BEL RTEÇ ÜN TE: 12. a) Kesinlik belirteçleri: Hiç konuflma! Kesinlikle inanm yorum. Mutlaka gelirim.

Transkript

1 ÜN TE: 12 BEL RTEÇ BEL RTEÇ Eylemlerin, eylemsilerin, s fatlar n ya da görevce kendilerine benzeyen sözcüklerin (belirteçlerin) anlamlar n niteleyen, güçlendiren, k s p s n rlayan sözcüklere "BEL RTEÇ" denir. Kofla kofla gidiyor. (Eylemi niteliyor.) yi haz rlanan baflar yor. (Eylemsiyi niteliyor.) Çok güzel bir romand. (S fat güçlendiriyor.) Çok güzel konufluyor. (Belirteci güçlendiriyor.) Bu sorular ancak bitirirsin. (Eylemi k s p s n rl yor.) Belirteçler görev ve anlamlar yönünden befl çeflittir: 1- Zaman belirteçleri: Cümlede yüklemin anlam n zaman yönünden k s p s n rlayan, belirten sözcükler ya da sözcük öbekleri zaman belirtecidir. Dün u rad. Yar ndan sonra gelir. Hâlâ görünmedi. Daha (henüz) gelmedi. Sen gitti inde mevsim bahard. Lambalar sönünce annem mumlar ç kard. 2- Durum belirteçleri: Cümlede, yüklem olan eylemleri ve eylemsileri durum yönünden belirten sözcüklerdir, sözcük öbekleridir. Uzun uzun konufltuk. Uslu oturan çocuklardan de ildim. flte geldim. Durum belirteçleri genellikle eyleme ve eylemsiye yöneltilen "NASIL?" sorusuna yan t olur ve farkl anlam özellikleri gösterebilir. a) Kesinlik belirteçleri: Hiç konuflma! Kesinlikle inanm yorum. Mutlaka gelirim. b) Kuflku, olas l k belirteçleri: Acaba uyanabildi mi? 178

2 Belki arar. Herhalde unuttu. c) Yineleme belirteçleri: Yine saçmal yorsun. Tekrar görüfltük. ki günde bir telefon ediyor. d) S n rlama belirteçleri: Art k konuflmayaca m. Bugün ancak otuz sayfa okuyabilirim. e) Dilek belirteçleri: nflallah kazan r. Allah vere de unutmasa. Keflke öyle davranmasayd n. f) Koflul belirteçleri: Biraz daha uzansam dala eriflece im. Baksa görecek. g) Yan t belirteçleri: "Siz mi ça rd n z beni?" Evet, ben ça rd m. Peki, gidelim. h) Yaklafl kl k anlaml durum belirteçleri: Afla yukar haz r m. fiöyle böyle tafl nd k. leri geri konuflma! 3- Yer-yön belirteçleri: Eylemi, eylemsiyi yer bak m ndan belirtirken yönlerini de belirten sözcüklerdir. çeri girin. Afla bakmay n. Yukar ç kt k. leri gitsene! Afla indi. Not: çeriye girin, d flar da kalmay n. (Çekim eki ald için add r.) Geri vitese takt. Afla kat bofl mu? (Ad niteledikleri için s fatt r.) Afla yukar koflup duruyor. leri geri yalpal yor. Araba geri geri gidiyordu cümlelerindeki alt çizili sözcükler belirteçtir. 4- Nicelik belirteçleri: Eylemi, eylemsiyi, belirteci, s fat azl k-çokluk yönünden belirten sözcüklerdir, sözcük öbekleridir. Genellikle "Ne kadar?" sorusuna yan t olur. Yar m saat geciktin. Bir hayli yorgundum. 179

3 Çok çal flt m. Gayet ince bir kumaflt. Oldukça iyi haz rlanm fl. 5- Soru belirteçleri: Eylemleri, eylemsileri soru yoluyla belirten sözcüklerdir. Nas l çal fl yorsun? Niçin konuflmuyor? Niye sustun? Ne ba r yorsun? Ne diye baflvurmam fl? Neden beklemedin? Hani arayacakt n? Not: "ne, niye, ne diye, neden" cümlede "niçin" anlam ndaysa belirteçtir. Niçin (ne,niye, ne diye, neden) öyle bak yorsun? 180

