TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI PARA POLİTİKASI RAPORU

Transkript

1 TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI 2005-II

2 TCMB İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ 1 2. ENFLASYON GELİŞMELERİ 3 3. ARZ VE TALEP GELİŞMELERİ Arz-Talep Dengesi Dış Talep Maliyetler MALİ PİYASALARDAKİ GELİŞMELER ve PARA POLİTİKASI Mali Piyasalardaki Gelişmeler Para Politikası KAMU MALİYESİ Borç Stokundaki Gelişmeler GÖRÜNÜM Arz ve Talep Unsurları Maliyet Unsurları Parasal ve Mali Disiplin 46. GRAFİKLER 49 TABLOLAR 50 KISALTMALAR I I

3 TCMB (Sayfa düzeni nedeni ile boş bırakılmıştır) II 2005-I

4 TCMB 1.Giriş 1 ;99 ] _ _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ _ ]X `_ X\Z f f fc Z_ cx\]x^x ] _^Z Zc7 E _ ^ Z ^ \ cf Z X ]Xc _ X\Z \X ] \ X^ ^Z 5 a c`] a c`] fcf_] cz Z X ]Xc _ X\Z f\ ]Z _ ] Z X _ \ Z_ZXc c \Z XcX c\ _5^ Z^ ] Z X ]Z ^ ] cz fc\]zcx _ X\ZZ Z\cXc Z X ]Xc X\ZXc \ ]X X_YX ] X X\ c] c `]^ c7;99 YX ] f\ Z Z Z X _ \ Z\Xa X^ _ XX \]X_^X\ X`]X_ ] \Xa X^] Z X c ] cz ] HXa X^] c ] cz _ H 2 _ ] f f }Z]Z^Z_Z\`c ^X\]XYZc]Z\ YZc fc Zc X] X] YZc Zc Z ] ^ \ _ ]X `_ X\Z f f fc Z_ \Z X X ]X^X X XZc Z_ X] c^ \ Zc7 ;99 ] _ _Z]\f X ] \ _ ^Z_ X cz X ZJZ]]Z X ]X J 2 ]] \ Xc _ X Y ]Zc Z_ YZc X X ]X^X ] _^Z Zc7 D_ X\5 \`_ X X ]X^X \`_`^Z\ X\ Z Z 8 X X] a \Z YZc X X ]X^X X_ }Z]5 X X `\ ;99 ] _ _ Z]\ Xc _ X Z c \ Z ^ \X X_X_ \`_`^Z\ X_]X_^X_ _ XcX } YX \Z Z_ _ \X _X\]X_^X\ X c7 Xc X^X \X] ^] cz^ Z^ ]]Z\ _Xc _ c ]^ `]XcX\Z_ ] _ Z}Z_ 5;99 ] _ _ f f_ ff X ] \ _ ^Z_ \ ]X _] ^] cz X\ZY _ X X ]X X_ c Z Z X] YZ_ _Z _ Xc ^X X YX ]X } cf]^ \ Zc7 ;99 ] _ _ Z]\ f X _ X5 `a]x^ _Z XZ c Z Z X] a YZc _ \Z _ ^ c ]X_XcX\ Xc ^ c7 P ] _ Z]\ Xc _ X YX_\X]Xc _ \c Z X ^Z_ \Z X_ X]\ _ X\Z X] YZ_ \Z Xc }Z]Z^Z \`_`^Z\ XX]Z ] c \Z X_]X_^X \] c _Z ]Z\ ]Z ^ ] c `]^ c7 E _ ^ 5 Xc 6 X X_ \] X X_ \ f\ Z^ Z_ XX X c ^]Xc Yf f^ X _ X_ _ a]x_x \X_ Xc X^X c a]xc `]^ c7 E _ _ X_ _ X5 ] f\ Z^ Xc X^X]Xc _ _ Yf f^ \X \ f c\ _5 \X^ Xc X^X]Xc _ _5 ]]Z\] X c ^ \X _X\] `]XcX\5 \X \ Xc ^ c7 E c ^5 c Z Z X] a \`^a` Z `_ _ _ }Z Z^Z_ Z Xc ^ \ Zc7 `]X ]X5 ]] \ Yf f^ `cx_]xc _ X\Z X X ]X^X5 c Z Z X] ayz] _] cz c Z_ Z_ ] _ Z}Z_ 5 Z X] a Y ]Zc Z_ YZc X X ]X^X X XZc Y ] ] _^ ^ \ Zc7 \`_ _ ^ 5 ^X]Z ] c5 _ ]X `_ `cx_ _ _ f f f_ \X \ X Y ] _^X X X^ ^Z Zc7 ] ]XcXcX az X X]Xc X a c`] ^ X] Z X ]Xc _ X ] _ _ f\ \`cx_] Xc ]XcX\Xc _5 fc\]zcx _ _ f ]f \`_ ^ _ \`c ^X Y ]Z ^ ] cz_ _ ]X `_X _ c] `cx_ X 1 Bu rapor 25 Temmuz 2005 tarihine kadar olan veriler kullanılarak hazırlanmıştır II 1

5 TCMB X_ ]^X _X_ _`]^ c7e _ _ X_ _ X5;99 ] _ _Z]\f X _ X Z Z X^ XX YX _Xc ]f c ] c Xc cf]^f 5X_ X\ XX YX _X cz^]z]z\ \Z Xc `cx_ X X f\ \ `]^ c7 EZc YX \X Z ] 5 c ] f c ] cz_ \ ^Z ^ \ cz^]z]z}z_ `cx_ \]Z_ cz] _ YZcZ^ c ] f c _ \ Z_Z_ X _ _ ^ cz] ^ Z _ _Z ] YZcZ^ Z f f ^X]Z ] cz f f\ cz_z\`c ^ c7 O ] \`_`^Z\ X\ Z Z _ ]X `_ _ f f fc Z_ 5 \Xc X YX Z] _ ]Z ^ ] c `}c ] _ X fc\z ^ cz J c\ EX_\X JE2 XZ \XcXc]Xc _ X ^\Z_]Z X c _ \`c ^ ]Z\ XZ `cx_]xc _ f : 5; Z Z_ ^ c7 D c X5 J c\ EX_\X Z \ c _ X _ ^ _ ^`] X_X c ` _X\] }XYX}] `]XcX\ ] _ Z]\ Z X _ X Z az X X _X c \ `}c X_ X] ^ ^f X X] Z_ Y ] _^ c7 O c YZcZ\ Zc^ X^X ] Z X] ^ Z X] ] cz X^ ^ \ Zc7 E ] 5 J c\ EX_\X Z c c ] cz X\]X \ 9^Z] XcDE `]Xc Z Z_ f\ ]^Z Zc7 ]X_^X\ X`]X_ \`_`^Z\ac` cx^ _YX Xc _ _YZc X_ ^X `]XcX\ Xa X] cz \ acz^z_z_ X X]^X `_ _ X5 c \ XZ ] c \Z f f c \ fc\ ]ZcX _ _ f ]f \`_ ^ _ \`c ^X Y`c `\ _ X X] _ \Z Xa^X X X^ ^ \ Zc7 E YX}]X^ X ^X]Z YX \ _] \ X X]^X X X^ ^ \ Zc7 E _X \Xc _5 Y`c `\ _ _ ^ X Xa Z Z5 f\ \ XZ X ]X c^ c }Z_Z X^ Zc^ \ Zc7 ;99: `_cx _ X _ ]X `_ X\Z f f fc Z_ X _ X^X_ X f\ \ Yf f^ ]Xc _X cz Z] YZ]^ Z5 Xa X] f _] ^ ] c f\ \ cz^]z]z\ Xc ]Xc Z] ^f^\f_ `]^ c7 E fc Z X Z Z\cXc `] _ X _ ^]Z ^ X ] c X] _^ c> X_ X\ ^ ]X\ Z X Z Z\cXc _X ]X ]XYZ]^ Z Z Z_5 `_ ]]Xc X \XcXc] ] \]X fc fcf] _ \`_`^Z\ ac` cx^ _X _ \XcXc] ] \]X X^ ^ Z5Yf ]Zc] ca`]z Z\X _ _ _ ]X `_ Z ] ^] fcf f]^ Z5 ^X]Z Z Za]Z_ _ X Z cz]^ ^ Z ^X]Z Z Za]Z_Z_\X]Z Z_Z _ X ^Z_ \`]X_ Xa X]c `c^]xc _ fc fcf]^ Z c \^ \ Zc II

