelendirmeleri istenmiş ve şu sonuçlar elde edilmiştir. Tablo incelendiğinde görüleceği üzere,. sını erkek ve kız öğrencileri için en ilgi çekici dersin sosyal bilgiler olduğu (,), bu cevabı veren erkek ve kız öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ise ağırlıklı olarak ilkokul olduğu görülmüştür. 7. sını erkek öğrencileri için en ilgi çekici dersin Beden ğitimi dersi (17,), bu cevabı veren erkek öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ise ağırlıklı olarak ilkokul ve ortaokul, kız öğrencilerin gözünde en ilgi çekici dersin sosyal bilgiler dersi (9,), bu cevabı veren kız öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ise ağırlıklı olarak ilkokul olduğu görülmüştür. Tablo - Derslerin ilgi çekicilik açısından derecelendirilmesi n İlgi Çekici Ders SINIF bevey n Cinsiyet A B A 7 Türkçe İngilizce Fen Bilgisi,5, 1 1, 7 1,1, 1 9,1 7 53,5,1 1 1, 7, 1,1,1 1 9,1 7 53, 11, 17, (),9 5 3, 9, (),9 11, 1,,9 5 3, 11, 1,, (), (), (), () 11, 17, (/3) 9, (),9 B Beden ğitimi S. Bilgiler Matematik beveyn ğitim Düzeyi: 1- Okuryazar değil, - İlkokul, 3- Ortaokul, - Lise,5-Üniversite

8 aya YILMAZ Mustaa ŞR 3.3.Sosyal bilgiler dersine yönelik öğrenci düşünceleri Öğrencilere sosyal bilgiler dersi hakkında ne düşündükleri sorulduğunda, ilköğretim. sınıta okuyan erkek öğrencilerin çoğunun ders için çok ilgi çekici (19,7) ve ilgi çekici (19,7) cevabını verdikleri (toplam 39,), bu cevabı veren öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ağırlıklı olara ilkokul, kız öğrencilerin de çoğunun bu ders için çok ilgi çekici (3,3) ve ilgi çekici (19,7) cevabını verdikleri, bu öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ağırlıklı olarak ilkokul olduğu görülmüştür. 7. sınıta okuyan erkek öğrencilerin ders için ilgi çekici cevabını verdikleri (,), bu cevabı veren öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ağırlıklı olarak ilkokul ve ortaokul, kız öğrencilerin erkek öğrencilerden daha çok çok ilgi çekici (9,) ve ilgi çekici (9,) cevabını verdikleri (toplam 5,), bu öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ağırlıklı olarak ilkokul olduğu görülmüştür. Sonuçlar Tablo 3 de gösterilmiştir. Tablo 3- Öğrencilerin sosyal bilgiler dersine ilişkin düşünceleri Çok ilgi çekici Öğrenci hisleri SINIF beveyn Cinsiyet A B A 7 B uru (monoton) İlgi çekici Sıkıcı Yararsız 19,7 () 19,7 (),1 7, 3,3 () 19,7 7 53, 19,7() 19,7 (),1 7, 3,3 () 19,7 7 53,, () 5 3, 9, () 9, (),9 1,, () 5 3, 9, (3) 9, (),9 1, beveyn ğitim Düzeyi: 1- Okuryazar değil, - İlkokul, 3- Ortaokul, - Lise,5-Üniversite 3.. Sosyal bilgilerin önemine ilişkin öğrenci değerlendirmeleri Öğrencilerin sosyal bilgilerin önemine ilişkin görüşlerini değerlideğersiz ve sosyal bilgilere yönelik bakış açılarını olumlu-olumsuz açısından değerlendirmeleri istendiğinde, ilköğretim. sını erkek öğrencilerinin 1

