DOĞUŞ İNŞ. VE TİC. A.Ş. UUC METRO PROJESİ NDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARININ İNCELENMESİ

Transkript

1 YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOĞUŞ İNŞ. VE TİC. A.Ş. UUC METRO PROJESİ NDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARININ İNCELENMESİ Bitirme Projesi Alpay TERZİÖZ Bölüm: İş Sağlığı ve Güvenliği Danışman Doç. Dr. Oğuz ÖZYARAL ŞUBAT 2014

2 YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOĞUŞ İNŞ. VE TİC. A.Ş. UUC METRO PROJESİ NDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARININ İNCELENMESİ Bitirme Projesi Alpay TERZİÖZ Bölüm: İş Sağlığı ve Güvenliği Danışman Doç. Dr. Oğuz ÖZYARAL ŞUBAT 2014

3 I Özgünlük Bildirisi 1. Bu çalışmada, başka kaynaklardan yapılan tüm alıntıların, ilgili kaynaklar referans gösterilerek açıkça belirtildiğini, 2. Alıntılar dışındaki bölümlerin, özellikle projenin ana konusunu oluşturan teorik çalışmaların ve yazılım/donanımın benim tarafımdan yapıldığını İstanbul, 2014 Alpay TERZİÖZ.

4 II DOĞUŞ İNŞ. VE TİC. A.Ş. UUC METRO PROJESİ NDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARININ İNCELENMESİ ÖZET İş Sağlığı ve Güvenliği yasası (6331 sayılı yasa) tüm işletmelerde uygulanan ve uygulanması zorunlu hale gelen bir yasadır. Türkiye de tehlike sınıfı ve çalışan sayısına bakılmaksızın bu yasa hükümleri 1 Ocak 2014 itibariyle uygulamaya alınmıştır. Bu bitirme çalışmasında 16 istasyondan oluşan, Üsküdar ile Çekmeköy arasını bağlayan metro şantiyelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği uygulamaları ele alınacaktır. Bitirme Projesi üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde genel İş Sağlığı ve Güvenliği kapsamında bilgi verilecek ikinci bölümde ise metro projesinde İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları anlatılacaktır. Son bölümde ise İş Sağlığı ve Güvenliği açısından metro projesi kapsamında yapılması gerekenler ve önerilere yer verilecektir. Anahtar Sözcükler: Metro Projesi, İş Sağlığı ve Güvenliği

5 III SURVEYING OCCUPATIONAL SAFETY AND HEALTH APPLICATIONS AT UUC SUBWAY PROJECT SUMMARY The law of occupational safety and health act (NO:6331) applies to all the workplaces, and it is obligatory. Regardless of the class of risks and the number of people at the workplace, every business has to comply with this law, brought into action as of January 1, In this project, at the construction sites at Uskudar - Umraniye - Cekmekoy subway line, which consists of sixteen stations, occupational safety and health applications, will be referred to. Project consist of three main parts. First section includes giving general information about occupational safety and health act, second section is about occupational safety and health practices at the subway line thoroughly, and finally, third section is about requirements and suggestions to be applied at subway project, considering occupational safety and health. Key Words: Subway Project, Occupational Safety and Health

6 IV İÇİNDEKİLER Özgünlük Bildirisi... I ÖZET...II SUMMARY... III ŞEKİLLER... VI GİRİŞ... 1 BÖLÜM 1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ NEDİR? İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GENEL BAKIŞ TANIMLAR İş Sağlığı ve İş Güvenliği İş Güvenliğinde Hedef İş Güvenliğinde Amaç İş Sağlığı ve Güvenliğinin Ana Prensipleri İş Kazası Tanımları Meslek Hastalığı İNŞAAT İŞYERLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ İŞVERENLERİN GENEL YÜKÜMLÜLÜKLERİ YAPI ALANINDAKİ ÇALIŞILAN YERLERDE GENEL ASGARİ KOŞULLAR Sağlamlık ve dayanıklılık Enerji dağıtım tesisleri Acil çıkış yolları ve kapıları Yangın algılama ve yangınla mücadele Havalandırma Özel riskler Sıcaklık Yapı alanındaki çalışma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılması Kapılar ve geçitler Trafik yolları Tehlikeli alanlar Yükleme yerleri ve rampaları Çalışma yerinde hareket serbestliği İlk Yardım... 8

7 V Temizlik ekipmanı Dinlenme ve Barınma yerleri... 9 BÖLÜM 2. UUCM PROJESİ KAPSAMINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI Eğitim Planı ve Tatbikatlar Acil Durumlar Acil Durum Ekiplerinin Görevleri Yangın Söndürme İlkyardım Ekibi Kurtarma ve Koruma Ekibi Çevre Koruma ve Kurtarma Ekibi Dokümantasyon Saha Kontrolleri ve Kayıtlar BÖLÜM 3. SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKLAR... 20

