Nüfus Projeksiyonlarında Yaşlı Nüfus ve Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar

Transkript

1 Nüfus Projeksiyonlarında Yaşlı Nüfus ve Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar Şebnem BEŞE CANPOLAT, PhD Dördüncü Nüfusbilim Kongresi 6 Kasım 2015 Ankara

2 Sunumun içeriği Nüfusun yaşlanması ne demek? Nüfus projeksiyonları Türkiye deki yaşlı nüfusun temel özellikleri Sosyal politikalar

3 Nüfusun Yaşlanması Doğurganlık ve ölümlülük hızlarının düşmesinin ve yaşam süresinin uzamasının kaçınılmaz sonucudur

4 Nüfusun Yaşlanması Gelişmiş ve ekonomik büyüme sağlamış ülkelerin demografik gerçeğidir..

5 Nüfusun yaşlanması nedir? Nasıl ölçülür? Hangi nüfus grubunu kapsadığına dair standart bir tanımı yoktur Nüfus piramidinin yapısı Ortanca yaş Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı Yaşlı nüfus büyüklüğü Doğuşta beklenen yaşam süresi

6 Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Yapısı: Nüfus Piramitleri Yaş Grubu Yaş grubu Erkek-Male (%) Kadın-Female (%) (%) Erkek Kadın 6

7 Ortanca yaş Yıl Ortanca Yaş Kaynak , , ,8 Genel Nüfus Sayımları ,7 ADNKS , , ,9 Nüfus Projeksiyonları, ,4 Ortanca yaş, nüfusun yaş dağılımını iki eşit parçaya bölen yaştır. Nüfusun yaş dağılımı ve nüfusun yaşlanması ile ilgili bilgi veren bir göstergedir. Ortanca yaşın gelecekte yükselmesi ve nüfusun yaşlanmaya devam etmesi beklenmektedir. 7

8 Ortanca Yaş, 2013

9 2014 yılında Türkiye nin ortanca yaşı 30,7 Dünya nüfusunun ortanca yaşı 29,7 50 (%) ,2 18,1 18,2 25,1 26,4 30,7 36,5 37,7 38,3 41,6 41,7 41,8 42,3 43,5 46,1 46, Kaynak: A.B.D. Nüfus Bürosu, Uluslararası Veri Tabanı.

10 Doğuşta beklenen ömür (2014) Avrupa Ülkeleri Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi(e 0 ) - Toplam A.B.Ortalaması (28 Ülke) Toplam (e 0 ) Avrupa Ülkeleri A.B. Ortalaması (28 ülke) - Toplam (e0) Toplam Erkek Kadın Türkiye (2014) 78,0 75,3 80,7 AB (28) 80,6 77,8 83,3

11 Demografik Durum Türkiye nüfusu: Hala genç bir nüfus yapısına sahip, Aynı zamanda yaşlanma eğilimi gösteren: yaşlı nüfus sayısının, oranının ve ortanca yaşın yükselmekte olduğu, Nüfus artışı azalarak seyreden, Demografik fırsat penceresinin henüz kapanmamış olduğu, (15-64 yaş çalışabilir çağ nüfusu halen artmaktadır) İç göç hareketlerinin kentlere yöneldiği, Ortalama yaşam beklentisinin yükselmekte olduğu, bir yapıdadır. 11

12

13 Toplam Doğurganlık Hızı (Güncel Durum) TDH (Toplam Doğurganlık Hızı) Türkiye Senaryo Senaryo Temel Senaryo GNS NVİGM TNSA Temel Senaryo: Ortalama çocuk sayısı 2050'de 1,65 ve 2075'te 1,85 Senaryo 2: Ortalama çocuk sayısı 2050'de 2,5 ve sabit Senaryo 3: Ortalama çocuk sayısı 2050'de 3 ve sabit 13

