ODAMIZDAN İÇİNDEKİLER. Ali KÜÇÜKAYDIN. Prof. Dr. Devlet TOKSOY. Okan ÇANÇİN. Sevda ERGİZ. Prof. Dr. Ender MAKİNACI. Hüseyin AYTAÇ

Transkript

1

2 İÇİNDEKİLER Ali KÜÇÜKAYDIN 2 Prof. Dr. Devlet TOKSOY Okan ÇANÇİN Sevda ERGİZ Hüseyin AYTAÇ Serkan ERİKGENOĞLU Ali İzzet BAŞER Fatih SARAÇ Emre TOPBAŞ Prof. Dr. Ender MAKİNACI Prof. Dr. Erol BURDURLU Prof. Dr. Mustafa AVCI Prof. Dr. Özden GÖRÜCÜ Prof. Dr. Selman KARAYILMAZLAR Prof. Dr. Semra ÇOLAK Prof. Dr. Sezgin AYAN ORMAN MÜHENDİSLİĞİ ORMAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ AĞAÇ İŞLERİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ 6 ODAMIZDAN Emre GÖKSU Dr. Said DAĞDAŞ Mehmet İŞÇİ Dr. Münevver ARSLAN Yrd. Doc. Dr. Neslihan ERDOĞAN Prof. Dr. Osman KETENOĞLU 21

3 24 Burhanettin Seçgin Abdulkadir Eroğlu Nurettin ATEŞ Yakup Kalaylı Ergin Dumlu Halim Şahin 40 Geçtiğimiz üç aylık dönem içinde, Oda Genel Merkezimizce yürütülen çalışmalardan bazılarını dergimizin bu sayısında bulabilirsiniz. Özellikle Ankara da genel merkez binasında açılışını yaptığımız çok amaçlı salondaki panel ve sonuçları, ülkemizde ormancılıktaki örgütlenme ve personel politikası açısından hem günümüze hem de geleceğe ışık tutacak mahiyettedir. Oda Genel Merkez Binasında açılışı yapılan çok amaçlı salon başta meslektaşlarımızın olmak üzere toplantı, panel, nikah vb. ihtiyaçları karşılamak amacıyla hizmete açılmış bulunmaktadır. Bu sayımızda da meslektaşlarımızın değerli yazılarıyla dergimiz dolu bir içerikle karşınıza çıkarken özellikle ormancılık örgütünde çalışan ya da emekli olan meslektaşlarımızın deneyimlerine yeteri kadar ulaşamadığımızı oysa bu tecrübelerin başta genç meslektaşlarımız olmak üzere hepimiz için paha biçilmez değere sahip olduğuna inandığımızı tekrarlamak istiyoruz. Dergimizin yayına hazırlandığı dönemde yaşadığımız 21 Mart Dünya Ormancılık Günü nü, dergimiz elinize ulaştığında kutlayacağımız 23 Nisan Milli Egemenlik ve Çocuk Bayramı ile 19 Mayıs Atatürk ü Anma Gençlik ve Spor Bayramımızı kutlarız. Siz değerli okurlarımızın dergimizin bir sonraki sayısında paylaşmak üzere katkılarınızı beklediğimizi hatırlatıyor ve saygılar sunuyoruz. Orman Mühendisliği Dergisi Yayın Kurulu YAYIN KURULUNDAN 44 1

4 BAŞYAZI Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Dergimizin 2013 yılına ait ilk sayısında başyazımızı orman teşkilatını ve ormancılık mesleğini temelden ilgilendiren konular ile ilgili olarak yapılan mevzuat çalışmalarına ayırdık. Bu bağlamda siz değerli meslektaşlarımızla taslak çalışması yapılan Orman Genel Müdürlüğü Teknik Personel Atama Yönetmeliği, Ormancılık Karantina, İnspektör ve Fümigasyon Yönetmeliği, Orman Yetiştirme Materyalleri Piyasasında Yetkilendirme, Denetleme ve Orman Bitki Pasaportu Yönetmeliği ile Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu Tasarısı hakkında Oda olarak görüşlerimizi paylaşmak istiyoruz. Ayrıca son günlerde yapılmaya başlanan Danışmalık Hizmet Alımlarının 5531 sayılı Meslek Yasası ve 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa göre kısaca değerlendirmek istiyoruz. Hepimizin bildiği gibi orman teşkilatında özel yaşantısından özveride bulunarak fedakarca çalışan meslektaşlarımızın içerisinde bulunduğumuz mevsim itibariyle iş yoğunluğu daha da artmış bulunmaktadır yılı programlarının gerçekleştirilmesi için oda olarak arzuladığımız bir seviyede olmamakla birlikte 4734 sayılı Kanunun hizmet tanımı içinde yer alan danışmanlık hizmeti alımları için ihaleler yapılmaya başlanmıştır. Ancak ihale ilanlarına bakıldığında, Meslek Yasamızın yürürlüğe girdiği 2006 yılından itibaren hukuki zeminde de kurumsallaşmaya başlayan ve ciddi adımlar atılarak kurulmaya çalışılan bir sistemin -şimdilik iyi niyetlerinden şüphe etmesek de bilgi eksikliğinden kaynaklandığını düşünmekteyiz- çökertilmeye çalışıldığı görülmektedir. Danışmanlık hizmet alımı ihalelerinin genellikle mevzuata uygun olmadığı, 5531 sayılı Kanunun 4 üncü ve 5 inci maddelerinde sayılan ve danışmanlık hizmeti olan mesleki konulardaki mühendislik hizmetlerine yönelik satın alınacak hizmetin ihale dokümanında tanımı yapılarak (işin miktarı, yeri, sınırı vb.) bizzat serbest ormancılık büro ve şirketlerinden satın alınması gerekirken, adeta idarenin bürolarında devlet memuru statüsüne benzer şekilde mesaiye bağlı olarak çalışan ve Kamu İhale Tebliğinin 69 uncu maddesindeki uyarıların hiç dikkate alınmadan Mühendis Alımı ihalelerinin yapıldığı görülmüştür. Bu durumun bazı kesimler tarafından, işsiz meslektaşlarımıza iş vermek amacıyla yapıldığı ifade edilerek masumlaştırmaya ve su götürür hale getirilmeye çalışılsa da, 5531 ve 4734 sayılı Kanunların ruhuna ters düşmektedir. Halbuki ihaleler Meslek Yasamıza ve ilgili yönetmeliklere uygun olarak yapılarak sistem tam anlamıyla işletilse, özel sektördeki tüm meslektaşlarımızın işlendirileceği, orman teşkilatımızdaki iş yoğunluğu altında fedakarca çalışan meslektaşlarımızın rahatlayacağı ve ormanlarımızın kazanacağı aşikardır. Nitekim konu ile ilgili olarak Orman Genel Müdürlüğü yetkilileri ile Oda Genel Başkanımız bizzat görüşmüş ve durum kendilerine izah edilmiştir. Yetkililer konuya son derece duyarlı yaklaşmışlar, mevzuata uygun olmayan ihaleler durdurularak yeniden yapılması için bölge müdürlüklerine gerekli talimatlar verilmiştir. Orman Genel Müdürlüğü tarafından konu ile ilgili olarak ikinci bir talimat için hazırlıklarının yapıldığı da bilinmektedir. Oda olarak, orman teşkilatı yetkililerinden Danışmalık Hizmet Alımları ihalelerinin 5531 sayılı Meslek Yasası ve 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa uygun olarak yapılmasını, danışmanlık hizmet sunucuları olan serbest ormancılık büro ve şirketlerinin de bu konuda daha duyarlı olmalarını beklemekteyiz. Bu hususta her türlü teknik desteğe hazır olduğumuzun bilinmesini isteriz. 2 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2013

5 Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Ülke kamuoyunda büyük yankı uyandıracağını tahmin ettiğimiz Tabiatı ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Kanunu Tasarısı çalışmaları tamamlanarak 2012 yılı içerisinde TBMM Başkanlığı na gönderilmişti. Tasarının önümüzdeki günlerde Genel Kurul da görüşmelere açılacağını tahmin etmekteyiz. Meselenin özüne inebilmek için ilk etapta böyle bir kanuna neden ihtiyaç duyulduğu sorusuna cevap aramak gerekmektedir. Böyle bir soruya; ülkemizde tabiatın ve biyolojik çeşitliliğin korunması amacına hizmet eden çok sayıda hukuki ve idari düzenlemenin olduğu, bu durumunda biyolojik çeşitliliğin sürdürebilir korunmasında karmaşaya sebebiyet verdiği ve mevzuatın uygulanmasından sorumlu kurumlar arasında yönetim boşluğu ve yetki çatışmasının olduğu, tüm bunların önüne geçebilmek için korunan alanların idare mesuliyetinin yalnız bir kuruma verilmesi için böyle bir kanun tasarısının hazırlandığı söylenebilir. Hatta mevcut kanunların, koruma alanlarının belirlenmesindeki kriterlerin ve statü tanımlarının net ve yeterince anlaşılır olmamasından dolayı yeni bir kanuna ihtiyaç duyulduğu da söylenebilir. Gerekçeler doğruda olabilir. Ancak kanun tasarısının incelenmesinde yukarıdaki gerekçelerin çok uzağında kalındığı görülmektedir. Kanun tasarısı ile tabiatın, tabii değerlerin ve biyolojik çeşitliliğin korunmasının yanı sıra, sürdürülebilir kullanımına da yer verilmiştir. Yani, sadece bu alanların korunması değil, kullanımı da amaç olarak belirlenmiştir. Asıl amacın, bu alanların korunması değil, kullanıma açılması olduğu açık olarak görülmektedir. Halbuki, asıl amaç bu alanların korunması, geliştirilmesi ve yönetimi olmalıdır. Bu nedenle Orman Mühendisleri Odası olarak kanun tasarısına bu haliyle karşı olduğumuzun bilinmesini isteriz. Kanun tasarısı ile ilgili olarak hazırlamış olduğumuz rapor önümüzdeki günlerde Odamız internet sayfasından sizlerle paylaşılacaktır. Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Geçtiğimiz sayının başyazısında; Orman Genel Müdürlüğü nün yeni yönetiminden Teknik Personel Atama Yönetmeliğinin hakkaniyete ve liyakate dayalı olacak şekilde yeniden düzenlenmesi, atamalarda bu hususa azami derecede uyulması istenmiş ve bu konuda gerekli desteği vereceğimizi belirtmiştik. Daha sonra Yönetim Kurulumuzun Sayın Orman Genel Müdürünü ziyaretinde bu talebimiz yinelenmişti. Gelinen noktada, yeni bir personel atama yönetmeliği hazırlanmaya başlanmış, yönetmelik taslağı hakkında Odamız, sivil toplum örgütleri ve sendikalardan görüşler alınmıştır. Oda olarak, personel atama yönetmeliği taslağına son şekli verilirken Odamız görüşlerinin dikkate alınması temenni etmekteyiz. Yönetmeliğin ehliyet, liyakat, kariyer ve alt kademelerde belli süre çalışma yapma kriterlerine uyularak, atamaların hakkaniyet ölçülerinde yapılacak şekilde düzenlenmesini beklemekteyiz OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 3

6 BAŞYAZI Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Orman bitkisi, orman bitkisel ürünü ve ahşap ambalaj malzemelerinin ithalat ve ihracatındaki ormancılık karantinası hizmetleri, orman yetiştirme materyallerinin üretim ve piyasa denetimi, orman bitkisi pasaportu (nakli) konularındaki yetkiler; 5531 sayılı Meslek Yetki Yasamıza ve bu husustaki Danıştay kararlarına göre, orman idaresinde ormancılıkta zararlılarla mücadelenin başlatıldığı yıllardan itibaren, mesleki faaliyet konularıyla sınırlı olmak üzere, Orman Mühendisleri ile Orman Endüstri Mühendislerine aittir. Bu konulara dair ithalat ve ihracattaki hizmetler, Devlet adına Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yürütülmekte iken; 3234 sayılı OGM Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunda değişiklik yapan ve 4/7/2011 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 29/6/2011 tarih ve 645 sayılı KHK ile Orman Genel Müdürlüğüne verilmiştir sayılı Kanunun amir hükümlerinin uygulanabilmesi için, Orman Zararlılarıyla Mücadele Daire Başkanlığında bekletilen Ormancılık Karantina, İnspektör ve Fümigasyon Yönetmeliği taslağı ile Orman Fidanlık ve Tohum İşleri Daire Başkanlığında bekletilen Orman Yetiştirme Materyalleri Piyasasında Yetkilendirme, Denetleme ve Orman Bitki Pasaportu Yönetmeliği taslakları acilen yürürlüğe konulması gerekmektedir. Anılan yönetmeliklerin çıkarılması konusunda, Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Orman Genel Müdürlüğü nün en üst yetkilileri kararlılıklarını ifade etmelerine rağmen; ne yazık ki, Kanunun amir hükümleri göz ardı edilmekte, ilgili Dairelerde anlaşılmaz nedenlerle bürokratik engellemeler çıkarılmakta, mesleki haklarımızın ihlal edilmesine göz yumulmakta, hatta orman mühendislerine ait olan özel orman fidanlıklarında bile ziraat mühendisi veya peyzaj mimarı çalıştırılmasına sebebiyet verilmektedir. Bu konuda ayrıntılı bir yazı bu sayıda yer almaktadır. Bu gayri kanuni harekete son verilmeli, 5531 sayılı Kanunla kazanılmış ve Danıştay kararlarıyla da tescil edilmiş mesleki hak ve yetkilerimizin ihlaline neden olunmaması için adı geçen yönetmelikler mutlaka yürürlüğe konulmalıdır. Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Ülkemiz ormanlarının yaklaşık %16 sı su üretimi için hidrolik fonksiyonlu ormanlar olarak ayrılmıştır. Bu ormanların işletilmesindeki asıl amacın, su havzalarındaki ormanlarda, orman mühendislerince yapılacak teknik faaliyetleriyle su kaynaklarının geliştirilmesi, nitelikli ve yüksek debili su üretiminin yapılmasıdır. Zira Orman Mühendisleri, 5531 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi 1 inci fıkrası (a) bendi 11 inci alt bendinde 11) Orman içi su kaynaklarının geliştirilmesi, etüt, envanter, plânlama ve projelendirme çalışmalarını yapmak. ormanlık alanlarda su kaynaklarının geliştirilmesi mesleki faaliyet konuları arasında yer almaktadır. Orman Genel Müdürlüğü, 3234 sayılı Kanunun 11/A maddesine göre a) Su havzalarında kaliteli ve azami miktarda su elde etmek, erozyonu önlemek, sel, çığ ve taşkınları kontrol altına almak, toprak, su ve bitki dengesini korumak amacıyla ilgili birimlerle işbirliği halinde ve katılımcı anlayış çerçevesinde hazırlanan entegre havza ıslahı ana planının gerektirdiği iş ve işlemleri yapmak veya yaptırmak, su havzalarında kaliteli ve azami miktarda su elde etmekle görevlendirilmiştir. Bu hizmetler bünyesinde çalışan Orman Mühendislerince gerçekleştirilmektedir. Nitekim ülkemizde içilebilecek nitelikteki kaliteli suyun %80 i ormanlık alanlardan üretilmektedir. Ancak Orman ve Su İşleri Bakanlığınca 4 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2013

7 21-23/Mart/2013 tarihleri arasında yapılan 1. Ormancılık ve Su Şurası nda, su kaynaklarının geliştirilmesi konusunun incelendiği Su kaynaklarının geliştirilmesi çalışma gurubu ile Havza Yönetimi ve Su Bilgi Sistemi çalışma grubunda, Orman Mühendislerinin üst örgütü olan Orman Mühendisleri Odası ile bu alanda Devlet adına görevli olan Orman Genel Müdürlüğüne ve Orman Fakültelerine yer verilmemiş, suyun membaından ziyade mansabına yönelik çalışmalar yapan sonuç odaklı mühendislik disiplinleri ile buna alanda görev yapan kurumlara yer verilmiştir. Bu çalışma raporlarının şura da tartışılması sırasında, her iki çalışma grubuna Odamızdan üye alınması yönündeki girişimlerimiz karşılık bulmamış ve sonuçsuz kalmıştır. Böylece, Sayın Bakan Prof. Dr. Veysel EROĞLU nun Orman varise su ve su varise hayat vardır sloganı, 21-23/03/2013 tarihleri arasında gerçekleştirilen 1. Ormancılık ve Su Şurası da karşılığını tam olarak bulamamıştır. Oda olarak şu an itibariyle ümit ederiz ki; Bakanlıkta bekleyen Su Kanunu taslağında, Orman ve Su İşleri Bakanlığı adı ile mütenasip şekilde, su kaynaklarının membada geliştirilmesinde ormancılık konularına dair düzenlemelere yer verilmesini beklemekteyiz. Bu hususta Oda olarak teknik destek vermeye her zaman hazır olduğumuzu bir kez daha belirtiriz. Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Bilindiği üzere Rixos Premium-Belek Otelin yapımı-işletmesi ve devri ile ilgili olarak Odamız, Türkiye Ormancılar Derneği ve üst kullanıcı olarak EKOPARK Turizm İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. arasında 2004 yılında sözleşme imzalanmıştı. Söz konusu sözleşmeye göre yılın belli dönemlerinde değişmekle birlikte Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında geceleme hakkımız bulunmaktadır. Buda bir aileyi ortalama dört kişi kabul edersek ve her ailenin beş gece yararlandığı göz önünde bulundurulursa otelden ayda ortalama aile yararlanabilmektedir. Ancak aylık ortalama ailenin yararlanabileceği bir yere müracaat olmaktadır. Balayı çiftlerine öncelik tanımaya çalıştığımız ve otel yönetimi ile şuan itibariyle yaşanan hukuki süreç (sözleşmeden doğan haklarımıza yönelik Ekopark yönetiminin ihlallerine karşı açılan dava) nedeniyle yararlanma miktarından kesinlikle taviz verilmemesi de göz önünde bulundurulduğu takdirde durumun ne kadar vahim olduğu bütün çıplaklığı ile ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle siz meslektaşlarımızdan biraz daha hoşgörü beklemekteyiz. Durumu meslek kamuoyunun ve özellikle daha önce otelden yararlanan meslektaşlarımızın takdirlerine sunuyoruz. Saygılarımızla.. Yönetim Kurulu 2013 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 5

8 ODAMIZDAN Geçmişten Günümüze Ormancılıkta Yapılanma ve Personel Politikası Konulu Panel Gerçekleştirildi O rman Mühendisleri Odası Genel Merkezi tarafından, 20 Mart günü Geçmişten Günümüze Ormancılıkta Yapılanma ve Personel Politikası konulu panel düzenlendi. Geçmişten günümüze ormancılıktaki yapılanmalar irdelenerek; yaşadığımız hızlı yapısal değişimlerin nedenlerinin, bu hızlı yapısal değişimlerde orman idaresinde uygulanan personel politikalarının etkilerinin neler olabileceği gibi sorulara yanıt bulabilmek amacıyla, Orman Mühendisleri Odası Genel Merkezi nde düzenlenen panele; Prof Dr. Turgay Ergun, Prof. Dr. Cantürk Gümüş, Emekli Müsteşar Yardımcısı Eşref Girgin, Emekli Genel Müdür Hüsrev Özkara konuşmacı olarak katılmışlardır. Prof. Dr. Ramazan Özen Paneli, emekli rektör Prof. Dr. Ramazan Özen yönetti. Panel öncesi bir konuşma yaparak, konuklara hoş geldiniz diyen Genel Başkan Ali Küçükaydın, Dünya Ormancılık Günü vesilesiyle düzenlenen panelin, Ormancılık ve Su Şurası öncesinde anlamlı olacağına inandığını belirtti. Panele katılan ormancı sivil örgütlerin yöneticileri; ORKOOP Başkanı Cafer Yüksel, Türkiye Ormancılar Derneği Genel Sekreteri Hüseyin Çetin, Tarım Orman İş Sendikası Genel Başkanı Şükrü Durmuş söz alarak, ormancılık haftasında ormancılığımızda yaşananlara değinmişlerdir. İlk panelist KTÜ Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cantürk Gümüş, TÜRKİYE DE ORMANCILIK ETKİNLİKLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ VE GÜNCEL SO- RUNLAR konulu bildirisini sundu. Bildirisine ormancılığımızın tarihçesiyle başlayan Gümüş, tarih boyunca devletin ormancılığa bakışını özetleyerek günümüzdeki ormancılığa bakış ile karşılaştırmasını yaptı. Ormancılık etkinliklerinin tarihsel gelişimini anlatırken son dönemlerde sadece ormancılık faaliyeti ile görevlenen Orman Bakanlıklarından sonra, günümüzde kısa aralıklarla açılıp kapanan orman bakanlıklarına Prof. Dr. Cantürk Gümüş ve ilişkilendikleri çevre, şehircilik ve su konularıyla bağlantılarını anlattı. Kamuda ormancılık örgütlenmesinin küçültülmesi amacıyla çıkılan yolda gelinen noktanın çok karmaşık, kalabalık, daha da büyük bir biçim aldığına değinen Gümüş, açılıp kapanmalar ile bugün Bakanlık bünyesinde 170 müşavir ve 100 araştırmacının işlendirilmeden bekletildiğini üzülerek gördüklerini söyledi. Açılıp kapanmalar ile ülke ekonomisinin yaşadığı büyük israfa dikkat çekerek; yıllarca ormancılık çalışmalarına emek vermiş beyinlerin, Ormancılık ve Su Şurası na davet edilmemesinin de düşündürücü olduğunu söyledi. Uzmanlığa dayalı olmayan atamalardan ve 6 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2013

9 oluşturulan karmaşık yapıdan, gereksiz şişirilen kadrolardan, birbiri içerisine girmiş görevlerden baheden Gümüş, önerilerini sıralayarak konuşmasını tamamladı. Eşref Girgin İkinci konuşmacı olarak söz alan, Emekli Müsteşar Yardımcısı ve Odamızın AR-GE Başkanı Eşref Girgin özetle; Orman Mühendisleri Odası, kuruluşundan bu yana ormancılığın ve üyelerinin sorunlarıyla devamlı ilgilenmiştir. Bu bağlamda, ormancılıkta yapılanma ve personel konularında da zaman zaman görüşlerini içeren raporlar düzenleyerek, siyasi erk ve idari makamlarla paylaşılmasını sağlamıştır. Ormancılığın yer aldığı bakanlıkların çok sık değişikliğe uğraması, personel politikasını da etkilemiştir. Çevre ve Orman Bakanlığının kurulmasından başlayarak, Kanuna eklenen geçici maddelerle mevcut üst düzey idareci kadroları tasfiye edilmeye başlanmıştır. Daha alt düzeydeki idareci kadroları ise; ehliyet, liyakat, kariyer ve alt kademelerde muayyen süre çalışma zorunluluğu getiren atama yönetmeliklerinin yürürlükten kaldırılmasıyla, görevlerinden alınmış ve yerlerine 657 sayılı Yasaya aykırı olarak düzenlenen yönetmelik değişiklikleriyle atamalar yapılarak kadrolaşmaya gidilmiştir. Orman Mühendisleri Odası; Çevre ve Orman Bakanlığının kurulması aşamasından başlayarak, her bakanlık yapılanması haberleriyle beraber siyasi erk ve orman idaresine görüşlerini içeren raporlar sunmuş, 657 sayılı Yasaya aykırı olarak personel atama yönetmeliklerinde yapılan düzenlemelerin iptali için Danıştay da davalar açmış ve yürürlüklerinin durdurulmasını sağlamıştır. Ancak, Orman Genel Müdürlüğü yanlış düzenlemeleri düzeltme yerine, devamlı yeni yanlış düzenlemeler yaparak haksız personel atamalarını sürdürmüştür. dedi. Hüsrev Özkara Üçüncü olarak söz alan Milli Parklar ve Av Yaban Hayatı ve OR- KÖY Genel Müdürlükleri yapmış Hüsrev Özkara; her yıl 21 Mart ı halkımızla birlikte Dünya Ormancılık Günü olarak kutladığımızı, mesleğimizin ilgi alanındaki faaliyetlerden, yaptıklarımızın ve yapamadıklarımızın bir muhasebesini de bu günde ortaya koyduğumuzu anımsatarak sözlerine başladı. Özetle Gerçekten de ormancılıkta 174 yıllık köklü bir kurumun ülkemizde olması gereken yeri, biz TOD olarak değerlendirdiğimizde, ormanlarımız ve ormancılığımızın hiçte hak ettiğimiz bir noktada olmadığını düşünüyoruz. Ormanları sadece üretim yerleri olarak görmek çok sıradan bir bakış açısıdır. Buradan hareketle, ormanlarımızın ülkemizin milli gelirinin ancak % 1,8 oluşturduğunu düşünmek, tarımın % 28 ini kapsadığını ifade etmek haksızlıktır. Meslektaşlarımızın büyük bir özverisiyle, ülkemiz yüzölçümünün %27 sini teşkil eden 21,7 milyon ha. orman alanında yürütülen ormancılık faaliyetlerinin yanında orman içi ve bitişiğinde yaşayan 1960 lı yıllarda ülke nüfusunun %20 sini teşkil eden köylümüzün kalkınmasında, avcılık ve yaban hayatı faaliyetlerinin yürütülmesinde, ülkemizdeki doğa koruma alanlarının hayata geçirilmesi ve yönetiminde başat rol oynanmış, çok önemli görevler yürütülmüştür. Halen de aynı sorumlulukları devam etmektedir. Bu konulardan av ve yaban hayatında 1937 yılında çıkarılan 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanunu, yine 1956 yılında çıkarılan 6831 sayılı Orman Kanununun 25. maddesinde yapılan düzenleme ile Milli Parklar ilanı ve yine 1983 yılında çıkarılan 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu ile bu görevler orman teşkilatlarına verilmiştir. Bu konuları teşkilatımıza kazandırmış meslek büyüklerimizi, ormancı abilerimizi sahip oldukları geniş vizyonlarından dolayı kutluyor ve saygıyla anıyoruz. Orman Bakanlığı birkaç kez kurulmuş, fakat doğru yapılanmadığı ve kurumsallaşamadığı için de kapatılmak durumunda kalınmıştır. Yukarda kısaca sıralamaya çalıştığımız konu başlıkları; ormancılık, doğa koruma, milli parklar ve benzeri korunan alanlar, rekreasyon alanları, orman içi su ürünleri, ekoturizm ile avcılık ve yaban hayatı ile odun dışı ürünler ülkemiz için son derece önemli konulardır. Mutlaka bu faaliyetlerin sürdürülebilmesi için orman fakültelerinde de karşılığı olmak zorundadır. Kısaca özetlemeye çalıştığımız konular multi disipliner çalışmayı gerektirir. İyi bir eğitim şarttır. Orman fakültelerinin bugünkü düştüğü durumdan çıkarılması, iş olanakları çeşitlendi OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 7

10 ODAMIZDAN rilmiş ve karşılığı olan bir ormancılık mesleğinin hayata geçirilmesi artık bir zorunluluktur. Sonuç olarak; yeni anayasa çalışmalarının yapıldığı bu süreçte, bir taraftan ormanlarımızı, orman içi ve bitişiğinde yaşayan köylülerimizi korurken, diğer taraftan neredeyse ülkemizin bütününde, farklı konulardaki faaliyetlerinin etkin bir şekilde yürütülebilmesi için, Orman Bakanlığının yeniden kurulmasının önemini vurgulamak ve anlatmak zorundayız. Bu bir lütuf değil zorunluluktur. Yukarda sıraladığımız faaliyetlerin düzenli ve planlı bir şekilde yerine getirilmesi durumunda; hem istihdam olanakları yaratılacak, hem de doğal varlıklarımızın korunması ve geliştirilmesi yanında bunlardan faydalanılabilecektir. Bütün bu gelişmeler bizlere Orman Bakanlığı nın yeniden kurulmasını işaret etmektedir. dedi. Son olarak Prof.Dr. M. Turgay ERGUN ORMANCILIĞIN DEVLE- TİN KURUMSAL YAPISI İÇİNDEKİ KONUMU başlıklı bildirisini sundu. Konuşmasına 2002 yılında Orman Bakanlığı nın TODAİE den istediği norm kadro ve yeniden yapılanma araştırmasının, bir Proje Grubu kurularak 8 aylık bir çalışma sonucunda rapor haline getirilerek önerilerle birlikte Bakanlık yönetimine sunulduğundan bahseden Ergun; Bakanlık bünyesi içinde de Prof.Dr. M. Turgay ERGUN araştırmacılarla birlikte çalışmak üzere paralel bir proje grubu oluşturulduğunu,proje çerçevesinde, Orman Bakanlığı ve Orman Genel Müdürlüğü nde ayrı ayrı çalışıldığını. Bakanlık bünyesinde havza yönetimini temel alan kimi önemli değişiklikler öngörüldüğünü, norm kadroların da bu öneriler doğrultusunda belirlendiğini hatırlattı. Daha sonra Havza Yönetimi ve Matriks Örgütlenmeden bahseden Prof. Dr. M. Turgay Ergun; Önerilen yapıdan beklenen genel yararları şu şekilde sıraladı; Bakanlık ana hizmet birimleri işlevlerini bütünleşik ve gerçek anlamda havza bazında planlama ve uygulama olanağına kavuşacaklardır, Taşradaki çok başlı yönetim görüntüsünün ortadan kalkması ile eşgüdüm sorunları enaza inecektir, İnsan kaynakları dahil olmak üzere her türlü kaynağın gereksinmelere göre esnek kullanımı sağlanacaktır, Matriks örgüt yapısı, bilgi teknolojilerine dayalı bilgi sistemlerinin oluşumuna olanak sağlayacaktır. Böylece, bilgi teknolojisinin sağladığı iletişim olanakları büyük ölçüde kullanılabilecektir. Ülkemizde de gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, ormancılık konusunda değişen çevresel ve kurumsal koşullara uyum sağlamak kolaylaşacaktır. Matriks örgüt, Bakanlığın bürokratik yapısına hızlı hareket yeteneği kazandıracaktır. Uzmanlık ve yetki devri esasına göre çalışma yapılacağından ormancılığın etkinlik konularının gerektirdiği yeniliklere uygun yaratıcı yetenekler ortaya çıkabilecektir. Ergun son olarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın Tabiat Varlıklarını Koruma konusundaki görevlerinin önemli bir kesimi havza yönetiminin ilgi alanı içinde düşünülebileceğini, bu görevlerin havza yönetimi konusunda önemli sorumluluklar üstlenmiş bulunan Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile bu Bakanlığın bağlı kuruluşu olan Orman Genel Müdürlüğü nün görev alanı içinde düşünülmesinin doğru olacağını söyleyerek konuşmasını tamamladı. Panelistlere teşekkür ederek genel bir değerlendirmede bulunan panel yöneticisi Prof. Dr. Ramazan Özen, panele katılan meslektaşlarımızın sorularını panelistlere yönelterek, bildirilerin daha da genişlemesine imkan verdi. Daha sonra yapılan katkılar ile panel tamamlandı. 8 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2013

11 ORMANCILIK KARANTİNASI, ORMAN YETİŞTİRME MATERYALLERİ VE BİTKİ PASAPORTUNA İLİŞKİN ORMAN MÜHENDİSLİĞİ VE ORMAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ MESLEKİ HAKLARI İHLAL EDİLMEKTEDİR Eşref GİRGİN Orman Yük. Müh. & İşletmeci OMO ARGE Komisyonu Başkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi; ormanların geleceği, ormancılığın geliştirilmesine yönelik olarak hükümetin gönderdiği kanun tasarısını, 29/6/2006 tarihli 122. Oturumunda, AB uyum sürecini de dikkate alarak, 5531 sayılı Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Hakkında Kanun nu, temel kanun olarak oybirliğiyle kabul ederek yasalaştırmıştır. Böylece, Kanunun isminde yer alan üç mühendislik disiplininin; mesleki faaliyet konuları ile bu konulara ilişkin mesleki hak, yetki ve sorumlulukları belirlenmiş, yasal güvenceye alınmış, AB müktesebatına göre serbest dolaşmanın ön şartı olarak karşılıklı tanınma esasına dayanan düzenlenmiş meslekler statüsüne kavuşturulmuştur sayılı Kanunda, yazının konusu olan ormancılık karantina hizmetleri, orman yetiştirme materyallerinin üretim, denetim, sertifikasyon, bitki pasaportu, orman zararlılarıyla mücadele vb. konularda, mesleki faaliyet konularıyla sınırlı olmak üzere, bu mühendislerin yetkili oldukları belirtilmiştir. Orman bitkisi ve bitkisel ürünlerindeki bu hizmetler, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yürütülmekte iken; 3234 sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunda, 29/6/2011 tarih ve 645 sayılı KHK ile yapılan değişiklikle Orman Genel Müdürlüğü ne verilmiştir. Orman Genel Müdürlüğünce, Kanun hükümlerinin uygulanmasına yönelik hazırlanan iki adet yönetmelik taslağının yürürlüğe konulması, Bakanlık ve Genel Müdürlük en üst düzey yetkililerince uygun bulunmasına rağmen bir türlü sağlanamamıştır. Böylece, Kanunun yürürlüğe girdiği 4/7/2011 tarihinden bu yana yaklaşık iki yıl geçmesine rağmen, Kanunun amir hükümlerine rağmen uygulamaya konulmamış, bu nedenle, orman mühendisliği ile orman endüstri mühendisliğinin mesleki hakları, yetkisi olamayan mühendislik disiplinlerince kullanılmaya devam edilmektedir. Bu bağlamda, sahibi orman mühendisi olan özel orman fidanlıklarında dahi, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca ziraat mühendisi veya peyzaj mimarı istihdam edilmesi için baskılar yapılmaktadır. Bu yazı, kamuoyunun bilgilendirilmesi, bürokratik engellemeler nedeniyle Orman Zararlılarıyla Mücadele Daire Başkanlığında bekletilen Ormancılık Karantina, İnspektör ve Fümigasyon Yönetmeliği taslağı ile Orman Fidanlık ve Tohum İşleri Daire Başkanlığında bekletilen Orman Yetiştirme Materyalleri Piyasasında Yetkilendirme, Denetleme ve Orman Bitki Pasaportu Yönetmeliği taslağının, mesleki haklarımızın daha çok ihlâl edilmemesi için Resmi Gazete de yayımlanması gerektiğinin, Orman ve Su İşleri Bakanlığı ve Orman Genel Müdürlüğü yetkililerine açık mektup olarak duyurulması ve meslek kamuoyuyla paylaşılması amacıyla hazırlanmıştır. I SAYILI ORMAN MÜ- HENDİSLİĞİ, ORMAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ VE AĞAÇ İŞLERİ EN- DÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ HAKKINDA KANUN VE İKİNCİL MEVZUATIN- DA, ORMANCILIK KARANTİNASI, ORMAN YETİŞTİRME MATERYAL- LERİ VE BİTKİ PASAPORTU KONU- LARI 5531 sayılı Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Hakkında Kanun un Madde 4/1(a)-4, 5, 6 ve 15 alt bentlerinde; 4) Orman ağaç, ağaççık ve florasına ait tohum üretimi ile aşılama faaliyetlerini yürütmek, 5) Orman ağaç ve ağaççıklarına ait tohum ve ağaç ıslah faaliyetlerini yürütmek, 6) Orman fidanlıkları kurma, yönetme, işletme, orman fidanı ve bitkisi nakli, standardizasyonu ve sertifikalandırılması faaliyetlerini yürütmek, 15) Orman yangınları ve zararlılarıyla mücadele, orman yolları ile orman yangın emniyet yolu ve şeritleri plânlamasını, etüdünü, yapımını, bakımını ve kontrolünü yapmak., bu konulara ilişkin hak ve yetkileri düzenleyen 5531 S.K.Madde 5/1de; plân ve projeler hazırlamaya ve uygulamaya, standardizasyon çalışmaları yapmaya, sertifikalandırmaya, kalite kontrolü yapmaya, stok kontrolü yapmaya, denetim yapmaya, muayene yapmaya, ormancılık karantina ve rehberlik hizmetlerini yürütmeye, göre, orman 2013 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 9

12 ODAMIZDAN zararlılarıyla mücadele ile orman bitkisi ve bitkisel ürünlerinin ithalat ve ihracatındaki karantina hizmetlerini yapmaya Orman Mühendisleri ile Orman Endüstri Mühendisleri yetkilidir sayılı Kanunun 8 inci maddesine göre hazırlanıp 24/7/2009 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Serbest Yeminli Meslek Mensupları Tüzüğü nün Madde 6/(v) maddesinde; Ormancılık karantina hizmetleri: Ormancılık, orman endüstrisi ve ağaç işleri endüstrisi alanında yapılan ihracat ve ithalatın 15/5/1957 tarih ve 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu hükümlerine göre fümigasyon ve karantina hizmetlerini yürütmektir. karantina ve fümigasyon konularındaki mesleki haklar belirlenmiştir. Her iki mühendislik disiplininden oluşan serbest meslek mensuplarının, 5531 sayılı Kanuna dayanarak çıkarılan, 10/10/2009 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Orman, Orman Endüstri ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisleri ile Serbest Meslek Bürolarının Çalışma Alanlarına Dair Yönetmelik in, orman zararlılarıyla mücadele başlıklı 54 üncü ve orman karantina hizmetlerini yürütmek başlıklı 104 üncü maddelerinde, karantina hizmetlerinin orman mühendisi ile orman endüstri mühendislerine ait olduğu düzenlenmiştir. Buna göre; MADDE 54 (1) Biyotik ve abiyotik orijinli orman zararlılarıyla, teknik, biyolojik ve kimyasal yöntemlerle mücadele ve önleme çalışmalarına esas olmak üzere; etüt, planlama ve projelendirme çalışmalarının yapılması, mücadele projelerinin uygulanması ile biyolojik mücadeleye gerekli olan böceklerin üretilmesi, mücadele ekiplerinin yönetilmesi ve kontrollerinin yapılması işleri gerçekleştirilir. ve MADDE 104 (1) Ormancılık, orman endüstrisi ve ağaç işleri endüstrisi alanında yapılan ithal orman bitkisi ve orman bitkisel ürünleri üzerinde karantina ve fümigasyon hizmetleri yürütülür. Bu hizmetler yürütülürken 15/5/1957 tarihli ve 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu hükümlerine uyulur. ifade edilmektedir. Aynı yönetmeliğin 26 ıncı, 27 inci ve 28 inci maddelerinde fidan üretimi, fidan nakli (Bitki pasaportu), standardizasyon konularına dair düzenlemeler yapılmıştır. Orman fidanı ve bitkisi nakline (Bitki pasaportuna) ilişkin 27 inci maddesinde MADDE 27 (1) Gerçek ve tüzel kişilere ait orman fidanlıklarında üretilen orman ağaç, ağaççık ve florasına ait fidanlar, Türkiye orman ağaç ve ağaççıkları tohum bölgelendirilmesine uygun olarak belgelendirilir. Bunların naklinin sağlanması için önlemler alınır ve nakliye belgesi kesilir. denilmektedir sayılı Kanun ile ikincil mevzuatında; orman bitkisi ve bitkisel ürünlerin ithalat ve ihracattaki karantina hizmetleri ile orman yetiştirme materyallerinin üretim, denetim ve orman bitkilerinin nakline ilişkin (bitki pasaportu) konularda, orman mühendisleri ile orman endüstri mühendislerinin yetkili oldukları açık biçimde hüküm altına alınmıştır. II SAYILI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLAT VE GÖREV- LERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜN- DE KARARNAMENİN DEĞİŞTİRİLE- REK KABULÜ HAKKINDA KANUN DA, ORMANCILIK KARANTİNASI, ORMAN YETİŞTİRME MATERYAL- LERİ VE BİTKİ PASAPORTU KONU- LARI Orman Genel Müdürlüğü; 3234 sayılı Kanun uyarınca, orman bitkisi ve bitkisel ürünlerinin ithalat ve ihracatındaki karantina hizmetleri ile orman yetiştirme materyallerinin üretimi, piyasa denetimi, sertifikasyonu, bitki nakli (bitki pasaportu) konularında yetkilendirilmiştir. Böylece Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yürütülen, orman bitkisi ve bitkisel ürünlerinin ithalat ve ihracatındaki kontrol hizmetler ile bitki pasaportuna ilişkin hizmetlerin, İngiltere de olduğu gibi Orman Genel Müdürlüğünce yapılması hüküm altına alınmıştır. Buna göre; 3234 sayılı Kanunun, Orman Genel Müdürlüğünün görevlerine dair MADDE 2 (Değişik: 29/6/2011- KHK-645/30 md.) a) Orman kaynaklarını; muhtelif zararlıları ile mücadele etmek ve ettirmek, ormancılık karantina hizmetlerini yürütmek,, e) Orman ağaç, ağaççık ve florasına ait bitki türlerinin tohum ve fidanlarını üretmek, ürettirmek, aşılama faaliyetlerini yapmak, devamlı veya geçici fidanlıklar kurmak, işletmek, gerektiğinde kapatmak, Orman Zararlılarıyla Mücadele Dairesi Başkanlığının görevlerine dair MADDE 7- (Değişik: 29/6/2011-KHK-645/30 md.) a) Ormanları usulsüz müdahalelerden korumak, ormanlarda tahribata yol açan hastalık ve her çeşit orman zararlılarıyla mücadele etmek veya ettirmek, ormanların sağlığının korunması ve orman zararlılarının yayılmasını önlemek için karantina tedbirleri almak, zararlılarla mücadele etmek amacıyla laboratuvarlar kurmak veya kurdurmak, Fidanlık ve Tohum İşleri Dairesi Başkanlığının görevlerine dair MADDE 14/B- (Ek: 29/6/2011- KHK-645/30 md.) a) Orman ağaç, ağaççık ve florasına ait tohum ve fidanları üretmek, ürettirmek, gerektiğinde üretimle ilgili maddeleri ithal ve ihraç etmek, ağaç ve tohum ıslahını yapmak, ç) Orman bitki ve flora türlerine ilişkin olarak genetik kaynakların kaydı, bitki pasaportu, sertifikasyonu, ticareti ve piyasa denetimiyle ilgili iş ve işlemlerini yapmak veya yaptırmak, ilgili mevzuat çerçevesinde ihracat ve ithalat işlemlerini yürütmek, düzenlenmiştir. Orman idaresince, 3234 sayılı Kanunda yer alan ormancılık karantinası, orman yetiştirme materyallerinin üretimi, piyasa denetimi, bitki pasaportu (nakli) konularının uygulamaya aktarılabilmesi için, yönetmeliklerin çıkarılması gerek- 10 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2013

13 mektedir. Ormancılık karantinası konularında Orman Zararlılarıyla Mücadele Daire Başkanlığı, orman yetiştirme materyallerinin üretimi, piyasa denetimi, bitki pasaportu (nakli) konularında Orman Fidanlık ve Tohum İşleri Daire Başkanlığı yönetmeliklerin çıkarılmasında yetkili birimlerdir. Her iki daire başkanlığı yönetmeliklerin hazırlanmasına hızla başlamışlar, ancak bilinmeyen engellemeler nedeniyle sonuçlandırmada duraksamışlardır. Yönetmeliklerin çıkarılması hususu, Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Orman Genel Müdürlüğü nün en üst yetkililerince uygun olduğu ifade edilmesine rağmen; Orman Zararlılarıyla Mücadele Daire Başkanlığında bekleyen Ormancılık Karantina, İnspektör ve Fümigasyon Yönetmeliği taslağı ile Orman Fidanlık ve Tohum İşleri Daire Başkanlığında bekleyen Orman Yetiştirme Materyalleri Piyasasında Yetkilendirme, Denetleme ve Orman Bitki Pasaportu Yönetmeliği taslakları bir türlü Resmi Gazete de yayımlanamamış, Kanunun amir hükümlerine rağmen, bu hizmetlere ilişkin yetkiler başka bir bakanlıkça yürütülmeye devam edilmekte, orman mühendisliği mesleki hakları da mevzuata aykırı olarak başka mühendislik disiplinlerce kullanılmaya devam edilmektedir. III- DANIŞTAY KARARLARINDA ORMAN ZARARLIARIYLA MÜCA- DELE, ORMANCILIK KARANTİNA- SI, İNSPEKTÖR VE FÜMİGASYON KONULARI Karantina hizmetleri, tüm Dünya da uzmanlığa dayalı olarak yetkilendirilmiş inspektörler tarafından yapılmaktadır. Bu bağlamda, orman bitki ve bitkisel ürünlerine ilişkin karantina hizmetleri ile ahşap ambalaj malzemelerinde FAO un belirlediği İSPM-15 standartlarına uygunluk kontrollerine dair işaretlemeler, orman mühendisleri ile orman endüstri mühendislerine ait bir görevdir. Türkiye deki orman bitkisi ve bitkisel ürünlere ait karantina hizmetleri, bugüne kadar Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından Ziraat Mühendislerine yaptırılmakta idi. Odamız, ormancılık mesleki faaliyet konuları ile bu konulara ilişkin mesleki hak ve yetkilerin 5531 sayılı Kanuna göre orman mühendisi ve orman endüstri mühendislerince kullanılması gerektiğini belirterek, Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yürürlüğe konulan ikincil mevzuat düzenlemelerinin yürütmesinin durdurulması ve iptali için Danıştay da davalar açmıştır. Davalar sonunda, Orman Mühendisliği ve Orman Endüstri Mühendisliği disiplinlerinin kazanılmış mesleki haklarının korunmasına yönelik olarak aşağıda belirtilen önemli kararlar alınmıştır. a) Ormancılık, orman endüstrisi ve ağaç işleri endüstrisi alanında yapılan ihracat ve ithalattaki fümigasyon ve karantina hizmetlerindeki yetki, orman mühendisleri ile orman endüstri mühendislerine ait odluna hükmedilmiştir. Ziraat Mühendisleri Odası; yeminli meslek mensupları tüzüğünün 6/(v) maddesindeki Madde 6/ (v): Ormancılık karantina hizmetleri: Ormancılık, orman endüstrisi ve ağaç işleri endüstrisi alanında yapılan ihracat ve ithalatın 15/5/1957 tarih ve 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu hükümlerine göre fümigasyon ve karantina hizmetlerini yürütmektir. düzenlemenin, Ziraat Mühendislerinin görev alanına müdahale edildiğinden bahisle iptali için, Danıştay 8. Dairesinde Başbakanlık, Orman ve Su İşleri Bakanlığı aleyhine dava açmış ve Odamız davalı idareler yanında davaya müdahil olmuştur. Yargılama sonunda, 25/4/2012 tarih ve E:2009/8234, K:2012/1891 sayılı kararla dava ret edilmiştir. Bu kararda; Yukarıda yer verilen mevzuatın birlikte değerlendirilmesinden; ziraat mühendislerinin çalışma alanlarının esas itibariyle tarım arazileri ve tarım bitkileri olup, biyolojik özellikleri orman bitkileri, orman ürünleri ve ahşap ambalaj materyalleri olanlar ise 5531 sayılı Kanunda sayıldığı üzere orman, orman endüstri ve ağaç işleri endüstri mühendislerinin görev alanına girmektedir. Bu açıklamalar karşısında, 5531 sayılı Yasa ile belirlenen asli görevlerinden bağımsız düşünülemeyecek olan bu görevlerin kapsadığı orman bitkileri, orman ürünleri ve ahşap ambalaj materyalleri ile ilgili alanda yapılan ihracat ve ithalattaki özel uzmanlık gerektiren fümigasyon ve karantina hizmetlerinin yürütülmesi görevinin de orman mühendisliği, orman endüstri mühendisliği ve ağaç işleri endüstri mühendisliği serbest yeminli meslek mensuplarına tanınmış hak ve yetkiler kapsamında belirlenmesine ilişkin dava konusu tüzük maddesinde hukuka aykırılık görülmemiştir. Açıklanan nedenlerle davanın reddine 25/4/2012 gününde esastan oy birliğiyle, vekalet ücreti yönünden oy çokluğu ile karar verildi. denilerek istem istem ret edilmiştir. b) Orman bitkisi ve bitkisel ürünlerinin ithalat ve ihracatındaki karantina hizmetleri orman mühendisi ve orman endüstri mühendisi unvanlı inspektörlere ait olduğuna hükmedilmiştir. Odamız, orman bitkisi ve bitkisel ürünlerinin ihracat ve ithalatındaki karantina kontrollerini yapan inspektörlerin, orman mühendisi ile orman endüstri mühendisleri olması gerekirken; 22/1/2009 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Zirai Karantina İnspektör Yönetmeliği ile ziraat mühendislerine veren ilgili maddelerin yürürlüğünün durdurulması ve iptali için Danıştay 2. Dairesinde dava açmıştır. Yargılama sonunda, Zirai Karantina İnspektör Yönetmeliğinin, inspektörlerin yalnızca ziraat mühendislerinden olmasını düzenleyen Yönetmeliğin 5 inci maddesi 1. fıkrasının (c), (ç) ve )d) bentlerinin yürütmesi 28/9/2009 tarih 2013 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 11

14 ODAMIZDAN ve E:2009/1321 kararla durdurulmuştur. Bu kararda şöyle denilmektedir. Yukarıda yer verilen mevzuatın birlikte değerlendirilmesinden; ziraat mühendislerinin çalışma alanlarının esas itibariyle tarım arazileri ve tarım bitkileri olduğu, dava konusu inspektörlük görev alanının ise tarım bitkileri yanında orman bitkileri, orman ürünleri ve ahşap ambalaj materyallerini de kapsadığı; bu konularında yukarıda anılan 5531 sayılı Kanun da sayıldığı üzere, orman mühendislerinin görev alanına girdiği göz önünde bulundurulduğunda, inspektör adayı olabilecekler arasında orman mühendislerine de yer verilmesi gerekirken sadece ziraat mühendislerine dava konusu madde hükümlerinde yer verilmiş olmasında kamu yararı ve hizmet gereklerine uyarlılık görülmemiştir. Açıklanan nedenlerle, Zirai Karantian İnspektör Yönetmeliğinin 5. Maddesinin 1. Fıkrasının (c), (ç) ve (d) bentleri yönünden yürütmenin durdurulması isteminin kabulüne 28/9/2009 tarihinde oy birliğiyle karar verildi. c) Ahşap ambalaj malzemelerinin FAO nun belirlediği İSPM- 15 standartlarına uygunluğunun işaretlenmesinde yetki orman endüstri mühendislerine ait olduğuna hükmedilmiştir. Odamız; ahşap ambalaj malzemelerinin ihracat, ithalat ve yurt içindeki nakillerinde zararlıların yayılmasını önlemek amacıyla, FAO nun belirlediği İSPM-15 standartlarına uygunluğunu kontrol eden inspektör ya da denetim elemanının, yalnızca ziraat mühendislerinden oluşmasını düzenleyen ve mesleki haklarımızı ihlal eden Bitki Sağlığı Önlemlerine Yönelik Ahşap Ambalaj Malzemelerinin İşaretlenmesi Hakkında Yönetmelik in 4 üncü, 21 inci ve 22 inci maddelerinin yürütmesinin durdurulması ve iptali için Danıştay 10. Dairesinde dava açmıştır. Yargılama sonunda talebimiz haklı bulunarak dava konusu Yönetmeliğin 4 üncü, 21 inci ve 22 inci maddeleri Danıştay 10. Dairesinin 17/11/2009 tarihli E:2006/4831, K:2009/9557 sayılı kararıyla iptal edilmiştir. Bu kararda; Bu durumda, ahşap ambalaj malzemeleri ile zararlı organizmaların yayılmasını önlemek için kullanılacak olan işaretleme standardının oluşturulmasına ilişkin usul ve esasları belirleme konusunda yayımlana dava konusu Yönetmelik kapsamında, hastalık ve Zaralılarla mücadele için öngörülen ısı ile kurutma, fümigasyon ve fırında kurutma yöntemlerini kullanacak olan işletmeleri denetleme yetkisinin, ziraat mühendisleri ile birlikte 5531 sayılı Yasanın 4/(b) maddesi uyarınca bu konuda uzman olan orman endüstri mühendislerine de verilmesi ve Yönetmelikte bu yönde düzenleme yapılması gerekirken, denetim yetkisini sadece ziraat mühendislerine veren Yönetmelik hükümleri ile yetkili komisyonda davacı odaya temsil yetkisi verilmemesine ilişkin Yönetmeliğin 22. Maddesinde hukuka ve kamu yararına uyarlık bulunmamaktadır. denilerek yukarıda belirtilen ilgili madde hükümleri iptal edilmiştir. Böylece ahşap ambalaj malzemelerinin FAO standartlarına uygunluk denetlemesinin orman endüstri mühendislerine ait olduğu mahkeme kararıyla da tespit edilmiştir. IV SAYILI VETERİNER HİZMETLERİ, BİTKİ SAĞLIĞI, GIDA VE YEM KANUNU Odamızın yaptığı girişimler sonucunda; 5596 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu nun, TBMM Tarım- Orman ve Köyişleri Komisyonunda yapılan görüşmeler sırasında, orman bitki ve bitkisel ürünlerinin ithalat kontrolünü yapacak olan disiplinleri belirleyen 31 inci maddesinin eki olan EK:2 sayılı cetvele orman mühendisleri ile orman endüstri mühendisleri eklenmiştir. Böylece, orman bitkisi ve bitkisel ürünleri ile ahşap ambalaj malzemelerinin, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununa göre ithalatındaki karantina hizmetlerinin orman mühendisi ile orman endüstri mühendislerinin yetkisinde olduğu hüküm altına alınmıştır. Yukarıda anılan Danıştay kararlarında bu Kanuna atıfta bulunulmuştur. SONUÇ OLARAK; yukarıya çıkarılan Kanun hükümleri, Yönetmelik maddeleri ve Danıştay kararları birlikte değerlendirildiğinde; Orman Genel Müdürlüğü, 3234 sayılı Kanun uyarınca, orman bitkisi ve bitkisel ürünleri ile ahşap ambalaj malzemelerinin karantina hizmetleri, bitki pasaportu hizmetleri, orman yetiştirme materyallerinin üretimi, piyasa denetimi vb. konularda yetkili olduğu çok açık biçimde görülmektedir. Ormancılık karantinası ve bitki pasaportu hizmetlerini yürütecek olan inspektörlerin, orman mühendisi ile orman endüstri mühendisleri olduğu 5531 sayılı Kanun ve Danıştay kararları ile sabittir. Bu aşamada, anılan hizmetlerin yapılabilmesi için, yeni bir Kanun maddesi düzenlenmesine ihtiyaç yoktur. Kanunlar emredici hukuk kuralları manzumesi olup, uygulanmak için yürürlüğe konulmaktadır. Ancak yaklaşık 22 aydır yürürlükte olan 3234 sayılı Kanunun 2 inci 7 inci ve 14/B inci madde hükümleri, bürokratik engellemeler nedeniyle uygulamaya aktarılamamakta ve yönetmelikler yürürlüğe konulamamaktadır. Bu nedenle, orman mühendisliği ve orman endüstri mühendisliği mesleki haklarının başka disiplinlerce ihlal edilmesine neden olunmaktadır. Bürokratik engellemeler nedeniyle, Orman Zararlılarıyla Mücadele Daire Başkanlığında bekletilen Ormancılık Karantina, İnspektör ve Fümigasyon Yönetmeliği taslağı ile Orman Fidanlık ve Tohum İşleri Daire Başkanlığında bekletilen Orman Yetiştirme Materyalleri Piyasasında Yetkilendirme, Denetleme ve Orman Bitki Pasaportu Yönetmeliği taslakları, acilen Resmi Gazete de yayınlanmalı ve kanuna aykırı uygulamalara artık bir son verilmelidir. 12 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2013

15 ŞEBEKE (NETWORK) ANALİZ TEKNİKLERİNİN ORMANCILIK FAALİYETLERİNDE UYGULAMA ALANLARI UZMAN SAHASI Emre GÖKSU Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Özet Bu çalışmada şebeke analiz tekniklerinden en yaygın olarak kullanılan CPM/PERT tekniğinin anlamı, önemi, yararları ve ormancılık faaliyetlerinde kullanılabileceği alanlar üzerinde durulmuştur. Ayrıca söz konusu tekniklerin ülkemiz ormancılığındaki uygulama örnekleri ayrı ayrı incelenerek değerlendirilmiştir. Mevcut ve olası kullanım alanları ortaya konularak, bu alanda çalışacak olan proje yöneticilerine yardımcı olunmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: proje yönetimi ve planlaması, şebeke analizi, CPM/PERT tekniği, çok boyutlu karar verme 1. GİRİŞ Küreselleşen dünyada ortaya çıkan değişim ve rekabet baş döndürücü bir hızla devam ederken, bir işletmenin bu rekabetten başarılı olarak çıkabilmesi için en az iki temel noktada diğer işletmelere üstünlük sağlaması gerekmektedir. Bunlardan birincisi yönetim süreci içerisinde en iyi kararları alabilmek ve örgüt olanaklarını bir araya getirip belirli amaçlara ulaşmak için koordine etmektir. Diğeri ise bu amaç ya da amaçlara en az zaman ve maliyetle ulaşabilmektir (Barak 1999). İşletme faaliyetlerinin ya da projelerin en kısa zamanda ve en az maliyetle tamamlanması çağdaş işletme yönetiminin başta gelen amaçları arasında yer almaktadır. Bu anlayışla proje planlama ve programlama teknikleri konusunda bilimsel anlamda ilk çalışmalar 19. yüzyılın başlarında yapılmıştır. Günümüze kadar devam eden bilimsel çalışmalar sonucunda çağdaş proje planlama teknikleri ortaya çıkmıştır. Bunlardan şebeke analiz yöntemleri kapsamında bulunan Kritik Yol Metodu (Critical Path Method-CPM) ve Proje Değerlendirme ve Gözden Geçirme Tekniği (Program Evaluation and Review Technique-PERT) yöneylem araştırması ve sistem analizi bilim dallarının etkisi ile şebeke analiz tekniklerinin temelini oluşturmuşlardır. 2. ŞEBEKE (NETWORK) ANALİZİ YAKLAŞIMI Projeyi oluşturan faaliyetler ve bu faaliyetler arasındaki ilişkileri gösteren şemaya şebeke adı verilir. Şebeke diyagramı, projenin hangi işlerden meydana geldiğini, işler arasındaki öncelik sırasını ve projenin başlangıç ile bitiş olaylarını gösterir. Şebeke diyagramlarında her faaliyet için, bu faaliyetin öncesinde tamamlanmış olması gereken faaliyetler ile bu faaliyetin tamamlanmasının ardından icra edilecek faaliyetleri kolayca görmek mümkündür (Karadeniz 2007). Şebeke (network) analizi birçok çözüm yöntemine sahip olan optimizasyon amaçlı matematiksel programlama tekniğidir. Bu analiz sayesinde, birleşen noktalara veya düğümlere sahip olan hatlar veya kanallar sisteminde optimum veya en etkili yol bulunmaya çalışılmaktadır. Yani bir projeyi faaliyetlere ve olaylara ayıran, faaliyetler arasındaki mantıksal ilişkiyi saptayan, faaliyetlerin süresini ve maliyetini hesaplayan ve böylece projenin süresinin ve maliyetinin minimum yapılmasına ve kontrolünün sağlanmasına olanak veren analizdir (Daşdemir 2005). Şebeke analiz yöntemleri arasında en çok bilinen ve tercih edilen iki yöntem CPM ve PERT tir. Bu iki yöntem ana hatlarıyla birbirinin aynısı olsa da uygulama alanları bakımından CPM ve PERT in farklılık gösterdiği öne sürülmektedir (Halaç 2001). PERT in çok fazla belirsizliğe sahip olan araştırma ve geliştirme projelerine daha uygun olduğu, CPM in ise süre ve maliyetlerin tahmin edilebildiği projelerde daha faydalı olduğu düşünülse de bu farklar son zamanlarda gitgide azalmış, hatta ortadan kalkmıştır (Martino 2013 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 13

16 UZMAN SAHASI Şekil 1. Faaliyet sürelerini, en erken ve en geç tamamlanma zamanlarını, kritik yolu ve kukla faaliyetini gösteren örnek CPM/PERT şebeke diyagramı (Çetmeli 1982). 1965). Faaliyet sürelerini, en erken ve en geç tamamlanma zamanlarını, kritik yolu ve kukla faaliyetini gösteren CPM/PERT şebekesi örneği Şekil 1 de gösterilmiştir. 3. CPM/PERT TEKNİĞİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ CPM in temel prensibi projenin kritik yolunun belirlenerek, faaliyetlerin bu kritik yol üzerinden yürütülmesidir. Dolayısıyla projenin geleceğiyle ilgili kararlar verebilmek ve projeyi daha iyi yönetebilmek için ilk olarak kritik yolun tespit edilmesi gerekir (Karadeniz 2007). Kritik yol üzerindeki faaliyetlere yoğunlaşarak bu faaliyetlere önlemler alınması ve projenin gecikmeden tamamlanması amaçlanır. Kritik yol üzerinde yer alan faaliyetlere atanan kaynakları bilerek ve izleyerek, projenin bitiş tarihini etkileyen görevler ve projenin zamanında bitirilip bitirilemeyeceği belirlenebilir (URL-1, 2009). Projenin zamanında bitirilmesi ve eldeki kaynakların planlanması için kullanılan çağdaş planlama ve kontrol yöntemleri arasında en önemlilerinden biri olan PERT; üretimdeki gecikmeleri, takılmaları ve çeşitli çalışmaları en düşük düzeye indiren, işin bütününün çeşitli parçalarını eş güden ve eş zamanlayan, projelerin tamamlanmasını hızlandıran bir yöntemdir (Demir ve Gümüşoğlu 1994). Eğer faaliyet süreleri belli olmayan faaliyetler kritik yörünge üzerinde ise, artık yatırımın tamamlanma süresinin bile tayini mümkün değildir. Bu hallerde yatırımların planlanması PERT tekniği ile yapılmalıdır. Çünkü bu teknikte belirsiz süreler, olasılıklar hesabına göre hesaplanabilmekte ayrıca düğüm noktaları ile yatırımın toplam süresinin programa göre yüzde kaç olasılıkla tamamlanabileceği de bulunabilmektedir. PERT tekniği, süreleri tam bilinemeyen faaliyetlerin programda göz önüne alınmasını sağladığından CPM e nazaran daha geniştir (Çetmeli 1982). Bunun dışında; şebeke diyagramının oluşturulması, kritik yolun hesaplanması ve projenin toplam süresinin belirlenmesi iki yöntem için de aynıdır. Bu yüzden bazı kaynaklarda bu iki yöntem CPM/PERT adı ile de anılmaktadır. 4. CPM/PERT TEKNİĞİNİN YARARLARI CPM/PERT tekniğinin yararları aşağıdaki şekilde maddeler halinde özetlenebilir: 1. Bu teknik uygulama aşamasında kesin uyulması gereken kritik faaliyetleri ve bunların sürelerini ortaya koymaktadır. Kritik faaliyetlerin saptanması sonucunda önemli olan bir grup faaliyete dikkat çekmekte, böylece daha etkin bir planlama ve denetime olanak sağlamış olmaktadır (Barak 1999). 2. Bu tekniğe göre çizilen şebeke, faaliyetlerin sırasını açık bir şekilde göstermekle kullanıcının görsel olarak projeyi izlemesini sağlamaktadır. Faaliyetler arasındaki karmaşık ilişkiler oldukça 14 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2013

17 basit ve açık biçimde gösterildiği için proje, planlamayı yapanların dışındaki kimselere de kolayca açıklanabilir. 3. Bir ya da daha fazla projenin aynı anda ve istenen ayrıntıda planlama ve denetiminin yapılmasına olanak sağlar. Çok değişik konu ve kapsamda proje CPM/ PERT tekniği ile planlanabilir. Aynı zamanda esnek bir teknik olup tüm projede uygulanabileceği gibi, projenin belirli bir kısmında da bu teknikten yararlanılabilinir. 4. Bu tekniğin bilgisayarda uygulanabilme imkânına sahip olması çok karmaşık ve çok büyük projelerde etkin bir şekilde kullanılmasını sağlamaktadır (Demir ve Gümüşoğlu 1994). 5. CPM/PERT maliyet analizi ile değişik proje bitirme tarihlerine ilişkin toplam proje maliyetleri hesaplanıp, en düşük toplam maliyetli proje planı seçilerek kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılması sağlanabilir. 6. Projenin uygulanması sırasında güncelleştirmeye önem verilerek projenin zamanında gerçekleştirilebilmesi için planda ortaya çıkacak aksaklıkları görme imkanı verir. Böylece proje yönetiminden sorumlu kimselerin aksayan noktaları düzeltici yönde kararlar almasını sağlar (Barak 1999). 7. CPM/PERT ile yöneticiler bir projenin toplam tamamlanma ve bitiş süresini kolaylıkla hesaplayabilmektedir. Temel amaç; proje planlama ve kontrolünü kolaylaştırmak, projede yer alan boş zamanları tespit ederek ortadan kaldırmak ve projeyi önceden planlanan zamanda bitirmeye çalışmaktır (Tekin 1993). 8. Yöneticinin sorumlu olduğu alanlarda, faaliyetlere doğru bir yön vermesi ve zamanında doğru karar alabilmesi için gerekli bilgiyi zamanında alması gereklidir. Bu amaçla bilgilerin elde edilmesi ve geliştirilebilmesinde sistematik bir yol takip eden CPM/PERT tekniği, yönetimin geliştirilmesinde önemli bir rol oynar (Gülerman 1970). 9. CPM/PERT tekniği, kullanıcısının vereceği kararlar üzerinde etkisi olabilecek bütün faktörler ve düşüncelerle ilgili bilgileri sağlamaya yarar. Karar vermede çok yararlı ve yardımcı bir araçtır (Levin ve Kirkpatrick 1973). 10. CPM/PERT, proje yöneticisinin, proje planlama, programlama ve kontrol işleminde, öncelikli olarak hangi faaliyetlerin yapılacağını belirler. CPM/PERT ile projedeki faaliyetlerin en erken başlama ve en geç bitiş sürelerinin bilinmesi sağlanır. Projenin bitirilmesi için gerekli toplam süre belirlenir. Bu da bazı gereksiz faaliyetlerin projeden çıkarılmasına ve maliyetlerde tasarruflar sağlanmasına imkan sağlar (Barak 1999). Sağladığı bu yararlardan dolayı CPM/PERT tekniği özellikle faaliyetleri arasında karmaşık ilişkileri olan, personel planlaması ve zaman kısıtı önemli olan projelerde etkin bir planlama, uygulama ve kontrol imkanı sağlayıp, takım çalışmasına ihtiyaç duyulan ve çok sayıda veri gerektiren projelerde de önemli rol oynayacaktır. 5. CPM/PERT TEKNİĞİNİN ORMANCILIKTA KULLANIM ALANLARI Askeri projelerde kullanılmak üzere geliştirilen CPM/PERT tekniği artık işletmecilikte ve hemen hemen her alanda kullanılabilir bir teknik haline gelmiştir. Günümüzde imalattan inşaata, reklamdan araştırma geliştirmeye kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Özellikle orman kaynaklarının planlanmasında ve yönetiminde çok boyutlu karar verme metotlarından yararlanılmaktadır. Bu tekniklerden biri olan CPM/PERT tekniği ile ormancılıkta pek çok iş akışını zaman ve maliyet açısından planlamak mümkündür. CPM/PERT tekniğinin ormancılık faaliyetlerinde kullanılabileceği alanlar şunlardır: 1. Orman amenajman planlarının düzenlenmesinde, 2. Orman envanter çalışmalarının yapılmasında, 3. Ağaçlandırma projelerinin gerçekleştirilmesinde, 4. Orman köylerine verilen kredilere ilişkin proje kontrol ve denetiminde, 5. Çeşitli yol ve diğer transport tesis ve taşıtlarının proje uygulamalarında, 6. Hizmet binası, fabrika, atölye ve garaj gibi çeşitli inşaatların yapımında, 7. Ulusal park çalışmalarının uygulanmasında, 8. Fidanlık faaliyetlerinin planlanması çalışmalarında, 9. Yangın ekonomisinin değerlendirme sisteminin oluşturulmasında, 10. Silvikültür planlarının yapımında ve silvikültürel faaliyetlerin uygulanmasında, 11. Tali ürün planlarının yapılmasında, 12. Ekoturizm planlarının yapımında ve plan içeriğindeki çeşitli faaliyetlerin tamamlanma zamanlarının belirlenmesinde, 13. Orman işletmelerinde odun hammaddesi üretiminin zaman ve maliyet açısından planlanmasında kullanılmaktadır. Ormancılık faaliyetlerinde kullanılan CPM/PERT tekniği ile ilgili ülkemizde öne çıkan çalışmalar ise aşağıda verilmiştir. Eraslan (1971), orman amenajman planı yapmak amacı ile ormanda yapılan envanter çalışmalarının ve bu envanterle ilgili 2013 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 15

18 UZMAN SAHASI olarak büroda yapılan değerlendirmelerin amaç, zaman, eleman, mekan ve ödenek faktörlerine göre düzenlenmesinde ve denetlenmesinde bu metotlardan yararlanılabileceğini söylemektedir. Sun (1972), CPM ve PERT in ormancılığın hemen hemen bütün faaliyetlerinde kullanılabileceğini ifade etmiş ve geniş sahada yapılan orman envanterine ilişkin işlemlerin yürütülmesi sırasında gerekli zamanın hesaplanmasına dair bir örneği bu amaçla vermiştir. 754 günde tamamlanacağı hesaplanan projede orman envanter çalışmasında uygulanacak temel faaliyetleri belirleyerek 1 den 42 ye kadar numaralandırmış ve faaliyetler arası ilişkileri saptamış ayrıca her bir faaliyetin tamamlanması için gerekli olan zamanları belirleyerek projenin kritik yolunu oluşturup şebeke diyagramını çizmiştir. Kalıpsız (1973), ormancılık problemlerini gözetilen gayeye göre değişik çözümlerden en elverişlisini seçmek ya da tesadüfi etkiler karşısında en büyük kazancı veya en az kaybı sağlayacak çözümü bulmak için çeşitli matematik metotlarından faydalanmak, bununla birlikte aynı hedefe yönelen çeşitli faaliyetleri planlamak üzere iş şebeke analizini kullanma ihtiyacı duyulduğunu ifade etmektedir. Akesen (1977), ülkemizde ulusal park kuruluş projelerinin uygulanmasında yapılan planlama hatalarından bahsetmiştir. Planlama hatalarının; kuruluş çalışmalarının tasarlanan sürede bitirilmemesine, dolayısıyla gereksiz para ve zaman kaybına yol açtığı, bunun yanı sıra ulusal park içinde topluma sunulan hizmetlerin amaçlanan düzeyin çok altında olmasına ve yeni sorunların ortaya çıkmasına neden olduğu belirtilmiştir. Ülkemizdeki park çalışmalarında ortaya çıkan planlama, yöneltme ve denetleme eksiklikleri ile bunların oluşturduğu sorunların bir an önce giderilebilmesi için PERT yönteminden ulusal park projelerinin tüm aşamalarında yararlanma yoluna gidilmesinin olumlu sonuçlar vereceğini bir örnekle göstermiştir. Asan (1981) çalışmasında, orman amenajman planlarının yapımında CPM/PERT tekniğinin kullanışını örnek şebeke diyagramı üzerinde açıklamıştır. Buna göre; sırasıyla amenajman planı yapmak için gerekli olan faaliyetler ve aralarındaki ilişkiler belirlenmiş, faaliyetlerin zaman sınırları tespit edilmiş, şebeke diyagramı oluşturularak kritik yol yardımıyla proje süresi 313 gün olarak hesaplanmıştır. Böylece CPM/PERT tekniğinin orman amenajman planlarının yapımında kullanılması sayesinde 87 günlük zaman tasarrufunun sağlanabileceği öngörülmüştür. Erkan (1988) tarafından PERT tekniğinin orman fidanlıklarında uygulanabilirliği ele alınmış, fidan üretim süreci PERT zaman uygulama planı çerçevesinde anlatılmıştır. Fidan üretim sürecinin bir modelle temsil edilmesi ve ilgili yöneticilere yol göstermesi açısından PERT tekniğinin diğer ormancılık faaliyetlerinde olduğu gibi orman fidanlıklarında da kullanılabileceği bir örnekle gösterilmiştir. 76 faaliyetten oluşan projenin en erken 617 günde bitirileceğini, gerektiği takdirde projenin başlangıcından herhangi bir yerine kadar yapılacak işlerin istenilen bir tarihte bitme olasılığının hesaplanabileceğini belirtmiştir. Ayrıca projenin tamamlanması bakımından önem arz eden kritik yol tayin edilerek şebeke diyagramı çizilmiş ve proje uygulayıcısının kaynakları etkin bir şekilde kullanması sağlanmıştır. Göksu (2010) ise, devlet orman işletmelerinde odun hammaddesi üretiminin PERT tekniği ile planlanmasını incelemiştir. Araştırma alanında üretime verilmek üzere damgalanan toplam 166 adet ve 1.066,186 m 3 göknar ve kayın ağacı bir proje olarak kabul edilmiştir. Araştırmada, üretime esas etanın belirlenmesinden başlayarak ürünün son depoya nakli ve satışa hazır hale getirilmesine kadar geçen süreçte çeşitli aşamalardan oluşan odun hammaddesi üretim faaliyetlerinin hiyerarşik yapısı belirlenmiştir. Daha sonra faaliyetler arası ilişkiler ortaya konulmuş, her bir aşamadaki faaliyetlere ilişkin zamanlar ölçülerek, beklenen tamamlanma zamanlarına bağlı olarak maliyetler ve izlenmesi gereken kritik yol tayin edilip şebeke diyagramı çizilmiştir. Buna göre projenin 97,50+4,76 günde bitirileceği saptanmış ve normal üretim çalışmalarına göre projede 12 günlük bir tasarruf sağlanacağı öngörülmüştür. Ayrıca OGM verilerine göre hesaplanan birim üretim maliyetlerinin, araştırma alanında yapılan ölçümlere göre hesaplanan birim üretim maliyetlerinden; göknar da 4,42 TL/ m 3 (-%7,0) ve kayında 3,18 TL/m 3 (-%4,1) olmak üzere daha düşük olduğu saptanmıştır. Dolayısıyla odun hammaddesi üretim projesi kapsamında orman köylüsüne toplamda (-%6,5) daha az ödeme yapıldığı ve bu tür farklılıkların ortaya çıkmaması için yöresel koşullara göre maliyet hesaplarının yapılması gerektiği sonucuna varmıştır. 6. SONUÇ Proje planlanması alanında şebeke analizine dayalı yöntemler önemli bir yer teşkil etmektedirler. Şebeke analizinde, proje bir bütün olarak ele alınmakta, faaliyetlerin bu bütünlük içindeki 16 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2013

19 karşılıklı ilişkileri ortaya konularak büyük ölçekli projelerin güncel tekniklerle planlanması mümkün olmaktadır. Hızlı bir şekilde kalkınabilmek, gelişmiş ülkeler düzeyine çıkabilmek ve onlarla rekabet edebilmek için projelerin en kısa sürede ve en az maliyetle gerçekleştirilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle çağdaş planlama tekniklerinden ve bu tekniklerin uygulanabildiği teknolojilerden yararlanmak kaçınılmaz bir zorunluluktur. Bu çalışma şebeke (network) analizine dayalı tekniklerden CPM/PERT tekniğinin mevcut ve olası kullanım alanları ortaya konularak bu alanlarda çalışacaklara yol göstermek amacıyla ele alınmıştır. Son yıllarda bilgisayar kullanımının artmasıyla birlikte, ormancılık araştırmalarında bu tekniklerin yaygın olarak kullanılmaya başladığı anlaşılmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma amaçlarına ulaşmada ormancılığın hemen her alanında olduğu gibi, özellikle orman kaynaklarının planlanması ve yönetimi sürecinde çok boyutlu karar verme tekniklerinden yararlanmak büyük önem arz etmektedir. Özellikle orman kaynaklarının planlanması ve yönetimi çok boyutlu bir yapı göstermektedir. Dolayısıyla çok boyutlu karar verme teknikleri orman kaynaklarının yapısına uygun düşmekte ve bu tekniklerin kullanımıyla orman kaynakları yönetiminde daha anlamlı kararlar ve çözüm önerileri oluşturulabilmektedir. Ayrıca bu tekniklere orman kaynaklarının işlevsel bölümlenmesi ve bunların işletim amaçlarının saptanması gibi sosyo-ekonomik konuların yanı sıra biyolojik, ekolojik, teknik ve yönetsel alanlarda karar vermede ve bilimsel yasa koymada yaygın olarak başvurulmaktadır. Böylece kısıtlı olan orman kaynaklarından topluma en fazla mal ve hizmet sunmanın ve dolayısıyla toplumsal refahı artırmanın yolu çok boyutlu karar verme tekniklerinin kullanılmasıyla mümkündür (Daşdemir ve Güngör 2002). KAYNAKLAR Akesen A (1977) PERT Yönteminin Ulusal Park Kuruluş Çalışmalarında Uygulanması. İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, 27 (2): Anderson E B ve Hales R S (1986) Critical path method applied to research project planning: Fire Economics Evaluation System (FEES). Pacific Southwest Forest and Range Experiment Station, Forest Service, US Department of Agriculture, 12 p. Asan Ü (1981) Kritik Yörünge Metodu (CPM) ile Programları Değerlendirme ve Gözden Geçirme Tekniği (PERT) nin Tanıtılması ve Amenajman Planı Yapımında Kullanılması. İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, 31 (2): Barak O (1999) Büyük Ölçekli Projelerde Planlama ve PERT Tekniği Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış), GÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Ankara, 231 s. Çetmeli E (1982) Yatırımların Planlanmasında Kritik Yörünge (CPM) ve PERT Metotları. Teknik Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 160 s. Daşdemir İ ve Güngör E (2002) Çok Boyutlu Karar Verme Metotları ve Ormancılıkta Uygulama Alanları. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 4(4): Daşdemir İ (2005) Orman Mühendisliği İçin Planlama ve Proje Değerlendirme. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Yayınları, Üniversite Yayın No:30, Fakülte Yayın No:16, Bartın, 168 s. Demir H ve Gümüşoğlu Ş (1994) Üretim İşlemler Yönetimi. 4. Baskı, Beta Basım Yayım, İstanbul, 756 s. Eraslan İ (1971) Orman Amenajmanı Ders Kitabı. İÜ Orman Fakültesi Yayınları No: 169, Kurtulmuş Matbaası, İstanbul, 488s. Erkan N (1988) Bir Orman Fidanlığındaki Faaliyetlerin PERT Metodu İle Planlanması. Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış), İÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, İstanbul, 70 s. Göksu E (2010) Devlet Orman İşletmelerinde Odun Hammaddesi Üretiminin PERT Tekniği İle Planlanması (Ardıç Orman İşletme Şefliği Örneği). Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış), BÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Bartın, 117 s. Gülerman A (1970) PERT/Maliyet Tekniği İşletmelerde Bir Yönetim Aracı Olarak Kullanılması. Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Yayın No:37, Ankara, 147 s. Halaç O (2001) Kantitatif Karar Verme Teknikleri (Yöneylem Araştırması). 5. Baskı, Alfa Basım Yayım Dağıtım, Alfa Yayınları No: 222, Dizi No:023, İstanbul, 580 s. Karadeniz C Ö (2007) PERT-CPM ile Proje Planlama, Değerlendirme ve Bir İşletme Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonometri Anabilim Dalı, İstanbul, 86s. Kalıpsız A (1973) Ormancılıkta Matematiksel Modeller ve Yöneylem Araştırmaları. İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri B 23(1). Levin R I ve Kirkpatrick C A (1973) PERT ve CPM ile Planlama ve Denetim, ODTÜ İdari Bilimler Fakültesi, 2. Baskı, Yayın No: 12, Ongun Kardeşler Matbaası, Ankara, 225 s. Martino R L (1965) Proje İdaresi ve Kontrolü: Cilt 1 Kritik Yolun Bulunması. (Çev. C. Cahit Yalgın), Ankara, 144 s. Sun O (1972) Ormancılık Çalışmalarında Yürütülecek Projelere İlişkin Birbirini İzleyen İşlem Akımlarının Düzenlenmesi Ve Değerlendirme Yöntemleri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi 18 (2): Tekin M (1993) Kantitatif Karar Verme Teknikleri. Arı Ofset Matbaacılık, Konya, 270 s. URL-1 (2009) microsoft.com/tr-tr/project-help/ HP aspx, Microsoft, Kritik Yol Hakkında, 25 Haziran OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 17

20 UZMAN SAHASI Yaylacık Araştırma Ormanı Vejetasyonunun Floristik ve Bazı Toprak Özellikleri * BÖLÜM-2 Dr. Münevver ARSLAN Orman Toprak ve Ekoloji Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü Yrd. Doc. Dr. Neslihan ERDOĞAN Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Prof. Dr. Osman KETENOĞLU Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Karışık Ormanlar 1-Fagus orientalis-abies normanniana subsp. bornmuelleriana orman topluluğu: Alanın büyük bir kısmında, daha çok kuzeydoğu, kuzeybatı, doğu ve güneydoğu bakılarda, genellikle granit ve kireçtaşı üzerinde ayrıca kireç çimentolu breş ve kalkşist üzerinde, Doğu kayınının içinde tek tek veya bazen gruplar halinde Uludağ göknarının (A. nordmanniana subsp. bornmuelleriana) karışıma girdiği bu karışık ormanlar, metreler arasında yer almaktadır. Toprak tipi boz esmer ve pseudogleyli boz esmer orman toprağı olup toprak kumlu balçık, kumlu killi balçık, kumlu kil ve killi balçık türündedir. ph 4,5 ile 5 arasında değişmekle birlikte bazı alanlarda 7 ye kadar çıkmaktadır. Bu alanlarda özellikle 1500 m den sonra az da olsa Uludağ göknarının Doğu kayınına göre hakim olduğu yerler mevcuttur. Göknarın Doğu kayınına göre daha yoğun olduğu alanlar, araştırma ormanının en yüksek noktası olan Keçikıran Yaylası (1615 m) ve Keçikıran T. (1650 m) mevkiilerinde bulunmaktadır. Kayın-göknar karışımı alanlarda yer yer metreler arasında kuzey ve ara yönlerinde mor çiçekli orman gülünün hakim olduğu bir çalı katı da bulunur. Yine çalı katında küçük alanda kireçtaşı anakayalar üzerinde L. officinalis de yer almaktadır. Ot katında önemli oranda bulunan türler, Festuca drymeja, Cardamine impatiens var. pectinata, Galium odoratum, Rubus hirtus, * Yazının birinci bölümü Yıl 49, ci sayıdadır. Trachystemon orientalis, Dryopteris flix-mas, Galium rotundifolium, Calamintha grandiflora, Circium hypoleicum, Euphorbia amygdaloides var. amygdaloides (sütlüot, zerena) ve Geranium robertianum (dağ ıtırı) dur. 2-Fagus orientalis-pinus sylvestris-rhododendron ponticum subsp. ponticum orman topluluğu: Toprağın A el horizonundaki ph 4,33 olup, toprak şiddetli asidik karakterdedir. Toprak türü kumlu balçık ve kumlu killi balçıktır. Kayın ve sarıçamın hemen hemen eşit oranlarda karışım oluşturduğu ve alt tabakada mor çiçekli orman gülünün hakim olduğu bu topluluk, podzolik-boz esmer orman toprağı üzerinde yer almaktadır. Alanın batı kısımlarında, metreler arasında sınırlı alanlarda ender rastlanan bir fizyonomi göstermektedir. Orman gülü bu toplulukta çalı katının egemen türü olup, örtüş oranı %90 ile %100 arasında değişmektedir. 3-Fagus orientalis-abies normanniana subsp. bornmuelleriana-pinus sylvestris-pinus nigra subsp. nigra var. caramanica orman topluluğu: Araştırma ormanının doğu kısmında kayın ve göknar karışık ormanlarına metreler arasında daha çok granit, bazen kireçtaşı, breş ve riyolit anakayalar üzerinde, güney, batı ve güneyin ara yönlerindeki bakılarda gelişim göstermektedir. Toprak türü kumlu balçık-kumlu killi balçıktır, şiddetli asidik reaksiyona sahip (ph 4,6) olup toprak tipi boz esmer orman toprağıdır. Karaçam ve sarıçamın genel olarak batı ve güney bakılarda eşlik ettiği alanlar da bulunmaktadır. Bu topluluk Kayın a göre daha kurak ortamlarda yer almaktadır. Bu çam türleri, karışım oluşturduğu bitki topluluğunun en üst tabakasındaki ağaç katını oluşturmaktadır. Yer yer Q. petraea subsp. iberica ağaç katına eşlik eder. Bu orman toplumunda F. drymeja, Pyrola chlorantha, Lathyrus laxiflorus subsp. laxiflorus, Genista lydia var. lydia (Manisa katırtırnağı) Galium paschale, ve Rubus hirtus ot katına önemli derecede eşlik eden türlerdir. Kayın ve Kayın-Göknar ormanlarında görülen türlerden R. ponticum subsp. ponticum ve Laurocerasus officinalis çalı katında bu toplulukta bulunmaz. Çalı katında sık rastlanmamakla birlikte Vaccinium arctostaphyllos bulunmaktadır. 4-Quercus petraea subsp. iberica-pinus nigra subsp. nigra var. caramanica ormanı: Doğu kayınının aksine daha kurak bakılarda (güney bakılar), çoğunlukla kapalılığı seyrek, tepe çatısı yer yer bozuk, düşük artıma ve gövde kalitesine sahip Q. petraea subsp. iberica nın (sapsız meşe) hakim olduğu ve münferit olarak karaçamın karışıma girdiği topluluklar güney, batı ve doğu bakılar ile bunların ara yönlerinde, metreler arasında, granit ve riyolit anakayalar üzerinde yer almaktadır. Toprak ph sı 5 ile 5,7 BİR ÖNCEKİ SAYIDAN DEVAM 18 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2013