Azerbaycan Ateş Diyarı ve Müzik Festivalleri Ülkesi. Kültür-Sanat Dr. Lale HÜSEYİNOVA

Transkript

1 Kültür-Sanat Dr. Lale HÜSEYİNOVA Azerbaycan Sanat Bilimci Ateş Diyarı ve Müzik Festivalleri Ülkesi ATEŞ DİYAR AZERBAYCAN ESKİ ZAMANLARDAN BERİ BU ADLA BİLİNMİŞTİR Kİ, DOĞAL OLARAK BUNUN BİRÇOK NEDENİ VARDIR. ANCAK BU MAKALEDE ÜLKENİN TAMAMEN FARKLI ALANDA ÜN KAZANDIĞI VE DEVAMLI OLARAK BU ALANDA GELİŞME GÖSTERDİĞINDEN SÖZ EDİLECEKTİR. MÜZİK FESTİVALLERİ ÜLKESİ TANIM, ÜLKEDEKİ MEVCUT KÜLTÜREL VE MÜZİK ALANLARINDAKI GELİŞMELERİ GÖZ ÖNÜNE GETİRİR. ÇÜNKÜ AZERBAYCAN DA YILIN BELLİ BİR DÖNEMİNDE YAPILAN FES- TIVALLER GELENEK HALINI ALMIŞ DURUMDADIR. TÜM BU KÜLTÜREL FAALİYETLERİ SIRASIYLA ANLATMAK DA ÖNEMLİDİR. 22

2 İlkbahar Mevsimi İlkbahar mevsiminin Azer baycanlıların en sevdiği dönem olduğu çok bilinmektedir. Özellikle bahar ayında ecdatlarımız tarih boyunca yeni yılın gelişini, tarihi Nevruz Bayramı nı ilkbaharın bayramı olarak kutlamışlar ve kışın kalıntılarıyla vedalaşıp baharın gelişini sevinçle karşılamışlar. Son yıllarda Haydar Aliyev Vakfı nın aldığı kararla iki yılda bir olmak üzere Nevruz mevsiminde uluslararası çapta Muğam Dünyası (Space of Mugam) festivali yapılması kararlaştırıldı. Bu proje, geçmişte yapılan (2009, 2011) iki festivalin katılımcılarının ve misafirlerinin oybirliğiyle desteklenmiş olup, Doğu`nun geleneksel müziği ile ilgili, dünya çapında başarılı ve en güzel projedir. Bu projenin hayata geçirilmesi için Haydar Aliyev Vakfı Başkanı, UNESCO ve ISESCO`nun İyi Niyet Elçisi Mehriban Aliyeva çok büyük emekler harcadı. Festivalin yapıldığı günlerde Azerbaycan ın başkenti Bakü 8 gün boyunca (14-21 Mart) rekor seviyede denebilecek sayıda müzik etkinliklerine ev sahipliği yaptı. O günlerde Üzeyir Hacıbeyli nin dünyada ilk sayılan Muğam Operası ( Leyli ve Mecnun, Aslı ve Kerem ) ve Müslim Magomayev in Şah İsmail operası, ayrıca milli Muğam hanendelerinin geniş çaplı ifaları (Vokalist Muğam ustaları), Azerbaycan ın ünlü Yedi Muğam`ı (Rast, Şur, Seygah, Çahargah, Bayatı- Şiraz, Hümayun, Şüşter) dinleyicilere sunuldu ve yabancı ülkelerden gelenlerin geleneksel müziği, Azerbaycan ve Ortadoğu nun eşsiz bestelerinden Caz-Muğam türüne kadar çok sayıda dinletiler katılımcılara sunuldu. Böylece Muğam Dünyası festival inin sanat yönetmeni ve Azerbaycan Bestekarlar Birliği Başkanı olan, UNESCO nun dünya sanatçısı Firengiz Alizade tarafından en ince detaylarına kadar titizlikle hazırlanan festivalin profesyonel sanatsal konsepsiyonu, Muğam sanatının çeşitli yönlerinin olduğunu dünya çapında muhteşem bir şekilde kanıtladı. Muğam Dünyası festivalinin misafirleri ve katılımcıları, Mısır, ABD, Türkiye, Kanada, Hindistan, Fransa, Irak, Özbekistan, İran, Çin, Peru ve Ekvador gibi çeşitli ülkelerden gelen vokal ve sanat ustalarından oluşmaktaydı. Festival çerçevesinde UNESCO nun uluslararası sanat sempozyumu, bununla birlikte gençler arasında Doğu`nun geleneksel müziği alanında uluslararası yarışmalar yapıldı. Böylece yoğun içerikli festivalin her gününde 4-5 faaliyet ve sanat alanında gösteri yapıldı. İkinci festivalde yapılan başka bir yenilik ise dünyaca ünlü hanende Alim Gasımov ve Mısırlı perküsyonist Habip Yammini nin çalışmalarının dünya kamuoyuna duyurulması oldu. Bayram festivali Nevruz Bayramı ile birlikte kutlanıyor ve kapanış konseri Haydar Aliyev sarayında, Doğu`nun yeni yıl günü olan, hayat enerjisinin canlanmasını, sanatın uyanmasını ve sanat ruhunun dirilmesini simgeleyen 21 Mart gününde yapıldı. Geçen seneden itibaren ilkbaharın müzik sanatı sezonunda geleneksel ve çağdaş müziği temsil eden Gara 23

