MENKUL KIYMET TERCİHLİ REPO PAZARI İLE TAHVİL VE BONO PİYASASI RİSK YÖNETİMİ UYGULAMA KILAVUZU

Transkript

1 MENKUL KIYMET TERCİHLİ REPO PAZARI İLE TAHVİL VE BONO PİYASASI RİSK YÖNETİMİ UYGULAMA KILAVUZU Tahvil ve Bono Piyasası Müdürlüğü

2 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... 2 MENKUL KIYMET TERCİHLİ REPO PAZARI... 1 İLE TAHVİL VE BONO PİYASASI RİSK YÖNETİMİ UYGULAMALARI GİRİŞ MENKUL KIYMET TERCİHLİ REPO PAZARI GENEL ESASLAR EMİR İLETİMİ EMİR EŞLEŞME KURALLARI TAHVİL VE BONO PİYASASI RİSK YÖNETİM SİSTEMİ GÜNLÜK YENİDEN DEĞERLEME ESASLARI KESİN ALIM-SATIM PAZARI RİSK YÖNETİMİ MENKUL KIYMET TERCİHLİ REPO PAZARI RİSK YÖNETİMİ... 10

3 MENKUL KIYMET TERCİHLİ REPO PAZARI İLE TAHVİL VE BONO PİYASASI RİSK YÖNETİMİ UYGULAMALARI 1. GİRİŞ Bu kılavuzda, İMKB Tahvil ve Bono Piyasası nda açılacak olan Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı ile Tahvil ve Bono Piyasası risk yönetim sisteminde yapılan değişikliklere ilişkin uygulamalar yer almaktadır. Bu kapsamda kılavuzda; Tahvil ve Bono Piyasası bünyesinde; ters repo yoluyla bir süreliğine belirli bir menkul kıymeti temin etme imkanını piyasa katılımcılarına sunabilmek amacıyla kurulan Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı nın işleyişi, Tahvil ve Bono Piyasası nın tüm pazarlarında uygulanmakta olan ve günlük fiyat değişim riskini yönetmeyi hedefleyen mevcut risk yönetim sisteminde ileri valörlü işlemlerin daha güvenli ve düşük teminat maliyetiyle gerçekleştirilmesini sağlamak ve Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı için de benzer bir risk yönetim sistemi sunmak amaçları doğrultusunda geliştirilmiş olan dinamik risk yönetim sistemi işleyişinin genel esasları detaylı olarak açıklanmaktadır. 2. MENKUL KIYMET TERCİHLİ REPO PAZARI Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı nın amacı, organize piyasa içerisinde, tercih edilen menkul kıymetler üzerinde repo yapılmasına ve sonrasında bu menkul kıymetlerin alıcıya teslimine olanak vermektir. Belirli bir süre için menkul kıymetin el değiştirmesine imkan veren Pazar ın vadeli ve spot piyasa arasında menkul kıymet akışkanlığını sağlayarak etkin faiz oluşumuna hizmet etmesi hedeflenmektedir. 2.1 Genel Esaslar Pazar da belirli bir menkul kıymet üzerinde geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alım işlemleri yapılır. Bu işlemlerde repo oranı yanısıra menkul kıymetin fiyatı da belirtilerek pazarlık yapmak mümkündür. Pazar da Türk Lirası cinsinden ihraç edilmiş; devlet iç borçlanma senetleri (DİBS), gelir ortaklığı senetleri (GOS), Borsa kotunda olan özel sektör borçlanma araçları, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve Tahvil ve Bono Piyasası 1