4 Ö REND KLER M Z PEK fit REL M 1. Boflluklara afla da verilen zarflar getirelim. Bugün.. okumuflum. Gözlerim..yorulmufl. hemen... ans z n... hüp diye... epey... gülerek... biraz... yavaflça... çok... day s yla... giderek... dinleneyim diye uzanm fl m. dal vermiflim. Rüyamda denizin ortas ndayd m. Bir girdap ç k yor.. Beni.. al veriyor içine. Denizin dibine sürükleniyorum. Denizin dibinde bana bakan bir deniz k z görmeyeyim mi? Sesler fliddetleniyor. Uyan yorum. Yan bafl mda o lum oynafl yor, kahkahalar at yor. 2. Afla daki cümlelerde geçen zarflar n yerine ayn anlama gelecek baflka zarflar getirelim. Sen oldukça yoruldun, dinlen. Söyle ona hemen gelsin. Demin Ankara dan bir mektup ald m. Hava büsbütün bozdu Her zaman de il, ara s ra mektup yazar. 3. Afla daki cümlelerde geçen zarflar n yerine z t anlaml baflka zarflar getirmeye çal flal m. Çok çal fl yorsun. Babam, sabahleyin gelecekmifl. Bu araba h zl gidiyor. Çocuklar içeri gelin Söylediklerinizi yanl fl anlamam fl m. Araba geri gidiyor. Ortal k karard kça neflemiz geliyor. 181

5 4. Afla da verilen sözcükleri örnekteki gibi zarf göreviyle cümlede kullanal m. Örnek: Sessiz: Burada sessiz otur. Sa lam: Usul usul: Hiç: Rahatça: Akflam: Bembeyaz: Niçin aramad n? 2. Bizim k z akflama do ru gelir. 3. Bu derse nas l çal flmal y z? 4. Denize do ru üç metre yürü. 5. Pazar günleri çok e leniriz. 6. Afla inip al flverifl yapal m. 7. Sorular bir ç rp da çözdüm. 8. Seni az önce kardeflin arad. 9. Bizim k z çok dikkatli çocuktur. 10. Bu resmi nas l boyad n? Durum Zaman Miktar Yer Yön Soru Belirteci Belirteci Belirteci Belirteci Belirteci 182

6 KONU TARAMA TEST Afla dakilerin hangisinde cümlenin anlam n "durum" bak m ndan tamamlayan bir sözcük kullan lm flt r? A) Beni çok dikkatli dinlemelisin. B) Yar n sabah Ankara ya gidece iz. C) Annem az önce yukar ç kt. D) Ben, ondan daha baflar l y m Afla daki cümlelerin hangisinde zarf (belirteç) yoktur? A) S nav kazanmak için har l har l çal flt. B) Çocuklar karfl lad sabah. C) Kokar k r çiçekleri gün a armadan. D) Sal ncakta usul usul salland. 2. Afla dakilerin hangisinde yer yön bildiren sözcük, zarf (belirteç) olarak kullan lm flt r? A) Afla mahallede bugün dü ün var. B) Bizim ev karfl caddede. C) Sen, biraz ileri ç k. D) Kad n, yukar y süpürüyor. 6. Tekerlekler yollara bir fleyler anlat yor, Uzun yollar bu sesten silkinerek kalk yor. Yukar daki dizelerde alt çizili sözcü ün türü, afla dakilerden hangisidir? A) Soru zarf B) Durum zarf C) Yer-yön zarf D) Azl k-çokluk zarf 3. Afla daki cümlelerde yer alan alt çizili sözcüklerden hangisi, belirteç de ildir? A) Epey düflündüm ne yapaca m. B) Bu espriye herkes çok güldü. C) Az c k dinleneyim, çal flmaya bafllayaca- m. D) Kimseye yetmez biraz kahve. 7. "Antalya dan bekledi imiz konuklar yar n gelecek." cümlesinde zarf olan sözcük afla dakilerden hangisidir? A) bekledi imiz B) konuklar C) yar n D) gelecekler 4. Zaman adlar cümlede genellikle "belirteç" olarak kullan l r. Afla daki cümlelerin hangisinde belirteç olarak kullan lmayan bir zaman ad vard r? A) Dün sabah görüfltük onunla. B) Yaz n yaylaya ç kar, k fl n döner. C) Geceleri bir ses böler uykumu. D) Gündüzler size kals n, verin karanl klar. 8. Zaman adlar eylemin ne zaman yap ld n bildiriyorsa "zaman zarf " say l r. Afla daki zaman bildiren sözcüklerden hangisi, zaman zarf de ildir? A) Bugün, dünümüzü bile arat r oldu! B) Sizinle yar n görüflece iz. C) Bu sabah erkenden yola ç km fllar. D) Arkadafl na söyle, akflam bize u ras n. 183