6 TCMB 2. Enflasyon Gelişmeleri P ] _Z]\ Xc Z ZYXc ]X Xc 5 _ \Z ]]XcX\ X ]X`] \ X f f\\x]xcx\ f ;5 <`cx_ _ X c \] ^Z Zc7E _X\Xc _5 ] _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ _ ]X `_ X\Z f f fc Z_ cx\]x^x `] } ] ^] _^ \ Zc7 ˆ]\ f X ] \ _ ^ \Z Xc f 95 Z\ _5 Z\Z_ Z f X ] \ _ ^ Y `cx_5 ^ Z^ ] fcf_] c \Z Z X ]Z ^ ] cz_z_ \Z Z ] 5 f :5 `]XcX\ c \] ^Z Zc7 D c X5 JXc KZ X_ X ]Xc _ X f\ ]Z _ ]] \ H 2 _ ]X `_ 5 X ZcX_X _ X \cxc f ^f fc cx Z\;7:27 Yılın ilk yarısında TÜFE artış oranı yüzde 2,59 olarak gerçekleşmiştir. Grafik 2.1. TÜFE ve Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (A, B ve G) (Yıllık, %) 12% TÜFE (A) (B) (G) 10% 8% 6% Kaynak: DİE P ] _Z\Z_ Zf X ] \ _ ^Z_ _ ]X `_ ]Z ^ ] czf cz_ \Z]Z`]X_ YX ] X X\ c] c5 Z2^ Z^ ]fcf_] c \Z Z X ]Z ^ ] cz5 ZZ2 Z ^ c a]xc _ X X^ _ Z X \X ] } 5 ZZZ2 a c`] Z X ]Xc _ X\Z f\ ]Z Z 2 fc\]zcx _ _Z Z\cXc] cz`]xcx\ cx]x_xyz]zc7 P ] _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ ^ Z^ ] fcf_] cz_ \Z] cz Y ]Zc Z_ `]XcX\ `c X X \^ c7 KZ X_ JX X ]Xc _ X Z Z^ X X\\XY c Y _ X\Z Z X Xc ]Xc Z] X ZcX_ X _ X X c Y Z] Xc ^ Z X ]Xc _ X\Z f f ] c Y ^ Z^ ] \Z_Z_ c Z Zc7 KZ X_ X ZcX_ _ ^Z_ 5 Z Z^ X X\\XY c Y _ X\Z f :<5: ]Z\ Z X Xc 5 ^ ] `]XcX\ ^ Z^ ] Z X X Xc]X^X]Xc _ X_ \X _X\]X_ X X5 _ ]]XcX\ X ]X`] \ X f\ \YZcXc c ;99 ^ ] ]] _ \ \Xa X^ _ XX _ Xc _ ] f < f Z_ Z Z27 X\X 5 ] _Z]\ f X _ X Y c a X cf] _ f\ \ Z X f f ] cz _ Yılın ikinci üç aylık döneminde mevsimsel ürünlerin etkileri belirgin olarak ortaya çıkmıştır II 3

7 TCMB \X c ]^X^X] c7 Z} c X_ X_5 JX X ZcX_ X ]Xc _ X X c Y _ X\Z f f ] c5 Xc _ _ _ c] \X]^X _X Xc ^ `]^ c7 KZ \Z^5 \Xa X^ _ X\Z ] \Xa X^] c ] c _ Z ] _^ ^Z X fcf_] cz XcZ 5 ] _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ f ;5< `cx_ _ XXc ^ c7 Xc ^ Z X ]Xc _ X\Z ]] \Xc :<< ] _ X_Y X_X Z]\ X :<< ;99 YX ] _ \ ] c X Z]Z_ 2 Y f X ] \ _ ^ _ X Z `]^ c cx Z\;7;27 Grafik 2.2. Tarım (ÜFE) ve Gıda (TÜFE) Alt Grupları (Yıllık, % Değişim) 35% Tarım Gıda 25% 15% 5% -5% Kaynak: DİE, TCMB. Hizmet fiyatlarındaki katılığın, 2005 yılının ikinci üç ayında da sürdüğü görülmektedir. EX X ]X c^x \`_ `]^X\ f c 5 }Z Z^5 X}] \ ZYZ Z ^ c a]xc _ X\Z ]] \ Z X Xc `cx_]xc Z_ `] \ X f cz_ c \] ^ \ Zc7D c X5\ZcXXc `cx_]xc f\ \ c ^ X^ ^ \ Zc7 E YX}]X^ X5 KZ X_ X ZcX_ _ ^Z_ Z ^ Z X ]Xc _ X\Z \X ] \ fc^f fc7 ]X c^x \`_ c a]xc Z_ ] _ Z}Z_ 5Y X] c a]xc _ Z Z_ _ c[z Z X ]Xc _X _ Xc] c a]xc`] \]Xc cf]^ \ Zc7E X] c a]xc X\ZXc ]Xc ^ ]`]XcX\ a c`] `}X] X Z] Y _]XcX X X] ^X ] cz_ Z X ]Xc _ X\Z Xc ]Xc X_ \X _X\]X_^X\ X c XY]` ;7:27 ] ]XcXcX X^ a c`] Z X ]Xc _ _;99 ;99 ]]Xc _ X f cz_ \Z \Z] czz X c XZ_ ] _^Z Zc H ;7:27 Tablo 2.1.TÜFE İçinde Petrol, Doğalgaz ve Türevleri Fiyatları (Yıllık, Altı Aylık % Değişim) Haziran-2004-Haziran 2005 Aralık 2004 Haziran 2005 Petrole Dayalı Ürünler Benzin Mazot Kalorifer Yakıt Ücreti Benzin Mazot Kalorifer Yakıt Ücreti 33,71 % 32,01 % 38,69 % 10,29 % 9,14 % 15,03 % Doğal gaza dayalı Ürünler Kaynak DİE, TCMB. Doğalgaz Tüp LPG Doğalgaz Tüp LPG 34,93 % 19, ,83 % 5,33 % 14,64 % 5,73 % II

