K6 PRO-AKTİF YAKLAŞIM. Kısmet hazırlıklı olanı tercih eder Louis Pasteur

Transkript

1 BECERİ REHBERİ K6 PRO-AKTİF YAKLAŞIM Kısmet hazırlıklı olanı tercih eder Louis Pasteur

2 Birçok işveren, işçilerinden ne bekledikleri sorulduğunda çoğu zaman şunu söylerler: Ben onlardan proaktif olmalarını; sadece verilen görevleri yerine getirmelerini değil, aynı zamanda şirkete yararlı olacak öneri ve fikirlerle gelmelerini de bekliyorum. Proaktif yaklaşım becerisi, insanın kendisini çevreleyen dünyadaki doğal ilgilerini, proaktif olarak fırsatları arama, çeşitli faaliyetlerde yer alma ve çevremizde olanları etkileme yeteneğini inceler. Bu proje Avrupa Komisyonu nun desteğiyle finanse edilmiştir. Bu yayın sadece yazarın görüşlerini yansıtmaktadır ve komisyon burada yer alan bilgilerin kullanımından dolayı hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 2 2

3 I. PROAKTİF YAKLAŞIM HAKKINDA BİRKAÇ SÖZ Yaşadığımız bu dinamik zamanda, eğer bir şeyi başarmak istiyorsak aktif olmamız gerekiyor. Kendini ispatlamak, başarılı olmak ve kendini gerçekleştirmek isteyen kimse, ne olup bittiğiyle ilgilenmeli, özel ve iş hayatındaki etkinliklerde yer almalı ve problem çözümünde aynı yaklaşıma sahip olmalıdır. Proaktif yaklaşım, her zamanki olağan görevlerin üzerinde ve ötesinde kendini sorumlu hissetmek, istekli olmak demektir. Ayrıca, ortaya çıkan fırsatları fark etme, yeni alternatifler ve çözümler arama ve bunları uygulama yeteneğine sahip olmaktır. Proaktif kişi pes etmez: Engeller aşılmak için vardır. Bununla birlikte, proaktif tutum düşüncesizce bir eyleme atlamakla ya da her fırsatta kendini diğerlerinden öne çıkarmakla aynı değildir. Proaktif yaklaşım becerisine sahip insanlar, amirler ve işverenler tarafından aranırlar. Onlar yenilik getirir; bu da daha yüksek performansa ve insanlara daha iyi hizmet verme yeteneğinin artmasına yol açar, aynı zamanda kurumun atmosferini de geliştirir. Proaktif bir memur sadece kendini değil, diğerlerini de düşünür. Çoğu yönetici bu beceriyi en önemli yetenek olarak görmektedir! PROAKTİF YAKLAŞIM BECERİSİ Proaktif yaklaşım becerisi; insanın kendisini çevreleyen dünyadaki doğal ilgilerini, fırsatları proaktif olarak arama, çeşitli faaliyetlerde yer alma ve çevremizde olup bitenleri etkileme yeteneğini ele alır. Bu eğitim aşağıdaki özellikleri taşımaktadır: Problem çözmeye proaktif yaklaşım yeteneği (pasif bir şekilde diğerlerinin kararlarını beklemek değil) Beklenen düzeyin üzerinde olma yeteneği (kendi inisiyatifiyle) Çözümler, yeni faaliyetler ve alternatifler arama yeteneği Engellere veya başarısızlığa rağmen devam etme yeteneği Çeşitli seçeneklerin ve fırsatların farkına varma yeteneği Bütün bunlar proaktif yaklaşım becerisini ve kişinin tutumlarını geliştirmek için iyi bir nedendir. Ancak, kişinin bu iki gün içerisinde süper aktif yapılacağını vurgulamak gereklidir. Söz verdiğimiz şey, üzerinde düşüneceğiniz bazı kavrayış ve karşılaştırmalar kazanmanız için, denenmiş ve test edilmiş yöntemleri göstermek, diğerlerinin bunu nasıl yaptığını sunmaktır. Proaktif yaklaşım tutumunu değerlendirmek ve üzerinde çalışarak bunu daha da ileriye götürmek kişinin kendisine kalmıştır. Şu ifade gerçekten, ne kadar da doğrudur: Kısmet hazırlıklı olanın yanındadır. K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 3 3

4 İşte size, kurs boyunca karşılaşabileceğiniz, proaktif yaklaşım becerisiyle ilgili bazı bilgiler: Konu İşverenler, çalışanlarının proaktif yaklaşımından nasıl bir fayda sağlarlar? Farklı şirket kültürlerinde proaktif yaklaşım Motivasyon ve proaktif yaklaşım Abraham Maslow a gore motivasyon piramidi Motivasyonun niteliği Bir şeyi şimdi yapmak için 20 neden Kendi kendini motivasyon için önemli bir tavsiye Reaktif yaklaşımdan proaktif yaklaşıma Girişkenlik Soru sorma SPIN (Situation, Problem, Implication, and Need) sorgulama tekniği Açıklama Bu bölüm, şirketlerin eleman seçerken proaktif yaklaşımı neden önemli bir özellik olarak gördüklerini açıklamaktadır. Çalışanların proaktif yaklaşımının şirket için faydalarını özetlemektedir. Bu bölüm farklı türdeki şirket kültürlerini ve proaktif yaklaşımı yorumlama şekillerini sunmaktadır. Bu bölümde güdü, uyaran ve motivasyon kavramları sunulmakta ve motivasyon üzerindeki üç ana etki tanıtılmaktadır. Bu bölüm bizi A. Maslow un ünlü teorisine götürecek; eylemlerimizin arkasındaki basit ve karmaşık nedenlerin farkına varacağız. Bu bölümde kendi motivasyon mizaçlarına göre insanların tipolojisi tanıtılmaktadır. Ayrıca birey tiplerinin özellikleri ve onların eleştiri ya da övgüye reaksiyonları açıklanmaktadır. Bugün yapılabilecek bir şeyi yarına bırakanların en çok sığındıkları mazeretler listesi ve onlarla nasıl başedileceği Bu bölümde, kendi iç motivasyonumuzun sürekli güçlendirilmesi gerekliliği vurgulanmakta ve kendikendini motive etmek için bazı önemli tavsiyeler üzerinde durulmaktadır. Bu bölümde proaktif ve reaktif yaklaşım arasındaki farklara göz atılacak ve nasıl proaktif olunacağı, nasıl proaktifliğe doğru adım atılacağı araştırılacaktır. Bu bölümde girişkenlik kavramı açıklanarak, temel girişkenlik hakları ve girişken davranışın pratik uygulaması ve kullanımı tanıtılacaktır. Bu bölümde, soru ortaya atma sanatının önemi ve avantajını bulacaksınız. Farklı tipteki soruları ne zaman kullanmanın uygun olacağını göreceksiniz. Bu bölüm SPIN soru sorma tekniğinin prensiplerini açıklamaktadır. Herkesin kendi küpü vardır. Olasılıkların ve fırsatların araştırılması Karar alma ve ben Karar verme süreci Karar verme ve risk Bu bölümde, kalıp tutumlar-klişeler ile bunların yararları/zararları ve kalıp tutumların nasıl kırılacağı incelenecektir. Olasılıkların ve fırsatların araştırılma metotlarının karmaşıklığı bu bölümde anlatılacaktır. Bu bölümde, karar almamızı etkileyen faktörlere bakılacaktır. Bu bölümde, karar verme süreci, bu süreçteki adımların tek tek atılması metotları ile birlikte tanımlanacaktır. Aynı zamanda, karar vermede yaratıcı ve analitik yaklaşımlar ayrımı yapılacak, bireysel karar ve grup kararı almanın farkları anlatılacaktır. Bu bölümde, hem bireysel hem de grup olarak, karar verme ve K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 4 4

