Bir meslek seçmemizin ve bir işte çalışmamızın pek çok nedeni bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır;

Transkript

1 Mesleki Gelişim Meslek seçimi neden önemlidir? Neden bir işte çalışırız? Meslek seçiminde göz önünde bulundurulması gereken faktörler nelerdir? Meslek Gelişime Katkısı Olan Çalışmalar Nelerdir? Meslek seçimi neden önemlidir? Meslek seçimi, yaşamımızda aldığımız önemli kararlardan biridir. Günümüzün büyük bir bölümünün iş ortamında ve işe yönelik faaliyetlerle geçtiğini düşünürsek, meslek seçiminin ne kadar önemli bir karar olduğunu daha iyi anlayabiliriz. Meslek seçimi sadece ne iş yapılacağı ile değil aynı zamanda nasıl bir yaşam sürüleceği ile de ilgilidir. Bireyin seçtiği meslek gelecekteki yaşam standardını, tarzını ve sosyal yaşantılarını belirleyici bir rol oynamaktadır. Mesleğe adım attıktan sonraki yaşam, genellikle, seçilen meslek çevresinde gelişir. İleriki dönemlerde meslek ya da iş değiştirme şansımız olsa da, ülkemiz koşulları, bireysel kabullenmişlik ya da riski göze alamama gibi nedenlerle bu iş değiştirme alternatifini kullanan kişi sayısı oldukça azdır. Bu nedenle meslek seçimi ile ilgili vereceğimiz karar bir anlamda geleceğimizle ilgili vereceğimiz önemli bir karardır. Yaşamın ilk dönemlerinden başlayarak aile, okul ve çevre ile yapılacak çalışmalarla bireyin kendisine en uygun mesleği seçmesine yardımcı olunmalıdır. Doğru kararlar mutlu ve istendik bir yaşam demektir. Neden bir işte çalışırız? Bir meslek seçmemizin ve bir işte çalışmamızın pek çok nedeni bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır; Yaşamımızı sürdürebilmek için gerekli geliri kazanmak için, Mesleğimizden elde ettiğimiz gelir bizim nerede oturacağımız, nasıl giyineceğimiz, nasıl bir sağlık hizmeti alacağımız gibi birçok alanda yaşamımızı etkiler. Kişisel gelişimimiz için, Mesleğimiz, ilgilerimiz ve değerlerimiz doğrultusunda yeteneklerimizi kullanarak kendimizi geliştirmemizi ve özgüven sahibi olmamızı sağlar. Bireysel kimliğe sahip olmak için, Mesleğimiz ben kimim ve ne iş yapıyorum sorularına cevap bularak bireysel bir kimlik oluşturmamızı sağlar. Toplumda statü elde etmek için, Mesleğimiz bizim toplumdaki konumumuzu ve toplumsal saygınlığımızı belirler. Sosyal ilişkilerde bulunmak için, Mesleğimiz kimlerle arkadaşlık edeceğimizi, kiminle evleneceğimizi, hangi sosyal etkinliklerde bulunacağımızı, çocuklarımıza nasıl bir eğitim ortamı sağlayacağımızı belirler. Mutlu ve başarılı bir yaşam sürmek için, Sevdiğimiz bir meslekte çalışmak beraberinde başarı, mutluluk ve mesleki doyumu da getireceğinden mesleğimiz, monoton bir yaşam yerine dinamik bir yaşam sürmemizi sağlar.

2 Meslek seçiminde göz önünde bulundurulması gereken faktörler nelerdir? a. Mesleğimizi seçerken, yapmaktan hoşlandığımız etkinlikleri ve bulunmayı tercih ettiğimiz ortamları düşünmeliyiz. İnsanlarla yüzyüze çalışmak mı istersiniz? Makinalar ve araçlarla mı çalışmak istersiniz? Kapalı ortamlarda, masa başında mı çalışmak istersiniz? Yalnız başınıza mı çalışmak istersiniz? Hareketli ya da sakin bir işte mi çalışmak istersiniz? Yoksa açık havada çalışmak mı sizi mutlu eder? Bu ve benzeri soruları kendimize sorarak kendimizi keşfetme yolculuğumuza daha hızlı devam edebiliriz. b. Mesleğimizi seçerken, ilgilerimizi, yapabildiklerimizi ve bir meslekte önemli gördüğümüz durumları göz önünde bulundurmalıyız. Bu süreçte seçeceğimiz mesleğin ne tür bir eğitim gerektirdiği ve iş bulma fırsatlarını da göz önünde bulundurmalıyız. c. Mesleki hedeflerimizi belirlerken ve çevremizdeki fırsatları değerlendirirken, hobilerinizi, katıldığınız eğitim etkinliklerini, kursları vb. konuları göz önünde bulundurmanız gerekir. Meslek Gelişime Katkısı Olan Çalışmalar