8 TCMB }Z Z^ \ cf_ Z 5 X ZcX_X Z ZYXc ]X ]] \Xc `cx_ _ _ f\ \ `]^X 5 ^ ] `]XcX\5 Z X X Xc]X^X]Xc _ _ _ \X c ]^X _ X_ \X _X\]X_^X\ X c7 QZcX5 }Z Z^ \ cf_ _ ^]Z YZc ax X X Za `]X_ ] c X_ 8\ c ]XcZ] ]Z]\ `c X }c Z^\ c ^]Xc _f^f \Z ]Z Z_f c X Xc]X^X]Xc _ JX X ZcX_X ]Xc _ X Xa^ ]Xc c7e YX}]X^ X5 }Z Z^ c Y _ X\Z ]] \ Z X Xc `cx_ _ _ ] `_ _ X f }ZY \] _^ \ Zc cx Z\;7 27 Grafik 2.3. Seçilmiş Alt Kalemler (TÜFE) (% Değişim) 8% 7,21% 6% 4,44% 5,58% 4,80% 4% 2% 0% 0,17% 1,55% 1,96% 0,55% 2,70% -2% -0,47% Gıda ve Alkolsüz İçecekler Kaynak: DİE, TCMB Ev Eşyası Sağlık Ulaştırma Eğitim Ocak-Haziran 2004 Ocak-Haziran 2005 Z Z_ c X]X_ }] _ 6\f] fc ]`\X_ X6` ] c a]xc _ X\Z f\ \ Z X Xc ]Xc X^ ^ \ Zc7 X c Y Z] YZc]Z\ Y c a]xc X \X Z] _ Xc ]Xc5 Z X] a \Z c ]Z X_]X_^X X_ \X _X\]X_^X\ X c7 c_ \X Xc X] _ X\Z Z} c c a]xc X\Z Z X ]Z ^ ] cz X] a Y ]Zc Z_YZc X_]X_^X XZ Xc ^ 5 \`_ c a]xc X\Z X] a ]Z ^ ] cz _f^f \Z _ ^ _ ]X `_ _ cz X _ X_ _a]x_x \X X\ c7 JX] Z ^ c a]xc _ X\Z ]] \ Xc `cx_]xc _X YX\ ] } _ X5 ] _ Z\Z_ Zf X ] \ _ ^Z_ 5Z]\f X X\ X ]X^X] Z ^ _ ]X `_]Xc XcX _ X\Z Xc\ _ X X] } ] ^] _^ \ Zc7 Z ^ c a]xc _ _ ]] \ Xc }Z]Z^Z_ YZc }Z Z\]Z\ `]^X \ _5 ^X] c Y _ X\Z ]] \ Xc `cx_ _ _ X] Y YX}] `]XcX\ f\ ]^ Z_Z_ Y ]Z ^ Y ]Zc] Z Z `] } cf]^ \ Zc cx Z\;7 27 Mal ve hizmet fiyatlarındaki artış oranları arasındaki fark, yılın ikinci üç ayında ilk üç aydakine göre azalmıştır II 5

9 TCMB Grafik 2.4. TÜFE İçindeki Mal ve Hizmet Grupları (Yıllık % Değişim) Mal Hizmet Kaynak: DİE, TCMB E _ ^ \X^ Z X X Xc]X^X]Xc _ _ ]]Z\] a c`] `}X] X Z] fc ] cz f cz_ `} _]X } Z\\X Z \^ \ Zc7 D c X5 ]YX _ X }Z Z^5 X}] \ Xfcf_] cz_ Xa ]X_H Z_ ZcZ^Z_Z_ \Z] czyf f\ ] f ] _ Z]\ X ]Xc _ X cf]^f fc7 ^^ X Z Z_ Z]X Z X ]Xc _ X Xa ]X_ f 5 ]f\ Z_ ZcZ^ X}] \ \ cf_ \Z Z X Xc _ _ X X]^X _X Xc ^ `]X X\ c7 Z} c X_ X_5 Y \ c \Z _ ]X `_ \X ] } _ _ Z]X Z X ]Xc _ X_ Z X 5 X X_ ^ X _ f c ] cz_ _\X _X\]X_ } _f_ Y ] _ c ]^X] c7 P _Z _ \ \Xa X^ _ X c Z] c _ Xc _ c ]^ `]XcX\ Xa]X_X_ 5 ^ ]`]XcX\ ] ]XcXcX _ c[z ^ ZX Z X ]Xc Z] fc\]zcx _ _ cz `}c ] _ X Xc \ ^ \ Zc7E c ] cz Z_ ]]Z\] X^a c`] Z X ]Xc _ X\Z Xc \ ] c Z^X]X X_X Z Z X ]Xc _ 5 `]X ]X X fc Z Z Z X ]Xc _ \Z] ^ \ Zc cx Z\ ;7 27 E _ _] \Z Xc \ ] c Y cz] cz_ } _ X } c] _ ZcZ]^ ]Z Zc7 c Z Z Z X ]Xc _ \ Z X ZcX_X _ X f ^f fc7e _ ^ X^a c`] Z X ]Xc _ X\Z Xc _ fc^ Z_ cx}^ _5 fc\ ]ZcX _ _ Z Z\cXc] cz Z] Xc ^ Z X ]Xc _ X\Z f f 5 _Z_ `] ^] cz_z Y ]Zc] ^Z Zc7 E ] 5 X ZcX_ X Z ZYXc ]X \Z ]] \ Xc `cx_ f 5; `]XcX\ c \] ^Z Zc II

10 TCMB Grafik 2.5 Hampetrol Fiyatları ve İmalat Sanayi Fiyat Endeksi (Yıllık % Değişim) Hampetrol Fiyatı* İmalat Sanayi Fiyat Endeksi (Sağ Eksen) * Brent aylık ortalama fiyat (ABD Doları), yıllık % değişim Kaynak: DİE, IEA 2005-II 7