5 risk arasındaki karşılıklı ilişkiler ele alınacaktır. Proaktif yaklaşımın önündeki engeller Zihinsel engeller Proaktif yaklaşımın önündeki engellerle nasıl başedilir Bu bölümde, hedeflerimizi gerçekleştirme çabalarımızı, proaktif yaklaşımımızı nelerin engellediği ve bu engellerin üstesinden nasıl gelineceği anlatılmaktadır. Bu bölüm, zihnimizdeki engeller kavramına açıklık getirmektedir. Bu bölümde, proaktif yaklaşımın önündeki engellerle nasıl başedileceği ile ilgili çeşitli yöntemler anlatılmaktadır. Pozitif düşünmek Bu bölüm, etrafımıza olumlu şekilde nasıl bakılacağını göstermekte ve dünyayı daha iyimser olarak nasıl algılayacağımız konusunda çeşitli ipuçları ve önerileri tanıtmaktadır. II. İŞVERENLER ÇALIŞANLARININ PROAKTİF YAKLAŞIMINDAN NASIL İSTİFADE EDERLER? Bu bölüm kurumların, kendilerine eleman seçerken, proaktif yaklaşımı neden önemli bir özellik olarak gördüklerini açıklamaktadır. Ayrıca bu bölümde, çalışanların proaktif yaklaşımlarının kuruma olan faydaları da özetlenmektedir. İş hayatında da, hayatta olduğu gibi, insiyatif almak ve sorunların ilerlemesini beklemeden önlem almak genellikle zor gelir. Sorunları ortaya çıktığında çözmek, çoğunlukla, etkin bir şekilde önleyici adımlar atmaktan daha pahalıya malolur. Çoğu kurumun çalışma şekli, müşterilerinin/hizmet sundukları kişilerin sorunlarını ancak şikâyetler geldiği zaman cevaplamaktır. Şöyle ya da böyle pasiftirler. Ancak proaktif yaklaşımdır ki, kuruma pek çok avantajlar kazandırır. Bir kurum, sahip olduğu maddi varlığın yanısıra, yönetim kadrosu ve çalışanlarından teşekkül etmektedir. Öyleyse bir kurum, çalışanlarının proaktif yaklaşımından nasıl fayda sağlamaktadır? 1. Bir kurumun (ya da aslında çalışanlarının) proaktif yaklaşımı daha kaliteli bir hizmet vermesine neden olur: Bir kurum, müşterinin/vatandaşın ihtiyacını ne kadar hızlı çözmeyi başarsa da, pasif bir yaklaşım benimsenerek müşteri/vatandaş bir sorun belirttiği anda, çözüm zaten gecikmiş demektir. Ancak, eğer kurum çalışanlarının proaktif bir yaklaşım uygulaması var ise sorunları, vatandaşlar daha onları keşfetmeden, ortadan kaldırabilirler. Böyle bir tedbir, kendilerine hizmet sunulanların beklentilerini belirgin bir şekilde aşar ve kurumun onların memnuniyetiyle gerçekten ilgilendiğine dair net bir sinyal verir. Sonuçta, yüksek standarttaki hizmet rekabette belirleyici olur ve vatandaşların bağlılık duygusunu güçlendirir. 2. Bir kurumdakilerin proaktif yaklaşımı maliyetlerin azalması anlamına gelir: Üretim ya da hizmet sürecinde bir yerlerde yapılan yanlışlığın önceden farkına varan proaktif bir elemanın olduğu durumu düşünün. Çalışma arkadaşlarını, aksi halde, sonradan yapılacak düzeltmeler üzerinde gereksiz yere kaç saat çalışmaktan (ve ayrıca, maliyeti kurum tarafından ödenecek zamandan) kurtaracaktır? Ya da örneğin, çalışma sürecinin nasıl daha verimli hale getirileceğine ilişkin bir teklifi hazırlayarak kurumuna sunan proaktif bir çalışanın olduğu ortamda maliyetten ve zamandan yapılacak tasarrufu düşünün. K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 5 5

6 3. Kurumun proaktif yaklaşımı sayesinde daha fazla müşteriye/kişiye hizmet verilebilir: Daha önce de bahsedildiği gibi, proaktif bir yaklaşım sayesinde bir kurum oldukça fazla zaman tasarrufu yapabilir. Aynı sayıdaki çalışanlarla daha fazla üretim ve hizmet sağlayabilir ve daha fazla kişiye hizmet götürebilir. 4. Proaktif bir yaklaşım, toplumun bir bütün olarak sürekli gelişimine yol açar: Proaktif bir yaklaşım sayesinde, halkın isteklerine her zaman tepki vermeyen toplumda proaktif yaklaşım uzmanları, sıradan sorguları cevaplamak ve ateşi söndürmek yerine, daha karmaşık ya da acil konuları çözmek için zaman ayırabilir. Bu şekilde, onlar da kendi bilgi ve niteliklerini daha iyi kullanacaklardır. Üstelik proaktif çalışanlar niteliklerini sürekli artırmayı hedefler. Toplum bu şekilde, genel olarak durmadan ilerlemekte ve gelişmektedir. 5. Çalışanların proaktif yaklaşımı kurumsal bir atmosfer geliştirilmesine katkıda bulunur: Proaktif çalışanlar, faaliyetlerini sadece üretim/hizmet sürecine doğru değil; bir birlerine de yönlendirirler. Zamanında fark edilen yanlışlıklar sayesinde, karşılıklı olarak zaman tasarrufu ve diğer daha önemli konulara zaman ayırmak için ortaya çıkan fırsatlardan bahsetmiştik; fakat şimdi de iş ve meslek dışındaki faaliyetler üzerine de bir kaç kelime ekleyelim. Proaktif bir eleman daima bir adım ileridedir, sadece kendisini değil diğerlerini de düşünür ve yaptığı faaliyetlerin herkese yararlı olmasını ister. Kurumsal geziler ve diğer beraberlikler, kurumsal ilişkileri güçlendirmenin bir yolu olabilir. Bununla birlikte proaktif yaklaşım, eğer doğru bir şekilde amaçlanırsa, sadece kuruma değil, o kurumda çalışanlara da avantajlar sağlar. Bu ister tasarruflar için finansal bir ödül şeklinde; ister faaliyetten yararlananlar tarafından övgü ve memnuniyet şeklinde; ya da sadece faydalı olduğu ve bir şeyler bildiği duygusu şeklinde olabilir. III. FARKLI KURUM KÜLTÜRLERİNDE PROAKTİF YAKLAŞIM Farklı kurum kültürü tipleri ve proaktif yaklaşımı yorumlama şekilleri. Hiyerarşik kurum kültürü Hiyerarşik bir kurum kültüründe yapılar, işlevler ve sorumluluklar açık bir şekilde belirlenmiştir. Her şey için kurallar ve standartlar vardır. İnsanlar ağırlıklı olarak operasyonel işlemlere/çalışmaya odaklanmıştır; stratejiye daha az zaman ayrılır. Yürütme gücüne sahip olan yönetim kurumun stratejisini ve politikasını belirler. Diğer çalışanlar, kurum kararlarının alınmasına katılım konusunda pek fazla seçeneğe sahip değillerdir. Bu tür bir örgütlenmenin avantajı, mantıki düzeni ve şeffaflığıdır. Herkes kendi yerini, görevini ve kiminle muhatap olacağını bilir. Ancak buradaki tehlike, karar almanın yavaş işlemesi ve esnekliğin olmamasıdır. Bu nedenle, böyle bir örgütlenmede geri bildirim sağlanması önemlidir. Eğer bilgiler (örneğin, ordudaki gibi) yukarıdan aşağıya doğru emirler şeklinde veriliyorsa sorunlara yol açabilir. Hiyerarşik bir kurum kültüründe, proaktif yaklaşım sınırları kesin olarak tanımlayan kurallar ve standartlarla çatışabilir. Eğer bir çalışan kendi sorumluluğu dışında bir şeye kalkışırsa, yetkilerini aşan bir değişiklik hatta stratejik bir durum değişikliği başlatır ve üstlerine karşı muhalif durumda kalabilir. Otokratik kurum kültürü Bir kişi veya muhtemelen küçük bir grup her şeye karar verir. Denetim ve kontrole bir sürü zaman harcanır. Üstler ve astları arasındaki temas, esas olarak, üstlerin girişimiyle gerçekleşir. Tavsiye ve talimatları, emir ve görüşleri bir amir verir. Avantajı, kurumun gereksiz bürokrasi yükünden kurtulmasıdır; karmaşık bir hiyerarşik yapı olmaması sayesinde kararlar hızla verilir. Bu durum, değişiklikler meydana geldiğinde bir rekabet avantajı K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 6 6

7 oluşturmaktadır. ( Demokrasi ve hız her zaman el ele gitmez İngiliz atasözü.) Diğer taraftan böyle bir sistem, eğer gücü elinde bulunduran merkez (kişi ya da grup) yanlış bir karar verirse, kurumu riske atabilir. Böyle bir kurumdaki atmosfer tipik bir korku ve güvensizliktir. İnsanlar fikirlerini açıkça ifade etmekten korkarlar. Bu çeşit kültür daha çok küçük şirketlerin özelliğidir. Otokratik bir kurum kültüründe çalışanların proaktif yaklaşımı, otoritenin bunu belirli avantajlar sağlamasından dolayı tavsiye etmesi veya bizzat onaylaması durumu hariç, pratik olarak işe yaramaz, sakattır, Demokratik kurum kültürü Daha açık bir örgütlenme ve düz bir hiyerarşik yapının tipik bir örneğidir. Belli bir alanda daha fazla teknik deneyime sahip olan kişi kararları alır. Belirli bir proje üzerinde çalışırken alt kademedeki bir kişinin, kendisini bir anda üstündeki bir yöneticinin rolünde bulması alışılmadık bir durum değildir. Çalışanlar karar verirken ve işlerini yaparken serbesttirler. İnformal ilişkiler daha ağırlıklıdır. Bu durum aynı zamanda, çalışanlar arasında çeşitli kişisel sürtüşmelerin doğmasına yol açması nedeniyle hem bir avantaj hem de bir tehdittir. Bu durum kurumun işleyişini tehlikeye sokabilir. Bu kültürde yöneticiler, çalışanları tarafından kolaylıkla ulaşılabilirler; yöneticiler onlara yeterli özeni gösterirler. Böyle bir kültürün avantajı esnekliğidir, değişen çevreye çabucak uyum sağlar. Çalışanlar, büyüyüp gelişebilecekleri böyle bir atmosferde kendilerini elbette iyi hissederler ve orada çalışmaktan mutluluk duyarlar. Bunun tehlikesi yetersiz kontrol olabilir. Çalışanların bağlılığı iç adaletsizlik tarafından tehdit edilebilir. Demokratik bir kurum kültürü, çalışanlarının proaktif yaklaşımı için uygun bir ortam/arka plan sunar. IV. MOTİVASYON VE PROAKTİF YAKLAŞIM Bu bölümde güdü/saik, uyaran/uyarıcı ve motivasyon kavramları sunulmakta ve motivasyon üzerindeki üç ana etken tanıtılmaktadır. Bizi proaktif kılan müthiş içsel gücü nerede bulabiliriz? Herkesin bir şeyi niçin yaptığına, niçin belli bir yolu takip ettiğine dair kendi içsel nedenleri vardır. Bu yüzden, farklı insanların, faaliyetleri için farklı nedenleri vardır. Aynı zamanda, yaptıklarımız pek çok dışsal etken tarafından da etkilenmektedir. Güdü, bir etkinliğe yönelik içsel bir itici güçtür. Bir güdü örneğin, başarıya ulaşmak için çalışma, tanınma, kendini gerçekleştirme, başkaları ile ortak çalışma, finansal güvenlik, emniyet ve güven duygusu vs olabilir. Uyarıcı, arzumuzu bir faaliyete doğru değiştirecek olan dışsal bir itici güçtür. Tipik bir uyaran, bir finansal ödül, övgü veya başkaları tarafından tanınmadır. Motivasyon kavramı ise iki anlama gelmektedir: Bir taraftan, arzu edilen güdüleri oluşturacak faaliyetler için bir etiket; diğer taraftan da bir kimsenin kendisini güdülerin etkisi ile ilgili olarak bulduğu durumun adıdır. Bir kişinin, kendini belli bir faaliyete hazır hissetmesi anlamında motivasyon, üç önemli etkenin bir karışımı olan belli ve özel bir anda olmaktadır. Bunlar: o kişinin huyu, ihtiyaçlarını karşılama hususundaki durumu ve o andaki ruh halidir. K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 7 7

8 UYARICI GÜDÜ MOTİVASYON MOTİVASYONEL ORTAM İHTİYAÇLARIN HİYERARŞİSİ RUH HALİ Motivasyonla bağlantılı olarak anlık ruh hali, düzenli-tertipli olmaktan hoşlanan birisinin bile, bir gün temizlikten bıkması ve canının karmaşa istemesi dir. Gene de kısa bir süre sonra bundan vaz geçecek ve temizliğe başlayacaktır. Diğer önemli etkenler de şunlardır: uzun dönemde kendimizi içinde hissettiğimiz etki, kendi ihtiyaçlarımızın karşılanması durumu, ve motive edici ortamdır. Biz, iki etkiyi de ayrı bölümlerde ele alacağız. İlgili alıştırmalar: Bira etiketi Postanede suç K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 8 8

9 V. ABRAHAM MASLOW A GÖRE MOTİVASYON PİRAMİDİ Bu bölümde A. Maslow un ünlü teorisine daha yakından bakacak ve davranışlarımızın arkasındaki basit ve karmaşık nedenlerin farkına varacaksınız. Psikolog Abraham Maslow, yoğun olarak insan güdüleri üzerine çalışmıştır. İnsan ihtiyaçlarının, en temel olanlardan başlamak üzere, belli bir sırayla tatmin edildiğini keşfetti. Maslow a göre temel ihtiyaçlar, hayatta kalma, güvenlik ve emniyettir. Daha üst basamaklar ise, aidiyet ve tanınmadan başlayarak kendini gerçekleştirmeye kadar gider. Bu ihtiyaçların hiyerarşik sıralaması bir piramit oluşturur. En temel ihtiyaçlar piramidin alt basamağında yer alır, daha üst düzeydeki ihtiyaçlar ise tepede yer alırlar. Bu ihtiyaçlar piramidi bize, içsel enerjimizi nasıl çoğaltacağımız ve yönlendireceğimizi ortaya çıkarmada, örneğin girişimcilik kapasitesinin güçlendirilmesi ile ilgili olarak yardım eder. BİR ÇALIŞMA ORTAMINDA MOTİVASYON PİRAMİDİ Kendini gerçekleştirme (Bireysel potansiyeline ulaşmak) İtibar (kendine saygı ve başkalarının saygısı) Aidiyet duygusu (sevgi, şefkat, bir grubun parçası/üyesi olmak) Güvenlik ve emniyet (sığınak, tehlikeden uzak olmak) Fizyolojik ihtiyaçlar (sağlık, gıda, uyku) 1. Fizyolojik ihtiyaçlar Temel ihtiyaçlar: Yeterli beslenme, uyku, içecek, giyinme. Yaşam alanı: Uygun çevre, ışık, sıcaklık, temizlik, mekân. 2. Emniyet ve güvenlik ihtiyacı. Emniyet: Gelir (maaş), mesleki güvenlik ve uygun bir mesleki ilerleme (kariyer) imkanı Araçlar: Elinin altında (hizmetinde) gerekli araç, alet ve yöntemlere sahip olmak 3. Ait olma ihtiyacı (Sosyal ihtiyaçlar) Kimlik: Bir kurumun hedefleri ile bütünleşme, bir gruba ya da takıma ait olma. İlişkiler: Amirler, meslektaşlar, müşteriler/vatandaşlar ve beraber çalıştıklarımızla ilişkileri geliştirmek. 4. Tanınma/itibar ihtiyacı Tanınma/itibar edilme: Kabul görme, değer verilme, dikkate alınma. Başarıya ulaşma: Hedefe ulaşma, görevleri tamamlama, amacı gerçekleştirme. K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 9 9

10 Öz değerlendirme: Yeteneklerine güvenme, kendi portresini çizme. Pozisyon, saygı ve rol: Yetenekleriyle orantılı bir rol oynama, belirli bir konuma sahip olma. 5. Kendini gerçekleştirme ihtiyacı Etkileme: Kendi düşünceleriyle uyumlu bir çevresel ortam oluşturma, kişisel otoritesini ilerletme. İlgi: İlham verici, cazip ve ilginç uğraşılara sahip olmak. Kendini gerçekleştirme: Yeteneklerini uygulama. Neler olduğunu bilip anlama: deneme, analiz etme, tecrübe etme, anlama, vs. İlgili alıştırmalar: Bira etiketi Postanede suç VI. MOTİVASYONUN NİTELİĞİ/YAPISI Bu bölümde, motivasyonel niteliklerine (huylarına) göre insan tipolojisi üzerinde durulmaktadır. Aynı zamanda birey tiplerinin özellikleri ile eleştiri veya övgüye gösterdikleri tepkileri de ele alınmaktadır. Motivasyonel yapı ya da mizaç-huy; dört motivasyonel tipten birine ait, uzun dönemli, değişmez bir özelliktir. Yani bazı insanlar rekabeti sever, bazıları eğlenceyi sever, bazıları bir ekip-takımla çalışmaktan hoşlanır, bazıları da titizlik, hassasiyet ve düzen içinde çalışmayı tercih eder. Motivasyonel yapı, insanları motivasyonel açıdan sınıflandırmak için iki faktörü kullanır: İnsanlar bu iki boyuta gore belirgin bir şekilde ayrılırlar: Birincisinde, insanlar ya sonuca odaklanırlar (gerçekçi, somut ve amaca yönelik tarafa), ya da ilişkilere (usule yönelik ve insan ilişkileri tarafına). İkinci factor ise, insanların risk alma, zorlukları üstlenme ve belirsizliği seçme eğiliminde mi yoksa kesinlikle emniyet ve güven arayışında mı olduklarını ortaya koymaktadır. K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 10 10

11 MUCİTLER Özellikleri: Sorunların çözülmesine odaklı, risk almaya isteklidir. Kesinlikle bağımsızlığa ihtiyaç duyar. Otorite ile mücadele eder. Strese dayanıklıdır. Sonuçların söz konusu olduğu yerde sabırsız olma eğilimindedir. Değişime iyi tepki verir. Çalışırken başkasının desteğine ihtiyacı yoktur, başkalarını daha çok işini zorlaştıran bir factor olarak görür. Övgüye karşı reaksiyonları: Kabul eder ve çoğu zaman Evet, biliyorum. Öyleyimdir der. Eleştiriye reaksiyonları: Genellikle Biliyorum diye tepki verir. Sinirlenir ya da karşı saldırıya geçer. CAZİPLER-ÇEKİCİLER Özellikleri: Deneyimi ve başkalarıyla birlikte çalışmayı sever. Olağanüstü çaba sarfedebilir. Gene de insanlar onun için işin sonucundan daha önemlidir. Açık ve eğlenceli olma eğilimindedir. Ayrıntılardan ve denetimden hoşlanmaz ve ayrıca fiziksel zorlukları da sevmez. Stres altında iken bahaneler üretme ve sorumluluktan kaçınma eğilimi vardır. Övgüye karşı reaksiyonları: Genellikle, abartılı bir açıklamayla tepki verir: Hiç de kolay değildi. Bak, nasıl yaptığımı sana anlatayım. Umarım, gerekli olduğu zaman bunu hatırlarsın. Eleştiriye reaksiyonları: Kimse eleştiriden hoşlanmaz ve bu tipler de hakikaten ondan nefret eder. Kaale almamaya çalışır. Bazen karşı saldırıya da geçer ama kendini mucit ten daha fazla control eder. KOORDİNATÖRLER Özellikleri: Kişiler arası ilişkilerde güvenlik ve uyum üzerinde durur. Grubun işbirliğine ve bir ekip-takım olarak çalışmasına ilgi duyar. Diğerlerini dinler ve başkalarının problemlerine karşı ilgilidir. Başkalarının fikirlerine saygı duyar. Değişiklikleri sevmez ancak takım kabul ederse, değişikliği kabul eder ve saygı duyar. Çatışmasız yaşamayı tercih eder. Stresten hoşlanmaz ancak üstesinden gelebilir ve ondan uzaklaşabilir. Başkalarının desteğini bekler. Övgüye karşı reaksiyonları: Diğerlerinin başarılarını vurgular hatta övgüde bulunan kişinin meziyetlerinden bahseder. Eleştiriye reaksiyonları: Dikkat ve sabırla dinler. Kimsenin itiraz etmeyeceği bir durumda bile muhtemelen eleştiriyi kabullenir. Kimsenin mükemmel olmadığının (hatasız kul olmaz) farkındadır. AYRINTICILAR Özellikleri: Güvenlik ve sonuç insanlar arasındaki ilişkilerden daha önemlidir. Kişinin kendi mükemmelliğinin (kendini mükemmelleştirmesinin) peşindedir. Son derece organize ve düzen içinde çalışmayı, açık ve doğru şekilde verilen görevleri, net talimatları sever. Genelde amirlerine, onlarla aynı fikirde olmasa bile, saygılıdır. Kriterlere gore analiz edebilir ve hüküm verebilir. İnsanlarla uğraşmayı sevmez. İnsanlarla işbirliği yapması gerektiği zaman kendisine benzeyen kişileri arar. Değişimi sevmez. Aşırı stress altında gerginlik duyar hatta panikler ve sinirsel olarak çöküntüye girebilir. Övgüye karşı reaksiyonları: Bunun için teşekkür eder ve takdirlerini belirtir. K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 11 11

12 Eleştiriye reaksiyonları: Eleştiriyi kabullenmesi, onu haklı bulup bulmamasına bağlıdır. Haksız bir eleştiriyi diplomatic bir şekilde kabul ederken; haklı olanı da samimi bir üzüntü/pişmanlıkla kabul eder İlgili alıştırmalar: Postanede suç VII. BİR ŞEYİ HEMEN YAPMAK İÇİN YİRMİ NEDEN 1. Hoşuma gitmiyor. Mazeretler, mazeretler... Bir şeyi yapmak istemediğimiz zaman her zaman bir mazeret vardır. Ancak proaktif insanlar işleri ertelemezler. Onların sloganı şudur: Hemen şimdi yap. Bugünün işini yarına bırakanlar için bugün ne yapılabilir? İşte en sık kullanılan mazeretlerin bir listesi ve onlarla nasıl başedileceği: Kesinlikle. Fakat bugün hoşuna gitmeyen bu iş yarın ya da gelecek hafta daha mı hoşuna gidecek? Aslında değil. Belki daha da kötüye gidecek. Eğer hoşunuza gitmediği için bir işi yapmayı ertelerseniz, bu işle uğraşma konusundaki endişe ve kaygılarınız sadece artacaktır. 2. Bir saat içinde / yarın / bir hafta içinde hazır olması gerekiyor. Daha vakit var Evet, doğru. İşte bu yüzden, onu şimdi yapmak için vaktiniz var. Baskı altında değilsiniz, aceleniz yok ve nihayet ne kadar iyi olduğunuzu herkese gösterebilirsiniz. Yani, yeterince vaktiniz varsa. 3. Stres altında daha iyi performans gösteriyorum Bu bütün mazeretlerin anasıdır ve birazcık da gerçeklik payı vardır. Baskı altındayken en yüksek performansı gösterebiliriz. Ancak neden baskıyı bekliyorsunuz ki? Bu baskıyı şimdi kendiniz oluşturun o zaman! Birazcık öz disiplinle epey bir yol katedebilirsiniz. Görevinizi zamanında yapacak ve büyük ihtimalle, beklenmedik durumları ele almak ve düzeltmeler yapmak için bir miktar boş vaktiniz olacak. 4. Belki de kendi kendine çözülecektir. Bekleyip ne olacağını göreceğim. Ha, evet! Sadece bütün artıları ve eksileri göz önünde tutun. Belki de durum kendi kendini çözecektir, ya da çözmeyecektir ki, bu durumda başınız dertte demektir. Bu riski almak istiyor musunuz? 5. Bu işin yapılmasına gerek yok. Ve bunu anlamanın bir tek yolu var, öyle değil mi? 6. Gerekli araç, gereç, teçhizata sahip değilim. Bir alet veya ekipman getirmeyi unutmak bazen bilinçaltıdır. Bu birşeyden kurtulmak için bir savunma mekanizmasıdır. İhtiyacım olan şeye sahip değilim, bu yüzden karar veremiyorum. 7. Zor. Öyleyse ne yapmalı? Şüphesiz, daha önce pek çok zor durumlar geçirdiniz ve buda öyle. Eğer bir işi ertelersek daha mı kolaylaşacak? 8. Şimdi yapmayı canım istemiyor, içimden gelmiyor. Çok iyi. En azından, kendinize performansınızın ruh halinizden etkilenmediğini kanıtlayabilirsiniz. K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 12 12

13 9. Başım ağrıyor. Bu doğru olabilir, ya da gene olmayabilir. Sıklıkla başağrısı, yapılacak bir göreviniz olduğu zaman ortaya çıkar. Bir kez mücadeleyi başlattınız mı, ağrı aniden kayboluverir. 10. Daha sonra yapsam bir şey olmaz. Bu çok sık başvurulan ve en tehlikeli olan mazerettir. Bir şeyi ertelemek her zaman bazı sonuçlar taşır: İşin tamamıyla yapılabilme ihtimali azalır. Buna karşılık, görevin akamete uğrama/berbat olma olasılığı artar. Üstünlüğünüzü kaybedersiniz ve özgüveniniz kaybolur. Eğer bu kötü alışkanlığa düşerseniz, geleceğinizi etkileyebilir. 11. Zaten acelesi yok. Bazı insanlar itfaiyeci dir; yanan ateşe gelir ve sadece acil görevleri yaparlar. Sonuçta, uzun vadeli faaliyetlere vakit kalmaz. Her zaman kendi kendinize sormalısınız: Bunu sadece acil olmadığı için mi erteliyorum? Eğer ertelemeye devam ederseniz aniden, işin gerçekten acil hale geldiği bir aşamaya gelebilir ve bir krizle karşı karşıya kalırsınız. Sonra, artık çok geç olabilir. 12. Acı verecek. Sırf acı verebilir diye, dişçilerdeki delme işleminin hastaların diş tedavisine gitmeyi ne kadar geciktirdiğini bilmek ilginç olurdu. 13. Önce masamı düzenlemeliyim. Bu doğru olabilir de olmayabilir de. Eğer bu, kâğıt yığınını masanın bir tarafından diğer tarafına koymak veya sadece onları yeniden düzenlemek anlamında ise, o zaman belgeleri dosyalara koyun ve ofisinizin mobilyalarının tozunu biraz alın ve parlatın. Şimdi iki kere düşünün, yapmak istemediğiniz başka bir işten kaçmak için mi bunu yapıyorsunuz? 14. Sabah ola hayır ola! Genellikle hızlı bir karar oldukça uygun olacağından bazı şeyler hakkında iyi düşünmeniz gerekiyor. Boynunuzu kurtarabilecek sıradışı bir fikir ertesi gün, çok riskli bir şekilde sizi başından atar. Bu durumdan nasıl kurtulacağınızı düşünerek, her şeye sıfırdan başlarsınız. Zaman geçiyor ve sizin hala bir probleminiz var. 15. Gerçekten yapmak istiyorum ama hep unutuyorum. Unutkanlık iki anlama gelebilir. Ya bir şeyi yapmak istemediğiniz için unutuyorsunuz (borçlular daima alacaklılardan daha kötü bir hafızaya sahiptirler), ya da hatırlatacak bir sistemden yoksunsunuz. Not, ajanda, alarm veya bizzat size hatırlatacak birisi gibi. Eğer hafızanız bu derece kötüyse, onu tazeleyecek pek çok yollar da var. 16. Başlamadan önce bir mola vereyim. Bu bahanenin çeşitli şekilleri vardır: Başlamadan once bir sigara içeyim/ bir gazete okuyayım/ öğle yemeğine çıkayım... Çoğu durumda bu bir hatadır. İlk önce size gore daha hoş olanı, sonra da hoşlanmadığınız şeyi yapmamalısınız. Bunun yerine, hoşlanmadığınızdan başlayın, peşinden de hoşunuza giden şeyi yaparak kendinizini ödüllendirin. 17. Önce bir şey içmem gerekiyor Ve ateşe giden yol üzerindesiniz. Zor durumlarla başa çıkmak için (!) kullandığınız alkolü almadan bir şey yapamayacağınızı belirgin hale getiriyorsunuz. Şüphesiz, içkinin verdiği cesaretle çalışmak bir tarafa, konuşmayı bile beceremezsiniz. 18. Hava kötü K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 13 13

14 Mevsimler gelir, gider ve iklim değişir. Eğer çalışmak için masmavi bir gökyüzüne ihtiyacınız varsa, bahar sonu ve yaz dışında bir şey yapmanız çok zor. 19. Bugün hava çok güzel....o kadar güzel ki, çalışmak israf olurdu. Basitçe iki yol vardır: İyi, kötü. Her şey olabilir Artık çok geç İşte bu zor. Hırsızlar içerdeyse kapıyı kilitlemek gereksizdir. Fakat nasıl girdiler? Kolay, çünkü kapıyı daha sonra kilitlemek için, yukarıdaki 19 bahaneden birini tercih ettiniz. Source: Copyright České vzdělávací centrum, İlgili alıştırmalar: 2. Bölüm: Motivasyon VIII. ÖZ MOTİVASYON İÇİN ÖNEMLİ TAVSİYELER Bu bölüm, kendi iç motivasyonumuzun sürekli güçlendirilmesi ihtiyacını vurgulamaktadır ve kendikendimizi motive etmek için bazı önemli tavsiyeler üzerinde durmaktadır. Bir şeyi istemekle bir şeyi yapmak aynı şeyler değildir. İnsanlar, bir şeyi istemek ve harekete geçme arasında büyük ölçüde farklılaşır. Pek çoğumuz ne istediğimizi ve hayallerimizi gerçeğe dönüştürmek için ne yapmamız gerektiğini biliriz. Fakat aynı zamanda, neden bunun üzerine gitmediğimize dair bir sürü de nedenimiz vardır. Bazen yeterli paraya veya zamana sahip değilizdir, bazen özel yetenek ve becerilerimiz eksiktir, bazen de muhtemelen cesaret ve sabır sorunu vardır. Gerçekten, faaliyetlerimizi sınırlayan veya tamamen felç ederek işlemez hale getiren pek çok neden vardır. Neden böyle oluyor? Çünkü çoğumuz şöyle davranıyoruz: Enerjimizi bir çözüm bulmaya ya da nasıl yapılacağına odaklamak yerine, daha zor ve problemli olmasına rağmen, neden olmadığı nın gerekçelerini haklı çıkarma ve çeşitli bahaneler uydurma üzerine çaba harcamaya kendimizi adarız. Keşke, aynı çabayla, bunun nasıl yapılacağı, nasıl mümkün hale getirileceği üzerine odaklansaydık; amacımıza ulaşma konusunda yolu yarılamış olurduk. Bu durumda çok önemli bir unsur, sadece ne istediğimizi ve neden hoşlandığımızı bilmek değil; GERÇEKTEN ISTEDIĞIMIZ şeydir. İlk başta buna itiraz edebilirsiniz: Gerçekten istediğiniz bir şeyi elde etmeyi daima ısrarla denediniz fakat yavaş yavaş gücünüzü kaybettiniz. İşte bu noktada, içsel nedenlerimizi yenilemenin, motivasyonumuzu güçlendirmenin bu derece önemli olmasının nedeni de budur. Tabi ki örneğin, faaliyetimiz ailemiz tarafından desteklenir vs. ise dış dürtüler (uyarılar) da rollerini oynayacaktır. Bununla birlikte, kendi irademiz tarafından yönetilen ve kendimize yönelik bir süreç olan öz motivasyon hala anahtar roldedir. Kendinizi daha kolay motive etmeye doğru bir yolculuğa çıkmak için size çeşitli tavsiyeler hazırladık. İlgili alıştırmalar: Bira etiketi Postanede suç K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 14 14

15 ÖZ MOTİVASYON İÇİN ÖNEMLİ TAVSİYELER Daima zamanınızı planlayın. Her zaman, birinci tekil şahıs zamiri Ben kullanarak hedefleriniz ve hayalleriniz hakkında konuşun. Başarısızlığa, başarının doğal bir parçası olarak saygı gösterin. Çevrenizdeki motivasyonunuzu engelleyen kanepe, TV, magazin gibi faktörleri ortadan kaldırın. Yapacağınız şeyler hakkında istekli, heyecanlı ve coşkulu olun. Size yeni gelen bir bir şey üzerine, değişime odaklanın. Bir yerlerde size yardımcı olacak birileri vardır. Onu/onları bulun. Hayallerinize direnmeyin bir gün gerçek olabilirler. Her ne yapıyorsanız çözüm ve iyimserlikle yapın. Asla ASLA demeyin. Hedeflerinizi oluşturduğunuzda, onlara ulaşmaya yönelik gerçekçi adımlar attığınızı tasavvur edin. Eğer, zihninizin de faaliyete doğru harekete geçmesini istiyorsanız, yerinizden kımıldayın/vücudunuzu harekete geçirin. Olumlu düşünen insanlarla kendinizi çevreleyin/onlarla vakit geçirin. Eğer, başka birinin oyununda başarılı olamıyorsanız, sizi başarılı kılacak kurallarınızla kendi oyununuzu oynayın. Küçük sıkıntı ve endişelerin büyüyüp gerçek bir tehdide dönüşmesine izin vermeyin. Emek ve çaba, zirveye giden yoldaki yetenekten daha önemlidir. Kendinize somut ve gerçekçi hedefler belirleyin. Hedeflerinizi olumlu ifadelerle formülleştirin: Şunu yapmak istiyorum deyin. (... istemiyorum değil) Her gün kendinize biraz zaman ayırın. Bir şeyler yapmayı deneyip de başarısız olmak, başarılı bir şekilde hiç bir şey yapmamaktan daha iyidir. Belirli hedefler koyarak nedenlerinizi de açıklığa kavuşturun. Olumlu ifadeler (dil) kullanın. Kırgınlıklarınızı bir tarafa bırakın, barışın. Başkalarını memnun edecek hoş, güzel bir şey yapın. Bir yerlerden başlamak zorundasınız. Bunun için en iyi yer ve zaman hemen şimdi ve burasıdır. K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 20

16 IX. REAKTİF YAKLAŞIMDAN PROAKTİF YAKLAŞIMA Bu bölüm, proaktif ve reaktif yaklaşım arasındaki farklılıklara dikkati çekmekte ve nasıl proaktif olunacağı, proaktifliğe doğru nasıl adım atılacağını araştırmaktadır. YEDİ ÖNEMLİ ALIŞKANLIK Evrenin düzeniyle uyum içindeki yedi alışkanlık, kişisel verimlilik ve etkinliğin geliştirilmesine yönelik sistematik bir yaklaşımı temsil eder. Bu alışkanlıklar bizi (tek taraflı) bağımlılıktan bağımsızlığa ve sonra da karşılıklı bağımlılık yönünde ilerlemeye götürecektir. Hepimiz hayata, diğerlerine tamamen bağımlı bir çocuk olarak başlarız. Başkaları (anne-babamız ve diğerleri) tarafından yönlendirildik, beslendik ve korunup ayakta tutulduk. Bu dikkat ve özen olmasaydı ancak bir kaç saat veya en iyi ihtimalle bir kaç gün yaşayabilirdik. Bir SEN modeli içinde yaşıyorduk: SEN bana bakacaksın, SEN benden sorumlu olacaksın. Sonra yavaş yavaş aylar, yıllar bir birini takip etti ve gittikçe daha bağımsız hale geldik. Bir BEN/KENDİM modelinde yaşamaya başladık: KENDİ başımın çaresine bakabilirim. BEN sorumluyum. Sonunda kendikendimizle ilgileninceye kadar, gençlikten kaynaklanan değerlerimiz tarafından yönetilmeye ve kendimize dayanmaya başladık. Devam eden büyüme/gelişme ve bilgi birikimiyle, evrendeki herşeyin karşılıklı bağımlılık içinde olduklarının giderek daha fazla farkına vardık. Bu, insan toplumunda da geçerlidir. Böylece, BİZ modelini kabul ettik: BİZ bu işi yapacağız. BİZ sorumluyuz. BİZ, yeteneklerimizi ve becerilerimizi bir araya getirebilir ve birlikte daha büyük bir şey oluşturabiliriz. Ama şimdi BEN modelinin işleyişi üzerine odaklanalım. İlk adım, reaktif bir yaklaşımı proaktife değiştirmektir. Seven habits of paradigm (S. Covey) Yedi alışkanlık paradigması (S. Covey) Mutual dependence/interdependence Karşılıklı bağımlılık Empathy Empati 5 6 win/win Kazan/kazan 4 Synergy Sinerji Independence Bağımsızlık 3 Priority öncelik 1 2 Proactivity Foresight proaktiflik öngörü Dependence Bağımlılık 7 Sharpen the saw Baltayı bile K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 21 21

17 1. Proaktiflik/ileriye dönüklük İnsanoğlu olarak, kendi hayatımızdan sorumluyuz. Bir şeyler yapmak için inisiyatif ve sorumluluk alıyoruz. Son derece proaktif insanlar bu sorumluluğun bilincindedirler. Ahval ve şeraiti ya da içinde bulundukları durumdaki davranışlarını suçlamazlar. Onların davranışları kendi özgür iradelerinin sonucudur. 2. Öngörü (ilerigörüş, basiret, feraset, sonunu düşünerek işe başlama) Öngörü sahibi olmak demek, nereye gittiğimizi bilmektir; daha iyi bir anlatımla, şu anda bulunduğumuz yerden doğru tarafa adım attığımızdan emin olmaktır. Üzerinde zamanımızı harcadığımız şeyleri bilmek bizim için gerçekten önemlidir. Öyle ki, hayatımızı boşa harcamıyoruz. İşlerin doğru şekilde yürümesi için bu da yeterli değildir. Aynı zamanda doğru şeyler yapmak da gereklidir. Kim olmak istediğinizi ve ne yapmak istediğinizi bir düşünün. Kişisel bir vizyon ifadesi formüle edin ve bunu sürekli olarak aklınızda tutun. Sadece önemli bir karar vereceğiniz zaman değil; her ne yapıyorsanız yapın, sürekli olarak aklınızda tutun. 3. Öncelikleri belirleme ve planlama, önemli işlere öncelik verme Hayatınızda nelerin önemli olduğunu anladığınızda, planlama yaparken be hedeflerinizi oluşturuken bunları hesaba katın. Hedefler, hayatınız boyunca size güç verir, zamanı akıllıca kullanmanıza imkan verir. Ulaşmak istediğiniz şeyler konusunda kararlı ve net iseniz, daha sakin ve kendinden emin bir şekilde hareket edersiniz. Hedefler, işe koyulmanız için size cesaret verir ama aynı zamanda göstermiş olduğunuz çabalarınızda da sebat etmenizi sağlar. 4. Kazan / kazan yaklaşımı Dünyayı, her ne pahasına olursa olsun kazanmak zorunda olduğunuz bir arena olarak değil, işbirliği yapılacak bir yer olarak algılayın. Karşılıklı beklentilerinizi açıklığa kavuşturun ve anlaşma için zemin arayışına girin. Her zaman doğrudan/dobra davranın ve eğer yanlış iseniz başkalarından özür dilemeyi öğrenin. İnsanlar, eğer bilerek ve kasıtlı yapılmayıp da sadece kötü bir muhakeme sonucu işlendi ise, hataları affederler. Ancak bu yöntem her ikinizi de KAZANAN yapabilir. 5. Empati, Önce anlamaya çalış sonra anlaşılmaya Başkalarını anlamaya çalışın; bu onları tanımanın tek yoludur. Beraberce çalışmanın tek yoludur. Önyargısız dinlemeyi, sözlü ve de sözsüz olarak (beden diliyle) ifade edilen bilgileri dinlemeyi öğrenin. Empati yaparak dinlemekle, karşınızdaki kişiye gerçekten ilgi göstermiş oluyorsunuz. 6. Sinerji oluşturma Sinerji, tekmil bir bütünün onu oluşturan parçaların toplamından daha büyük olduğu anlamına gelir, çünkü tek tek parçalar arasında ilişki vardır. Diğer insanlarla iletişimin söz konusu olduğu yerde farklılıklara değer vermek, onlara saygılı olmak, her birimizin güçlü yönlerinden faydalanmak ve eksik yönlerimizi de dengelemek gereklidir. 7. Baltanı bile! Kendini koruyarak geliştir. Bir ormanda iki kisi agac kesiyormus. Birinci adam sabahlari erkenden kalkiyor, agac kesmeye basliyormus, bir agac devrilirken hemen digerine geciyormus. Gun boyu ne dinleniyor ne ogle yemegi icin kendine vakit ayiriyormus. Aksamlari da arkadasindan bir kac saat sonra agac kesmeyi birakiyormus. Ikinci adam ise arada bir dinleniyor ve hava kararmaya basladiginda eve donuyormus. Bir hafta boyunca bu tempoda calistiktan sonra ne kadar agac kestiklerini saymaya baslamislar. Sonuc: Ikinci adam cok daha fazla agac kesmis. Birinci adam öfkelenmis: " Bu nasil olabilir? Ben daha cok calistim. Senden daha erken ise basladim, senden daha gec bitirdim. Ama sen daha fazla agac kestin. Bu isin sirri ne?" Ikinci adam yuzunde tebessumle yanit vermis: " Ortada bir sır yok. Sen durmaksizin calisirken, ben arada bir dinlenip baltami biliyordum. Keskin baltayla, daha az cabayla daha cok agac kesilir." K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 22 22

18 Kendimizi gelistirmek, baltamizi bilemektir. Kendimize zaman ayirip, yasamimizi objektif bir bakisla gozden gecirmektir. Zayif buldugumuz alanlarimizi gelistirmek icin caba gostermektir. Bu, zihnimizin, ruhumuzun, karakterimizin guclenmesi icin olmazsa olmaz bir kosuldur. Delfi'deki unlu tapinakta Sokrat'in su sozu yer alir: " Insan Kendini Tanı " Kendini tanimak, su anda oldugumuz noktayla olmak istedigimiz nokta arasindaki yoldur. Kendini tanimak, kendimizi nasil gordugumuz ile baskalarinin bizi nasil gordugu arasinda aci olmamasi anlamina gelir. Bireysel ve is yasamimizda basarili, mutlu ve doyumlu olmak istiyorsak, baltamizi bilemek icin kendimize zaman ayirmaliyiz. ( REAKTİFLİĞE KARŞI PROAKTİFLİK Reaktif insanlar sık sık gerçek fiziksel çevre den etkilenmektedirler. Eğer hava güzelse, keyifleri yerindedir. Değilse, bu onların davranışlarını ve verimliliklerini olumsuz şekilde etkiler. Proaktif insanlar ise hava durumlarını kendi içlerinde taşırlar. Dışarıda yağmur yağması ya da pırıl pırıl bir güneş onların umurunda değildir. Reaktif insanlar çoğunlukla sosyal hava durumu na bağımlıdırlar. Eğer çevrelerindeki insanlar onlara iyi davranırlarsa, kendilerini iyi hissederler. Aksi durumda ise, onlar ya savunmada ya da saldırıya hazır bulunurlar. Proaktif insanlar Eleanor Roosevelt in şu sözünü takip ederler: Hiç kimse sizin rızanız olmadan kendinizi kötü/değersiz hissetmenize neden olamaz. Proaktif insanların özellikleri: İnanın, onlar kendi hayatlarını kendileri yönetirler. Kendilerine sunulan fırsatları, başarılı olacaklarına dair hiç bir garanti olmasa bile, alıp değerlendirmeye hazırdırlar. Başarısızlığı, bir dahaki sefere daha iyisini yapmak için bir fırsat olarak değerlendirirler. Başarısızlıktan dolayı şartları ya da diğer insanları suçlamazlar ama nerede yanlış yapıldığını bulmaya ve bunu düzeltmeye çalışırlar. Reaktif (tepkisel) insanların özellikleri: Ben neysem oyum ve değişmem sloganı ile yaşarlar. Etkileyemeyecekleri pek çok şeyin olduğuna ve hayatlarını değiştiremeyeceklerine kanidirler. Risk almak mı? Onlara uymaz. Güvenliklerine düşkündürler. Belki de işleri, tam olarak hayal ettikleri gibi değildir ancak kıyasıya mücadele etmeden kimsenin ayakta kalamadığı bu rekabet ortamında sahip olduklarıyla mutludurlar. Gene de insanları sadece siyah ve beyaz olarak göremeyiz. Tek başlarına sorumluluk üstlenemedikleri için, bunun yerine bir ekibin / takımın üyesi olarak, fırsatları aktif şekilde arayan insanlar da vardır. Bir grubun desteğini hissetmeye ihtiyaçları vardır. Kesinlikle şu da bir gerçek ki, belirli durumlarda veya belirli sosyal rolleri üstlenirken, bazen proaktif bazen de reaktif/tepkisel olarak davranabiliriz. Proaktif bir yaklaşımın avantajları (reaktif/tepkisel bir yaklaşımla karşılaştırıldığında) Ben başkalarının bir adım önündeyim. Etkilenmeyeceğim, bu şekilde kendi fikirlerimi ortaya koymam daha kolay olacak. Kendi kaderimde, neyi seçeceğime kendim karar veriyorum. Proaktif insanların daha kaliteli bir hayatları vardır; onlar kaderleri, şartlar ya da diğer insanlar tarafından zorla itilip sürüklenen kişiler değildirler. PROAKTİF OLMAYA DOĞRU İLK ADIMI NASIL ATMALI? Bugün ben neysem oyum, çünkü dün öyle karar verdim olgusunu kabul etmek önemlidir. Eğer yarın başka birisi olmak istiyorsam, buna bugün karar vermek zorundayım. Karar vermek ve öyle davranmak zorundayım. Böyle bir girişimde bulunmak, hırslı ya da kızgın veya saldırgan olmak anlamına gelmez. Aksine, bir şeyleri başarmak için sorumluluk almak anlamına gelir. Değişmek veya yeni bir işe girişmek istiyorsam, daha fazla inisiyatif göstermeliyim: Yeteneklerimi ortaya çıkaracak testleri tamamlamak, çalışmak istediğim bir alanda yoğunlaşmak. İnsanların büyük çoğunluğu, gerekli adımları atma, girişimde bulunma ve uygulamaya koyma konusunda istekli veya yeterli imkana K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 23 23