8 VI ŞEKİLLER Şekil 2.1. Yıllık Eğitim Planı Şekil 2.2. Toolbox Konuşmaları Şekil 3.3. Gündüz Vardiyası Toolbox Konuşması Şekil 2.4. İleri Seviye Eğitimler Şekil 2.5. Yangın Tatbikatı Şekil 2.6. UUCM Projesi Acil Durum Ekipleri Listesi Şekil 2.7. Taşeron Kimlik Kartı Şekil 2.8. Saha SEÇ Faaliyet Raporu Şekil 2.9. Olay İnceleme Formu Şekil Kazalı İfade Tutanağı... 18

9 1 GİRİŞ İş Sağlığı ve Güvenliği yasası geçmişten günümüze var olan daha çok ağır ve tehlikeli işlerde önem gösterilen bir mevzuattır. Gerek ucuz atlatmalı olayların yaşanması gerekse de iş kazalarının sıklaşması ile birlikte tüm işletmelerde zorunlu hale gelen bir uygulama olmuştur. İş kazalarının maddi kayıpları ise öyle bir boyuta ulaşmıştır ki, İngiltere de yapılan bir çalışmaya göre proje bedelinin % 8,5 lik kısmı iş kazaları ve meslek hastalıkları kaynaklı ölüm, yaralanma, iş günü kaybı, sigorta ve sağlık masraflarına ayrılmak zorunda kalmaktadır. Bu çalışmayı 15 AB ülkesini kapsayan coğrafyaya yansıttığımızda 902 milyar Euro ciroluk bir boyuta ulaşan inşaat sektöründe, 75 milyar Euro nun iş kazaları ve meslek hastalıkları kaynaklı giderlere harcandığı gerçeği açığa çıkmaktadır. [1] Tehlike ve risk farklı kavramlar olup proje kapsamında birçok iş kazası, ucuz atlatmalı olay (ramak kala olayı) ve tıbbi müdahaleli iş günü kaybı olmayan olaylar yaşanmaktadır. Proje iki aşamadan meydana gelir; NATM kazısı ve TBM kazısı. Bunlara kısaca değinilecek olursa NATM tekniği New Austrian Tunneling Method TBM kazı tekniği ise Tunnel Boring Machine ifade eder. Bu iki çalışma türü ile metro tünelleri kazılmaktadır. Proje kapsamında 16 İstasyon için görevlendirilmiş 1 tane SEÇ (Sağlık Emniyet Çevre) Şefi, 3 tane İş Güvenliği Uzmanı, 6 tane İş Güvenliği Gözetmeni ve 1 tane de Dökümantasyon ve evrak işlerini yürütmekte olan İnşaat Teknikeri bulunmaktadır. Proje kapsamında 2 vardiya (gece ve gündüz) çalışılmakta olup İş Güvenliği Gözetmenlerinin tespit ettiği uygunsuzluklar İş Güvenliği Uzmanlarına rapor edilmekte olup gerekirse tehlike durumuna bakılarak iş durdurulmaktadır.

10 BÖLÜM 1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ NEDİR? İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GENEL BAKIŞ 1.1. TANIMLAR İş Sağlığı ve İş Güvenliği 2 İşyerlerinde, işlerin yürütülmesi sırasında, çeşitli nedenlerden kaynaklanan, sağlığa zararlı durumlardan korunmak amacı ile yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır İş Güvenliğinde Hedef Çalışanları korumak: Çalışanları işyerinin olumsuz etkilerinden korunması, güvenli bir ortamda çalışmalarının sağlanması. rahat ve Üretim güvenliğini sağlamak: İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi iş gücü kayıplarını azaltarak, üretim güvenliğinin ve üretim verimliliğinin sağlanması. İşletme güvenliğini sağlamak: Olumsuz koşullardan doğacak makina arızaları, patlama, yangın gibi tehlikeli durumları ortadan kaldırarak işletme güvenliğinin sağlanması İş Güvenliğinde Amaç İş güvenliğinin ilk amacı yaşamımızı tehdit eden tehlikelerden korumaktır. Bunlar kaza ve hastalık olarak ortaya çıkar. amacımız tüm çalışanları korumak, zarar verici olayları en alt düzeye indirmek, çalışanların yaşamlarında daha güvenli ve mutlu olmalarını sağlamaktır. Şu halde iş güvenliğinin sağlanması mutlu bir toplum olmanın temel koşullarından biridir. İnsanların iş güvenliği konusu üzerinde durmasının bir nedeni de duyulan manevi ıstırabın yanında meydana gelen maddi kayıplardır İş Sağlığı ve Güvenliğinin Ana Prensipleri Çalışanları iş kazaları ve meslek hastalıklarından koruyacak önlemlerin alınması. İşyerlerinin fiziksel ve kimyasal ortam şartlarının sağlığa uygun hale getirilmesi. Çalışanların kişisel sağlık, sosyal, ekonomik ve kültürel durumları ile moral ve motivasyonlarının en üst seviyeye çıkarılması. Endüstride çalışma verimini ve kalitesini arttırıcı güvenlik sistemleri ile metotlarının geliştirilmesi ve uygulanması. Çalışanların beceri ve performanslarını artıracak teknik ve mesleki eğitimlerinin standartlarının yükseltilmesi.

11 3 İş ve çevre sağlığının korunması; Çalışma yerlerini ve çevremizi uygun hale getirmek için emniyetsiz şartların ortadan kaldırılarak iyileştirilmesi gerekir. [2] İş Kazası Tanımları Ulusal mevzuatımızda iş kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13. maddesinde tanımlanmıştır. Ancak bu tanım sadece hukuki bir tanım olup iş sağlığı ve iş güvenliği tanımında belirtilen önleme ve korunma amaçlı teknik bir tanım değildir. Bu nedenle uluslararası iki kuruluşun tanımları konunun teknik boyutu açısından önem arz etmektedir. Uluslararası Çalışma Örgütüne ( ILO) göre; Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamış olan etrafa zarar verebilecek nitelikteki olaydır. Dünya Sağlık Örgütüne (Who) Göre İse; Önceden planlanmamış çoğu kişisel yaralanmalara makinelerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olaydır. Bu iki tanımdan da anlaşıldığı gibi iş sağlığı ve iş güvenliğinin 3 amacı bulunmaktadır. Çalışanların korunması İşletmenin korunması Üretim ve kalitenin artırılması İş sağlığı ve iş güvenliğinin temel prensiplerine geçmeden önce bir kazanın meydana gelmesinde etken olan hususları irdelemek gerekir. Kazalar incelendiğinde beş temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana geldiği anlaşılır. Bu beş temel faktöre kaza zinciri denir. Bunlardan biri olmadıkça bir sonraki meydana gelmez ve zincir tamamlanmadıkça kaza ve yaralanma olmaz. [3] Meslek Hastalığı Meslek hastalıkları, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Çalışma Örgütü gibi uluslararası kaynaklarda meslek hastalıkları; zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar grubu olarak Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun tanımlanmaktadır sayılı Sosyal Sigortalar ve 14üncü maddesinde Meslek hastalığı, sigortalının

12 4 çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir şeklinde tanımlanmaktadır. Meslek hastalıkları etkenle çalışanın ilk temasından 1 hafta ile 30 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir. [4] 1.2. İNŞAAT İŞYERLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ İŞVERENLERİN GENEL YÜKÜMLÜLÜKLERİ Yapı alanının düzenli tutulması ve yeterli temizlikte olması, Yapı alanındaki çalışma yerlerinin seçiminde; buralara ulaşımın nasıl sağlanacağının ve ekipman, hareket ve geçişler için alan veya yolların belirlenmesi, Malzemenin kullanım ve taşıma şartlarının düzenlenmesi, Tesis ve ekipmanın kullanılmaya başlamadan önce ve periyodik olarak teknik bakım ve kontrollerinin yapılması, Çeşitli malzemeler ve özellikle tehlikeli malzeme ve maddeler için uygun depolama alanları ayrılması ve bu alanların sınırlarının belirlenmesi, Tehlikeli malzemelerin kullanılma ve uzaklaştırılma koşullarının düzenlenmesi, Atık ve artıkların depolanması, atılması veya uzaklaştırılması, Çeşitli işler veya işin aşamaları için öngörülen sürelerin yapı alanındaki işin durumuna göre yeniden belirlenmesi, İşverenler ve kendi adına çalışanlar arasında işbirliği, Yapı alanındaki veya yakınındaki endüstriyel faaliyetler ile etkileşimin dikkate alınması, sağlanacaktır. [5] YAPI ALANINDAKİ ÇALIŞILAN YERLERDE GENEL ASGARİ KOŞULLAR Sağlamlık ve dayanıklılık Beklenmeyen herhangi bir hareketi nedeniyle işçilerin sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek her türlü malzeme, ekipman ile bunların parçaları güvenli ve uygun bir şekilde sabitlenecektir. İşin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun ekipman ve çalışma şartları