3 Kültür-Sanat Garayev Uluslararası Festivali yapılmaya başlandı. Aslında bu festival ilk defa 1986 yılında ve ülkenin daha sonraki zor dönemlerinde ( yılları) de yapılmıştı. Yirmi yıllık kesintiden sonra bu festival yeniden hayat buldu ve umarız ki, daha etkin geleneksel hale bürünür. Yaz Mevsimi Yumuşak ve ılık ilkbahardan sonra Azerbaycan daki festivaller bütün hızıyla canlanır. Tarihte Albanya nın başkenti ve insanlığın medeniyet beşiği olan Büyük Kafkas bölgesinin dağlık bölgesinde eşsiz güzelliğe sahip olan tarihi yapıtları ve muhteşem çağdaş otelleriyle tatil kenti Gebele de tüm dünyadan gelen misafirlere ve katılımcılara ev sahipliği yaparak üçüncü kez festival düzenledi. Büyük ustaların ve dünyanın birçok ülkesindeki gelecek vaat eden genç sanatçıların katıldığı büyük müzik festivali için Batı ile Doğu`nun kesiştiği ve medeniyetlerarası diyaloğu sembolize eden bu bölgenin, Haydar Aliyev Vakfı tarafından bizzat seçilmesi tesadüf değildir. Birinci (2009) ve üçüncü (2011) festivallerde yeni yeteneklerin tanınması için Uluslararası Genç Piyanistler Yarışması yapıldı. Bu muhteşem müzik forumunda fortepiyano müziğine olan ilginin temelinde şöyle bir gerçek yatmaktadır: bu festivalin sanat yönetmenlerinden birisi Bakü Müzik Akademisi Rektörü, ünlü piyano ustası Ferhad Bedelbeyli`dir ve onun insiyatifiyle Gebele festivalinde piyano ve royal çalınması kararlaştırıldı. Gebele`de yapılan üç festivalin senfoni ve sade müzik konserlerine katılanlar arasında Londra Kraliyet filarmoni orkestrası, İsrail Senfoni orkestrası, Novaya Rossiya senfoni orkestrası, Rauf Abdullayev yönetimindeki Üzeyir Hacıbeyli adlı Azerbaycan devlet senfoni orkestrası, ayrıca Yuriy Başmet, Oksana Yablonskaya, Ferhad Bedelbeyli, Dmitriy Yablonskiy (aynı zamanda Gebele festivalinin sanat yönetmenidir), Boris Berezovskiy, Denis Matsuyev, Emilio Pons, Murad Adıgözelzade, Hloye Hanslip, Evez Abdullayev, Feride Mamedova, Timoti Gill, Sergey Leyfurkes, Manana Doidjaşvili, Saymon Blendis, Alena Bayeva, Sergey Krılov, Anna Samiul, Massimilano Pisapiya gibi ünlü grup ve sanatçılar vardı. Gebele deki büyük yeşil dağların eteklerindeki açık konser alanlarında Ü.Hacıbeyov ve M.Magomayev, V.A.Mozart ve Dj.Rossini, P.Çaykovskiy ve Dj.Puççini, Dj.Bize ve S.Rahmanov, Dj.Verdi ve F.Emirov, Y.Griga ve M.De Falya, F.Mendelson ve K.Sen-Sans, P.Sarasate ve Dj.Gerşvin, F.Pulenka ve A.Glazunov, F.Şubert ve N.Rimski- Korsakov, K.Karayev ve A.Melikov, S.Prokofyev ve A.Pyassoli, Y.Sibelius ve F.List gibi değerli müzik insanlarının klasik eserleri seslendirildi. Saf kristal hava ve doğal akustik yankı, unutulmayan festival günlerindeki müzik ziyafetinin yoldaşları idi. Gebele den birkaç kilometre ötede Büyük İpek Yolu nda Şeki adlı tarihi bir şehir mevcuttur ve buradan günümüze kadar natürel ipek üretiminin sırları ulaşmıştır. Özellikle gerçek Doğu mimarisine sahip Şeki Hanlarının sarayının bulunduğu bu şehirde, 2010 yılının yaz mevsiminde, Birinci İpek Yolu Uluslararası Müzik Festivali`nin yapılması tesadüf değildir. Azerbaycan bestekarlar birliği tarafından organize edilen bu festivale Azerbaycan, Kore, Norveç, Kanada, Finlandiya gibi ülkelerden müzik ustaları katıldı. Çeşitli müziklerin seslendirildiği bu ortamın unutulmaz bir manzarası vardı; çünkü sanat ustalarının sahnesi olarak, Şeki Hanları Sarayının çok asırlı çınarlarının bulunduğu tarihi el yazılarının bulunduğu park, Kervan Saray mimari külliyesi, dağlık köy olan Kiş teki tarihi Alban kilisesi gibi tarihi yapıtların bulunduğu alanlar kullanıldı. Sonbahar Mevsimi Azerbaycan daki müzik festivalleri konser sezonunun her seneki başlangıcı olarak Azerbaycan klasik müziğinin usta ismi Üzeyir Hacıbeyov un doğum günü olan 18 Eylül tarihi seçilmiştir ve bu gün büyük müzik festivalinin açılış günü kabul edilmektedir. Artık bu gün milli geleneksel müziğin sembolü haline gelmiş ve Müzik Günü adını almıştır yılında yapılan sonbahar müzik festivalinin özel bir anlamı vardı, o da festivalin Üzeyir Hacıbeyov un 24