3 a. Gönüllü Çalışma Gönüllü çalışma yapmak,,ilgi duyduğumuz bir alanda karşılık beklemeden çalışmaktır. Bu çalışmalar hem bireysel gelişimimize, hem de topluma katkı sağlar. Pek çok alanda, ulusal ve uluslar arası sivil toplum kuruluşlarında gönüllü çalışmalara katılabilmek mümkündür. Gönüllü çalışmalar yeteneklerinizin farkına varmanızı sağlar. Gönüllü çalışmalar farklı insanlarla tanışmanızı ve iletişim ağınızı geliştirmenizi sağlar. Bu iletişim ağı iş hayatında size katkı sağlayabilir. Bir işte çalışmanın, bir projede yer almanın ne anlama geldiğini öğrenebilirsiniz. Çalışma koşulları hakkında fikir sahibi olabilirsiniz. Gönüllü çalışma sayesinde kendinizi keşfedebilirsiniz. Örneğin, ekip çalışmasına yatkın olup olmadığınızı değerlendirebilirsiniz. İş hayatında bir sorunla karşılaştığınızda farklı çözüm yolları geliştirirsiniz. Kendinizi geliştirmek için yeni fırsatlar yakalayabilirsiniz. b. İş deneyimi İş deneyimi hayatımız boyunca, her hangi bir zaman diliminde ve herhangi bir alanda yaptığımız tam zamanlı ya da yarı zamanlı (part time) çalışmalar olabilir. Yaz tatillerinde yapılan sezonluk işler, bir restoranda yarı zamanlı çalışmak, bir ustanın yanında çıraklık yapmak, bilimsel bir projeye katılmak, gönüllü çalışmalar yapmak, okulunuzun kütüphanesinde ya da bilgisayar laboratuarında çalışmak birer iş deneyimi olarak mesleki gelişiminize ve meslek seçme sürecinize katkı sağlayabilir. c. Transfer edilebilir beceriler Bir alanda öğrenilen bilgi ve becerilerin başka alanlarda da kullanılabilir olmasıdır. Transfer edilebilir becerileriniz ne kadar fazla olursa okulda ve iş yaşamınızda o kadar başarılı olursunuz. Bu beceriler çok yönlü olmanızı ve size verilen görevleri kendinize en uygun yöntemlerle yapmanızı sağlar. Sahip olduğunuz bu beceriler birçok kişinin aynı işi yaptığı bir ortamda farklı olmanızı sağlayabilir. Transfer edilebilir becerilere bazı örnekler;

4 Etkili konuşma ve yazma Etkili dinleme Düşünceleri ifade edebilme Grup çalışmalarını kolaylaştırma, organize etme Müzakere edebilme becerisi Arabuluculuk Görüşme becerileri Yordama (ileriye dönük tahminde bulunabilme) becerileri Yeni fikirler oluşturabilme Sorunları tanımlayabilme Kaynakları tanımlayabilme İhtiyaçları tanımlayabilme Problem çözebilme Analiz edebilme Strateji geliştirme Ayrıntılarla baş edebilme Çatışma yönetimi, Kriz yönetimi Karar verebilme Değişikliklere açık olma ve destekleme. Yabancı dil bilgisi Matematik bilgisi Bilgisayar okur yazarlığı MESLEK SEÇME SÜRECİ Geçmişte, şu anda ve gelecekteki en iyi meslek bireyin özellik ve koşullarına en uygun olan, onu en çok tatmin edecek ve tüm yeteneklerini kullanarak kendini geliştirebileceği meslektir Meslek nedir Meslek insanlara yararlı mal veya hizmet üretmek ve karşılığında bir gelir elde etmek için yapılan belli bir eğitimle kazanılan ve kuralları toplumca belirlenmiş faaliyetler bütünüdür. Hem bireylerin temel ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve hayatlarını idame ettirebilmeleri için önemlidir, hem de toplumsal statü ve doyum sağlama aracıdır. Bu açıdan bakıldığında meslek seçimi hem bireysel hem de toplumsal bir yarar sağlar. İş ve meslek birbiri ile çok ilintili ve sıkça karıştırılan kavramlardır. Bir kimsenin mesleği olabilir ancak işi olmayabilir. İş nedir diye baktığımızda; mesleki bilgi ve becerilerin uygulamaya konulmasıdır.