9 İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgilere arşı Tutumlarının İncelenmesi, nün sosyal bilgiler dersini değerli,,5 nin değersiz gördüğü, 39, nün bu ders hakkında olumlu, 7, nın olumsuz bakış açısına sahip olduğu, bu dersi değerli gören ve ders hakkında olumlu bakış açısına sahip erkek öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ağırlıklı olarak ilkokul olduğu görülmüştür.. sını kız öğrencilerinin de,5 nin bu dersi değerli,,5 nin değersiz gördüğü; 53 ünün bu ders hakkında olumlu bakış açısına sahip olduğu; bu dersi değerli olarak gören ve olumlu bakış açısına sahip kız öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ağırlıklı olarak ilkokul olduğu tespit edilmiştir. 7. sınıta okuyan erkek öğrencilerin 3, nin sosyal bilgiler dersini değerli,,5 nin ise değersiz bir ders olarak gördükleri, 9, nün bu ders hakkında olumlu,, nin ise olumsuz bakış açısına sahip oldukları, bu dersi değerli bir ders olarak gören erkek öğrencilerin anne eğitim düzeylerinin ağırlıklı olarak ilkokul, baba eğitim düzeyinin ise ortaokul olduğu görülmüştür. 7. sınıta okuyan kız öğrencilerin de 5 nun bu dersi değerli ve olumlu, nun değersiz bir ders olarak gördüğü,, nin bu ders hakkında olumsuz bakış açısına sahip olduğu, bu dersi değerli olarak görüp olumlu bakış açısına sahip olan kız öğrencilerin anne ve baba eğitim düzeylerinin ağırlıklı olarak ilkokul olduğu görülmüştür. Sonuçlar Tablo de verilmiştir. Tablo - Öğrencilerini sosyal bilgilere verdikleri önem & sosyal bilgilere bakış açıları Öğrenci görüşleri SINIF bevey n A B A 7 B Değersiz Değerli Olumsuz Olumlu Cinsiyet,5,5,5, , (),5 (), (),5 () 3, () 5 () , 53, 7, 53, 3, 1, , 7,,, , () 53,() 39, () 53, () 9, () 5,9 () , 53, 7, 53, 3, 1, 5 3, () 5 3, 1, 9, () 5 3, 7 5 () 1, 1, 7 5,9 () 1, beveyn ğitim Düzeyi: 1- Okuryazar değil, - İlkokul, 3- Ortaokul, - Lise,5-Üniversite

10 aya YILMAZ Mustaa ŞR.SONUÇ, TARTIŞMA V ÖNRILR Araştırma verilerinin analizi sonucu çalışmaya katılan ilköğretim. ve 7. sını öğrencilerinin anne ve baba eğitim düzeylerinin ağırlıklı oranın ilkokul olduğu;. sını kız ve erkek öğrencileri arasında en ilgi çekici dersin sosyal bilgiler, 7. sını kız ve erkek öğrencileri arasında ise beden eğitimi ve sosyal bilgiler dersi olduğu; ve öğrenci ebeveynlerinin eğitim düzeyinin çoğunlukla ilkokul olduğu tespit edilmiştir.. ve 7. sını kız ve erkek öğrencilerinin genel olarak bu ders için ilgi çekici ve çok ilgi çekici cevabını verdikleri, bu şekilde cevap veren kız ve erkek öğrencilerin ebeveyn eğitim düzeylerinin ağırlıklı olarak ilkokul ve ortaokul olduğu görülmüştür.. ve 7. sını kız ve erkek öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinin önemine ilişkin bir değerlendirme yapmaları istendiğinde öğrencilerin sosyal bilgileri değerli bir ders olarak gördükleri, bu cevabı veren kız ve erkek öğrencilerin ebeveyn eğitim düzeylerinin ağırlıklı olarak ilkokul olduğu belirlenmiştir. Benzer bir şekilde,. ve 7. sını kız ve erkek öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi hakkında olumlu bakış açısına sahip oldukları, bu bakış açısına sahip olanların ebeveyn eğitim düzeylerinin ağılıklı olarak ilkokul olduğu görülmüştür. Bu araştırma sonuçları ile Amerika Birleşik Devletlerinde sosyal bilgiler dersine yönelik öğrenci tutumlarının incelendiği araştırma sonuçları arasında ark olduğu gözlenmiştir. Literatürde vurgulandığı Amerika lı ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerinin sosyal bilgilere karşı tutumlarının çok olumsuz olmasına (ilgi çekicilik açısından en son sıralarda) karşın bu araştırmada ilköğretim öğrencilerinin aynı derse tutumlarının oldukça olumlu olduğu belirlenmiştir. Bu sonuç, sosyal bilgilere yönelik öğrenci tutumlarının olumlu olarak rapor edildiği Ürdün de yapılan araştırma sonuçlarıyla paralellik göstermektedir (Alazzi, 7). Amerika ya göre daha bir köklü tarihe, daha geleneksel bir yaşantı tarzına sahip Ortadoğu ülkelerinde yaşayan öğrencilerin sosyo-kültürel alt yapılarının sosyal bilgilere yönelik olumlu tutum geliştirme sebeplerinden birisi olabilir. Araştırma örnekleminin küçük olması da böyle bir sonuç elde edilmesinde etken olabilir. Bu araştırmanın örneklemi Türkiye deki tüm ilköğretim okullarına genelleme yapmaya imkan vermediğinden, diğer şehir ve arklı okullardaki öğrencilerin sosyal bilgilere karşı tutumları bu araştırmada elde edilen sonuçlardan arklı olabilir. Ama, bu araştırmada olduğu gibi Amerika lı öğrencilerde sosyal bilgileri değerli, anlamlı ve aydalı bir ders olarak görmektedirler. Sonuçlardaki bu benzerlik, öğrencilerin sosyal bilgilere olumsuz 3