4 doğumunun 125.yılına ithaf edilmiş olmasıydı. Bu 10 günlük festival programına tiyatro oyunları, orkestra müziği konseri, yerli ve yabancı ünlü sanatçıların grup ve solo şeklindeki konserleri dahil edilmiş olup gösteriler başkent Bakü nün, Sumgait in, ayrıca Üzeyir Hacıbeyov un memleketi olan Ağcabedi nin en iyi konser salonlarında gerçekleştirildi. Festivalde yurtdışından: Orfeon korosu (Türkiye), Tang kvarteti (Singapur), Amalteya grubu (İsviçre), BDT ülkelerinin genç senfoni orkestrası (yönetmeni-v.spivakov), ayrıca A.Gindin, S. Kudryakov, A. Saykin (Rusya), D.Liveli, Dj.Veen (Hollanda), N.Reksrot (Almanya), A.Bankas, N.Kogan (Kanada) gibi ünlü sanatçılar, müzik yönetmenleri A.Markin (Rusya), İ.Hacıyev (Kanada) katıldı. Aynı şekilde yerli ve yabancı ünlü sanatçıların yer aldığı 2011 yılındaki festival de uluslararası çapta büyük beğeni topladı. Sonbahardaki Bakü müzik sezonunun en kayda değer yönlerinden birisi, geleneksel Caz Festivali`ni de içinde barındırmış olmasında yatmaktadır. Belirtmek gerekir ki caz festivalleri tam bir bayram havasına sahiptir. Çünkü sahnedeki sanatçı ile salondaki seyirci arasındaki sanatsal iletişimi başka hiçbir sanat dalında yoktur. Gerçekten bu festival; caz sanatının yeni stillerini, yeni yeteneklerini, yeni ayrıntılarını göstermektedir yılında yapılan ilk Bakü Caz Festivali de aynı anlamı içermekte idi. Son yıllarda gerçekleştirilen Caz festivallerinde ünlü sanatçılar s anatlarını 25