11 TCMB KUTU VE 2005 YILLARINDA ULUSLARARASI HAM PETROL FİYATLARININ TÜFE VE ÜFE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Uluslararası ham petrol fiyatları, 2004 yılının ikinci yarısından itibaren hızlı bir yükseliş eğilimine girmiştir (Kutu 2.1. Grafik 1). Bu durum, yurtiçi fiyatlar üzerinde baskı oluşturmaktadır. Bu kutuda, 2004 ve 2005 yıllarında uluslararası ham petrol fiyat artışlarının TÜFE ve ÜFE artışları üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkileri incelenmektedir. Kutu 2.1 Grafik 1. Uluslararası Ham Petrol Fiyatları (Günlük Seviye) Kutu 2.1. Grafik 2. Uluslarası Ham Petrol ve Yurt İçi Akaryakıt Fiyatları (Yıllık Yüzde Değişim) Ham Petrol Fiyatları: Brent (USDVaril) :01 03:04 03:07 03:10 Kaynak: ABD 04:01 04:04 04:07 04:10 05:01 05:04 05: :01 04:03 04:05 TÜFE Akaryakıt ÜFE Akaryakıt Uluslararası Ham Petrol (Brent, $Varil) 04:07 04:09 04:11 05:01 05:03 05:05 05:07 Doğrudan etkiler, uluslararası ham petrol fiyatlarının direkt olarak etkilediği akaryakıt ürünleri fiyatları üzerinde görülmektedir. Grafik 2 de görülebileceği gibi, uluslararası ham petrol ve yurt içi akaryakıt fiyat artışları arasında belirgin bir ilişki vardır. Bu ilişkinin vergi dışı fiyatlardan oluşan ÜFE de çok daha güçlü olduğu görülmektedir. Bunun nedeni, Türkiye de akaryakıt fiyatları oluşumunda en büyük payın vergilere ait olmasıdır. Akaryakıt ürünlerinin pompa satış fiyatı hesaplanırken, ilk olarak uluslararası ham petrol ve döviz kuru gelişmelerine paralel olarak rafineri satış fiyatı belirlenmektedir. Rafineri çıkış fiyatının üzerine dağıtım payları, nakliyat giderleri ve maktu ÖTV tutarı eklendikten sonra oluşan tutara yüzde 18 oranında KDV uygulanarak pompa satış fiyatına ulaşılmaktadır. Böylelikle, ÖTV ve KDV den oluşan vergilerin akaryakıt ürünlerinin pompa satış fiyatı içindeki payı yaklaşık yüzde oranına ulaşmaktadır. Vergilerden sonra pompa satış fiyatı içinde en büyük belirleyici olan rafineri satış fiyatının payı ise yaklaşık olarak yüzde 25 civarındadır. TÜFE içindeki akaryakıt ürünleri, konut ve ulaştırma olmak üzere iki ana alt grup altında yer alırken, ÜFE içindeki akaryakıt ürünleri, imalat sanayi altında rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı sektöründe bulunmaktadır. Tablo 1 de, TÜFE ve ÜFE içindeki akaryakıt ürünleri gösterilmektedir yılı Ocak-Aralık döneminde TÜFE altında yer alan akaryakıt ürünleri fiyatlarının uluslararası ham petrol fiyatları artışına yakın bir oranda gerçekleştiği, 2005 yılı ilk yedi aylık döneminde ise, önemli ölçüde altında kaldığı görülmektedir. Bu gelişmede, 2004 yılının aksine 2005 yılında pompa satış fiyatının büyük kısmını belirleyen ÖTV tutarında oldukça sınırlı bir artışa gidilmesi etkili olmuştur. Nitekim, vergi hariç hesaplanan ÜFE akaryakıt fiyatlarının ilk yedi aylık artışı yüzde 26,75 ile, yüzde 10,33 lük TÜFE akaryakıt ürünleri artışının oldukça üstünde kalmıştır. Ancak, kuşkusuz yılın ilk yedi ayındaki yüzde 10,33 lük TÜFE akaryakıt artışı, aynı dönemdeki TÜFE eğiliminin ve yılsonu enflasyon hedefinin gerektirdiği eğilimin oldukça üzerindedir II

12 TCMB Kutu 2.1. Tablo 1. TÜFE ve ÜFE İçindeki Akaryakıt Ürünlerinin Fiyat Artışları (Yüzde Değişim) 2004 Ocak- Aralık 2005 Ocak-Temmuz TÜFE 9,35 2,00 TÜFE İçindeki Akaryakıt Ürünleri (Doğrudan Etkiler) 28,94 10,33 Kalorifer Yakıtı 26,93 18,00 Benzin 31,02 12,02 LPG 19,95 6,60 Mazot 32,04 11,37 Motor Yağları 10,82 3,91 ÜFE 15,35 1,14 ÜFE İçindeki Akaryakıt Ürünleri (Doğrudan Etkiler) 37,98 26,75 Kurşunsuz Benzin 26,05 35,51 Süper Benzin 26,49 35,12 Mazot (Motorin) 53,82 19,04 Fuel-oil no.6 5,47 68,21 Kalorifer yakıtı 31,84 29,56 Motor Yağları 12,77 3,03 Brent (USDVaril Fiyatı) 32,65 45,59 ABD Doları Alış Kuru -2,50-4,35 ÖTV (Kurşunsuz Benzin) 34,54 4,27 Not: Akaryakıt ürünlerinin alt detaylarındaki artışlar fiyat üzerinden hesaplanmıştır. Kaynak: DİE, ABD Enerji Bakanlığı TÜFE ve ÜFE den ham petrol fiyatlarının doğrudan etkilerini arındırdığımızda, bir başka deyişle söz konusu endekslerden akaryakıt ürünlerini dışladığımızda, özellikle ham petrol fiyat artışlarının hızlanmaya başladığı 2004 yılı ikinci yarısından itibaren her iki endeks için de daha düşük bir fiyat artış eğilimine ulaşılmaktadır (Kutu2.1. Grafik 3,4). Buna karşılık, TÜFE yıllık artış oranındaki eğilimin ham petrol fiyatlarıyla ilgili olmadığı görülmektedir. Kutu 2.1. Grafik 3: TÜFE ve Doğrudan Etkileri Dışlayan TÜFE (Yıllık Yüzde Değişim) Kutu 2.1. Grafik 4: ÜFE ve Doğrudan Etkileri Dışlayan ÜFE (Yıllık Yüzde Değişim) TÜFE Akaryakıt Dışı TÜFE Uluslararası Ham Petrol (Brent) ÜFE Akaryakıt Dışı ÜFE Uluslararası Ham Petrol (Brent) :01 04:03 04:05 04:07 04:09 04:11 05:01 05:03 05:05 05:07 04:01 04:03 04:05 04:07 04:09 04:11 05:01 05:03 05:05 05:07 Doğrudan etkiler, uluslararası ham petrol fiyatlarının enflasyon üzerindeki toplam etkilerinin yalnızca küçük bir kısmıdır. Etkilerin büyük kısmı dolaylı yoldan gelmektedir. Dolaylı etkiler, uluslararası ham petrol fiyatlarındaki artışların girdi maliyetleri ve bekleyişler yoluyla, akaryakıt ürünleri dışındaki ürünlerin fiyatlarını etkilemesiyle ortaya çıkmaktadır. Dolaylı etkilerin, ilk olarak akaryakıt ürünlerinin yoğun bir şekilde girdi olarak kullanıldığı sektörlerde ortaya çıkması, daha sonra aşamalı olarak daha düşük oranda akaryakıt girdisi kullanan sektörlere yayılması beklenmektedir. Dolaylı etkilerin son aşaması ise, doğrudan ve girdi yoluyla oluşan dolaylı etkilerin genel enflasyon düzeyini yükseltmesi ve bunun bekleyişler yoluyla tüm sektörler geneline yayılmasıyla oluşmaktadır. İlk olarak ortaya çıkan dolaylı etkiler (birincil dolaylı etkiler) hakkında kabaca fikir sahibi olabilmek için, akaryakıt ürünlerinin en yoğun şekilde kullanıldığı sektör fiyatlarının genel endekslerden dışlanması yöntemi kullanılmıştır. Ancak, akaryakıt fiyatlarından doğrudan etkilenen ve imalat sanayinin genelinde çok önemli bir girdi olan petrokimya ürünleri, bir çok imalat sanayi alt sektörü altına dağıldığı için, bu dışlama yönteminin ÜFE üzerindeki birincil dolaylı etkileri hesaplamak için uygun olmayacağı düşünülmüştür. TÜFE de birincil dolaylı etkilerin görülebileceği gruplar, 1996 yılı girdi-çıktı tablosunun verdiği bilgiler ve yargı kullanılarak seçilmiştir. Söz konusu kalemler Tablo 2 de verilmektedir II 9