11 İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgilere arşı Tutumlarının İncelenmesi tutumlarının dersin içeriğinden değil öğretim tarzından kaynaklandığı iddialarını güçlendirmektedir. Öğrencilerin sosyal bilgilere karşı tutumlarının neden olumsuz olduğu tartışılmış buna sebep olan etkenler kuramsal ve amripik bulgulara dayalı olarak açıklanmaya çalışılmıştır. McGowan ve diğerleri (199), öğrencilerin sosyal bilgilere karşı tutumlarının olumsuz olma sebebinin sosyal bilgilerin içeriğinden değil dersin öğretilme tarzından kaynaklandığını yani öğretmenlerin öğretime olan yaklaşımları ve derste kullandıkları öğretim yöntemlerinin öğrencilerin tutumlarını olumsuz yönde etkilediğini ileri sürmüştür. Downey (1991:) de benzer bir çıkarımda bulunarak sosyal bilgiler derslerinde kullanılan öğretim yöntem ve materyallerinin öğrencilerin ilgisini çekmekte başarısız olduğunu, öğrencilerin derse olan ilgilerini azalttığını kısmen bu sebepten sosyal bilgilerin öğrencilerin gözünde popüler bir ders olmadığını belirtmiştir. Bu eğitimcilerin görüşleri, sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan yöntemlerin süreklilik ve değişim açısından tarihsel gelişimini ve seyrini inceleyen Cuban (1991) ın geniş kapsamlı çalışmasındaki bulgular desteklemektedir. Cuban (1991), öğrencilerin sosyal bilgiler dersine yeterince ilgi göstermemelerinin ve derste sıkılmalarının sosyal bilgilerin öğretim şeklinden kaynaklandığını, ders kitabına dayalı anlatım, ezbere gerektiren soru-cevap, derste kitap okuma, ödevleri gözden geçirme gibi geleneksel öğretim yöntemlerinin sosyal bilgiler derslerinde en sık kullanılan yöntemler olduğunu, öğrencilerin kendilerini derste pasi yapan bu yöntemlerden hoşlanmadıklarını ama derse akti katılımlarını sağlayan öğrenci-merkezli yöntemlerin kullanılmasını tercih ettiklerini belirtmiştir. Bu araştırmacıların görüşülerindeki ortak nokta, öğretim yöntemlerinde çeşitlilik arttıkça ve öğrencilerin derste akti katılımını sağlayan yaklaşımlar kullanıldıkça öğrencilerin ders olan tutumlarının olumlu yönde gelişme eğiliminde olmasıdır. Araştırmalardan elde edilen ampirik bulgular bu çıkarımı desteklemektedir. Örneğin Goodlad (19), Amerika genelinde çok sayıda okulda yaptığı gözlemler sonucu, sosyal bilgiler derslerinde kullanılan öğretim yöntemlerinin öğrencilerin derse ilgisini çekmediğini ve sosyal bilgiler öğrenmeye karşı güdülemediğini tespit etmiştir. Diğer araştırmalarda da öğrencilerin sosyal bilgilere karşı olumsuz tutum geliştirmelerinin daha çok öğretim yöntemlerinden kaynaklandığı ikrini destekleyen bulgulara ulaşılmıştır (Chiodo ve Byord, ; Downey, 1991). Ülkemizde yapılan araştırmalarda da bu düşünceyi destekleyen sonuçlar elde edilmiş, sosyal bilgiler öğretiminde problem ve proje temelli öğrenme gibi yapılandırmacı yaklaşıma dayalı öğretim yöntemlerinin