5 Kültür-Sanat halka takdim etti. Bu festivallerin konserleri; Haydar Aliyev Sarayı, Bakü Muğam Merkezi, Müslüm Magomayev Azerbaycan Devlet Filarmonisi, Bakü Caz Merkezi`nin konser salonlarında yapıldı. Özellikle belirtilmelidir ki festival katılımcıları arasında Şakatak (İngiltere), Djazamor gurubu, Vijay İvera (ABD), Arena (Azerbaycan) caz gurupları ile birlikte Diana Rives (Vokal, ABD), Al-Di Meolu (gitar, ABD), Matt Bianko (İngiltere), Azize Mustafazade (Azerbaycan), Keiko Matsui (piyano, Japonya), Erika Vloyemans (Hollanda), Artur Dutkiyeviç (piyano, Polonya), Monti Aleksandr (piyano, Jamaika), Omar (vokal, İngiltere) gibi ünlü sanatçılar, ayrıca Rain Sultanov (saksafon), Salman Gambarov, Cemil Amirov, Emil Afrasiyaboğlu, İsfara Sarabskiy (fortepiyano) gibi Azerbaycanlı caz ustaları yer aldı. Kış Mevsimi Dünyaca ünlü müzik sanatı ustası Bakü doğumlu Mstislav Rostropoviç Ne mutlu bana ki, ana şehrim Bakü de festivaller yapılmaktadır demişti. Bu sanat ustasının inisiyatifi ve Haydar Aliyev Vakfı nın desteğiyle 2006 yılında Bakü de 20. yüzyılın önde gelen bestekarı, Azerbaycan müziğinin üstadı ve büyük dostu Dmitriy Şostakoviç in 100. doğum günü dolayısıyla uluslararası festival düzenlendi. O unutulmaz Şubat günlerinde Bakü nün konser alanlarında birinci nesil yıldızlar konser verdi, bu konserlerin müzik yönetmenliğini ise usta Mstislav Rostropoviç in kendisi yaptı. O, hayatının son on yılının her senesinde ana şehri olan Bakü ye gelirdi. Onun her gelişi, eşsiz konser programlarıyla sınırlı kalmayıp aynı 26

6 zamanda Bakü Müzik Akademisi nin ve Çocuk Müzik okullarının öğrencileri için unutulmaz profesyonel dersleri de kapsıyordu. Zamanında usta isim Rostropoviç ten ders alan birçok ünlü yerli müzisyenler onun sayesinde büyük yol katettiler. Şostakoviç in festivalinden bir yıl sonra, 2007 yılında bütün dünya Rostropoviç in 80. doğum gününü kutladı. Ancak o sene büyük ustanın hayranları için kaygılı bir yıl oldu, çünkü o büyük usta son doğum gününü kutlayamamıştı. Azerbaycan, Haydar Aliyev Vakfı nın desteğiyle Rostropoviç adına müzik festivali düzenleyen ilk ülke oldu. Neticede amaçlandığı şekilde bu festival gelenek halini aldı ve son beş senedir Aralık ayında Yılbaşı bayramından önce Bakü de muhteşem bir şekilde Uluslararası Rostropoviç Müzik Festivali yapılmaktadır. Her yıl yapılan festivalin katılımcısı ve misafiri olarak yurtdışından Novaya Rossiya Moskova orkestrası (müzik yönetmeni Y. Başmet), İsrail filarmoni orkestrası (müzik yönetmeni Zubin Meta), İngiltere orkestrası, ayrıca Kristian Badea, Yudjin Kon, Maksim Vengerov, Pol Votkins gibi müzik yönetmenleri; Pinkas Sukkerman, Sergey Krilov, Andres Mustonen, Yuriy Reviç, Rey Çen gibi keman ustaları; Natalya Gutman, Denis Şapovalov, David Geringas, Ksavye Filips, Amanda Forsayt gibi çello ustaları; Eliso Virsaladze, Aleksandr Korsantiya, Mihail Lidskiy, Rudolf Buhbinder, Filip Kopaçevskiy gibi piyanistler; B.Maysuradze, Silvio Zanon, Doyna Dimitriu, S.Leyferkus, Hibla Gerzmava, Yelena Manistina, Sergey Plyusnin, Oksana Dika gibi şarkıcılar katıldı. Festival günlerinde Leopold ve Mstislav Rostropoviç in müze evleri herkesin ziyaretine açılıyor. Bu müze evlerinde büyük ustanın Azerbaycan ile olan bağları sergilenmektedir ve burada Rostropoviç Vakfı nın bursunu kazanan gençler yeteneklerini sergilemektedirler. Bu festival çerçevesinde Azerbaycan Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu`nda Galina Vişnevskaya Opera Merkezi`nin tiyatro oyunları gösterime girmektedir. Son Rostropoviç festivallerinin birinde adı geçen opera merkezi Bize nin ünlü Karmen oyununu sergiledi ve büyük başarı elde etti. Böylece gelenek halini alan Mstislav Rostropoviç Uluslararası Müzik Festivali en prestijli festivallerden birisi olup, Bakü sakinleri ve yurt dışından gelen misafirler tarafından dört gözle beklenen festival oldu. Her sene kış mevsiminde Aralık ayının ortasında dünya müzik sanatının önde gelen ustaları Mstislav Rostropoviç in doğduğu ülkeye onun hatırasını yaşatmak, canlı tutmak için Bakü ye gelmektedirler. 27