13 TCMB Kutu 2.1. Tablo 2. TÜFE de En Yüksek Akaryakıt Girdisi Kullanan Sektörler (Yüzde Değişim) 2004 Ocak- Aralık 2005 Ocak- Temmuz TÜFE Birincil Dolaylı Etkiler 9,26 9,25 Elektrik 0,19 0,13 Gaz 15,26 13,21 Demiryolu ile Yolcu Taşımacılığı 12,29 14,79 Karayolu ile Yolcu Taşımacılığı 10,59 12,31 Havayolu ile Yolcu Taşımacılığı -13,90 7,78 Deniz ve Yurtiçi Su Yolu ile Yolcu Taşımacılığı -14,02-0,86 Diğer Satın Alınan Ulaştırma Hizm. (Evden eve nakliyat, kargo) 22,44 12,70 Posta Hizmetleri 14,29-4,73 Paket Turlar 19,23 12,85 Uluslararası ham petrol fiyatlarından dolaylı olarak ilk etkilenen fiyatlar için Tablo 2 de yer alan kalemlerin birleştirilmesiyle oluşturduğumuz endeksin yıllık artış oranının 2004 yılı Ocak ayından itibaren düzenli olarak yükseldiği, ancak bu yükselişin doğrudan etkilenen fiyatlarınkine göre düşük kaldığı görülmektedir (Kutu 2.1. Grafik 5). Kutu 2.1 Grafik 5. Ham Petrol Fiyatlarından Doğrudan ve (Birincil) Dolaylı Yoldan Etkilenen Fiyatlar (Yıllık Yüzde Değişim) Kutu 2.1 Grafik 6.TÜFE ve Doğrudan-Dolaylı Etkileri Dışlayan TÜFE (Yıllık Yüzde Değişim) :01 04:03 Doğrudan Etkilenen Fiyatlar Dolaylı Yoldan Etkilenen Fiyatlar 26,7 Doğrudan ve Dolaylı Yoldan Etkilenen Fiyatların Bileşimi 8 7,82 16,8 7,06 13,3 6 6,26 TÜFE 4 Doğrudan Etkileri Dışlayan TÜFE 04:05 04:07 04:09 04:11 05:01 05:03 05:05 05: :01 04:03 Doğrudan+Birincil Dolaylı Etkileri Dışlayan TÜFE 04:05 04:07 04:09 04:11 05:01 05:03 05:05 05:07 Bu hesaplamalara göre, 2004 yılında uluslararası ham petrol fiyatlarının doğrudan ve birincil dolaylı etkilerinin yıllık TÜFE enflasyonuna katkısı 0,81 puan olmuştur yılı Temmuz ayı itibariyle ise, söz konusu etkilerin yıllık enflasyonu 1,56 puan yukarı çektiği görülmektedir (Tablo 3). Diğer sektörlerdeki girdi maliyetleri ve bekleyiş etkisi de hesaba katıldığında, uluslararası ham petrol fiyatlarının enflasyon üzerindeki katkısının daha da artması beklenmektedir. Ancak, son bir yılda tüm sektörlerdeki fiyat ayarlama davranışını etkileyecek ölçüde bir bekleyiş etkisinin olmadığı düşünülmektedir. Kutu 2.1. Tablo 3: Son Bir Yılda Doğrudan ve Birincil Dolaylı Etkilerin TÜFE Enflasyonu Üzerindeki Etkisi 2004 Temmuz Temmuz Yüzde Değişim Enflasyona Katkı Puan Doğrudan Etkilenen Fiyatlar 24,60 0,76 Birincil Dolaylı Yoldan Etkilenen Fiyatlar 13,27 0,67 Doğrudan ve Birincil Dolaylı Yoldan Etkilenen Fiyatlar 16,24 1,56 NOT: Yukarıdaki tablodaki katkı puanlar, TÜFE enflasyonundan, doğrudandolaylı etkileri dışlayan endekslerdeki artış oranlarının çıkartılmasıyla hesaplanmıştır. Örnek: Doğrudan etkiler için 2004 Temmuz-2005 Temmuz arası enflasyona katkı =7,82-7,06=0,76 puan II

14 TCMB 3. Arz ve Talep Gelişmeleri 3.1. Arz-Talep Dengesi fc\z \`_`^Z Z;99 ] _ _Z]\f X ] \ _ ^Z_ Yf f^ X^ ^Z Y _ ^ J _ ] _X _ _ ^Z_ c f 5 `cx_ _ XXc c^z Zc7P ] _Z]\f X ] \ _ ^Z_ ] Xc X^X]Xc \`_`^Z\Yf f^ _Z_ ^ ]Y ]Zc] Z Z Z`] c\ _5\X^ Xc X^X]Xc ;99 ] _ _ `_ f X ] \ _ ^Z_ `] } ZYZ Y _ ^ Yf f^ a` Z Z \X \ Xa^ c7 ;99 ] _ _ Z]\ f X ] \ _ ^Z_ X] a fc Z^ \`^a` Z `_ _ _ YZc _ \Z ]X \ X ]X }Z Z}Z> c \ Xc X^X]Xc c \ fc Z^ _f_ _ Z_ XX \ cf ]Z ^ ] cz_z_ _ a] _X \ } cf]^f fc7 E _ ^ Z ^ \ cf X] \X] ^] cz XcX _ X \X ^X } cz _ f\ \ `cx_ X Xc X_ \ c Z_ XX \ cf `]^ c7 E _ _]X YZc]Z\ c \ ] c \ \X^ \X _X\] `]^X\ f c Z_ XX X c ^ Xc X^X]Xc ]X_^ c7 ;99 ] _ _ Z]\ f X ] \ _ ^Z_ J Xc _ ] _ X _ _ ^Z_ \ X ]X X X f f\ YZc `cx_ X c \] ^Z Zc7 D_ X\ Y c ^5 Z X] a \`_`^Z\ X\ Z Z YZc X X ]X^X X Z Xc ^ ^ \ Zc7 E ]Z ^ 5 ]]Z\] _ ] _ Z]\ Xc _ X Z ^ ] _ _ Z X] a X_]X_^X _ _ XcX } f\ \ YX \Z Z \Z]Z `]^ c7 \`_ \Z_Z_ ] _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ X X X f ] _^ Z ]] \ Yf f^ `cx_]xc _ _ c]x^x Y \] _^ \ Zc7 ;99 ] _ _ Z]\ Xc _ X XZ ] c ] _ _ f f ] c `}c ] _ X Z X] YZ_ ] _ Z\Z_ Z Xc _ X ]X_XYZ] }Z YX \Z Z_Z_ `c X X_ \X]\^X ]X YZc]Z\ ] _ Z\Z_ Z Xc _ X c ]Z `]XcX\ X X f\ \ Yf f^ `cx_]xc ] _ YZ] }Z f f_f]^ \ Zc7 E c 5 f `]XcX\Y ]Zc] _ _ ] `_ Yf f^ _ cf f ]X ]XYZ]Zc cf]^ \ Zc7 fc\z ^ cz J c\ EX_\X JE2 E \] _ Z D_\ Z_ ;99 ] `_ J Yf f^ Y \] _ Z Z ^^ X _ _ Z\Z_ Z X_\ _ ^Z_ f 5 `cx_ _ X c \] ^Z Zc cx Z\ 7:7: yılının ilk üç aylık döneminde GSMH artış hızı geçen yılın aynı dönemine kıyasla daha düşük bir oranda gerçekleşmesi, iç talep ve ekonomik aktivitede bir yavaşlamaya işaret etmemektedir II 11

