Gökbilim Tarihinden Kesitler

Transkript

1 Gökbilim Tarihinden Kesitler Yrd. Doç. Dr. Ayşegül F. YELKENCİ İstanbul Kültür Üniversitesi Fizik Bölümü 12/09/2011 Gökyüzü Farkındalığı Projesi 1

2 GÖKBİLİM TARİHİ İNSANLIĞIN GENİŞLEYEN UFKUNUN TARİHİDİR. Prof. Dr. Edwin HUBBLE

3 İnsanlığın doğa ve gök olaylarına olan merakı onbinlerce yıl öncesine dayanmaktadır. 3

4 M.Ö : Orion Kemiği 4

5 Astronomi tarih boyunca hem düşünsel hem de teknolojik gelişmenin temel taşı olmuştur. 5 Lascaux Mağarası, Fransa M.Ö , Ülker

6 Lascaux Mağarası, Fransa M.Ö Yaz üçgeni 6

7 Lascaux Mağarası, Fransa M.Ö Ay Takvimi 7

8 Cueva di El Castillo, İspanya M.Ö : Kuzey Tacı 8

9 Tarım toplumlarının doğmasıyla beraber insanlar : gece ve gündüzün zaman dilimlerini, mevsim değişimlerini, hava koşullarını önceden tahmin etmek amacıyla ilk defa ilahi bir güç olarak gördükleri gökyüzünü izlemeye başladılar ve ilk astronomik gözlemleri yaptılar. 9

10 M.Ö yıl öncesinden bulunan kemiklerin üzerinde Zaman Kaydı nı belirten işaretler vardır. Bunlara Kemik Takvimi denmektedir. 10

11 11

12 Göbekli Tepe MÖ

13 13

14 14

15 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 M.Ö M.Ö.3000 lerden önce kurulan Mezopotamya Yunanalılar Avrupa ya daha Mısır ve bilimi, yoluyla ulaşmış Avrupa ve biliminin oluşmasında çok önemli rol oynamıştır. 21

22 M.Ö Sümer, Babil ve Maya uygarlıklarında Astronomi o kadar önemliydi hayatlarını ki insanlar, bile günlük gökcisimlerine göre düzenliyorlardı. Ur Ziguratı M.Ö

23 Hititler (M.Ö ) Gökyüzünü taşıyan tanrı

24 24

25 Hattuşa (MÖ1700) 25

26 Hattuşa-Yer Kapı 26

27 Hattuşa-Yer Kapı 27

28 Hattuşa 28

29 Hattuşa- Kral Kapısı

30 Hattuşa- Aslanlı Kapı 30

31 Alacahöyük (MÖ2200) 31

32 Burç kuşağının gösterildiği Babillilerden kalma taş tablet - M.Ö

33 M.Ö Çin Asronomisi M.Ö. 4000lere dayanan Yıldız katalogları 33

34 M.Ö. 7. yy Astronomi gelişiyor ve M.Ö. 7. yy dan sonra matematiğe dayanıyor. Yıldız haritaları 34

35 Asur Krallığı bilim ve uygarlığı sürdürür. (M.Ö ) Asurlular tarafından kullanılan bir usturlab. M.Ö. 7. yy 35

36 M.Ö. 6. yy Mezopotamyada İran hakimiyeti dönemi ( M.Ö ) 36

37 Matematiksel tabanlı Mezopotamya Astronomisi, Helenistik çağ Yunan Astronomisinin temellerini atmıştır. 37

38 M.Ö. 6. yy ilk doğa filozofu Thales'e (M.Ö ) göre Yer, suda yüzen yassı bir disk! 38

39 M.Ö. 5. yy Pythagoras (Pisagor) (M.Ö ) Yer in küre biçimli olduğuna inanmıştı. Platon (Eflatun) (M.Ö )Pisagor un görüşlerini geliştirmiştir. 39

40 M.Ö. 4. yy Platon, Yer'in evrenin merkezinde olması gerektiğini öngörüyordu. Eudoxus, Galluppus, Aristo, Hipparchus ve Ptolemy bu Yer merkezli modeli geliştirdiler ve gezegenlerin karmaşık görünür hareketlerini kısmen açıkladılar. 40

41 M.Ö. 3. yy Hipparchus (İznik Doğumlu) Yıldızların parlaklık sistemi 41

42 M.S. 2. yy Ptolemy (Batlamyus) un modeli çok uzun yıllar kullanıldı. 13 ciltlik astronomi kitabı Almagest te zamanının tüm astronomi bilgisini topladı.42

43 43

44 İslam Astronomisi M.S. 8. yy dan itibaren gözlemsel astronomide gelişmeler Gözlemevleri El Battani (Harran doğumlu 9.yy): ekliptiğin ekvator düzlemiyle 23 35' 'lık bir açı yaptığını ölçtü. 44

45 11. yy Al-Zarqali ( ) Endülüs Astronomu Uluslararası usturlab yaptı. 45

46 12. yy El Battani, El-Sufi, ElBiruni, İbn-Yunus, İbnSina, El-Şatir gibi islam bilginlerinin kitapları 12. ve 13. yyda Latince ve İspanyol'caya çevrilerek Avrupa nın rönesansını besledi. 46

47 13. yy Maragheh Gözlemevi 1259, İran : başlangıç meridyeni Nasir al-din al-tusi 47

48 15.yy Semerkant Gözlemevi 1420, Özbekistan: gözlem aletleri Uluğ Bey, Kadı Zade, Ali Kuşçu 48