19 sahip olmasalar da böyle bir yaklaşımın, onların iş bulma şanslarını etkileyebileceğinin idrakindedirler. Bir çok insan, bir şeyler olmasını veya onlarla ilgilenecek birilerini bekler. Eninde sonunda durumlarını güvence altına alan insanlar proaktif eğilimli insanlardır. Onlar problemleri çözebilen insanlardır; kendileri bizzat problem değildirler. Her durumda inisiyatif alabilirler. Doğru prensipleri takip ederler ve bu insanlar zor işlerle yüzleşebilecek/üstesinden gelebilecek insanlardır. Proaktif bir yaklaşım, içeriden dışarıya doğru olan bir değişimdir; keşke ve yapabilirdim/yapsaydım yerine yapabilirim demeyi kabul etmektir. Bu yönde düşünmeye, davranmaya ve konuşmaya başlamaktır. Proaktif insanlar proaktif dil kullanırlar. Farkı görmek ister misiniz? Tepkisel ifade şekli Yapacak bir şey yok. Ben neysem oyum. Yapamam. Keşke yapabilsem (ama yapamam) Proaktif ifade şekli Yapabileceklerimi gözden geçireceğim. Ben neysem oyum ama bu konuda bir şeyler yapmaya çalışacağım. Bu konuda ne yapabilirim? Yapmaya çalışacağım. Bunu düşüneceğim. Dikkate alacağım. Karar vereceğim. Yapmak istiyorum. Ben artık bunu değiştiremem. Bu konuda bir şeyler yapmaya çalışacağım. Bununla beraber, her hareketin kendine has sonuçları olduğunu bilmek de önemlidir. Eğer bir şeyler öğreniyorsak, çabalarımızın nihai etkisinin her zaman en iyisi olmayacağını da varsaymalı/hesaba katmalıyız. Başka bir deyişle, sonuçlar her zaman tatmin edici ve tercihe şayan olmayabilir. Proaktif bir yaklaşımda, bir hatayı hemen kabul eder, düzeltir ve ondan bir şeyler öğreniriz. Başarı başarısızlığın zıttıdır, öyleyse yanlış yapmadan kendimizi geliştiremeyiz. Bir yanlışlık olduğunu kabullenmemek, onu düzeltmeye çalışmamak ve yanlışlardan bir şeyler öğrenmeye çalışmamak kişiyi kendikendini aldatmaya, kendini mazur göstermeye götürür. Anna Eleanor Roosevelt, ünlü Amerikan başkanı Roosvelt in eşi, New York ta doğdu ve 7 Kasım 1962 de öldü. Sosyal hizmetler için yorulmak bilmeden çalışıyordu. Oldukça utangaç olmasına rağmen, 1921 de kocasının çocuk felcine yakalanmasından sonra, politikaya aktif olarak atıldı. Elanor kendisini kocasının hayat gayesine adamıştır. İlgili alıştırmalar Bira etiketi K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 24 24

20 X. KENDİNE GÜVEN Bu bölümde kendine güvenli girişkenlik anlatılmakta, temel girişkenlik hakları ve girişken davranışların pratikteki uygulaması ve kullanımı tanıtılmaktadır. Amirlerin ve işverenlerin beklentileri ve istekleri de sosyal, ekonomik ve teknolojik şartların değişimine uygun olarak değişmektedir. Günümüzde artık bizden kendinden emin, sorumlu, karar alabilen, bilgili, yeni bilgileri hızla edinebilen ve çevremizdekilerle (ör. müşteriler, meslektaşlar, amirler, bilgisayar-internet,...) iletişim içinde olmamız bekleniyor. İletişimi kolaylaştıran önemli bir vesile de kendine güvendir. Bu, çalışanların belirli bir şekilde hareket etme, müzakere etme, çatışma durumlarını yönetme ve sorular ortaya koyma yeteneğini geliştirir. KENDİNE GÜVEN NEDİR? Problemli bir durumda bir kaç temel davranış tipi sayabiliriz: pasif davranış saldırgan davranış çıkarcı davranış girişken kendinden emin davranış Her hangi bir manipülasyona karşı, mağdur pasiflik veya öfkeli saldırganlık... Kendine güvenli davranan bir kişi, ne istediğini, bir durumu nasıl algıladığını, bu durum hakkındaki düşüncelerini ve ne hissettiğini açıkça söyler. Uyumlu ve dengeli bir özgüvene sahiptir; başkalarına kendisini kullandırtmaz, aynı zamanda o da başkalarını istismar etmez. Arkadaşına saygılı davranır, iyi bir dinleyicidir, başkalarının söylediklerini dikkate alır. Kazanma peşinde değildir, imkanları geliştirmekle ilgilenir. Hataları kabullenmeye hazırdır, uzlaşmayı kabul eder. Eğer başarısız olursa bunu sakin bir şekilde karşılar ve başkalarını suçlamaz. Dışarıdan rahat ve sakin görünür, açık ve anlaşılır konuşur, konuştuğu kişiyle göz temasını sürdürür. Güvenli girişkenliğin temelleri ABD ne dayanır. Başlangıcı, psikolojide davranışçılık olarak adlandırılan bir akımla ilgilidir. Güvenli girişkenlik harerketinin lideri, bir davranış terapisti olan Andrew Salter dir. O, öğrenmenin prensipleri üzerine yazdığı kitabında, girişken sosyal becerileri olasılıklardan biri olarak tanıtmaktadır. Girişkenlik (assertiveness) ismi, aslı Latince assere (anlamı: bir şeyi üzerine alıp iddia etmek, kesin olarak bildirmek, vurgulamak) olan İngilizce assert kelimesinden gelir. Bazen bu kelime, biraz sıkıcı gelse de, iddiacılık/kendi yoluna gitmek/kendi bildiğini okumak şeklinde de tercüme edilebilir. Çoğu insan kendini öne çıkarma yı olumsuz olarak algıladığı için birazcık saldırgan bir havası vardır. Girişken olmak tam olarak, her durumda kendi yolunuzdan gitmek demek değildir. Hayata girişken bir yaklaşım, diğerlerine o kişinin bağımsız olduğunu, başkalarının düşüncelerine ve haklarına saygı gösterdiğini ve tanıdığını gösterir. Aynı zamanda kendi haklarını da bilir ve uygulayabilir. Girişkenliğin daha net/doğru bir tanımı da sağlıklı ve uygun şekilde kendisini desteklemektir. Bu da demek oluyor ki, bir taraftan başkalarının haklarını hiçe saymayacak, diğer taraftan da onların kendisini istismar etmesine meydan vermeyecek şekilde davranmaktır. Kendinden emin, güvenli-girişkenlik (atılganlık) derken şunları kastediyoruz: herkes kendi davranışlarından sorumludur öz denetim/kendikendini kontrol/kendine hakim olma yapmak istediğimiz şey hakkında bir karar almak başkalarının fikirlerini de dinlemek ve onları anlamaya çalışmak her iki taraf için de kabul edilebilir çözümler aramak TEMEL GİRİŞKENLİK-ATILGANLIK HAKLARI Kendi duygu, düşünce ve davranışlarımı nihai olarak yargılama; onlardan ve onların sonuçlarından sorumlu olma hakkı K6 İçin Beceri Rehberi Pro-aktif Yaklaşım Becerisi 25 25