15 TCMB Grafik TCMB Beklenti Anketine göre Yıllık GSMH Büyüme Beklentisi Yüzde 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 Yıl Sonu GSMH Büyüme Beklentisi Program Öngörüsü IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Oca Şub Mar Nis MayHazTemAğu Eyl Eki Kas Ara Oca Şub Mar Nis MayHazTem Kaynak: TCMB. ;99 ] _ _ KZ X_6JX _ ^Z_ \Z X_X Z fc Z^Z ]Z ^ ] cz X ZcX_ X _X Z]Z \Z_ Y \] _ Z] c5 ] _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ fc Z^ Xc ]Xc _ _ fc f}f_f c^ \ Zc7 E _ _]X YZc]Z\ 5 Y _ ^ \ ] _ _ YX \Z Z_Z_ ]] \ Yf f^ `cx_]xc _ _ c]x_ c } cf]^ \ Zc7D_ X\^ Z^ ]]Z\ _Xc _ c ]^ cz] c X_X Z fc Z^Z_Z_ ] _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ YZc _ \Z _ ^ \ X ]X _ c] YZc`cX_ X X`] XXc } _ c^ \ Zc7 `]X ]X5Y _ ^ \`_`^Z\X\ Z Z c X_ ZYZc X X ]X^X cf]^ ^ \ Zc7 ] ˆ X Z Z\ _ Z f f ˆ 2 D ] \ X_X Z c Z^ _ \ Z `_ ]Xc _X c `a]x^ X_X Z fc Z^Z L X\6JX _ ^Z_ _ ] _ X _ _ ^Z_ \ X ]X f 59 `cx_ _ X Xc c^z Zc7 \ c ] ]Z ^ ] c Z_ ] _ Z}Z_ 5 fc Z^ Xc ]Xc _ _ _ ] XcX ^X] X c ^ ^X]]Xc fc _ \ c] c _ \X _X\]X_ } cf]^ \ Zc7 E c 5 \Z^ X X] ^X 5 a]x Z\6\X \5 ^ X]Z\ `]^X X_ Z} c ^Z_ cx] ^X ] c5 X_X ^ X]5 ^ X] X X XcX ]Xc ^`YZ] X Z^X]X 5 X_X Zfc Z^ZYf f^ Z_Z fcf\] _YX ] X \ c] c`]^ c7 X X _ \ZcXa`c]Xc X X c ]X_ } ZYZ5 X c ^^X]]Xc fc Z^Z_ \Z Xc ]Xc c \ \`_`^Z ]X_ f _ c \ fc Z^6 _ ]X `_ Z]Z \Z Z X _ X_ `] ^] YZc ]Z ^ Zc7 Z} c XcX X_5 f\ Z^ X] YZ_ \Z Xc \ ] c c `]XYZ] }Z f f_f] _ ^`YZ] X Z^X]X \ cf_ ;99 ] YX _ X_ Y X_X ] _ _ X_] ] \5 X] a ]Z ^ ] cz X _ X_ Z\\X \Z Z Zc cx Z\ 7:7;27 D_ X\5 Y \ c \Z fc Z^ Xc _ _ ;99 ] _ _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ 5 ] _ Z]\ f X ] \ _ ^Z_ \Z Xc X \ X ]X5 X X ]X^X X] Y Z]Z \Z_ \X ]Xc X X] _Z ]Z\ Zc7 E _X \ `]XcX\5 _Z XZ ^X] fc _ Z} c \ c] c \Z ]Z ^ ] c X] a \ZYf f^ _Z_ fc f}f_f5x_ X\Y _ _ II

16 TCMB \`_`^Z _ ]Z_ X c YZc X] a X_]X_^X _XZ Xc ^ Z}Z _f_ Z_ X] c^ \ Zc7 Grafik Mevsimsellikten Arındırılmış Verilerle Mobilya İmalatı (Üç Aylık Ortalama) I 03-II 03-III 03-IV 04-I 04-II 04-III 04-IV 05-I 05-II Kaynak: DİE, TCMB. ˆ_ XX \ cf_ \Z X_]X_^X5 YX X ^ X]Z\ `]^X X_ Z} c ^Z_ cx] ^X ] c \ cf`]^x\f c 5Z_ XX \ cf_ Zc Z X}]X X_ \ c] c \X_X] ]X ] _ Z]\ Y X ] \ _ ^Z_ X_X Z fc Z^Z Xc _X _ ^]Z \X \ X Y ] _^ c7 KZ \Z^ Y _ ^ 5 Z^ _ `_ _ X_ cx ^Zc ]Z\ Z X]X X f\ \ YZc `cx_ X Xc ^ c7 E _X \Xc ] \ Z Z^5 \ Z] cz fcf_] cz ZYZ _Z XZ ^X] fc _ \ c] c \Z XcX]^X X_X Z fc Z^Z Yf f^ Z_Z _ c]x^x\ X c7 X_ X_5 ˆ XcX _ X_ X \]X_X_ cz] c c Z^X]X X_X ZZ \XaX Z \ ]]X_ ^ `cx_ 5 ;99 ] _ _ L X\6 X ZcX_ _ ^Z_ f <5 `]XcX\ c \] ^Z Zc7 HXaX Z \ ]]X_ ^ `cx_]xc _ _ Z^X]X X_X ZZ _ ]Z_ X] \ c] cz Z ZYXc ]X Z X ]Xc f cz_ YX \ XcX X X\ YZc f `]^X } cf]^ \ Zc7 Tablo Harcamalar Yoluyla GSYİH Gelişmeleri (Yıllık Yüzde Değişim) Yıllık I II III IV Yıllık I 1-Tüketim Harcamaları 5,6 11,6 15,4 5,9 4,7 9,0 4,0 Kamu -2,4 2,6-7,8-7,0 11,1 0,5 4,3 Özel 6,6 12,4 18,4 7,3 3,6 10,1 4,0 Dayanıklı Tüketim Mal. 24,0 48,0 61,4 28,9-5,7 29,7 1,5 Hizmetler 7,5 11,6 15,3 6,1 6,6 9,3 4,2 Gıda 4,1 5,3 2,6 0,0 5,4 2,8 4,6 Yarı Day. Ve Day.sız 2,1 8,2 36,8 18,3 16,3 18,8 12,0 2-Sabit Sermaye Yatırımları 10,0 57,6 47,4 26,1 11,2 32,4 6,9 Kamu -11,5-5,9-8,7-10,8 0,9-4,7 36,6 Özel 20,3 65,5 63,1 38,9 17,7 45,5 4,8 3- Stok Değişimi* 3,0 2,5 1,4-1,2 2,5 1,1 0,1 4-Mal ve Hizmet İhracatı 16,0 10,9 17,2 8,2 14,4 12,5 11,3 5-Mal ve Hizmet İthalatı 27,1 31,3 32,7 16,1 19,6 24,7 9,3 6-Toplam Yurtiçi Talep 9,3 20,6 21,4 8,1 8,5 14,1 4,4 7-Toplam Nihai Yurtiçi Talep 6,5 19,8 22,9 9,9 6,3 14,1 4,7 8-GSYİH (Harcama Yoluyla) 5,8 11,8 14,4 5,3 6,3 9,0 4,8 *GSYİH büyümesine katkı, yüzde Kaynak: DİE. \`_`^Z_Z_ Yf f^ Z X] a _f_ _ Z_ ] _ Z}Z_ 5 ;99 ] _ _ Z]\ `\ X ] \ _ ^Z_ Yf f^ X _ X_ ]`\`^` Z \ c] cz_ YX _ X 2005-II 13