14

15 Nüfus Piramitleri ,00-0,50 0,00 0,50 1,00 Males-2013 Males-2023 Females Females

16 Nüfus Piramitleri ,00-0,50 0,00 0,50 1,00 Males-2013 Males-2050 Females-2013 Females

17 Nüfus Piramitleri ,00-0,50 0,00 0,50 1,00 Males-2013 Males-2075 Females-2013 Females

18 Türkiye de ortanca (medyan) yaştaki değişim 60 Toplam Erkek Kadın ,1 29,5 30,6 34,0 33,3 34,6 42,9 41,8 44,0 47,4 46,0 48,

19 YAŞLI NÜFUS ORANI %8 DANİMARKA İRLANDA FİNLANDİYA

20 SURİYE AVUSTRALYA (2014) 22,5 MİLYON

21

22

23 65 ve Üzeri Yaştaki Nüfus Oranı En Yüksek Olan İlk 5 İl % Sinop 16,3 Kastamonu 15,5 Çankırı 14,2 Giresun 13,9 Artvin 13, % Sinop 21,4 Kastamonu 20,4 Giresun 19,6 Artvin 18,9 Yozgat 18,8 23

24 Yaşlı nüfusun özellikleri

25 Yaşlı nüfus ve eğitim Eğitim durumu ve cinsiyete göre yaşlı nüfus, 2014 (Bin Kişi) Doktora mezunu Yüks. lisans mezunu Yüks. veya fakülte mezunu Erkek Kadın Lise veya dengi mezunu Ort. veya dengi mezunu İlköğretim mezunu İlkokul mezunu O-Y bilen fakat bir okul bitirmeyen Okuma yazma bilmeyen

26 Yaşlı nüfusun medeni durumu Medeni durum ve cinsiyete göre nüfus, 2014 (%) Erkek Kadın ,2 51, , ,1 2,5 2,7 3,0 Hiç evlenmemiş Evli Boşanmış Eşi ölmüş

27 Yaşlı nüfusun gelir kaynakları TÜİK Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2014 Faaliyet gelirleri Sosyal transferler Diğer sosyal transferler Menkul kıymet Emekli ve dul-yetim aylıkları 100,0 90,0 89,188,5 80,0 70,0 75,8 74,774,1 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 21,120,0 19,5 10,0 0,0 3,1 5,8 7,5 Toplam nüfus Erkek (65+) Kadın (65+) 3,4

28 SOSYAL POLİTİKALAR Nüfusun nicel büyüklüğü yanında nitel özelliklerin güçlendirildiği, Sürekli ve sürdürülebilir bir kalkınma ile Yaşam kalitesini yükseltmeyi amaçlamalı. İşgücü- İstihdam Sosyal Güvenlik Sistemi Sağlık Sistemi

29 Nüfusun Yaşlanması Ekonomik büyüme, İstihdam ve emeklilik, Emeklilik maaşı, Sağlık sistemi ve Sosyal destek hizmetleri

30 Sosyal Güvenlik Sistemi Yaşlı Bağımlılık oranı, ekonomik bakımdan aktif sayılan birey başına düşen yaşlı sayısını ölçmektedir

31 31 Senaryolara göre 2075 Yılı

32 32 Senaryolara göre 2075 Yılı

33 Bu değerlere göre 2075 yılında Senaryo TDH=1,65 Senaryo TDH= yaş grubundaki 10 kişi 5 yaşlıya 3 çocuğa yaş grubundaki 10 kişi 3 yaşlıya 5 çocuğa Bakacaktır..

34 Demografik Fırsat Penceresi (15-64) Yaş Çalışma Çağı Nüfusu Yaş Nüfusu 2041; ; ; ; Türkiye için bir avantaj olarak görülebilecek olan demografik fırsat penceresinin, yaş çalışma çağı nüfusunun 2041 yılında azalışa geçmesi öngörüsüyle kapanacaktır. Oransal açıdan ise 2023 yılından itibaren azalışa geçmesi beklenmektedir. Bu azalış, bağımlılık oranlarını da etkilemektedir. 34

35 Sosyal Güvenlik Sistemi Toplam aktif sigortalı sayısı (SGK-Temmuz 2015) Türkiye Geneli Aktif/Pasif Oranı 1, yaşta her iki kişiden birinin çalışmıyor olması Çalışanların önemli bir bölümünün kayıt dışı çalışması, Geçmişte gerçekleştirilen erken emeklilik uygulamaları

36 Sosyal Güvenlik Sistemi Politika Önerileri İKO İşgücüne katılım oranının (özellikle kadınların ve gençlerin işgücüne katılımları artırılarak) yükseltilmesini teşvik eden tedbirlerin alınması Teşvik Yaşlıların daha uzun süre işgücünde kalmalarına imkan veren ve teşvik eden düzenlemelerin hayata geçirilmesi, Kayıt dışı Kayıt dışı istihdamın kayıt altına alınmasını sağlayacak politikalar ile aktif sigortalı sayısının arttırılması,

37 Sağlık Sistemi Nüfusun yaşlanması ile birlikte; Sağlık hizmeti talebi artarken Sağlık hizmetinin niteliği de değişecektir, Alzheimer, Kanser, Osteoporosis, Diyabet, Hipertansiyon, Astım

38 Alzheimer hastalığından ölen yaşlı nüfus oranı (%) TÜİK Ölüm Nedenleri Yıl Oran , , , ,

39 Genel sağlık durumum kötü ve çok kötü şeklinde beyanda bulunan bireylerin oranı (2014) 60,0 Toplam Erkek Kadın 50,0 44,7 45,3 51,1 40,0 37,4 32,4 40,2 36,7 30,0 27,9 23,1 20,0 10,0 11,5 8,1 14,8 0,0 Türkiye (15+) Yaşlı (65+) Türkiye Sağlık Araştırması, TÜİK

40 Sağlık Sistemi Politika Önerileri Özellikle yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan hastalıklar için sağlık kurumlarının tekrar tasarlanması Sağlık personelinin uzmanlık eğitiminin gözden geçirilmesi Geriatri bilim dalı geliştirilerek kuvvetlendirilmeli, bu alandaki uzman ve hizmet birimleri arttırılmalıdır.

41 Vücut kitle endeksine göre yaşlıların oranı , ,3 36,2 33,7 Yaşlı nüfusun %62,4'ü fazla kilolu ve obez 19,9 26,2 4,2 2,3 Düşük kilolu Normal kilolu Fazla kilolu Obez 2014 Türkiye Sağlık Araştırması, TÜİK

42 Sağlık Sistemi Politika Önerileri Kapsamlı koruyucu sağlık politikalarının ön plana çıkarılması: yaşam tarzı ve tüketim kalıplarının değiştirilmesi Türkiye de uzun süreli bakım hizmetlerine ilişkin ülke şartlarına uygun modellerin geliştirilerek bu modellerin sosyal hizmetlerle bağının kurulması

43 Yaşlı nüfusun bakım ihtiyacı Kurumsal bakım Yaşlının fiziksel ve zihinsel kapasitesine, Yaşlının parasal durumuna, Sosyal güvenlik durumuna ve Ülkelerin yaşlı hasta bakım politikalarına Yerel yönetimler, SHÇEK, dernek ve vakıflar, özel /kamu huzur evleri, Türkiye deki kurumsal bakım 2014 yılında toplam huzurevi sayısı : 333 Toplam kapasitesi: Bakılan kişi sayısı: Huzurevlerinin doluluk oranı : % 81,2

44 Kurumsal bakımın Pahalı olması, Evde bakım hizmeti Stres faktörü olması, Depresif semptomların artışına yol açması, Yaşlı bireyin toplumsal hayattan soyutlanması nedeniyle Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi evde bakım hizmetinin güçlendirilmesi ve yaygınlaştırılması gerekmektedir.

45 Özetle. Demografik değişimin sunduğu fırsatların değerlendirilebilmesi veya yaratacağı güçlüklerin bertaraf edilebilmesi için politikalar bir bütünlük ve eş güdüm içinde hayata geçirilmelidir.

46 Sonuç Tedbirler bugünden alınırsa, sosyal ve ekonomik yaşam gelecekteki demografik kompozisyona göre yeniden kurgulanırsa, yaşlı nüfusun artışı bir sorun olmaktan ziyade bir fırsata dönüşebilecektir.

47 TEŞEKKÜR EDERİM.