4 mahalli idarelerce Türk Lirası cinsi ihraç edilen borçlanma senetleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen likidite senetleri işlem görebilir. İşlem sonrası menkul kıymetler bloke tutulmayarak alıcısına teslim edilir. Vade sonunda alıcının aynı tanım ve miktarda menkul kıymeti karşı tarafa iade edilmek üzere Taksabank a teslimi esastır. İşlemler aynı gün başlangıç valörlü veya en fazla 7 gün olmak kaydıyla ileri başlangıç valörlü olarak yapılabilir. İşlem tarafı ve valör bazında üyelerin yükümlülükleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 1: Valör Bazında İşlem Yükümlülükleri Valör 1 Valör 2 Repo yapan üye menkul kıymet satar menkul kıymet geri alır nakit borç alır anapara+faiz-stopaj geri öder Ters repo yapan üye menkul kıymet alır menkul kıymet geri satar nakit borç verir anapara+faiz-stopaj alır Menkul kıymet tercihli bir repo-ters repo işlemi, aynı anda yapılmış ve birbirine bağlı iki kesin alım-satım işlemi olarak düşünülebilir. Birinci işlemde, tanımı emir girişinde belirtilen menkul kıymet belirtilen fiyat üzerinden repo yapan tarafından satılır. İkinci işlemde ise, aynı tanımlı menkul kıymet bitiş valöründe repo yapan tarafa geri satılır. 2.2 Emir İletimi Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı nda, limitli veya piyasa emri ve bu tip emirlerle kullanılan kalanı iptal et veya gerçekleşmezse iptal et emirleri verilebilir. OTASS terminallerinden yapılan limitli emir iletiminde; - pazar - menkul kıymet - P/M hesabı (müşteri emri ise referans bilgisi) - oran - miktar - repo MK fiyatı - valör 1 - valör 2 unsurlarının girilmesi gerekir. (Şekil 1) Piyasa emirlerinde, yukarıda açıklanan limitli emirden farklı olarak repo oranı ve repo MK fiyat bilgileri girilmez. Tahvil ve Bono Piyasası 2

5 Şekil 1: OTASS Emir Giriş Ekranı Repo MK Fiyatı alanına girilecek fiyat bilgisi, söz konusu menkul kıymet için Kesin Alım- Satım Pazarı nda girilmesi gereken emir giriş yöntemine göre belirlenir. Eğer menkul kıymet Kesin Alım Satım Pazarı nda getiri üzerinden işlem gören bir kıymet ise, bu alana kirli fiyat bilgisi girilir. Diğer tüm menkul kıymetlerin emir giriş yöntemi Kesin Alım Satım Pazarı nda olduğu gibidir. 1 Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı na emir girişi, yukarıda açıklanan genel kurallar çerçevesinde TBPAPI terminalleri üzerinden de yapılabilir. 2 Emirlerin iletiminde, repo oranı için %0.01 lik oran adımı ile menkul kıymet fiyatı için TL lik fiyat adımı uygulanır. Emirler, minimum TL ve katları şeklinde iletilir. Bir emirde girilebilecek maksimum emir büyüklüğü ise TL dir. 1 Menkul kıymet emir giriş yöntemlerine ilişkin detaylı bilgi, Tahvil ve Bono Piyasası İşleyiş Esasları Genelgesi veya adresinde yer alan Menkul Kıymet Veri Dosyası nda yer almaktadır. 2 TBPAPI üzerinden emir iletimi, adresinde yer alan TBPAPI Programcı Kitapçığı nda ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Tahvil ve Bono Piyasası 3

6 2.3 Emir Eşleşme Kuralları Pazar da işlemler çok fiyat sürekli müzayede yöntemine göre gerçekleştirilir. Emirlerin gerçekleşmesinde, ilgili repo vadesindeki repo oranı ve menkul kıymet fiyatı dikkate alınır. Repo oranı ve menkul kıymet fiyatı eşitliği olması durumunda zaman önceliği dikkate alınır. Buna göre; repo emirleri aynı ya da daha düşük oranlı ve aynı ya da daha yüksek menkul kıymet fiyatlı ters repo emirleri ile, ters repo emirleri ise aynı ya da daha yüksek oranlı ve aynı ya da daha düşük menkul kıymet fiyatlı repo emirleri ile eşleştirilir. Şekil 2: Emir Bazında Derinlik Penceresi Saat 14:00 sonrası gerçekleştirilecek olan aynı gün başlangıç valörlü yatırım fonu işlemlerinde, fon lehine olmak kaydıyla, Pazar da saat 14:00 a kadar oluşan ilgili vadedeki ağırlıklı ortalama repo oranı ile söz konusu menkul kıymetin ağırlıklı ortalama fiyatı referans olarak alınır. Buna göre; ters repo emirleri ağırlıklı ortalama oran veya üzerinde bir oran ve ağırlıklı ortalama menkul kıymet fiyatı veya altında bir fiyat ile, repo emirleri ise ağırlıklı ortalama oran veya altında bir oran ve ağırlıklı ortalama menkul kıymet fiyatı veya üzerinde bir fiyat ile gerçekleştirilebilir. Ancak, gün içerisinde işlem gerçekleşmemiş menkul kıymet veya vadede yetkili aracı kuruluş kendi oranını/fiyatını bildirebilir. Şekil 3: İşlemler Penceresi Tahvil ve Bono Piyasası 4

7 3. TAHVİL VE BONO PİYASASI RİSK YÖNETİM SİSTEMİ Tahvil ve Bono Piyasası pazarlarında uygulanmakta olan mevcut risk yönetim sisteminin temel yaklaşımı, taraflardan birinin valör tarihinde yükümlülüğünü yerine getirememesi neticesinde en geç bir gün sonra yükümlülüğün yerine getirilmesini sağlayacak menkul kıymet ya da nakdin temin edilme sürecinde oluşabilecek fiyat dalgalanmalarının neden olabileceği açıkların karşılanabilmesidir. Bu çerçevede, mevcut uygulamada; bir yandan görece daha düşük fiyat değişim riskine maruz olan aynı gün valörlü işlemler için de ileri valörlü işlemler kadar karşılık alınıyor olması, diğer yandan valörlü işlemlerin valör tarihine kadar değişen piyasa koşullarına göre yeniden değerlendirmeye tabi tutulmayarak sabit karşılık ile risk yönetimi yapılması spot işlemleri gereğinden fazla maliyetli hale getirirken, valörlü işlem maliyetlerinin taraflar arasında adil dağılımını engellemektedir. Bu durum, takas güvenliğini artırmaksızın maliyet artışına neden olabilmektedir. Buna ek olarak mevcut uygulama; gerek maruz oldukları fiyat dalgalanmaları gerekse likidite bakımından farklılık gösterebilecek menkul kıymetler üzerinde yapılan işlemlerde işlem bazında alınan karşılıklar arasında farklılık gözetilmesine izin vermeyerek bu nitelikteki menkul kıymetlerin Tahvil ve Bono Piyasası pazarlarında işlem görmesini güçleştirmektedir. Yukarıda ifade edilen eksikliklerin giderilmesi amacıyla günlük fiyat değişim riskini yönetmeyi hedefleyen mevcut risk yönetim sisteminin esasını teşkil eden işlem limitleri ve karşılık sistemi aşağıdaki hedefleri gerçekleştirmek üzere yeniden düzenlenmiştir: o Spot işlemler için güvenlikten ödün vermeden bloke edilen karşılık miktarını kabul edilebilir bir seviyeye indirmek, o İşlemlerin dinamik bir şekilde günlük olarak riskliliğini değerlendirip takas riski yaratan taraftan gerektiği kadar karşılık alınması suretiyle işlem ve takas güvenliğinden ödün vermeden ileri valörlü işlem maliyetlerinin taraflar arasında gerçekçi ve adil olarak dağılmasını sağlamak, o Esas itibarıyla iki farklı kesin alım-satım işlemi gibi değerlendirilebilecek olan Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı işlemleri için de gerçekçi bir risk yönetim sistemi oluşturmak, Tahvil ve Bono Piyasası 5

8 o Gerek maruz oldukları fiyat dalgalanması gerekse likidite nedeniyle DİBS lerden farklılık gösteren özel sektör borçlanma araçlarının konu olduğu işlemlerden DİBS işlemlerinden alınan blokajdan daha farklı oranda blokaj alınmasını sağlamak. Yeni risk yönetim sistemi ile yukarıda sayılan hedeflere ulaşmak amacıyla; o işlemlerden alınan karşılık oranı %5 ten (1/20) %2,5 a (1/40) indirilmiş, o hem Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı işlemleri hem de ileri valörlü işlemler için günlük değerleme yapılması, oluşacak değer farklarının ise işlemin yükümlülüklerinin yerine getirilmesini temin etmek amacıyla ilgili üyenin işlem limiti karşılığının bloke edilmesi ya da ek karşılık istenmesi suretiyle karşılanması yoluna gidilmiş, o özel sektör borçlanma araçlarının (ÖSBA) konu olduğu işlemler karşılığında uygulanan blokaj oranı; DİBS lere uygulanan 1/40 oranının 2 katı olan 1/20 olarak belirlenmiş, başka bir ifade ile bir DİBS işlemi için işlem tutarı kadar işlem limiti kullanılırken bir ÖSBA işlemi için 2 katı işlem limiti kullandırılması uygulaması getirilmiştir. 17 Aralık 2010 itibarıyla bu tarihten önce yapılan ileri valörlü işlemlerde de yeni risk yönetim esasları uygulanacaktır. 3.1 Günlük Yeniden Değerleme Esasları Yeni risk yönetim mekanizmasında; Kesin Alım Satım Pazarı ileri valörlü işlemlerinin ve Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı işlemlerinin her gün yeniden değerlemesinde kullanılan teorik fiyatlar, değerleme günündeki spot fiyatlar ve faiz oranları kullanılarak hesaplanan işlemin takas tarihindeki temsili/gösterge fiyatını ifade etmektedir. Söz konusu teorik fiyatlar, bir önceki işlem gününde ilgili menkul kıymetlerde Kesin Alım- Satım Pazarı nda gerçekleştirilen işlemler dikkate alınarak hesaplanan ağırlıklı ortalama fiyat (AOF) ve gecelik repo oranı baz alınarak hesaplanır. Bu çerçevede; aynı gün valörlü ve takası Borsa da yapılan (her iki tarafı da aynı kurum olan işlemler hariç) işlemler arasından: işlem adedi toplam işlem adedinin %5 veya daha üzerinde (x) işlem nominal tutarı toplam nominal tutarın %5 veya daha üzerinde (y) işleme taraf farklı üye sayısı 5 veya daha fazla olan (z) menkul kıymetlerin ağırlıklı ortalama fiyatları teorik fiyat hesaplamasında kullanılır. Tahvil ve Bono Piyasası 6

9 Bu kriterlere uymayan menkul kıymetler için, ağırlıklı ortalama fiyat yerine günlük olarak ilan edilen cari fiyatlar kullanılarak teorik fiyat hesaplaması yapılır. Bu durumda; R * ( V D) Teorik Fiyat = F*(1 + ) R= 1 günlük ağırlıklı ortalama repo oranı (mevcut Repo-Ters Repo Pazarı nda oluşan) V= Takas tarihi D= Değerleme günü F=Ağırlıklı ortalama fiyat ya da cari fiyat Örnek Uygulama tarihinde; TRT020211T11 tanımlı menkul kıymette aynı gün valörle gerçekleşen ve takası Borsa da olan işlemler yukarıda belirtilen katsayı kriterlerine (x, y, z) uygun olduğu varsayımıyla, bu menkul kıymet için hesaplanan ağırlıklı ortalama fiyat 90,000 TL dir. R= % 7,25 V= D= (V-D= 3) ise Teorik Fiyat 7,25*3 = 90,000*(1 + ) = 90, Bu durumda; TRT020211T11 tanımlı menkul kıymette gerçekleştirilen Kesin Alım Satım Pazarı ileri valörlü işlemleri ile Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı işlemlerinin tarihli günlük yeniden değerlemesinde (mark-to-market) kullanılacak teorik fiyat 90,054 TL dir. Takas riski yaratan üyelerin karşılık/limit blokajları bu teorik fiyat dikkate alınarak hesaplanır. TL 3.2 Kesin Alım-Satım Pazarı Risk Yönetimi Uygulamaya geçecek olan yeni risk yönetim sistemi ile ileri valörlü kesin alım satım işlemlerinde; valör tarihinde teslim edilecek menkul kıymetin fiyatında valör tarihine kadar geçen sürede oluşabilecek değer değişimi nedeniyle ortaya çıkan takas riskine karşılık olarak bu riski taşıyan tarafın limitine blokaj konulur. Yeniden değerleme tutarı, değerleme gününde takas tarihi için hesaplanan teorik fiyat ile işlemin nominal tutarının çarpılması sonucu bulunur. Bu şekilde hesaplanan yeniden değerlenen tutar ile işlem tutarı arasındaki fark, karşılık blokajı için baz teşkil eder. Bu durumda: Fark = [ (Teorik Fiyat x Nominal) (İşlem Fiyatı x Nominal) ] Tahvil ve Bono Piyasası 7

10 Yeniden değerleme neticesinde hesaplanan fark miktarı, söz konusu işlemin takasının yapılamaması durumunda ortaya çıkacak işlem açığını ifade etmektedir. Bu nedenle; emir aşamasında bloke edilen işlem limiti karşılığına ek olarak, takas güvenliğini riske eden bu miktar kadar blokaj - teorik fiyatın işlem fiyatından yüksek olması durumunda satıcı üyenin, - aksi halde ise alıcı üyenin işlem limit karşılığına konularak temerrüt durumunda oluşabilecek kayıplar en aza indirgenmiş olur. Diğer taraftan; teorik fiyatın işlem fiyatından yüksek olması durumunda, emir aşamasında işlem tutarı için konulan blokaj yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle, böylesi bir durumda fark tutarının bir günlük fiyat değişimi için de ilave blokaj konulması gerekmektedir. Aksi durumda ise (teorik fiyat sözleşme fiyatından düşük), sözleşme için yeteri kadar blokaj konmuş olacağından ilave bir blokaj konulmaz. 3 Bu çerçevede, blokaj aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır: a) Teorik Fiyat > İşlem Fiyatı ise bu durumda Blokaj = Fark + ( Fark / değerleme katsayısı ) (Bu işlem bir ÖSBA işlemi olsaydı: Blokaj = Fark + ( Fark / değerleme katsayısı )x2) b) Teorik Fiyat < İşlem Fiyatı ise bu durumda Blokaj = Fark Yukarıda açıklandığı şekilde hesaplanan limit blokajını çözmek isteyen üyenin, değer düşüş karşılığı menkul kıymeti Borsa nın belirlediği saklama kuruluşunun (Takasbank) ilgili deposuna yatırması gerekir. Örnek Uygulama 2 Detayları aşağıdaki tabloda verilen ileri valörlü bir kesin alım-satım işlemi için valör tarihine kadar yapılacak yeniden değerleme kapsamında tabloda yer alan teorik fiyatların oluştuğu varsayımıyla risk yönetimi aşağıdaki şekilde yapılır. 3 Kesin Alım-Satım Pazarı nda, emir verildiği anda bloke edilen işlem limiti [işlem fiyatı x nominal] kadardır. Teorik fiyat işlem fiyatından yüksek ise, yeniden değerleme neticesinde bulunan işlem değeri orijinal işlem değerinden fark tutarı kadar fazla olacaktır. Ancak; yeniden değerleme gününde oluşan bu fazlalık için başlangıçta işlem limiti bloke edilmediği (karşılık alınmadığı) için, yeniden değerleme fark tutarı ilave bir işlem değeri olarak düşünülerek bu tutar için de limit blokajı konulması gerekmektedir. Tahvil ve Bono Piyasası 8

11 Tablo 2: Kesin Alım-Satım Pazarı Risk Değerleme Örneği İşlem Tarihi Takas Tarihi Nominal Tutar (Q) İşlem Fiyatı (P) İşlem Hacmi TL 85,000-TL TL tarihi için hesaplanan Teorik Fiyat (TP) 86,000-TL tarihi için hesaplanan Teorik Fiyat (TP) 84,500-TL Değerleme katsayısı (VM) * 40 * İMKB Tahvil ve Bono Piyasası tarafından belirlenir tarihinde, TL nominal tutarındaki menkul kıymetin yeniden değerleme sonucu oluşan teorik değeri TL olacaktır. Bu durumda, satıcı üyenin değeri TL olan bu işlemin takasına ilişkin yükümlülüğünü yerine getirmeme ihtimali söz konusudur. 4 Bu nedenle, söz konusu kıymeti satan üyenin işlem limiti karşılığına = TL blokaj konulur. Ayrıca, yukarıda açıklandığı üzere, teorik fiyat sözleşme fiyatından daha yüksek olduğundan fark tutarının bir günlük fiyat değişimi için de ilave blokaj konulması gerekmektedir. Bu miktar da; / 40 = 250 TL (Fark / değerleme katsayısı) olarak hesaplanacaktır. Bu durumda, emir aşamasında bloke edilen işlem limit karşılığına ek olarak, yeniden değerleme neticesinde oluşan toplam blokaj = = TL olacaktır. Alıcı üye takas riski oluşturmadığı için alıcıya blokaj konulmaz tarihinde, TL nominal tutarındaki menkul kıymetin yeniden değerleme sonucu oluşan teorik değeri TL olacaktır. Bu durumda, alıcı üyenin değeri TL olan bu işlemin takasına ilişkin yükümlülüğünü yerine getirmeme ihtimali söz konusudur. Bu nedenle, emir aşamasında bloke edilen işlem limit karşılığına ek olarak, söz konusu kıymeti alan üyeye =5.000-TL blokaj konulur. Satıcı üye takas riski oluşturmadığı için satıcıya blokaj konulmaz. 4 Satıcı üye, değeri TL olan bir menkul kıymeti cari piyasa değeri TL ye satabileceğinden cayma riski (piyasa için takas riski) taşıyacaktır. Tahvil ve Bono Piyasası 9

12 3.3 Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı Risk Yönetimi Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı işlemleri, aynı anda yapılmış ve birbirine bağlı iki adet kesin alım-satım işlemi olarak değerlendirilerek Kesin Alım-Satım Pazarı işlemlerine uygulanan risk yönetimi ilkeleri her iki işlem için ayrı ayrı uygulanır. Örnek Uygulama 3 Aşağıdaki tabloda detayları verilen menkul kıymet tercihli bir repo-ters repo işlemi için Valör 2 tarihine kadar geçen sürede tabloda yer alan teorik fiyatların oluştuğu varsayımıyla; 1. İşlem tarihi olan tarihinden Başlangıç Valörü (V1) tarihi olan tarihine kadar olan dönemde (Periyod 1), repocu tarafın valörü ile TL karşılığı sözleşmede belirtilen menkul kıymetten TL nominal tutarında bir kesin satış işlemi yaptığı, ters repocu tarafın ise aynı valörlü kesin alış işlemi yaptığı düşünülebilir. 2. Başlangıç valörü olan ile Bitiş Valörü (V2) olan tarihleri arasındaki dönemde ise (Periyod 2), ters repocu tarafın valörü ile ,11-TL karşılığı sözleşmede belirtilen menkul kıymetten TL nominal tutarında bir kesin satış işlemi yaptığı, repocu tarafın ise aynı valörlü kesin alış işlemi yaptığı düşünülebilir. Tablo 3: Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı Risk Değerleme Örneği İşlem Tarihi Başlangıç Valörü (V1) Bitiş Valörü (V2) Repo Oranı (%) 7,00 Anapara Tutarı (İşlem Hacmi) Menkul Kıymet Fiyatı Menkul Kıymet Takas Fiyatı * Nominal Tutar ** TL 85,000-TL 85,000-TL TL tarihi için hesaplanan Teorik Fiyat 86,000-TL tarihi için hesaplanan Teorik Fiyat 84,000-TL tarihi için hesaplanan Teorik Fiyat 84,500-TL tarihi için hesaplanan Teorik Fiyat 85,500-TL Tahvil ve Bono Piyasası 10