17 TCMB ] _ X X_ \] f\ Z^ ] ^X\Z_ 6 Z X X c ^ Xc X^X]Xc ;99 ] _ _ Z]\ f X ] \ _ ^Z_ _ c] YZc `cx_ X Xc } cf]^ \ Zc7 E _X \Xc ] \5 Xc 6 X X_ \] X X_ \ f\ Z^ Z_ XX X c ^ Xc X^X]Xc Z X] a X _ X_ _ a] _X \X_ Xc X^X c a]xc `]^ c XY]` 7:7:27 D c X Y _ ^ 5 \X^ Xc X^X]Xc _ _ X Yf f^ a` Z Z \X \ Xa^X c Z Z X] a \`^a` Z `_ _ X\Z }Z Z^ Z Xc ^ \ Zc7 Mevsimsellikten arındırılmış veriler, iç talepte bir yavaşlamaya işaret etmemekle birlikte, yıllık büyüme oranlarındaki düşüşlerin geçen yılın aynı dönemindeki yüksek baz etkisinden kaynaklandığını ortaya koymaktadır. ;99 ] _ _YZcZ_ Zf X ] \ _ ^Z_ Z]Z \Z_ cz] c c c Z Z X] a ]] \ Yf f^ `cx_]xc _ _ _ ]X \ X ]X X X f f\ f ] c c \] Z}Z cf]^f fc7 D_ X\5 Z X] a \`_ _ X ]Z_ `\ X `c ^]X_ c\ _ ^ Z^ ]]Z\ _ Xc _ c ]^ cz] cz_ Z Z X_X]Z Z]^ Z c \^ \ Zc7 KZ \Z^5 \`_ cz] c Z X] a YZc X X ]X^X X Z Xc ^ ^ \] YZc]Z\ 5 ]] \ Yf f^ `cx_]xc _ X\Z f f ] cz_ _ ] _ X _ _ ^Z_ \Z f\ \ YX \Z Z_ _ \X _X\]X_ } _ `c X X \` ^X\ X c7 Z]^Z Xc X^X \X] ^] cz_ Z]Z \Z_ ^ Z^ ]]Z\ _ Xc _ c ]^ cz] c Z_ ] _ Z}Z_ 5 ;99 ] _ _ f f_ f f X ] \ _ ^Z_ \ ]X _] ^] c `}c ] _ X X X ]X X_ c Z Z X] YZ_ Y _ ^ `_cx _ X _Z _Xc ^X XYX ]X } cf]^ \ Zc7 X ] \ }Z Z^ `cx_]xc _X c 5 ] f\ Z^ Xc X^X]Xc `a]x^ _Z XZ c Z Z X] a ;99 ] _ _ Z]\ f X ] \ _ ^Z_ YZc _ \Z _ ^ \ X ]X ]X_XcX\Xc ^ c cx Z\ 7:7 27 X X_ \] f\ Z^^X]]Xc X] YZ_ X _ _ ^ `] \ X f\ \ `cx_] YZc Xc ] _^Z Zc7 E _ c \Z] 5 ] X c ^5 ] ^X\Z_ 6 Z X X c ^ `a]x^ X c ^ Xc X^X]Xc _X Z]Z \Z_ ^ Z^ ]]Z\ _ Xc _ c ]^ cz] c X c ^ X] YZ_Z_ ;99 ] _ _ Z]\f X ] \ _ ^Z_ YZc _ \Z _ ^ \ X ]X ]X_ } _X Z Xc ^ \ Zc7 `]X ]X Y cz] c5 c Z Z X] a YZ] _] cz_z_ ]] \ Yf f^ `cx_]xc _ X\Z cz] ^ _Z_ Z X] a X X ]X^X`] } _X XZcYZc X_ ] X^X XcX } _X Z\\X \^ \ Zc7 Bin YTL Grafik Özel Tüketim ve Toplam Nihai Yurt İçi Talep (Mevsimsellikten Arındırılmış) Bin YTL I 03-II 03-III 03-IV 04-I 04-II 04-III 04-IV 05-I Özel Tüketim, sağ eksen Toplam Nihai Yurt İçi Talep, sol eksen Kaynak: DİE, TCMB II

18 TCMB ;99 ] _ _ Z]\ f X ] \ _ ^Z_ Z X] YZ_ _ \Z _ ^ \ X ]X ]X_ } _XZ]Z \Z_YZ] Z] c5 ] _Z\Z_ Zf X ] \ _ ^Z_ Z]Z \Z_ cz] cz_ _ ^Z_Z X X X Xc c^x\ X c7 L `^` Z X_X Z c_ }Z L 2 XcX _ X_ X \]X_X_ cz] c c 5 ;99 ] _ _ KZ X_6 X ZcX_ _ ^Z_ c Z Z_ Xa ]X_ X XcX X ]Xc _ ] _ X _ _ ^Z_ \ X ]X f : 5 `cx_ _ X cz] ^Z Zc7 D c X5 X _ _ ^ Y X X c Z Z X ]Xc _ ] _ X _ _ ^Z_ c f `cx_ _ X Xc ^ c7 J Z^ ]]Z\ _ Xc _ c ]^ cz] c] c Z Z_ Xa ]X_ `a]x^ X XcX X ]Xc ] _Z\Z_ Zf X ] \ _ ^Z_ ] YZc \Z] Xc ^X X X^ ^Z Zc7 L `^`YZ] X ]Xc _ _ c X Z_ ZcZ^Z_Z_ X^X^ ]X\X] c ] } ] _Z]\f X ] \ _ ^Z_ _ `_cx ] _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ _Z _ f\ \ YZc `cx_ X Xc } cf]^ \ Zc7 E _ c \Z] 5 Y X X c Z Z X ]Xc _ _ X ] _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ ]X_ } Z\\X \^ \ Zc cx Z\ 7:7 27 E cz] c5 ;99 ] _ _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ X X_ \] f\ Z^ ^X]]Xc _X _ ]Z\ X] YZ_ YZc _ \Z _ ^ \ X ]X Xc } _ c^ \ Zc7E _X\Xc _Y _ ^ 5 _ ] _X _ _ ^Z_ \Z f\ \ YX _ \Z Z ] ]] \ Yf f^ `cx_]xc _ _ _ c] \X]^X fcacz `]^X X X\ c yılının ikinci üç aylık döneminde dayanıklı tüketim mallarına yönelik talep bir önceki döneme kıyasla artmıştır. Ancak bu dönemde, geçen yılın aynı dönemindeki yüksek baz etkisi yıllık büyüme oranlarını sınırlayacaktır. Grafik Yurt İçine Yapılan Beyaz Eşya ve Toplam Taşıt Araç Satışları (Mevsimsellikten Arındırılmış) Bin adet Bin adet I 03-II 03-III 03-IV 04-I 04-II 04-III 04-IV 05-I 05-II 0 Beyaz Eşya Toplam Taşıt Araçları Kaynak:OSD, TCMB. _ ]X `_ X\Z f f fc Z Z] ] \`_`^Z\ Yf f^ _Z_ YZc XcX X fc fcf] YZ]^ Z_ \X \ X}]X X_ X c ^ Xc X^X]Xc _ X\ZXc ]Xc;99 ] _ _ Z]\ f X ] \ _ ^Z_ fc^f fc7 D_ X\ Y _ ^ 5 Z}Z^Z ] _ X\ Z_ 5 X cz X Z XYZ c^x `] ^ _ _ ^ ] Y ]Zc] Z Z ZZ_ XX X c ^]Xc `]^ c7 `a]x^ X cz X Z XYZ c^x `] ^ _ X\Z f 5< `cx_ _ X\Z Yf f^ 5 ] \ c Z_ XX X c ^]Xc 5 a X_5\X^ \ cfz_ XX X c ^]Xc Z :5 a X_] \\X \ 2005-II 15