49 16. yüzyıl 17. yüzyıla kadar insanlar sadece 9 farklı gök cismi TANIYORLARDI: Dünya, Güneş, Ay, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn ve yıldızlar.. 49

50 16. yy İstanbul Gözlemevi 1577: gözlem araçları Takiyuddin 2 sene sonra III. Murat topa tuttu! Bir sonraki gözlemevi 1868 yılında Rasathane-i Amire (Kandilli Rasathanesi) 300 Yıllık Gecikme! 50

51 16. yüzyıl İlk modern gözlemevi! : Tycho Brahe, Danimarka 1576 Öğrencisi Kepler gezegen hareketlerini açıkladı: Kepler Yasaları 51

52 Rönesans ve Evren Anlayışı Önce Kopernik (1540) güneş sisteminin modelini ortaya atarak, 16. yüzyıla kadar var olan küçük, yer merkezli, sadece bizim için yaratıldığına inanılan, tanrısal ve gizemli evren kavrayışını kökten değiştirdi. 52

53 Rönesans Rönesansta değişen bu varoluş ve evren anlaşıyının devamında Tycho, Kepler ve Newton gibi birçok astronom, Astronominin ve dolayısıyla birçok bilim dalının hızla ilerlemesini, gelişmesini sağladılar. 53

54 Rönesans Astronominin denizcilik ve havacılık için sağladığı teknikler, denizcilerin ve pilotların gezegenimizi keşfetmesine ve bugün de uzay araçlarının sistemimizi güneş keşfetmesine izin vermiştir. 54

55 17. yüzyıl 1610 yılında Galileo Galilei TELESKOP ile ilk kez gökyüzüne baktı ve çok daha fazla gök cismini tanıttı insanlığa: Callisto, Europa, Ganymede, Io, Titan 55

56 18. yüzyıl 1780 yılından başlayarak kısa bir süre içinde Herschel, Uranüs gezegenini keşfetti. 56

57 19. yüzyıl 1846 yılında Adam ile Leverrier Neptun gezegenini keşfettiler. Ayrıca çok sayıda asteroid ve gezegen uyduları.. 57

58 20. yüzyıl 1930 yılında Tombaugh Pluto gezegenini keşfetti. 58

59 Astronominin hesap gücüne olan gereksinimi, ilk elektronik bilgisayarların çoğunun gelişimini yönlendirmiştir. 59

60 Uzay Çağı Artık hergün bağımlı olduğumuz iletişim ve meteoroloji uydularını bize getiren Uzay Çağı dır ve Astronomlar tarafından keşfedilen yörüngeler ve çekim etkisi bilgisi olmasaydı bu çağın başlaması imkansız olurdu. 60

61 Uzay Çağı Uydu konumlama ve navigasyon sistemleri (GPS) bugün detaylı haritalamada kullanılmaktadır. 61

62 Uzay temelli uzaktan algılama sistemleri ile yeryüzü incenmesi bugün önemli bir uzay sanayi sektörüdür. 62

63 Afet zararları tespit edilip azaltılması çalışmaları, çevrenin değerlendirilmesi, mineral kaynaklarının tespiti, deprem fay hatlarının haritalanması, su kaynak yönetimi, meteorolojik tahminler ve uygulamalar, bölgesel ve fiziksel planlama, tarım rekolte tespiti, arazi kullanım planı hazırlanması, yer seçimi, yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların yönetimi, küresel sağlık, balıkçılık güvenlik... 63

64 Bir hastanın iç organlarını müdehalesiz muayenesine kadar (MR, Doppler gibi) detaylı inceleme için kullanılmaktadır. 64

65 Endoskopi cihazının geliştirilmesinde Diş kaplamalarında uzay araçları için tasarlanan ileri seramik teknolojilisi kullanılmaktadır. 65

66 Astronomik gözlemler için üretilen CCD alıcıları artık video kayıt cihazları, güvenlik kameraları ve dijital fotoğraf makinalarında temel olarak kullanılmaktadır. 66

67 Evlerimizdeki borcamlar yani Pyrex camlar aslında çok büyük ve sağlam Astronomik teleskoplarda kullanılmak üzere üretilmiştir. 67

68 Su geçirmeyen, yanmayan ve nefes alabilen tekstil ürünleri (GoreTex) ilk kez astronotların kıyafetlerinde kullanılmıştır. 68

69 Yeryüzündeki hiçbir laboratuvarın bir nötron yıldızı kadar yoğun olan bir madde, bir süpernovanın içerisindeki kadar yüksek sıcaklıklar veya bir karadeliğinki kadar güçlü çekim etkisi oluşturması mümkün değildir. 69

70 Çok Önceleri ve Önceleri ve Sonraları ve Çok Sonraları... 70

71 Astronominin en büyük yararı; insana evren içindeki konumunu göstererek yolaçtığı düşünsel evrimdir. 71

72 Bir gün insanoğlu: Göklerde yürüyecek, Gezegenlere gidecek, Ay dan bize mesajlar yollayacaktır. Bu mucizenin tahakkuku için ikibin yılını beklemeye hacet kalmayacaktır. Gelişen teknoloji bize daha şimdiden bunu müjdeliyor. Bize düşen görev ise, batı dan bu konuda fazla geri kalmamayı temindir. M.Kemal ATATÜRK 1936 Eskişehir 72

73 73