13 Valör 2 Değeri (İşlem Hacmi) Anapara + Faiz- Stopaj Değerleme katsayısı (VM) *** ,25-230,14 = ,11-TL * İlgili menkul kıymetin emir giriş yöntemine göre OTASS tarafından hesaplanır. ** İlgili menkul kıymetin takas fiyatı kullanılarak OTASS tarafından 5 ve katları şeklinde hesaplanır. *** İMKB Tahvil ve Bono Piyasası tarafından belirlenir. Söz konusu bu işlem için, tabloda teorik fiyatı verilen tarihler için yapılan yeniden değerleme neticesindeki blokaj uygulamaları şu şekilde olacaktır: Periyod 1: tarihleri arasında; repo yapan üye menkul kıymet satıcısı, ters repo yapan üye ise menkul kıymet alıcısıdır. a) tarihinde, TL nominal tutarındaki menkul kıymetin yeniden değerleme sonucu oluşan teorik değeri ,50-TL olacaktır. Bu durumda, takas değeri TL olan bu işlemin takas riski repocu (kıymeti satan) üyeden kaynaklanmaktadır. 5 Bu nedenle, söz konusu kıymeti satan üyenin (repocu) işlem limiti karşılığına , =11.768,50-TL blokaj konulur. Ayrıca, yukarıda açıklandığı üzere, teorik fiyat işlem fiyatından daha yüksek olduğundan fark tutarının takasının sorunsuz bir şekilde yerine getirilmesi adına fark tutarının bir günlük fiyat değişimi için de ilave blokaj konulması gerekmektedir. Bu miktar da; ,50 / 40 = 294,21 TL (Fark / değerleme katsayısı) olarak hesaplanacaktır. Bu durumda toplam blokaj = , ,21 = ,71 TL olacaktır. Ters repocu üye (kıymeti alan) takas riski oluşturmadığı için blokaj konulmaz. b) tarihinde, TL nominal tutarındaki menkul kıymetin yeniden değerleme sonucu oluşan teorik değeri TL olacaktır. Bu durumda, takas değeri TL olan bu işlemin takas riski ters repocu (kıymeti alan) üyeden kaynaklanmaktadır. 6 Bu nedenle, kıymeti alan üyeye (ters repocu) =11.761,00-TL blokaj konulur. (Teorik fiyat işlem fiyatından düşük olduğu için, fark tutarının bir günlük fiyat değişimi ilave takas riski yaratmamaktadır.) Repocu üye (kıymeti satan) takas riski oluşturmadığı için blokaj konulmaz. 5 Repocu üye, değeri TL olan bir menkul kıymeti cari piyasa değeri ,50 TL ye satabileceğinden cayma riski (piyasa için takas riski) taşıyacaktır. 6 Ters repocu üye, değeri TL olan bir menkul kıymeti cari piyasa değeri TL ye alabileceğinden cayma riski (piyasa için takas riski) taşıyacaktır. Tahvil ve Bono Piyasası 11

14 Periyod 2: tarihleri arasında; repo yapan üye menkul kıymet alıcısı, ters repo yapan üye ise menkul kıymet satıcısıdır. c) tarihinde, TL nominal tutarındaki menkul kıymetin yeniden değerleme sonucu oluşan teorik değeri ,38-TL olacaktır. Bu durumda, takas değeri ,11-TL (anapara+faiz-stopaj) olan bu işlemin takas riski repocu (kıymeti alan) üyeden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, kıymeti alan üyeye (repocu) , ,38 = 7.182,73-TL blokaj konulur. (Teorik fiyat işlem fiyatından düşük olduğu için, fark tutarının bir günlük fiyat değişimi ilave takas riski yaratmamaktadır.) Ters repocu üye (kıymeti satan) takas riski oluşturmadığı için blokaj konulmaz. d) tarihinde, TL nominal tutarındaki menkul kıymetin yeniden değerleme sonucu oluşan teorik değeri ,13-TL olacaktır. Bu durumda, takas değeri ,11-TL (anapara+faiz-stopaj) olan bu işlemin takas riski ters repocu (kıymeti satan) üyeden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, söz konusu kıymeti satan üyeye (ters repocu) , ,11 = 4.582,02-TL blokaj konulur. Ayrıca, yukarıda açıklandığı üzere, teorik fiyat işlem fiyatından daha yüksek olduğundan fark tutarının takasının sorunsuz bir şekilde yerine getirilmesi adına fark tutarının bir günlük fiyat değişimi için de ilave blokajı konulması gerekmektedir. Bu miktar da; 4.582,02 / 40 = 114,55 TL olarak hesaplanacaktır. (Fark / değerleme katsayısı) Bu durumda toplam blokaj = 4.582, ,55 = 4.696,57 TL olacaktır. Repocu üye (kıymeti alan) takas riski oluşturmadığı için blokaj konulmaz. Tahvil ve Bono Piyasası 12