7 9. Afla daki cümlelerin hangisinde ikileme di erlerinden farkl bir görevde kullan lm flt r? A) Çocuk, olur olmaz yerde annesini k zd r - yor. B) Öyle her yerde bilir bilmez konuflma. C) rili ufakl güller vazoda duruyor. D) K z na davullu zurnal dü ün yapt. 13. "Akflam" sözcü ü afla dakilerin hangisinde "Annem, yar n bizi almaya gelecek." cümlesindeki "yar n" sözcü ü ile ayn tür ve görevde kullan lm flt r? A) Akflam, bütün hüzünlerin topland zamand r? B) Akflam rüzgâr so uk eser. C) Babam, akflam yurt d fl ndan dönüyor. D) Akflam, ikimiz için de iyi geçer umar m. 10. Nas l k yd n flu güzele Yok mu senin sevenin? dizelerindeki alt çizili sözcü ün türü, afla dakileriden hangisidir? A) Durum zarf B) Zaman zarf C) Soru zarf D) Azl k çokluk zarf 14. Afla dakilerin hangisinde soru anlam zarfla (belirteçle) sa lanm flt r? A) Nereden geldiniz buraya? B) Hangi okula gidiyorsun? C) Seni dinleyen ö renci hangisi? D) Film ne zaman gösterime girecek? 11. Afla daki dizelerin hangisinde ikileme, zarf (belirteç) görevinde kullan lm flt r? A) Nal sesleri sönüyor perde perde Atl lar kayboluyor güneflin batt yerde. B) Bafl m köpük köpük bulut, içim d fl m deniz. Ben bir ceviz a ac y m Gülhane Park nda. C) Da doru u deler gider bulutu Da dibinde ak evler kutu kutu. D) Salk m saçak sö ütler Sallan yor rüzgârda 12. Afla daki cümlelerin hangisinde yer-yön belirteci kullan lm flt r? A) Yukar mahalleye bir apartman yap l yor. B) çeriye girmesi için srar ettim. C) Afla dan gelen gürültüler dikkatimi da tt. D) D flar ç k nca üflürsün, kal n giyinmen gerek. 15. Bir flafak vakti ordular coflarak Orta Asya dan sefere Yüce da lardan atlay p koflarak Dolu dizgin ulaflt lar zafere Bu dizelerdeki alt çizili sözcüklerin ortak yönü, afla dakilerden hangisidir? A) Eylemi durum bak m ndan belirtmeleri B) Bir ad nitelemeleri C) Bir varl n ad olmalar D) Ad olmad klar halde ad yerine kullan lmalar 16. Zarflar; eylemleri, eylemsileri, s fatlar ya da zarflar durum, zaman, yer-yön, nicelik, soru aç s ndan belirten, k s p s n rlayan sözcüklerdir. Afla daki cümlelerin hangisinde bu aç klamaya uygun bir sözcük kullan lmam flt r? A) Çocuk m fl l m fl l uyuyordu. B) Söyledi imiz her fleyin tersini yap yor. C) çeri giren, d flar ç kamaz. D) Birazdan orada olurum. 184

8 17. "Ac ac, derin derin düflündüm." cümlesindeki ikilemelerle görev bak m ndan özdefl olan afla dakilerden hangisidir? A) Küçük k z, rüyas nda gördüklerini tatl tatl anlat yordu. B) Koca koca adamlar küçücük çocu a inanm fllard. C) Vatan n uçsuz bucaks z topraklar na sevdal y m. D) Küçük, mini mini elleriyle denize tafl at - yordu. 18. Afla daki cümlelerin hangisinde "iyi" kelimesi hem s fat hem zarf olarak kullan lm flt r? A) Arkadafllar, iyi insanlar iyi tan mal y z! B) yi bir toplum iyi insanlar taraf ndan oluflturulur. C) yilerle iyi dost olmal y z. D) Konuyu iyi anlat rsa, iyi anlafl r z. 19. Bu sand açmak güç görünüyor bana. Afla dakilerden hangisinde "güç" sözcü- ü bu cümledeki görevi ile kullan lm flt r? A) Ba r p ça rmakla gücünü göstermeye çal fl yor. B) Onu hep güç ifllerde çal flt r yorlard. C) Güç sorular çözmek benim iflim. D) Bu da lar aflmak ona güç geldi inden vazgeçti. 21. Geri sözcü ü, afla dakilerin hangisinde belirteçtir? A) Geri vitese mi takt n sen? B) Araba niçin geri gidiyor? C) Önce sa l k, gerisi bofl! D) Geriye bakma art k. 22. Afla daki cümlelerin hangisinde soru anlam belirteçle sa lanm flt r? A) çeride kaç kifli vard? B) El sallayanlar kimmifl? C) Niçin bizi de beklemediniz? D) Bu araba kaça sat lm fl? 23. Hani sözcü ü, afla dakilerin hangisinde belirteç de ildir? A) Hani arayacakt n? B) Hani bekleyecektin? C) Hani soru sormayacakt n? D) Hani defterin senin? 24. Daha sözcü ü, afla dakilerin hangisinde zaman belirtecidir? A) Kap lar daha aç lmam flt. B) Pilavdan daha ister misin? C) Bu iflin dahas yok! D) Senden daha yak n arkadafl m m var benim? 20. Alt çizili sözcüklerden hangisi, farkl türde kullan lm flt r? A) Böyle insan görmedim, hayat mda. B) Öyle güzel yerler gördük ki C) Öyle ders kitab, arasan da bulunmaz. D) Böyle günleri çok arayaca z. 1. A 2. C 3. D 4. D 5. B 6. B 7. C 8. A 9. B 10. C 11. A 12. D 13. C 14. D 15. A 16. B 17. A 18. A 19. D 20. B 21. B 22. C 23. D 24. A Tarih:.../.../ Do ru:... Yanl fl:... Net:

9 KONU TARAMA TEST Afla daki cümlelerin hangisinde zarf (belirteç) yoktur? A) Neflem hemen yerine geldi. B) Bu y l bahar göz aç p kapayana dek geliverdi. C) Ö renci garip bir ödev haz rlam fl. D) Her fley bana bambaflka görünüyordu. 5. I. Sen bir çiçek II. Ben bir ceylan, susam fl. III. Berrak sular ndan ver bana IV. Kana kana içeyim Yukar daki fliirin kaç nc dizesinde durum zarf vard r? A) I. B) II. C) III. D) IV. 2. Afla daki cümlelerin hangisinde ikileme farkl türde kullan lm flt r? A) Dalgalar köpüre köpüre üstümüze geliyordu. B) Çeflit çeflit insan var bu stanbul da. C) Cami önünde güvercinler küme küme toplanm flt. D) Toplant dan ikifler ikifler ç kt k. 3. Afla daki cümlelerin hangisinde alt çizili belirteç, di erlerinden farkl ifllevde kullan lm flt r? A) Pek çok söz söyledi. B) Gayet aç k söylüyorum. C) Ali Bey tan d m en beceriksiz adamd r. D) Art k daha yap c fikirler üretmelisiniz. 4. "Art k" sözcü ü, afla daki cümlelerin hangisinde belirteç olarak kullan lm flt r? A) Eh, ben art k yoluma devam edeyim. B) Art k ekmekleri de erlendirmek gerekir. C) Çöp art klar n bile fabrikalarda de erlendiriyorlar. D) fiubat ay 29 çekince o y la "art k y l" derler. 6. "Art k demir almak günü gelmiflse zamandan Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan" Bu dizelerde alt çizili sözcü ün türü afla dakilerden hangisidir? A) sim B) S fat C) Zamir D) Zarf 7. Sevmiyorum suyunda y kanmam fl rüzgâr. Dalgalar n gözümde tütüyor mavi, yeflil Ufkumdan yükselmeyen günefller günefl de- il. Yukar daki dörtlükte alt çizili sözcüklerin türü, afla dakilerden hangisidir? A) Ad B) S fat C) Zarf D) Zamir 8. Dosttan yana ba r m z eskiden beri yan kt r bizim. Halk m z nas l aram fl dostu, neler koymufl dost sözünün içine. Dost, nefesler, türküler dolusu. Yukar daki cümlelerde alt çizili sözcükler s ras yla afla dakilerin hangisinde do ru olarak verilmifltir? A) Edat zarf B) Zaman zarf soru zarf C) Durum zarf soru zarf D) Miktar zarf soru zarf 186