19 TCMB Xa^ c7 X_ X_5 ] _Z]\f X ] \ _ ^Z_ ] \ c^x\z_ 6 Z X X c ^]Xc _ _ ]] \ Yf f^ `cx_ `] \ X _ c] \X]^ c7 D_ X\5 ^ Z^ ]]Z\ _ Xc _ c ]^ cz] c ;99 ] _ _Z\Z_ Z Xc _ X cz] _ ^X\Z_ 6 Z X X c ^]Xc _ _ \`_ _ ^ _Z _ Xc } _ c^ \ Zc7 c \ ^X\Z_ 6 Z X c \ Z_ XX X c ^]Xc _ Z c _ ] \ c `a]x^ XYZ c^x `] ^ _X Z]Z \Z_^ Z^ ]]Z\ _Xc _ c ]^ cz] c5y Xc X^X]Xc _;99 ] _ _ f f_ f f X ] \ _ ^Z_ cz] ^ _Z_ Xc _ X_ `axc]x_^x }Z]Z^Z_ Zc Z}Z_ Z Xc ^ \ Zc7 E Xc X^X]Xc _ ;99 ] _ _ Z]\ f X ] \ _ ^Z_ ]X_XcX\ Xc ^X 5 f Z] _ _ ^ Z ZYXc ]X X c ^ X] YZ_ YZc X X ]X^X`]^X } _ `c X X\` ^X\ X c7 Grafik TCMB İYA Kredi Faiz Oranı Beklentisi ve Yatırım Harcaması Eğilimi Gelecek 12 Aylık Dönemde Yatırım Harcaması Eğilimi, Yukarı-Aşağı Gelecek 12 Aylık Dönemde Kısa Vadeli Türk Lirası Kredi Faiz Oranı Beklentisi (yüzde, uygun ortalama) Kaynak: TCMB İYA. Mevcut göstergeler bir arada değerlendirildiğinde, yatırım talebinin de yılın ikinci üç aylık döneminde bir önceki döneme göre artış eğiliminde olduğu düşünülmektedir. ;99 ] _ _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ Z]Z \Z_ c ] c _ c Z Z_ Xa ]X_ Z XcZXcX X ]Xc _XZ]Z \Z_^ Z^ ]]Z\ _Xc _ c ]^ cz] c Z Z_ Y _ c `c ^]Xc Xa ]XYZ]Zc7 E _X c 5 f Z] _ ^X]]XcX _ ]Z\ c Z Z X] YZ_ ;99 ] _ _ `_ f X ] \ _ ^Z_ _ Y X_X Xc }Z]Z^Z_ `] } cf]^ \ Zc7 Z XcZ XcX c Z Z X ]Xc _ _ ;99 ] _ _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ YZc _ \Z _ ^ c Xc ^X X c ^ Xc X^X]Xc _X Z]Z \Z_ `] ^] YZc c Zc7 KZ X_6JX _ ^Z_ Z]Z \Z_ c^x ^X]]Xc Z X]X _ X\Z ]Z ^ ] c Y }Z]Z^Z \] c _Z ]Z\ Zc7 D_ X\ X _ _ ^ 5 ^X\Z_ 6 Z X Z^X]X _ _ ] _ Z]\ f X ] \ _ ^Z_ \ X ]X cz] Z}Z cf]^ \ Zc7 E _ _]X YZc]Z\ Z_ XX \ cf_ XcX Zc Z X}]X X_ \ c] c \Zfc Z^Xc ]Xc 5 Z_ XX X c ^]Xc _ _ ] _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ Xc ^X X X^ Z}Z _f_ Z_ X] c^ \ Zc7 X_ X_5 JE ˆPD c ] cz_ _ X c ^ }Z]Z^Z_Z_ `_ _ ^ cz] ^ Z_ \Xc _ XcZ ] `]XcX\ f\ \ f ] cz_z \`c ^X X X c ^ f _Z X _ X_ `] ^] c cx Z\ 7:7 27 J c ] c YZc XcX X II

20 TCMB } c] _ ZcZ] Z}Z_ 5 X c ^ X] YZ_Z_ ] _Z\Z_ Zf X ] \ _ ^Z_ YZc _ \Z _ ^ c Xc }Z]Z^Z_ `] } f f_f]^ \ Zc7 Grafik Özel Tüketim Harcamaları ve Beklenen Satışlar Gelecek Üç Aylık İç Piyasaya Satılan Mal Hacmi Beklenti Endeksi Özel Tüketim Harcaması, Yıllık Yüzde değişim (sağ eksen) I 95-III 96-I 96-III 97-I 97-III 98-I 98-III 99-I 99-III 00-I 00-III 01-I 01-III 02-I 02-III 03-I 03-III 04-I 04-III 05-I Kaynak:DİE, TCMB İYA. Grafik Çıktı Açığı Potansiyel GSYİH (Yüzde) I 00-III 01-I 01-III 02-I 02-III 03-I 03-III 04-I 04-III 05-I 05-III Kaynak: TCMB. E YZ] Z] c } _ X5 `a]x^ _Z XZ c Z Z X] YZ_ ;99 ] _ _ Z\Z_ Z f X ] \ _ ^Z_ Xc ^X X X^ Z}Z f f_f]^ \ Zc7 ˆ^X]X X_X Z Zc^X]Xc _ _ ] \f X ] \ _ ^ Z]Z \Z_ c Z Z X Y \] _ Z] cz_z_ ;99 ] _ _ Z]\ f X ] \ _ ^Z Z ZYXc ]X Y ] _ } Z Y f f_ Z \] ^ \ Zc cx Z\ 7:7 27 D_ X\5 \`_ c _Z_ ] _Z\Z_ Zf X ] \ _ ^Z_ Z ] Z}Z Zc5Z X] YZ_ ] _ f f_ f f X ] \ _ ^Z_ \X cz Z YZc f `]^X } _f_ Z_ X] c^ \ Zc7 D c X Xa ]X_ X ^Z_] c5 \ X } _ _ \XaX_^X X X^ }Z_ fc Z^Z_ ;99 ] `_ _X `}c a` X_ Z ] f Z_ X\ _ X X X} _XZ Xc ^ \ Zc cx Z\ 7: II 17