5 Seçtiğimiz meslek yaşamımızda neleri etkiler Gelir düzeyi Sosyal statü Özel yaşam ve sosyal ilişkiler Zamanı kullanma biçimi Kendimizi ifade etme, gerçekleştirme fırsatı Mesleğimizi seçerken nelerden etkileniriz Bireysel özellikler (ilgi, yetenek, değer, amaç, beklenti, kişilik özellikleri, fiziksel özellikler, bireyin kendisi ve mesleklerle ilgili algılamaları, mesleki olgunluk vb.) Sosyal özellikler (ailenin özellikleri, içinde yaşanılan kültürün mesleklere ve cinsiyete dayalı algılamaları, sosyal yapı, medya vb.) Politik, ekonomik, yasal ve sisteme ilişkin özellikler (ülkenin ekonomik yapısı, yasalar, eğitim ve sınav sistemleri, iş bulma olanakları vb.) Şans (sağlık koşulları, doğal olaylar, beklenmeyen durumlar vb.) Meslek Seçme Süreci Mesleki gelişim sürecinizin en önemli aşamalarından birisi meslek seçimidir. Meslek seçiminizi ne kadar bilinçli yaparsanız iş hayatımızda da o kadar verimli, başarılı ve mutlu olursunuz. Seçtiğiniz meslekte; Nasıl bir eğitime gerek olduğunu, Sizi ne tür görev ve rollerin beklediğini, Ne tür çalışma koşullarının olduğunu, İş bulma olanaklarını, Kazanç durumunu bilmeniz, daha sağlıklı seçimler yapabilmenizi sağlar. Kişisel ve sosyal özelliklerimiz, içinde bulunduğumuz ülkenin politik ve ekonomik yapısı, eğitim sistemi, iş bulma olanakları ve bunlarla birlikte şans faktörü de meslek seçimimizde oldukça etkilidir.

6 Meslek seçimini dört aşamada yaparız: Kendimizi tanıma Çevremizi tanıma Karar verme Harekete geçme Kendimizi tanıma Herkes her işi yapabilir düşüncesinin gerçekçi bir düşünce olduğunu söylemek mümkün değildir. İnsanlar farklı kişisel özelliklere ve değerlere sahip oldukları için farklı meslekler seçmektedirler. Kendi kişisel özelliklerimize uygun mesleği seçmek doğru meslek seçimi için ilk adımdır denilebilir. O nedenle kişisel özelliklerimizin farkında olmamız gerekmektedir. İlgilerimizin farkında mıyız? Neyi yapmaktan hoşlanıyoruz veya neyi yaparken sıkılıyoruz? Eğer yapmaktan hoşlanmadığımız bir etkinliğin yer aldığı mesleği seçersek ne kadar yetenekli ve çalışkan olursak olalım o mesleği yaparken mutlu olamayız. Bu da bir süre sonra iş başarımızı etkiler. Bizim için neler önemli? Seçeceğimiz işin çalışma ortamı, çalışma saatleri, geliri, toplumda kabul edilirliği gibi konulara karşı duygu ve düşüncelerimiz o işi yaparken bizi etkileyecektir. O nedenle nelere değer verdiğimizin farkında olmalıyız. Yeteneklerimizin ve becerilerimizin farkında mıyız? Bir meslek seçerken o mesleğe ilgi duymak veya sevmek yeterli değildir. O işi yapabilecek yetenek ve beceriye de sahip olmak gerekir. Birçok kişi ressam olmak, makine icat etmek, bir şeyler öğretmek isteyebilir ama yine birçok kişi bu isteklerini gerçekleştiremez. Mesleğimizi seçerken istediğimiz mesleklerin gerektirdiği yeteneğe ve beceriye sahip olup olmadığımızı bilmemiz gerekir. Kişilik özelliklerimizin farkında mıyız? Seçeceğimiz meslekle kişilik özelliklerimizin uyuşması o meslekte mutlu ve başarılı olmamızı sağlar. Pilot olmak isteyen birisinin yükseklik korkusunun olmaması gerekir. Eğlence mekânında çalışan kişinin ise kalabalık ortamlardan ve gürültüden rahatsız olmaması gerekir. Seçeceğimiz mesleğin gerektirdiği özelliklerle kendi özelliklerimizin uyumlu olup olmadığını anlayabilmemiz için kendimizi tanımalı ve keşfetmeliyiz. Çevremizi tanıma Kendimizi her yönümüzle tanımış olsak da içinde bulunduğumuz toplumun olanaklarını bilmeden meslek seçiminde bulunmamız oldukça güçtür. Aile ve yaşanılan ortamdaki eğitim ve iş olanaklarını bilmek meslek seçimimizi

