MİLAS TAKİ KENTLEŞME SÜRECİNİN TÜRKİYE GENELİNDEN FARKLILAŞMASI VE NEDENLERİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MİLAS TAKİ KENTLEŞME SÜRECİNİN TÜRKİYE GENELİNDEN FARKLILAŞMASI VE NEDENLERİ"

Çağatay Aydoğdu
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİ ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI T.C. MİLAS KAYMAKAMLIĞI MİLAS ANADOLU LİSESİ MİLAS TAKİ KENTLEŞME SÜRECİNİN TÜRKİYE GENELİNDEN FARKLILAŞMASI VE NEDENLERİ Özlem TURAN Simge ÖZTUNA Danışman Öğretmen Mehmet KAYA MİLAS

2 PROJE ADI Milas taki Kentleşme Sürecinin Türkiye Genelinden Farklılaşması ve Nedenleri AMAÇ Kentleşme, mevcut pek çok sosyal, kültürel ve ekonomik olgudan doğrudan etkilenirken, gelişim süreci ve hızı ile kaynaklandığı olguları değiştiren, yeniden biçimlendiren, evrensel bir süreçtir. Bu çalışmanın amacı, var olduğunu kabaca bildiğimiz Milas ilçesinin kentleşme açısından Türkiye geneliyle belirgin farklı özellikler göstermesini, tarihsel süreçte incelemek, farklılıkları ortaya çıkarmak ve nedenlerini sorgulamaktır. GİRİŞ Dünyada kentleşme günümüzden yaklaşık 5000 yıl önce Mezopotamya da ortaya çıkmıştır. Sanayi devrimiyle birlikte kentleşme olağanüstü bir güç kazanmıştır de kentli nüfus 30 milyondan azdı. Bundan 100 yıl sonra 200 milyonu çoktan geçmişti de dünya nüfusunun %30 u kentlerde yaşarken, 2010 da bu oran %50 yi aşmıştır (3,3 milyar).2030 da kentsel nüfusun %60 a varması, böylece dünyada 5 milyardan fazla kişinin kentlerde yaşaması beklenmektedir. Kentleşme, esas itibariyle sanayi devriminin beraberinde getirdiği bir olgudur. Bu nedenle, kentleşme, sanayi devriminin toplumsal ve ekonomik yapıda, nüfus yapısında ve mekânda yaratmış olduğu değişim ve dönüşümün temel bir yönünü yansıtır. Türkiye de bilinen anlamda sanayileşme süreci ortaya çıkmamış olmakla birlikte batıdaki gelişmelerin düşük düzeyli yansımalarının, Türkiye de Osmanlının son yüzyılından itibaren görülmeye başlandığı söylenebilir. Bununla birlikte, kentleşme esas itibariyle Cumhuriyet döneminde bir toplumsal olgu olarak ortaya çıkmıştır. Cumhuriyetle birlikte, önceki dönemden oldukça farklı anlayış ve kurumlaşmaya gidilen Türkiye de, özellikle II. Dünya Savaşı ndan sonra hızlı bir değişim sürecine girilmiştir ki, bu değişim, ekonomiden toplumsal ve kültürel alana, idari ve siyasi yapılara kadar geniş bir alanı içermektedir. Bu değişimin kendisini hissettirdiği temel alanlardan biriside kentsel mekânlar olmuştur. Bu dönemde görülmeye başlayan hızlı nüfus artışı, tarımda makineleşme ve kentsel alanların görece çekici etkisi, nüfusu kırsal alanlardan kentsel alanlara hızla çekmeye başlamış; ortaya çıkan göç olgusu, Türkiye kentleşmesine bu tarihe kadar görülmemiş bir boyut kazandırmıştır. Türkiye de kentleşme, kentsel alanların çekici etkisinden çok, kırsal alanların itici etkisi altında gerçekleşmiştir ki, kentleşmenin günümüzde de bu temel karakteristiğini - 1 -

3 koruduğu görülmektedir. Dolayısıyla ülkemizde kentsel gelişmenin temel dinamiğinin de kırsal alanların iticiliği olduğu söylenebilir. Böyle bir özelliği ortaya çıkaran ana unsur ise, kentleşmenin dinamiğinin sanayileşme olmamasıdır. Batı da kentleşme, temel bir toplumsal olgu olarak sanayileşmeye bağlı ve onu takip eden bir hızda kendini gösterirken; Türkiye de bu biçimde sağlıklı bir kentleşmeden söz edilememektedir. KULLANILAN MATERYAL VE YÖNTEM Çalışma temel olarak Türkiye geneli ile Milas ilçesi kentleşme süreci farklılıklarını sorgulamayı amaçlamıştır. Kent ve kırsal nüfus ölçeği olarak TÜİK in esas aldığı il ve ilçe merkezi ölçüsü esas alınmıştır nüfus sayımı ile ilgili yayınlarda yerleşim yerlerine göre kırsal-kentsel nüfus ayırımına yer verilmediğinden başlangıç olarak 1935 yılı alınmıştır. Çalışmanın temel verileri, yılları arasındaki nüfus sayımlarının sonuçları için TÜİK elektronik kütüphanesinden sağlanan kesin sonuç yayınlarının elektronik kitap versiyonlarından, yılları arasındaki nüfus sayımlarına ait veriler TÜİK internet sitesinden, 2010 yılı verileri ise Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sitemi(ADNKS) verilerinden derlenmiştir. Veriler Microsoft Excel 2010 programında işlenmiş, tablo ve grafikler aynı yazılımda hazırlanmıştır. Harita için ARC Map 10, Google Earth pro7.0 ve Adobe Photoshop CS 6 yazılımlarından yararlanılmıştır. VERİ VE BULGULAR Milas Türkiye nin güney batısında yer alır ve Muğla ilinin bir ilçesidir km² yüzölçümüne sahiptir. 100 km den daha uzun kıyı şeridine sahip Milas a bağlı 5 belde ve 114 köy vardır. Akdeniz ikliminin etki alanındaki ilçede temel ekonomik etkinlikler tarım ve turizmdir. İki termik santral dışında büyük sanayi tesisi yoktur. Türkiye de Kentleşmenin Özellikleri (Kılınç İ.), Kentsel Gelişme Ve Kentleşme Sürecinde Niğde (Özel M. 2005), Türkiye Coğrafyası (Atalay İ. 1991) eserlerinde genel olarak kentleşme, Türkiye de kentleşme süreci, kentleşmenin dinamikleri ve sonuçları değerlendirilmiştir. Bir ülkenin ya da bir idari birimin nüfusunun ne kadarının kırsal alanlarda, ne kadarının kentsel ortamlarda yaşadığının bilinmesi o ülkenin ya da birimin ekonomik ve sosyal yapısını yansıtan en önemli göstergelerden biridir. Aynı zamanda kentleşmenin hızı kentsel alanının ve çevrenin tolerasyonu ve ortaya çıkan sorunların boyutları anlamında belirleyicidir

4 Türkiye de cumhuriyet tarihi boyunca kentleşme süreci incelendiğinde aşağıdaki olgular öne çıkmaktadır; yılına kadar kentli nüfus oranında çok ciddi bir değişim görülmemektedir Yılında % 23,45 olan kentli nüfus oranı, 1950 yılına gelindiğinde ancak % 25,04 e ulaşmıştır yılından itibaren önceki dönemden daha hızlı ve düzenli bir artış olmuş ve 1980 yılında kentli nüfus oranı % 43,91 e yükselmiştir yılından sonra kentleşme hızında belirgin bir artış olmuş ve ilk kez kentli nüfus oranı kırsal nüfusu aşmış % 53,03 olarak gerçekleşmiştir. 4. Günümüze kadar geçen zamanda kentleşme hız kesmemiş ve 2010 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre % 76,26 ya ulaşmıştır. 5. Türkiye nin sosyal ve ekonomik koşulları, bu günün gelişmiş ülkelerinin geçmiş deneyimleri dikkate alındığında kentleşme sürecinin kırsal nüfus marjinal düzeye ininceye kadar devam etmesi beklenmektedir

Milas ilçesi kentleşme sürecine baktığımızda ise; 1.

5 Milas ilçesi kentleşme sürecine baktığımızda ise; yılında %20,14 olan kentli nüfus oranı, 1940 da %20,55 olarak gerçekleşmiş, Bu yıllardan itibaren azda olsa azalma eğilimine girmiş, 1970 yılına kadar %20 nin altında seyretmiş ve ancak 1970 yılında %22,03 e ulaşmıştır yılından itibaren çok hızlı olmasa da düzenli bir artış başlamış ve nihayet 2010 yılı rakamlarıyla %41,77 ye ulaşmıştır. Tablo 1: Türkiye ve Milas İlçesinde Kentsel Nüfusun Cumhuriyet Tarihi Boyunca Değişimi Sonuç olarak; Milas ilçesinde kentleşme hızı başlangıçtan itibaren Türkiye ortalamalarından hem belirgin şekilde yavaş, hem de oran olarak düşüktür yılları arasında Türkiye de kentli nüfus oranı %23,45 ten %76,26 ya ulaşmış, yani kabaca oran üç katına çıkmıştır. Oysa aynı dönemde Milas ta kentli nüfus oranı %20,14 ten ancak % 41,77 ye çıkmış, kabaca oran iki kat artmıştır

6 Grafik 1: Türkiye ve Milas İlçesinde Kentsel Nüfusun Cumhuriyet Tarihi Boyunca Değişimi SONUÇ VE TARTIŞMA Milas ın kentlileşme anlamında Türkiye genelinden farklılaşmasının temel nedenini Türkiye de kentleşmenin ana motoru olan kırsal alanın itici etkisindeki farklılıklarda aramak gerekir. Milas kırsal yerleşmeleri incelendiğinde bu yerleşmeleri kabaca üç gruba ayırmak mümkündür. 1. Yamaç ve yüksek yerlerde kurulu dağ köyleri: Bu köylerde bahçe tarımı, zeytincilik, arıcılık, orman ürünleri, hayvancılık ve toplayıcılık 2. Ova köyleri: Tarla tarımı, Zeytincilik, Seracılık ve besi ve ahır hayvancılığı 3. Kıyı yakını köyler: Turizm, deniz ve kültür balıkçılığı, Bahçe ve tarla tarımı gibi ekonomik etkinliklerin yaygın olarak yapıldığı gözlenir. Milas kırsal arazisinin önemli bir kısmı engebelidir. Türkiye de çok etkili olan tarımda makineleşmeye bağlı istihdam yetersizliği, Milas arazisinin makineleşmeye büyük ölçüde izin vermemesi nedeniyle ancak ova köylerinde etkili olabilmiştir. Bunda kırsal alandaki doğurganlık ve nüfus artış hızının çok yüksek olmayışının da etkisi vardır. Kırsal alanın nüfus kaybı ekonomik nedenlerden çok eğitim, sağlık gibi nedenlere dayanmaktadır. Kentleşme hızındaki görece yavaşlık Milas ilçe merkezini hızlı kentleşmenin olumsuz sonuçlarından büyük ölçüde korumuştur. Kent büyürken altyapı yetersizliği, kontrolsüz ve plansız büyüme ve zincirleme olarak gelişen sorunlardan en az düzeyde etkilenmiştir

7 Kırsal alanının nüfus barındırma kapasitesi, düşük doğal nüfus artış oranı dikkate alındığında Milas ta kentleşme anlamında gelecekte de büyük sıçramalar beklenmemelidir. Bu noktada sadece ilçe dışı göç olgusundaki olabilecek değişmeler genel seyri artı ve eksi yönde etkileme potansiyeline sahiptir. Bu projede elde edilen çıktılar başka alan ve bölgeler içinde yapılacak benzer çalışmalarda örnek olabilecektir. Zira genel olarak Muğla ilinin diğer ilçeleri, Doğu Karadeniz, Kuzey-doğu Anadolu bölgelerinde benzer ayrışmalar vardır. KAYNAKLAR 1. ATALAY İbrahim, Türkiye Coğrafyası, İzmir, KIZIL Abuzer, Uygarlıkların Başkenti Milas ve Çevresi, Milas Belediyesi Kültür Yayınları 3. KILINÇ İsmail, Türkiye de Kentleşmenin Özellikleri, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 26, Sayı2 4. ÖZEL Mehmet, KENTSEL GELİŞME VE KENTLEŞME SÜRECİNDE NİĞDE, Selçuk Üniversitesi Karaman İktisadive İdari Bilimler DergisiSayı:2 Cilt:5/ 5. Türkiye İstatistik Kurumu internet sitesi, Son Erişim: Aralık Son Erişim: Aralık Son Erişim: Aralık

Benzer belgeler

TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ. NÜFUS ve KENTLEŞME

TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ NÜFUS ve KENTLEŞME 211 İÇİNDEKİLER 1.NÜFUS... 1 1.1. Nüfus Büyüklüğü, Nüfus Yoğunluğu ve Nüfus Artış Hızı... 3 1.2. Yaş ve Cinsiyet Dağılım Özellikleri... 8 1.2.1. Nüfusun