10 9. Afla daki cümlelerde alt çizili zarflar n hangisi yer-yön zarf d r? A) Art k geri dönelim. B) Ne biçim konufluyor C) Pek seyrek geliyor. D) Hani gelecektiniz? 10. Afla daki atasözlerinin hangisinde azl k çokluk zarf kullan lm flt r? A) Karpuz yata yata büyür. B) Çok gezen, çok bilir. C) Elmay soy da ye, armudu say da ye. D) Kötü haber tez duyulur. 11. I. Dost dost diye nicesine sar ld m II. Benim sad k yarim kara toprakt r III. Beyhuda doland m, bofla yoruldum IV. Benim sad k yarim kara toprakt r. Yukar daki dörtlü ün kaç nc dizesinde zarf kullan lm flt r? A) I B) II C) III D) IV 12. Afla daki zarflardan hangisi yap s na göre bilefliktir? A) biraz B) günlerce C) sabahleyin D) yar n 13. "So uk" sözcü ü, afla daki cümlelerin hangisinde belirteç görevinde kullan lm flt r? A) Bir tas so uk ayrana itiraz n var m? B) Yeni ifl yerinde beni so uk karfl lad lar C) Sorma so uk so uk terler döktüm. D) Ac so uk ta iliklerimize kadar iflledi. 14. Bencil insanlar kendilerini düflünürler, baflkalar n. düflünmezler. Yukar daki cümlenin bofl b rak lan yerlerine hangi belirteç getirilirse cümlenin anlam bozulur? A) devaml hiç B) her zaman hiçbir zaman C) hep asla D) bazen sürekli 15. Afla daki cümlelerin hangisinde kesinlik anlam yoktur? A) Bu ifli mutlaka yapmal s n. B) Genellikle akflamlar ders çal fl r C) steklerinden asla vazgeçmem. D) Benim yalan söyledi imi gördün mü hiç? 16. Afla daki cümlelerin hangisinde zaman zarf vard r? A) Ö renciler ikifler ikifler s raya girdiler. B) Seninle maça bile gidilmez. C) Sabahleyin onunla yolda karfl laflt m. D) At, son düzlü e tüm gücüne harcayarak ç kabilirdi. 17. Afla daki cümlelerin hanisinde azl kçokluk zarf vard r? A) Bisiklete binmeyi ö renebilmek için epey u raflt. B) Olaylar onun istedi i biçimde gelifliyordu. C) Adam n iyisini gözünden tan r m. D) lk ifle bafllad m y llarda maafl m azd. 18. Afla daki cümlelerin hangisinde alt çizili sözcük ya da söz zarft r? A) P r l p r l sokaklar insan flafl rt yor. B) Onun kadar dedikoducu kad n görmedim. C) Ne vurdumduymaz adams n anlayamad m. D) Alanya da genifl bahçeli bir evim var. 187

11 19. Gökten elene elene Yerden dolana dolana Sudur ki ç km fl törene Yukar daki dizelerde geçen ikilemeler ne çeflit zarft r? A) Durum zarf d r B) Zaman zarf C) Soru zarf D) Azl k-çoklu zarf 24. Ayla Han m güzelce haz rland, az önce d - flar ç kt. Bu cümlede alt çizili zarflar hangisinde s ras yla verilmifltir? A) Durum, miktar, zaman zarf B) Yer-yön, durum, azl k-çokluk zarf C) Durum, zaman, yer-yön zarf D) Azl k-çokluk, zaman, durum zarflar 20. Afla daki dizelerin hangisinde zaman zarf vard r? A) Uçun kufllar uçun do du um yere B) fiimdi da lar nda mor sümbül vard r? C) Ormanlar koynunda bir serin dere D) Dikenler içinde sar gül vard r. 21. I. lgisiz davran yorsun, hele s k tut flunu II. Pek a r!. III. Dinlen az c k; zaten yorgunsun. IV. Bitkin haldeyim Yukar daki konuflmal yaz n n kaç nc cümlesinde azl k-çokluk zarf vard r? A) I B) II C) III D) IV 22. Afla daki hangi dizelerin hangisinde zaman bildiren belirteç vard r? A) O kadar istedi ki bir fleyi bugün içim, B) Dedim kendi kendime: Bari çocuk olayd m. C) Bana bir camdan yine seyrettirseydi dad m. D) Ya murun ya d n bahçede sicim sicim. 25. Afla daki cümlelerin hangisinde soru anlam bir zarfla sa lanm flt r? A) Derste ne anlat ld? B) Bayramda kimin elini öpeceksin? C) Müdür demin neyden söz ediyordu? D) Dediklerini yapt m, neden öfkelisin hâlâ? 26. I. Güzel kad nlar severim II. flçi kad nlar severim III. Güzel iflçi kad nlar IV. Daha çok severim Yukar da numaralanm fl dizelerin hangisinde üstünlük bildiren belirteç vard r? A) I. B) II. C) III. D) IV. 23. "Güzel" sözcü ü afla daki dizelerin hangisinde durum zarf görevindedir? A) Selam olsun bizden güzel dünyaya. B) Havalar güzel gidiyor. C) Güzele ne buyrulur. D) Güzel tohum, güzel baflak demektir. 1. C 2. B 3. B 4. A 5. D 6. D 7. C 8. B 9. A 10. B 11. C 12. A 13. B 14. D 15. B 16. C 17. A 18. C 19. A 20. B 21. C 22. A 23. B 24. C 25. D 26. D Tarih:.../.../ Do ru:... Yanl fl:... Net: