International Journal of Language Academy PROBLEMS THE IMPLEMENTATION OF COOPERATION BASED LEARNING IN TURKISH TEACHING

Transkript

1 ISSN: DOI Number: Volume 3/4 Winter 205 p. 5/28 PROBLEMS THE IMPLEMENTATION OF COOPERATION BASED LEARNING IN TURKISH TEACHING Article History: Received Received in revised form Accepted Available online Türkçe Öğretiminde İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yönteminin Uygulanışında Karşılaşılan Sorunlar Abdulkadir KIRBAŞ Abstract In this study the problems faced by Turkish teachers 'implementation of cooperative learning methods in teaching Turkish, aimed to determine the movement of the teachers' opinions. Research was conducted in the screening model of the descriptive research design. If you own property that could represent the universe of the research group Research, Erzurum, Trabzon, Rize, Gümüşhane and Bayburt centers serving teachers of Turkish (n = 03) were randomly selected. Research academic year in the Spring Term face with Turkish teachers participating in the study was conducted by researchers face interviews. Problem Oriented Learning Collaborative Method prepared by the researcher to determine their views of the problems experienced in the use of cooperative learning methods in the study group of Turkish teachers Questionnaires were used. The resulting data was analyzed using frequency and percentages techniques by using SPSS 6.0. As a result of research of Turkish teachers approximately %49.5 percent of the Turkish course, in practice they do not have enough hardware cooperative learning method, cooperative learning method is more effective in conjunction with other teaching methods they learned where and how to use it by the teachers 80% exactly unknown, %77 of the teachers faced problems regarding the content of the course Turkish, % 50,5% of the students they are not willing to participate in this method, %75 teachers of this method in practice -school administrators, teachers does not encourage family and socio-economic and cultural characteristics- it is determined that due to other causes such as facing. Keywords: The implementation of collaborative learning methods, Turkish teachers, problems. Özet Bu çalışmada Türkçe öğretiminde işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin uygulanışında Türkçe öğretmenlerinin karşılaştığı sorunları, öğretmen görüşlerinden hareketle tespit etmek amaçlanmıştır. Araştırma, betimsel araştırma desenlerinden tarama modelinde yapılmıştır. Araştırmanın evrenini temsil edebilecek özelliğe sahip araştırma grubu, Erzurum, Trabzon, Rize, Gümüşhane ve Bayburt il merkezlerinde görev yapan Türkçe öğretmenleri arasından (n=03) rastgele seçilmiştir. Araştırma eğitim-öğretim yılı Bahar Döneminde araştırmacı tarafından çalışmaya katılan Türkçe öğretmenleriyle yüz yüze görüşülerek yapılmıştır. Çalışma grubundaki Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin kullanımında yaşanan sorunlara yönelik görüşlerini belirlemek için araştırmacı tarafından hazırlanan İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Yönelik Sorunları Belirleme Anketi kullanılmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 6.0 aracılığıyla frekans ve yüzde teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, uygulamaya katılan Türkçe öğretmenlerinin %49,5 inin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini Türkçe dersinde uygulamada yeterli bir donanıma sahip olmadığı; %80 inin diğer öğretim yöntemleriyle birlikte işbirliğine dayanan öğrenme yöntemini nasıl ve nerede daha etkili uygulayacağını tam olarak bilmediği; %77 sinin Türkçe dersinin içeriğine yönelik sorunlarla karşılaştığı; %50,5 inin öğrencilerin bu Yrd. Doç. Dr., Gümüşhane Üniversitesi, e-posta: kadir_smk@hotmail.com

2 6 Abdulkadir KIRBAŞ yönteme katılmada istekli olmadığı görüşünde olduğu; %75 inin bu yöntemi uygulamada okul idarecilerinin öğretmenleri teşvik etmemesi ve ailelerin sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri gibi diğer nedenlere dayalı sorunlarla karşılaştığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: İşbirliğine dayalı öğrenme yönteminin uygulanışı, Türkçe öğretmenleri, sorunlar..giriş Günümüz bilgi çağı toplumlarında, bilimsel ve teknolojik gelişmelerin hızla artmasından dolayı, gerek grup içinde, gerekse gruplar arasında işbirliği giderek önem kazanmaya başlamıştır. Eğitim alanında son zamanlarda meydana gelen değişim ve gelişmeler, Türkçe öğretiminde takip edilen geleneksel yöntemlerinin yanı sıra farklı yaklaşımlar konusunda araştırmalar yapılmasını zorunlu kılmıştır. Bilgi toplumu, bireylerin birçok niteliğe sahip olmalarını gerektirmektedir. Bu nitelikler arasında araştırma yapabilme, problem çözebilme, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme gibi çeşitli düşünme yollarını bilme ve uygulayabilme, işbirlikli çalışmalara yatkın olabilme yer almaktadır. Bilgi toplumu insanından girişimci, yaratıcı, demokrat, bilgiye ulaşma yollarını bilen ve bu yolları kullanabilen, öğrendikleriyle günlük hayatı ilişkilendirebilen, yeni bilgilere açık, sorumluluklarının farkında olan, kendini sürekli geliştiren, takım ruhu kazanmış olması beklenmektedir. Günümüz eğitiminin asıl amacı, öğrencilerin hızla değişen dünya şartlarına ayak uydurabilen, bağımsız düşünebilen, kişisel sorumluluk duygusu gelişmiş ve elde ettikleri bilgi ve becerileri yaşamı boyunca kullanma yetenekleri kazanmış öğrenciler yetiştirmektir (Topal ve Kırbaş, 204: 297). Türkçenin öğretiminde, öğrencinin bilgiye kendisinin ulaşmasını ve işbirliği yaparak öğrenmesini amaçlayan ve öğrencilerin ulaştıkları bilgiyi tartışma ve sorgulama fırsatı veren yöntemlerle ilgili çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Türkçe öğretiminde, her geçen gün temel dil becerilerinin geliştirilmesi ve eğitimin daha kaliteli olabilmesi için Türkçe eğitimi uzmanları ve Türkçe öğretmenleri birçok yöntem ve teknik geliştirmekte ve bu yöntemleri uygulamaktadır. Bunlardan eğitime uygun olanlar uygulanmakta, uygun olmayanların ise uygulanmasına son verilmektedir. Bu yöntemlerden biriside işbirlikli öğrenmedir. Öğrenme-öğretme sürecinde öğrencinin derse etkin katılımını sağlayan yöntem ve tekniklere yer verildiğinde öğrenciler daha iyi ve hızlı öğrenmekte, hatırlamakta ve yaptığı işten zevk almaktadır ( Bozkurt vd., 2008: 64). Geleneksel sınıf ortamında işbirlikli öğrenme, öğrencilerin sınıf içerisinde küçük gruplar oluşturarak çalışması ve öğretmenlerin ders içerisinde yardıma ihtiyaç duyan gruplara, yardımcı olmasıyla gerçekleşmekteydi. İşbirlikli öğrenme yöntemi, öğrencilerin kavramları üst düzeyde öğrendikleri ve arkadaşlarına bilgi aktardıkları bir yöntemdir. Ayrıca öğrencilerde sorumluluk duygusunu artıran, sosyal becerilerini geliştiren, ortak bir amaç için bir arada çalışan küçük gruplardan oluşan bir öğretim şeklidir (Gömleksiz,993; Mallinger, 998; Slavin, 990; Siegel, 2005, Şimşek ve Diğ., 2008: 24). Bu bağlamda, işbirliğine dayalı öğrenme yaklaşımının, son yıllarda artan düzeyde önem kazanmaya başladığı görülmektedir (Demiral, 2007: 9; Kırbaş, 200: 57). İş birliğine dayalı öğrenme, basitçe; öğrencilerin küçük gruplar hâlinde çalışarak ve birbirinin öğrenmesine yardım ederek öğrenmeyi gerçekleştirme süreci olarak tanımlanabilir (Açıkgöz, 2002:336).

3 Türkçe Öğretiminde İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yönteminin Uygulanışında Karşılaşılan Sorunlar 7 Ayrıca İşbirliğine dayalı öğrenme, eğitimde kullanışlı bir yöntemdir. Ek zaman, ek görev, ders saatlerinin değiştirilmesi vb. düzenlemeler gerektirmez. İstenilirse geleneksel sınıftaki eldeki ders kitapları, alıştırma kitapları vb. kullanılarak bile uygulanabilir (Büyükkaragöz, 997). Sınıfta işbirliği öğrenme yöntemini uygulamada grup çalışmalarının birçok olumlu yönü vardır. İşbirliğine dayalı öğrenme grup çalışmaları, öğretmenlerin, öğrenciler ile bireysel olarak daha çok ve daha yakından ilgilenmeleri için onlara daha çok zaman ve enerji sağlar ve öğrenmeyi yapıcı ve aktif kılar. Ders, konu veya fikirler ile ilgili daha çok açıklamalara ihtiyaç duyan öğrenciler, bu konuda birbirlerine daha çabuk yardım eder ve söz konusu konular hakkında gruptaki üyelere açıklama yapan öğrenciler ise kendi anlamalarını daha çok kuvvetlendirir (Kırbaş, 200: 57). Grup çalışmaları, öğrencilerin daha çok miktarda öğrenci deneyimlerine katılmalarını sağlar: Daha çok konuma fırsatı elde etmek, daha çok girişimde bulunmak, daha çok seçeneklere sahip olmak ve hayat boyu sürecek öğrenme alışkanlıkları kazanmak gibi (Demiral, 2007: 24). İşbirlikli öğrenme ile öğrenciler gruplar arası çalışma yaparken bazı öğrenciler konuları anlamamış olabilir. Ancak grup içinde öğrenciler birbirine yardımcı olacağı için öğrencilerle birebir ilgilenmeye gerek kalmaz ve bu sorun grup içinde kolayca çözülür (Fenton, 992). Öğrenciler açısından işbirlikli öğrenmenin öğrenciye en büyük katkılarından biri de, öğrencilerin kendilerine olan saygılarının artmasıdır. Bu yöntemin uygulanışında öğrenciler sadece aynı öğrencilerle çalışmak yerine tüm öğrencilerle çalışma fırsatı elde ettiği için, öğrenme sürecinde her öğrencinin farklı yetenekleri ve özellikleri ortaya çıkar. Öğrencilerin derse katılımı daha fazladır. Çünkü derste sürekli bir diyalog ve paylaşım söz konusudur. İşbirlikli öğrenme yöntemi özellikle karmaşık üst düzey öğrenmelerde akademik başarıyı artırmakla kalmamakta aynı zamanda öğrencilerin birbirlerine olan güvenlerini, konu alanına ilişkin tutumlarını da geliştirmektedir (Şahin, 20: 8). Kişisel başarı ve grup başarısı amacıyla birleşen grup elemanlarının, grubun en üst düzeyde başarı gösterebilmesi için birbirlerini desteklemeleri, birbirlerine yardım etmeleri gerekir. Ödül yapısı, grup bireyleri arasındaki sosyal ilişkileri güçlendirerek birlikte çalışma isteğini artırır. İş Birlikli Öğrenme yönteminde bireyler birlikte çalışmak zorunda oldukları için birbirine yardım etme davranışı etkin hâle gelmektedir. Bu uygulama sürecinde, öğrenciler arkadaşlarına kendi düşüncelerini aktarmak için problemi yeniden düzenler, problemin nasıl çözüleceğini adım adım tanımlar, böylece yapılan işbirliği sonucunda öğrencide hem yardım etme sorumluluğu gelişir hem de öğrenci yardım alarak grubun bir parçası olur. Bu süreç içerisindeki yardımlaşmalar, öğrencilere yeni bakış açıları kazandırmaktadır. Bu yöntem sayesinde, öğrenciler önceden öğrendikleri bilgiler ile yeni bilgiler arasında güçlü bağlantılar kurmakta, öğrencilerin kavram yanılgılarını ve arkadaşları arasındaki iletişim eksikliklerini de giderdikleri görülmektedir (Webb vd., 986). Saban (2002: ) işbirliğine dayalı öğrenmenin diğer faydalarını aşağıdaki şekilde sıralamıştır:

4 8 Abdulkadir KIRBAŞ. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin motivasyonlarını arttırır. Çünkü bir grubun sahip olduğu enerji, o grubu oluşturan bireylerin sahip oldukları bireysel enerjilerinin toplamından daima daha büyüktür. 2. İşbirliğine dayalı öğrenme, bir gruptaki bireylerin birbirlerinden öğrenmelerine fırsat tanır. 3. İşbirliğine dayalı öğrenme sürecinde öğrencilerin birbirleriyle olan etkileşimleri, zihinsel aktivitelerin yoğun olduğu bilişsel ve sosyal çatışma ortamlarını doğurur. 4. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin öğrenme-öğretme sürecinde kendilerini yalnız ve soyutlanmış olarak hissetmelerini engeller. 5. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin birbirlerine karşı olumlu hisler geliştirmelerini sağlar. 6. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin kendilerine olan öz güvenlerini arttırır. 7. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin sosyal becerilerini geliştirir. 8. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin sınıftaki bireysel farklılıkların farkına varmalarına yardım eder. 9. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin kendi öğrenmelerinden sorumlu olmalarını sağlar. 0. İşbirliğine dayalı öğrenme sürecinde, öğretmen "bilginin tek kaynağı" olarak algılanmaz.. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin okula devamlılığını arttırır. 2. İşbirliğine dayalı öğrenme, öğrencilerin okula karşı olumlu tutumlar geliştirmelerini sağlar. İş Birlikli Öğrenmenin Temel İlkeleri Johnson & Johnson 990: 27; Akt: Kırbaş 200; 60 işbirlikli öğrenmenin temel ilkelerini aşağıdaki şekilde sıralamıştır. * Olumlu bağımlılık * Yüz yüze etkileşim * Kişisel sorumluluk * Sosyal beceriler * Grup süreci Olumlu bağımlılık: Öğrencinin kendisi ve diğerleri başarılı olmazsa veya bir görevi tamamlamak için kendi çabalarını diğerleriyle birleştirmezse, başarılı olamayacağını düşünüp, diğerleriyle bağlantısını algıladığında ortaya çıkar. İşbirlikli öğrenme ortamlarını oluşturan en önemli etkendir. Öğrenciler birlikte başarılı veya başarısız olacaklarına inanmazlarsa ders işbirlikli değildir. Öğrenciler öğrenme gruplarına yerleştirilir fakat olumlu bağımlılık sağlanmazsa öğrenme ortamı işbirlikli değil ya

5 Türkçe Öğretiminde İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yönteminin Uygulanışında Karşılaşılan Sorunlar 9 rekabetçi ya da bireyseldir. Bu şartlar altında, grupların bireysel olarak yüksek performans vermelerini beklemek için bir sebep yoktur. (Johnson & Johnson, 990: 27 28) İş Birlikli Öğrenme yönteminin uygulandığı sınıflarda bir grubun tüm üyeleri, ortak amaçları doğrultusunda bir şeyler üretmek ve başarmak için birlikte çalışırlar (Doymuş, Şimşek ve Şimşek, 2005: 66). Yüz yüze etkileşim: Bireylerin görevlerini tamamlamak ve grubun hedeflerine ulaşmasını sağlamak için birbirlerinin çabalarını teşvik edip kolaylaştırmaları olarak tanımlanabilir. Grup üyeleri karşılaştıkları problemleri nasıl çözdüklerini birbiriyle paylaşmalı, fikir alışverişinde bulunmalı, problemi tartışabilmelidir. Böylece iyi öğrenciler, grubun diğer üyelerine öğretmen olarak hizmet vererek hem kendine hem de diğerlerine faydalı olurlar. (Doymuş, Şimşek ve Şimşek, 2005: 68) Kişisel sorumluluk: Bu amacın gerçekleşebilmesi için grup üyelerinin her biri, kendisine düşen görevi en iyi şekilde yerine getirmekle yükümlüdür. Her üye, hiçbir şey yapmaksızın gruptaki diğerlerinin başarısına ortak olamayacağının bilincinde olmalıdır. Öğretmen, bireysel sorumluluğu kazandırmak için üyelerin her birinin performansını ayrı ayrı değerlendirip sonucu tüm grup üyeleriyle paylaşmalıdır. Grup içindeki her öğrenci hem kendisinin hem de grubunun yapacağı çalışmanın yürütülmesinden sorumludur. (Eraslan, 999: 23) Sosyal beceriler: İş birlikli öğrenme uygulamalarının etkili ve başarılı olması için, kişiler arası sözlü veya sözsüz iletişim davranışlarının etkin bir biçimde gerçekleşmesinin yanında diğer sosyal becerilerin de kullanılması zorunludur. Grup üyeleri, birbirleri ile etkili iletişim kuramıyor, birbirlerine güvenmiyor ise destek de olamazlar. Bunun sonucundan işbirliği sağlanamayacağı için verimlilik seviyesi düşer. İş birlikli öğrenme çalışmalarında öğrencilere bir fikri eleştirebilme kabiliyeti, özgüven, empati yapabilme, başkalarına güvenme, iyi ilişkiler kurabilme gibi sosyal beceriler kazandırılmaya çalışılır. İş birlikli öğrenmede önem verilen diğer bir sosyal beceri ise aktif dinlemedir. Bu davranışların veya becerilerin öğrencide var olabileceği düşünülse bile, öğrencilere bu özellikleri ne şekilde kullanması gerektiği çalışma başlamadan önce anlatılmalıdır (Doymuş, Şimşek ve Şimşek, 2005: 68). Grup süreci: Hangi grup eylemlerin yararlı ya da yarasız olduğunu betimlemek, hangi eylemlerin sürdürülmesi ya da değiştirilmesi konusunda karar vermek için grubun durumunu tanımlar. Grup sürecinin değerlendirilmesinin amacı; grup amaçlarının başarılması için işbirlikli çabalara katkıda bulunmada üyelerin etkililiğini belirlemek ve geliştirmektir (Ekinci, 2005: 95-96). Küme işleyişinin değerlendirilmesi yapılırken öğrencilere bunun önemi açıklanmalı, yeterli süre verilmeli, eleştirilerde kişilerden çok davranışlar üzerinde odaklaşmanın gereği vurgulanmalı, değerlendirmenin nasıl yapılacağı açıkça belirtilmeli ve tartışmalara tüm küme üyelerinin katılımı sağlanmalıdır. (Şimşek, 2000:454) Böyle bir değerlendirme, grup üyelerinin öğrenme etkinliğinden üst düzeyde verim elde etmelerini sağlayacağı gibi, grup üyelerine de grup bilincini ve birlikte çalışma alışkanlığını kazandırır. (Sönmez, 2005: 5) Araştırmanın Problem Cümlesi Yapılan araştırmada Türkçe öğretiminde işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin uygulanışında karşılaşılan sorunlar nelerdir? sorusuna cevap aranmaktadır.

6 20 Abdulkadir KIRBAŞ Araştırmanın Amacı ve Önemi İşbirliğine dayalı öğrenme, özellikle 970'lerden sonra üzerinde en çok araştırma yapılan ve en çok dikkat çeken konulardan biri hâline gelmiştir. Eğitim alanında meydana gelen değişiklikler ve gelişmeler, Türkçenin öğretiminde takip edilen geleneksel yaklaşımın yanı sıra farklı yaklaşımlar konusunda araştırmalar yapılmasını zorunlu kılmıştır. (Topal ve Kırbaş, 204: 297) Ana dili eğitiminde öğrencinin bilgiye kendisinin ulaşmasını amaçlayan ve öğrencilerin ulaştıkları bilgiyi tartışma ve sorgulama fırsatı veren yöntemlerden biri de işbirliğine dayalı öğrenme yöntemidir. Araştırmanın amacı, ortaokullarda bu yöntemin uygulanışını daha yaygın hâle getirmek için Türkçe öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunları belirlemek ve bu sorunlara çözüm önerileri getirmektir. Bu amaç doğrultusunda şu sorunlara cevap aranmıştır: Türkçe öğretiminde işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin uygulanışında yöntem ile ilgili kuramsal hazır bulunuşluğa yönelik sorunlar, Öğretmenlik meslek bilgisine yönelik sorunlar, Türkçe dersi içeriğine yönelik sorunlar, Öğretim ortamına yönelik sorunlar, Öğrenciye yönelik sorunlar ve Diğer sorunlar nelerdir? 2. YÖNTEM Araştırmanın Modeli Bu araştırma, betimsel araştırma yöntemlerinden tarama şeklinde yapılmıştır. Tarama yöntemi olayların, objelerin, varlıkların, kurumların, grupların ve çeşitli alanlara ait durumların ne olduğunu betimlemeye ve tüm özellikleri ile açıklamaya çalışan incelemelerdir. Tarama yöntemi, var olan durumu inceler ve Bunlar nedir? sorusuna cevap bulmaya çalışır. Bu yöntem aracılığıyla, çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacıyla evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup üzerinde mevcut durumlar, şartlar ve özellikler betimlenerek ortaya konulmaya çalışılır (Best ve Khan, 993; Cohen ve Manion,997; Airasian, 2005; Karasar, 2009). Çalışma Örneklemi Araştırma evrenini, Erzurum, Trabzon, Gümüşhane, Rize, Bayburt il merkezindeki Türkçe öğretmenleri oluşturmuştur. Araştırmanın evrenini temsil edebilecek özelliğe sahip örneklem ise, eğitim-öğretim yılı Bahar döneminde, aynı il merkezlerinde görev yapan Türkçe öğretmenleri arasından seçilmiştir. Örnekleme seçilen 03 Türkçe öğretmeninden 35 i Erzurum, 29 u Trabzon, 22 si Gümüşhane, 2 si Rize, 5 i Bayburt il merkezinde görev yapmaktadır. SAYI % CİNSİYET % GÖREV YERİ ERZURUM 35 33,9 Bay 85 82,5 TRABZON 29 28, Bayan 8 7,4 GÜMÜŞHANE 22 2,3 RİZE 2,6 BAYBURT 5 4,8

7 Türkçe Öğretiminde İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yönteminin Uygulanışında Karşılaşılan Sorunlar 2 Verilerin Toplanması ve Analizi Çalışma grubundaki Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin kullanımında yaşanan sorunlara yönelik görüşlerini belirlemek için araştırmacı tarafından hazırlanan İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Yönelik Sorunları Belirleme Anketi kullanılmıştır. Örneklemden en kısa zamanda en fazla sayıda veri toplanabilmesi bakımından veri toplama aracı olarak anket tercih edilmiştir (Ekiz, 2003). İlgili alan yazın taranmış, alan uzmanları ve Türkçe öğretmenlerinin görüşü de alınarak sorun oluşturacak hususlar maddelere dönüştürülmüş ve bir madde havuzu oluşturulmuştur. Oluşturulan madde havuzu belirli alt başlıklarda gruplandırılmış, Türkçe dersine yönelik maddeler de ayrı bir başlıkta değerlendirilmiştir. Anket İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi ile ilgili kuramsal hazır bulunuşluğa yönelik sorunlar, Öğretmenlik meslek bilgisine yönelik sorunlar, Türkçe dersi içeriğine yönelik sorunlar, Öğretim ortamına yönelik sorunlar, Öğrenciye yönelik sorunlar ve Diğer sorunlar şeklinde altı alt başlık hâlinde düzenlenmiştir. Hazırlanan anket Türkçe eğitimi uzmanları ve Erzurum da görev yapan 20 Türkçe öğretmeni tarafından incelenmiştir. Anket daha sonra Erzurum ili Palandöken ilçesinde görev yapan 30 Türkçe öğretmeni üzerinde ön uygulamaya tabi tutulmuştur. Uygulama sonrası anketin Cronbach Alpha iç tutarlık katsayısının 0,85 olduğu görülmüştür. Sonucun 0,50 den büyük olması (Büyüköztürk, 2007) anketin geçerli olduğunu göstermektedir. Anket, -Hayır, 2-Kısmen, 3-Evet şeklinde derecelendirilmiştir. Anketin kapsam geçerliği ve iç tutarlılığı sınandıktan sonra araştırmacı tarafından araştırma örneklemindeki Türkçe öğretmenleriyle yüz yüze görüşülmüş, sonuçlar yine aynı şekilde geri alınarak veriler kaydedilmiştir. İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Yönelik Sorunları Belirleme Anketi nden elde edilen veriler, SPSS 6.0 aracılığıyla frekans ve yüzde teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. 3. BULGULAR VE YORUMLAR Bu bölümde araştırmada elde edilen bulgular ve bu bulgulara ilişkin yorumlar yer almaktadır. Tablo. İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi İle İlgili Kuramsal Hazır Bulunuşluğa Yönelik Sorunlar Sorular Evet Kısmen Hayır Boş - İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemi nedir? Sorusuna cevap verebilirim. 23 %22,3 3 %30, 49 %47,6 2- İşbirliğine dayalı öğrenme yönteminin ilkeleri, teknikleri ve aşamaları nedir, nasıl 22 %2,4 30 %29, 5 %49,5 uygulandığı hakkında bilgi sahibiyim. 3- İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemi üzerine yazılan kaynakları bilirim. 25 %24,3 24 %23,3 53 %5,5,0% 5- İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemi bir grup çalışmasıdır. 6- Lisans döneminde aldığım eğitim işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini kullanmamı kolaylaştırır. 7- İşbirliğine dayalı öğrenme yönteminin sosyal açıdan getirilerinin farkındayım. 8- İşbirliğine dayalı öğrenme yönteminin psikolojik açıdan getirilerinin farkındayım. %25,2 22 %2,4 20 %9,4 20 %9,4 %24,3 32 %3, 27 %26,2 26 %25,2 %50,5 47 %45,6 55 %53,4 56 %54,4 2,9%,0%,0%

8 22 Abdulkadir KIRBAŞ 9- İşbirlikli öğrenme uygulamalarında planlama, uygulama ve değerlendirme süreçleri hakkında bilgi sahibiyim. 23 %22,3 26 %25,2 54 %52,4 Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayanan öğrenme yöntemi ile ilgili kuramsal hazır bulunuşluğa yönelik sorunlarla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde; Türkçe öğretmenlerinin % 47,6 sının İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemi nedir? sorusuna cevap veremediği, %30, inin bu yöntemi kısmen bildiği, % 22,3 ünün ise bildiğini belirttiği görülmüştür. İşbirliğine dayanan öğrenme tekniğinin ilke teknik ve aşamalarını bilme yönünden öğretmenlerin %2,4 ünün Evet, %29, inin Kısmen ve %49,5 inin ise Hayır cevabı verdiği görülmüştür. Yukarıdaki tabloda yer alan diğer sorularla ilgili bulgular da incelendiğinde Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayanan öğrenme yöntemi hakkında yeterli bir donanıma sahip olmadıkları belirlenmiştir. Tablo 2. Öğretmenlik Meslek Bilgisine Yönelik Sorunlar Sorular Evet Hayır Kısmen Boş %22,3 %3, %46,6. Bir öğretim yöntemi olarak Türkçe dersinde işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini kullanabilirim. 2. İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemini diğer öğretim yöntem-teknikleri ile nasıl kullanacağımı bilirim. 3. İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemini Türkçe dersinin hangi öğrenme alanında -dinleme, okuma, yazma ve konuşma- kullanacağımı bilirim. 4. İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemi çalışmaları ile sınıfta etkili öğretimi gerçekleştirebilirim. 22 %2,4 2 %20,4 2 %20,4 32 %3, 3 %30, 32 %3, 49 %47,6 5 %49,5 49 %47,6 Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayanan öğrenme yöntemi ile ilgili meslek bilgisine yönelik sorunlarla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde; Türkçe öğretmenlerinin % 46,6 sının Bir öğretim yöntemi olarak Türkçe dersinde işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini kullanabilirim sorusuna Hayır cevabı verdiği, %3, inin Kısmen cevabı verdiği, %22,3 ünün ise Evet cevabı verdiği görülmüştür. İşbirliğine dayalı öğrenme yönteminin diğer yöntem-tekniklerle nasıl kullanılacağı, Türkçe dersinin hangi öğrenme alanında kullanılacağı, bu yöntem ile sınıfta etkili öğretim gerçekleştirebilecekleri sorularında da öğretmenlerin ilk soruya yakın ağırlıkta cevaplar verdikleri görülmüştür. Tablodaki bulgular Türkçe öğretmenlerinin diğer öğretim yöntemleriyle birlikte işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini nerede ve etkili olarak nasıl kullanacakları yaklaşık %80 oranında bilinmediğini göstermektedir. Bu bulgu işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin, Türkçe öğretmenleri tarafından nerede ve etkili olarak nasıl kullanılacağının bilinmediğini göstermektedir. %

9 Türkçe Öğretiminde İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yönteminin Uygulanışında Karşılaşılan Sorunlar 23 Tablo 3. Türkçe Dersinin İçeriğine Yönelik Sorunlar Sorular Evet Hayır Kısmen Boş -Türkçe dersi konuları işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi çalışmalarına uygundur. 2-Türkçe dersindeki konulara göre uygulanacak işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi teknikleri farklılaşır. 3-Okuma, dinleme/izleme, konuşma, yazma ve dil bilgisi alanlarının hepsinde işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini etkili kullanırım. 4-Sözlü ve yazılı iletişimde işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi uygulamalarından yararlanabilirim. 5- Öğrencilere soysal becerileri kazandırmada işbirliğine dayalı öğrenme yönteminden yararlanabilirim 32 %3, 28 %27,2 25 %24,3 24 %23,3 23 %22,3 34 %33,0 34 %33,0 32 %3, 28 %27,2 32 %3, 37 %35,9 40 %38,8 46 %44,7 5 %49,5 47 %45,6,0%,0% Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada dersin içeriğinden kaynaklanan sorunlarla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde; Türkçe öğretmenlerinin %3, inin Türkçe dersi konularını işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada uygun bulduğu, %33 ünün kısmen uygun bulduğu ve % 36 sının ise uygun bulmadığı görülmüştür. Türkçe öğretmenlerinin %27,2 si farklı Türkçe konularının farklı işbirliği yöntemleriyle yapılmasını ifade ederken, %33 ü kısmen bunu benimsemiş, %38,8 i buna Hayır cevabı vermiştir. Sözlü ve yazılı iletişimde işbirliğine dayalı öğrenme yöntemlerinden yararlanabilme oranı ise Hayır ve Kısmen cevapları dikkate alındığında %77 lik olumsuz bir değerlendirme görülmektedir. Öğretmenler öğrencilere sosyal beceri kazandırmada Hayır ve Kısmen cevapları dikkate alındığında yine aynı oranda olumsuz görüş belirtmişlerdir. Tablo 4. Öğretim Ortamına Yönelik Sorunlar Sorular Evet Kısmen Hayır Boş -Türkçe dersinde sınıfın fiziksel durumu işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini %38,8 %29, %32,0 uygulamayı zorlaştırır. 2-İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemi çalışmaları için ayrı bir mekâna gereksinim duyarım. 3-Sınıf mevcudu işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi uygulamalarını zorlaştırır. 4-Türkçe dersinde işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygularken zaman sorunu yaşarım. 39 %37,9 45 %43,7 38 %36,9% 28 %27,2 33 %32,0 29 %28,2 36 %35,0 25 %24,3 35 %34,0,0% Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini kullanmada öğretim ortamına yönelik sorunlarla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde; Türkçe öğretmenleri özellikle sınıf mevcutlarının (%43,7 Evet+ %24,3 Kısmen) ve sınıfların fiziksel durumunun bu yöntemin uygulanmasını zorlaştırdığı ifade etmektedir. Bu yöntemin daha iyi uygulanabilmesi için ayrı bir mekâna ihtiyaç duyulduğu (%38 Evet + %35 Kısmen) öğretmenler tarafından verilen cevaplardan anlaşılmaktadır. Yine aynı şekilde zaman

10 24 Abdulkadir KIRBAŞ sorunundan dolayı(% 37 Evet + % 34 Kısmen) bu yöntemin uygulanmasının zor olduğunu ifade ettikleri anlaşılmaktadır. Tablo 5. İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemini Uygulamada Öğrenciden Kaynaklanan Sorunlar Sorular Evet Kısmen Hayır Boş -Öğrenciler işbirlikli öğrenme gruplarında öğrenme sürecine gerekli düzeyde katılır. %2,4 %27,2 %50,5,0% 2-Öğrenciler işbirlikli öğrenme gruplarında aldıkları görevi yerine getirmede yeterlidir. %24,3 %3, %44,7 3-Öğrenciler işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulama sürecinde etkin olarak rolgörev alabilirler. 26 %25,2 30 %29, 46 %44,7,0% 4-Öğrenciler işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi sürecinde rahat davranabilirler. 5-Öğrencilerin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi sürecine alışmaları zaman alır. 6-Öğrenciler işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi sürecindeki çalışmalarda kendilerini ifade edebilirler. %23,3 23 %22,3 29 %28,2 %28,2 29 %28,2 28 %27,2 %49,5 5 %49,5 45 %43,7,0% Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada, Türkçe dersinde öğrencilerden kaynaklanan sorunlarla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde; öğrencilerin bu yönteme katılmada istekli olmadıkları (% 50,5 Hayır + % 27,2 Kısmen) öğretmenler tarafından gözlemlenmiştir. Öğrencilerin bu yöntemde aktif olarak rol alabilecekleri (% 44,7 Hayır + % 29,Kısmen), öğrencilerin yarıdan fazlası bu yöntemde yapılan çalışmalarda kendilerini ifade edebilecekleri (% 28,2 Evet + % 27,2 Kısmen), öğrencilerin bu yöntemle yapılan grup çalışmalarına gerekli düzeyde katılmadıkları (% 24,3 Evet + % 3 Kısmen) izlenimi öğretmenlerde oluşmuştur. Tablo 6. İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemini Uygulamada Karşılaşılan Diğer Sorunlar Sorular Evet Kısmen Hayır Boş -Okul müdür/müdür yardımcıları, Türkçe dersinde işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin kullanılmasında teşvik edicidir. 2- Türkçe ve diğer branş öğretmenleri işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada destek olur mu? 3-İşbirliğine dayalı öğrenme yönteminin uygulanmasında ailelerin sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklerinden kaynaklanan problemlerle karşılaşırım. 23 %22,3 24 %23,3 22 %2,4 28 %27,2 30 %29, 30 %29, 50 %48,5 48 %46,6 50 %48,5 2,9%,0%,0% Araştırmaya katılan Türkçe öğretmenlerine işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada karşılaştıkları sorunlarla ilgili görüş ve sorular yöneltilmiştir. Veriler değerlendirildiğinde, işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada Okul müdür/müdür yardımcıları, Türkçe dersinde işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin

11 Türkçe Öğretiminde İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yönteminin Uygulanışında Karşılaşılan Sorunlar 25 kullanılmasında teşvik edicidir maddesine öğretmenlerin yaklaşık %75 i olumsuz cevap vermiş, %2 si bu soruyu cevaplamamıştır. Diğer branş öğretmenlerinin de bu yöntemi desteklediği (% 23,3 Evet + % 29, Kısmen) görüşü öğretmenler tarafından ifade edilmiştir. Yukarıdaki tabloda son madde incelendiğinde öğretmenler bu yöntemin uygulanışında ailelerin sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklerinden kaynaklanan sorunlarla da karşılaştıklarını ifade etmiştir. SONUÇ ve TARTIŞMA Bu çalışmada Türkçe öğretiminde işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin uygulanışında Türkçe öğretmenlerinin karşılaştığı sorunları, öğretmen görüşlerinden hareketle tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaçla yapılan araştırmanın bulgularına göre; Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayanan öğrenme yöntemi ile ilgili kuramsal hazır bulunuşluğa yönelik sorunlarla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde; Türkçe öğretmenlerinin %47,2 sinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini bilmediği, %49,5 inin ise işbirliğine dayalı öğrenme tekniğinin ilke teknik ve aşamaları hakkında bilgi sahibi olmadıkları görülmüştür. Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayanan öğrenme yöntemi hakkında yeterli bir donanıma sahip olmadıkları belirlenmiştir. Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemiyle ilgili meslek bilgisine yönelik görüşleri değerlendirildiğinde; Türkçe öğretmenlerinin %46,6 sının Türkçe dersinde bir öğretim yöntemi olarak işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini kullanamadıkları tespit edilmiştir. İşbirliğine dayalı öğrenme yönteminin diğer yöntem tekniklerle nasıl kullanacağı, Türkçe dersinin hangi öğrenme alanında kullanılacağı ve bu yöntemle sınıfta etkili öğretim gerçekleştirebilecekleri konusunda da Türkçe öğretmenleri yakın ağırlıkta cevaplar vermişlerdir. Bu durum bu yöntemin Türkçe öğretmenleri tarafından pek az kullanıldığını göstermektedir. Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada dersin içeriğinden kaynaklanan sorunlarla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde; Türkçe öğretmenlerinin % 36 sı Türkçe dersi konularını işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamaya uygun bulmadığını ifade etmiştir. %38,8 kadarı farklı Türkçe konularının farklı işbirliği yöntemleriyle yapılmasını benimsemiştir. Türkçe öğretmenlerinin %77 kadarı sözlü ve yazılı iletişimde ve sosyal beceriler kazandırmada işbirliğine dayalı öğrenme yöntemlerinden yararlanabilmeye kısman ve hayır cevabı vermiştir. Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada öğretim ortamına yönelik sorunlarla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde; Türkçe öğretmenlerinin %43,7 kadarı sınıf mevcutlarının kalabalık olması ve sınıfların fiziksel durumu işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin uygulanmasını zorlaştırdığını ifade etmiştir. %38 kadar Türkçe öğretmeni işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin daha iyi uygulanabilmesi için ayrı bir mekâna ihtiyaç duyulduğunu ifade etmiştir. Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada öğrenciye yönelik sorunlarla ilgili görüşleri değerlendirildiğinde; öğrencilerin bu yönteme katılma isteklerine Türkçe öğretmenlerinin %50,5 kadarı Hayır, %27,2 kadarı da Kısmen cevabını vermiştir. Türkçe öğretmenlerine işbirliğine dayalı öğrenme yöntemini uygulamada sorulan diğer sorular değerlendirildiğinde; Türkçe öğretmenlerinin %75 kadarı, okul müdür/müdür yardımcılarının Türkçe dersinde işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin kullanılmasını teşvik etmediğini ifade etmiştir. Aynı zamanda Türkçe öğretmenlerinin, ailelerin sosyo-

12 26 Abdulkadir KIRBAŞ ekonomik ve kültürel özelliklerinden kaynaklanan sorunlarla karşılaştıkları tespit edilmiştir. Genel olarak, araştırmadan elde edilen bulgulardan hareketle, işbirliğine dayalı öğretim yönteminin uygulanmasında, Türkçe dersi öğretmenlerinin yeterli kuramsal ve mesleki bilgiye sahip olmaması, Türkçe dersinde yer alan konular, öğretim ortamının elverişsizliği ve sınıf mevcutlarının kalabalık olması, öğrenci, okul idarecileri ve diğer branş öğretmenlerinden kaynaklanan çeşitli sorunların olduğu tespit edilmiştir. İlgili alan yazın incelendiğinde konuyla ilgili benzer çalışmalar tespit edilmiştir. Bayraktar, ortaöğretim matematik dersinde ikinci dereceden denklemler konusunun işbirliğine dayalı öğrenme (İ.D.Ö.) ile işlenişi için öğretmen ve öğrenci görüşlerini belirlemek amacıyla 2002 yılında yaptığı çalışmada, öğretmenlerin bu yaklaşım hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını tespit etmiştir. Şimşek, Çözeltiler ve Kimyasal Denge Konularında Uygulanan İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yönteminin Öğrencilerin Maddenin Tanecikli Yapıda Öğrenmeleri ve Akademik Başarıları Üzerine Etkisi konulu 2007 yılında yaptığı çalışmada öğretmen ve öğrenci görüşlerine yer vermiş ve öğrencilerin bu konu hakkında olumsuz görüşlere sahip olduğunu tespit etmiştir. Yapılan bu çalışmaların sonuçları araştırma sonucunda ulaşılan bulgularla örtüşmektedir. ÖNERİLER Araştırma sonuçlarından hareketle; * Türkçe öğretmenliği bölümü lisans programında farklı dönemlerde okutulan Özel Öğretim Yöntemleri dersinin kredisi artırılmalı, buna bağlı olarak da işbirliğine dayalı öğrenme yöntemi hakkında hem yeterli kuramsal bilgi verilmeli hem de bu yöntemin uygulanışıyla ilgili sınıf içi örnek uygulamalar yapılmalıdır. * Ortaokullarda görev yapan Türkçe öğretmenlerine ve okul idarecilerine alan uzmanları tarafından hizmet içi eğitim seminerleri verilerek Türkçe öğretmenlerinin işbirliğine dayalı öğrenme yöntemiyle ilgili bilgi ve deneyimleri artırılabilir. * Öğrenciler yöntem hakkında bilgilendirilmeli ödül yönteminden faydalanarak bu yöntemin uygulandığı Türkçe dersleri öğrenci için cazip ve eğlenceli hâle getirilmelidir. * Okul idarecileri bu yöntemin uygulanmasıyla ilgili okulun ihtiyaçlarını gidermeli, gerekli olursa derslerde işbirliğine dayalı öğretim yönteminin rahatça uygulanabileceği Özel Türkçe Sınıfları oluşturmalıdır. * Türkçe Dersi Öğretim Programında ve Türkçe Dersi Öğretmen Kılavuz Kitaplarında okuma, dinleme, konuşma ve yazma gibi temel dil becerilerinin öğretiminde işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin nasıl kullanılacağını örneklerle (etkinlikler) açıklanmalıdır. * Türkçe Eğitimi alanında yapılacak akademik çalışmalarda işbirliğine dayalı öğrenme yönteminin ele alındığı betimsel ve deneysel çalışmalar yapılarak konuyla ilgili farkındalık yaratılabilir.

13 Türkçe Öğretiminde İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yönteminin Uygulanışında Karşılaşılan Sorunlar 27 KAYNAKÇA Açıkgöz, K.Ü. (2002). Aktif öğrenme: Dünya öğreniminde yeni yöneliş. Cumhuriyet Bilim Teknik, (822), 72. Airasian, P. W. (2005). Classroom assessment (5. Baskı). New York: McGraw-Hill. Bayraktar, O. (2002). Ortaöğretim matematik dersinde işbirliğine dayalı öğrenme yaklaşımı hakkında öğretmen ve öğrenci görüşleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Best, J. W. & Khan, J. V. (993). Research in education (7th ed.). Needham Heights, MA: Allyn and Bacon. Büyükkaragöz, S. S. (997). Program geliştirme kaynak metinler. Konya: Kuzucular Ofset. Bozkurt, O. vd. (2008). Fen ve teknoloji dersinde işbirlikli öğrenme yönteminin akademik başarıya etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2 (2). Cohen, L. & Manion, L. (997). Research methods in education. 4th ed. London: Routledge. Johnson, W. D. Johnson, R. T. (990). Cooperative learning and achievement. Cooperative learning theory and research. (Edt. Shlomo Sharan) New York: Greenwood Publishing. Demiral S.(2007). İlköğretim fen bilgisi dersi maddenin iç yapısına yolculuk ünitesinde, işbirlikli öğrenme yönteminin öğrenci başarısına, bilgilerin kalıcılığına ve derse karşı tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Doymuş, K., Şimşek, Ü. ve Şimşek, U. (2005). İşbirlikli öğrenme yöntemi üzerine derleme: İşbirlikli öğrenme yöntemi, Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(). Ekinci, N. (2005). İşbirliğine dayalı öğrenme. eğitimde yeni yönelimler (Edt. Özcan Demirel). Ankara: PegemA Yayıncılık Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Ankara: Anı Yayıncılık. Eraslan, L. (999). Japon Sosyo-ekonomik yaşamında yükseköğretimin belirleyici rolü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 9(), Fenton, C.A. (992). Cooperative learning: A view from the inside. Contemporary Education. 63 (3), Gömleksiz, M. (993). Kubaşık öğrenme yöntemi ile geleneksel yöntemin demokratik tutumlar ve erişiye etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Adana. Karasar, N.( 2009). Bilimsel araştırma yöntemleri (0.baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

14 28 Abdulkadir KIRBAŞ Kırbaş, A. (200) İşbirlikli öğrenme yönteminin ilköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerilerini geliştirmesine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı. Mallinger, M. (998). Collaborative learning across borders: Dealing with student resistance, Journal on Excellence in College Teaching; 9(), Saban, A. (2004). Öğrenme öğretme süreci yeni teori ve yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti. Siegel, C. (2005). Implementing a research-based model of cooperative learning, The Journal of Educational Research; Jul/Aug, 339. Slavin, R.E. (990). Comprehensive cooperative learning methods: Embedding cooperative learning in the curriculum and school, cooperative learning: Theory and Research Slavin, R.E, 990, (editor : Shlomo Sahran), New York. Sönmez, S. (2005). İşbirliğine dayalı öğrenme yöntemi, birleştirme tekniği ile bilgisayar okur-yazarlığı öğretiminin akademik başarıya ve kalıcılığa etkisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Şahin, A. (20). İşbirliğine dayalı öğrenme teknikleri ve Türkçe öğretimim. Ankara: PegemA Yay. Şimşek, A. (2000). Eğitim İletişimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Şimşek, Ü. (2007). Çözeltiler ve kimyasal denge konularında uygulanan jigsaw ve birlikte öğrenme tekniklerinin öğrencilerin maddenin tanecikli yapıda öğrenmeleri ve akademik başarıları üzerine etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Şenol, H. Bal, Yıldırım, H. İ. (2007) İlköğretim 6. Sınıf fen bilgisi dersinde duyu organları konusunun işlenmesinde işbirlikli öğrenme yönteminin öğrenci başarısı ve tutum üzerinde etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi. Mart 2007 Cilt:5 No:. Topal, Y. ve Kırbaş, A. (204). İşbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemine Uygunluğu Açısından Türkçe Öğretmen Niteliklerinin Değerlendirilmesi. The Journal of Academic Social Science Studies. Number: 27 Autumn I.