12 aya YILMAZ Mustaa ŞR kullanıldığı sınılarda öğrencilerin derse karşı tutumlarının olumlu olduğu rapor edilmiştir (Ada, Baysal ve adıoğlu, 9; arakuş,, 9; Şahin, 1; Yılmaz, ). Tutumlar, öğrencilerin okuldaki davranışlarını ve başarılarını tahmin etmede önemli bir rol oynamaktadır. Fakat, ülkemizde sosyal bilgilere karşı öğrenci tutumlarının incelendiği araştırma sayısı çok azdır. Bu sebepten, değişik bölgelerde arklı sosyo-ekonomik statüdeki ailelerin çocuklarına hitap eden devlet ve özel okullarındaki öğrencilerin sosyal bilgilere karşı tutumları değişik değişkenler açısından arklı araştırma desenleri kullanılarak incelenmelidir. Öğrencilerin sosyal bilgilere yönelik olumlu bir tutum geliştirmelerini sağlamak için dersin öğretiminde yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına dayalı öğretim yöntem ve tekniklerinin kullanılması gerekmektedir. Geleneksel sını ortamlarının yanı sıra alternati öğrenme ortamları da sosyal bilgiler öğretiminde kullanılmalı, okulun yakın çevresindeki doğal ortamlardan yararlanılmalı, tarihi eserler ve müzeler gibi yerlere geziler sıklıkla düzenlenmeli, gezilerin bu eserleri iyi bilen yetenekli ve pedagojik yeterliliğe sahip rehberler eşliğinde yapılmasına özen gösterilmelidir. Öğrencilerin derse ilgisini çekmek amacıyla sınılara sosyal bilgiler alanında tanınan ve ilgi duyulan kimseler misair konuşmacı olarak davet edilmelidir. Derslerde öğretimi görsel açıdan zenginleştirecek öğretim teknolojilerinden yararlanmalı, öğrencilere ilm, klip ve belgesel izlettirilmelidir. Öğrencilerin sosyal bilgilerin hayatlarıyla olan ilişkisini görmelerini ve dersi sevmelerini sağlamak amacıyla, Türkiye de ve dünyada olup bitten güncel olaylara ve hayatın gerçeklerine sosyal bilgiler dersinde daha azla yer verilmeli bu amaçla internet, gazete ve dergi gibi araç ve materyallerden yararlanılmalıdır. Müredatla ilişkili ve öğrencilerin seviyesine uygun güncel ve tartışmalı konuların sını ortamında tartışılmasına izin verilmelidir. Sosyal bilgiler dersine öğrencilerin ilgisini çekmek amacıyla tarihsel hikâye, roman, destan, masal, şiir ve ıkra, gibi edebi ürünlerden de yararlanılmalıdır. 5

13 İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgilere arşı Tutumlarının İncelenmesi 5.AYNALAR Ada, Baysal ve adıoğlu., (9). Projeye dayalı öğrenme yaklaşımının öğrencilerin sosyal bilgiler dersine ilişkin tutumlarına ve görsel sunu uygulamalarına etkisi, Ahi vran Üniversitesi ğitim Fakültesi Dergisi,1, 3, 9-9. Ajzen, I. ve Fishbein, M., (19). Understanding attitudes and predicting social behaviour, nglewood Clis, NJ, Prentice Hall. Aladağ,., (7). Coğrai bilgi sistemleri kullanımının ilköğretim 7. sını öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine karşı tutumlarına etkisi, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11,, 3-3. Alazzi,., (7). Attitudes o Jordanian emales students toward social studies education, Journal o Social Studies Research, 31, 1, 3-3. Balkan, A., (7). İlköğretim 7.Sını Sosyal Bilgiler Dersinde Harita ullanımının Derse arşı Tutuma, Başarıya ve Hatırda Tutma Düzeyine tkisi, Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler nstitüsü, Sakarya. Beaton, A.., Martin, M. O., Mullis, I. V. S., Gonzalez,. J., Smith, T. A. ve elly, D. L., (199). Science achievement in the middle school years: iea s third international mathematics and science study, Center or the Study o Testing, valuation, and ducational Policy, Boston, MA. Bloom, B. S., (1995). İnsan nitelikleri ve okulda öğrenme, D.A.Özçelik, çev., M.. Basımevi, İstanbul. Chiodo, J. J. ve Byord, J., (). Do they really dislike social studies? a study o middle school and high school students, Journal o Social Studies Research,, 1, -. Corbin, S., (199). Lessons rom the classroom: male and emale high school students attitudes toward and achievement in social studies, Research and valuation Consultant, New York.

14 aya YILMAZ Mustaa ŞR Cuban, L., (1991). History o teaching in social studies, in Shaver, J.P. ed., Handbook o research on socialstudies teaching and learning: a project o the National Council or the Social Studies (s.197-9), Macmillan, New York. Deveci, H., (). Sosyal Bilgiler Dersinde Probleme Dayalı Öğrenmenin Öğrencilerin Derse İlişkin Tutumlarına, Akademik Başarılarına ve Hatırlama Düzeylerine tkisi, Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi ğitim Bilimleri nstitüsü, skişehir. Downey, M.T., (1991). Teaching and learning history, in J.P. Shaver, ed., Handbook o Research on Social Studies Teaching and Learning: A project o the National Council or the Social Studies (s.-1), Macmillan, New York. llis, A., Fouts, J. T., ve Glenn, A., (199). Teaching and learning social studies, Harper-Collins, New York. Fernandez, C., Massey, G.C. ve Dornbusch, S.M., (1975). High school students' perceptions o social studies, Stanord Center or Research and Development in Teaching, Stanord, CA. (RIC Document Reproduction Service No. D1131). Fidan, S., (). Sosyal Bilgiler Dersinde İşbirlikli Öğrenmenin rişiye, alıcılığa ve Derse arşı Tutuma tkisi, Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler nstitüsü, Bolu. Fraser,B. J., (191). Deterioration in high school students' attitudes toward the social studies, The Social Studies, 7, 5-. George, R., (). A cross-domain analysis o change in students attitudes toward science and attitudes about the utility o science, International Journal o Science ducation,,, Goodlad, J., (19). A place called school, McGraw-Hill, New York. Haladyna, ve diğ., (19). Relations o student, teacher, and learning environment variables to attitudes toward social studies, Journal o Social Studies Research,,, 3-. 7

15 İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgilere arşı Tutumlarının İncelenmesi Hootstein,.W., (1995). Motivational strategies o middle school social studies teachers. Social ducation, 59, 1, 3-. arakuş, M., (). İlköğretim Dördüncü Sını Sosyal Bilgiler Dersinde Proje Yaklaşımlı Öğretimin Öğrencilerin Sorun Çözme Becerilerine Tutumlarına Akademik Başarılarına ve alıcılığa tkisi, Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler nstitüsü, Adana. arakuş, F., (9). Sosyal bilgiler öğretiminde oluşturmacı öğrenme ve otantik değerlendirme yaklaşımlarının öğrencilerin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarına ve kalıcılığa etkisi, Çukurova Üniversitesi ğitim Fakültesi Dergisi, 3, 3,1-11. ayalı, H. (3). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumları, M.Ü. Atatürk ğitim Fakültesi ğitim Bilimleri Dergisi, 1, Marzano, R.J., (199). A dierent kind o classroom, Association or Supervision and Curriculum Development, Alexandra, VA. Marzano, R.J., Pickering, D. ve McTighe, J., (199). Assessing students outcomes: perormance assessment using the dimension o learning model, Association or Supervision and Curriculum Development, Alexandra, Virginia. McGowan, T.M., (19). Does methodology make a dierence? a comparison o instructional practices o teachers and student attitudes toward social studies, Journal o Social Studies Research,,, -39. McGowan, T.M., Sutton, A.M. ve Smith, P.G., (199). Instructional elements inluencing elementary students attitudes toward social studies, Theory and Research in Social ducation, 1, 1, 37-5.

16 aya YILMAZ Mustaa ŞR M..B. (). İlköğretim. sını sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile ilgili değerlendirme raporu, ğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara. Osborne, S., Simon, S. ve Collins, S., (3). Attitudes towards science: A review o the literature and its implications, International Journal o Science ducation. 5, 9, Öztürk, C. ve Baysal, N., (1999). İlköğretim - 5. sını öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumu, Pamukkale Üniversitesi ğitim Fakültesi Dergisi,, Pell, T. ve Jarvis, T., (1) Developing attitude to science scales or use with primary teachers, International Journal o Science ducation, 5, 1, Popham, W. J., (5). Students' attitudes count, ducational leadership,, 5, -5. Reid, N., (). Thoughts on attitude measurement, Research in Science & Technological ducation,, 1, 3-7. Schug, M. C., Todd, R.J. ve Beery, R., (19). Why kids don t like social studies, Social ducation,, 5, Shaughnessy, J.M. ve Haladyna, T.M., (195). Research on student attitude toward social studies, Social ducation, 9,, Simpson, R. D. ve Oliver, J. S., (199). A summary o major inluences on attitude toward and achievement in science among adolescent students, Science ducation, 7, 1-1. Şahin, Y. T., (1). Oluşturmacı yaklaşımın sosyal bilgiler dersinde bilişsel ve duyuşsal öğrenmeye etkisi, uram ve Uygulamada ğitim Bilimleri, 1,,