7 etkilemektedir. Ailemizin bize sunacağı eğitim fırsatlarını, bizi ne ölçüde destekleyebileceklerini bilmek, fırsatları yakalama ve engelleri aşma konusunda yardımcı olacaktır. Çevremizdeki olanakların neler olduğunu bilirsek, seçeceğimiz meslek için gerekli fırsatları değerlendirmek için çaba sarf ederiz. Yaşadığımız çevreyi tanımak önemlidir. Çünkü bu çevrede seçeceğimiz meslekle ilgili eğitimi alabileceğimiz olanaklar yoksa diğer alternatifleri (başka şehre gitmek, yatılı okul vb.) değerlendirmek gerekir. Ülkemizin meslek seçme ile ilgili politikasını da bilmemiz gerekmektedir. Ülkemizde ilköğretim ve ortaöğretim aşamasında ya da ortaöğretim sonrasında girilmesi gereken sınavlar ve bu sınavların şartları, sınav sonrası gidilebilecek eğitim kurumları ile ilgili bilgi sahibi olmamız gerekir. Hangi sınavlarla hangi okullara gidebileceğimizi, o okullardan sonra eğitim fırsatlarımızın neler olacağını vb.bilmek yine meslek seçiminin diğer bir aşamasıdır. Karar verme Meslek seçim sürecinin ilk iki aşamasını gerçekleştirdikten sonra sıra uygun meslek seçimi ile ilgili karar verme aşamasına gelmiştir. Kendimizi ve çevremizdeki olanakları dikkate alarak uygun olabilecek meslekleri belirleyip, bu mesleklerle ilgili istenen ya da istenmeyen durumları karşılaştırarak uygun olabilecek meslek grubuna karar vermemiz gerekmektedir. Her zaman bilinçli ve mantıklı bir şekilde meslek seçilmeyebilir. Bazen şans faktörü ile duygusal ve anlık kararlarla da meslekler seçilebilir. Rastlantısal karşılaşmalar, beklenmeyen olaylar veya doğal afetler nedeni ile meslek seçimi ile ilgili kararlar verilebilir. Böyle durumlarda da ilk iki aşamayı gözden geçirerek kararın doğruluğu üzerinde düşünmek gereklidir. Meslek seçme sürecinin önemli bir aşaması olan karar verme belki de en zor aşamadır. O nedenle edindiğimiz her türlü bilgiyi bu aşamada kullanmalıyız. Harekete geçme Karar verme aşamasından sonra kişi seçtiği mesleği edinebilmek için kendisine bir takım hedefler koymalıdır. Şu anki potansiyelimizi ve çevresel ortamımızı göz önünde bulundurarak seçtiğimiz meslek için neler yapmamız gerektiğini ve hangi yönlerden kendimizi geliştirmemiz gerektiğini belirlemeliyiz. Başka bir deyişle, belirlediğimiz hedefe ulaşmak için eğitsel ve mesleki açıdan planlar yapmalıyız. Daha sonra da bu planları hayata geçirmek için harekete geçmeliyiz. Sadece karar vermek bir meslek sahibi olmak için yeterli değildir. Unutmayalım ki verdiğimiz kararlar ancak uygulandığı takdirde gerçekleşebilir.

8 Kimlerden/Nerelerden yardım alabiliriz? KİMLERDEN YARDIM ALIRIZ Çevremizde farklı meslekleri olan ve bize kendi meslekleriyle ilgili bilgi veren tanıdıklarımızdan, Meslek seçimi sürecinde, bizi yakından tanıyan, yönlendirmesine ve fikirlerine ihtiyaç duyduğumuz anne babamızdan, Verdikleri derslerle bizi geleceğe hazırlayan, yeteneklerimiz ve ilgilerimiz konusunda gözlemlerini bizimle paylaşan öğretmenlerimizden, Uyguladığı testler, etkinlikler, yaptığı gözlem ve görüşmelerle bizi tanıyan, kendimizi tanımamıza yardımcı olan, başarılarımız, ilgilerimiz, yetenek ve değerlerimiz, aldığımız ödüller, katıldığımız sosyal etkinlikler ve seçtiğimiz derslerle yönelebileceğimiz meslekler konusunda bizlere fikir veren üst eğitim kurumları ve meslekler hakkında bilgi veren okulumuz rehberlik servisinde görevli psikolojik danışmanlardan, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) bünyesinde bulunan Meslek Bilgi Merkezlerindeki meslek bilgi dosyalarından meslekler hakkında, eğitim-öğretim bilgi dosyalarından eğitim kurumları hakkında bilgi alabilirsiniz. Ayrıca, meslek seçiminizde İŞKUR Meslek Danışmanlarından, iş arama becerileri kazanmanızda, iş bulmanızda İş Danışmanlarından, Üniversitelerin kariyer danışma merkezlerinden destek alabiliriz. Yaşamımızın her döneminde önemli bir yeri olan, bizi deneyim ve gözlemleri ile bilgilendiren, destekleyen arkadaşlarımızdan,