13 5 sağlanmadıkça, yeterli dayanıklılıkta olmayan yüzeylerde çalışılmasına ve buralara girilmesine izin verilmeyecektir Enerji dağıtım tesisleri Tesisler, yangın veya patlama riski yaratmayacak şekilde tasarlanarak kurulacak ve işletilecektir. Kişiler, doğrudan veya dolaylı temas sonucu elektrik çarpması riskine karşı korunacaktır. Ekipmanın ve koruyucu cihazların tasarımı, yapımı ve seçiminde, dağıtılan enerjinin tipi ve gücü, dış şartlar ile tesisin çeşitli bölümlerine girmeye yetkili kişilerin ehliyeti göz önünde bulundurulacaktır Acil çıkış yolları ve kapıları Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk etmeleri mümkün olacaktır. Acil çıkış yollarının ve kapılarının sayısı, dağılımı ve boyutları; yapı alanının ve işçi barakalarının kullanım şekline, boyutlarına, içinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami işçi sayısına uygun olacaktır. Acil çıkış yoları ve kapıları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine göre uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır. Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel bulunmayacaktır. Aydınlatılması gereken acil çıkış ve yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli aydınlatmayı sağlayacak sistem bulunacaktır Yangın algılama ve yangınla mücadele Yapı alanının özelliklerine, işçi barakalarının boyutlarına ve kullanım şekline, alandaki ekipmana, alanda bulunan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine, bulunabilecek maksimum kişi sayısına bağlı olarak uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangınla mücadele araç ve gereci ve gerekli yerlerde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulundurulacaktır. Yangınla mücadele araç ve gereçleri, yangın dedektörleri ve alarm sistemlerinin düzenli olarak kontrol ve bakımı sağlanacaktır. Periyodik olarak uygun deneme ve testleri yapılacaktır.

14 6 Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanı kolayca erişilebilir yerlerde bulunacak ve kullanımı basit olacaktır. Ekipmanlar ilgili yönetmeliğe uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır Havalandırma İşçilerin harcadıkları fiziksel güç ve çalışma şekli dikkate alınarak yeterli temiz hava sağlanacaktır. Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanacak, işçilerin sağlığına zarar verebilecek hava akımlarına neden olmayacaktır. İşçilerin sağlığı yönünden gerekli hallerde havalandırma sistemindeki herhangi bir arızayı bildiren sistem bulunacaktır Özel riskler İşçilerin zararlı düzeyde gürültüye veya gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkenlere maruz kalmaları önlenecektir. Zehirli veya zararlı madde bulunması muhtemel veya oksijen düzeyi yetersiz veya parlayıcı olabilecek bir ortama girmek zorunda kalan işçilerin, herhangi bir tehlikeye maruz kalmalarını önlemek üzere kapalı ortam havası kontrol edilecek ve gerekli önlemler alınacaktır. İşçiler, sınırlı hava hacmine sahip yüksek riskli ortamlarda çalıştırılmayacaktır. Zorunlu hallerde, en azından bu işçiler dışarıdan sürekli izlenecek, gerekli yardımın derhal yapılması için her türlü önlem alınacaktır Sıcaklık Ortam sıcaklığı, çalışma süresince, işçilerin yaptıkları işe ve harcadıkları fiziksel güce uygun düzeyde olacaktır Yapı alanındaki çalışma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılması Çalışma yerleri, barakalar ve yollar mümkün olduğu ölçüde doğal olarak aydınlatılacak, gece çalışmalarında veya gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda uygun ve yeterli suni aydınlatma sağlanacak, gerekli hallerde darbeye karşı korunmalı taşınabilir aydınlatma araçları kullanılacaktır. Suni ışığın rengi, sinyallerin ve işaretlerin algılanmasını engellemeyecektir.

15 7 Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir. Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır Kapılar ve geçitler Raylı kapılarda, raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır. Yukarı doğru açılan kapılarda, aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır. Kaçış yollarında bulunan kapılar ve geçitler uygun şekilde işaretlenecektir. Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir engel bulunmayacaktır Mekanik kapılar ve geçitler, işçiler için kaza riski oluşturmayacaktır. Bu kapılarda kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma sistemleri bulunacak ve herhangi bir güç kesilmesinde otomatik olarak açılmıyorsa, kapılar el ile de açılabilir olacaktır Trafik yolları Tehlikeli alanlar Merdivenler, sabitlenmiş geçici merdivenler, yükleme yerleri ve rampaları da dahil olmak üzere trafik yolları; kolay ve güvenli geçişi sağlayacak, buraların yakınında çalışanlar için tehlike yaratmayacak şekilde tasarlanıp yapılacaktır. Yayaların kullandığı ve yükleme boşaltma için kullanılanlar da dahil, araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, potansiyel kullanıcı sayısı ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Trafik yolları üzerinde taşıma işi yapılması durumunda, bu yolu kullanan diğer kişiler için yol kenarında yeterli güvenlik mesafesi bırakılacak veya uygun koruyucu önlemler alınacaktır. Yollar görülebilir şekilde işaretlenecek, düzenli olarak kontrolü yapılarak her zaman bakımlı olması sağlanacaktır. Araç trafiği olan yollar ile kapılar, geçitler, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında yeterli mesafe bulunacaktır. Yapı alanlarında girilmesi yasak bölgelere yetkisiz kişilerin girişi uygun araç ve gereç kullanılarak engellenecektir. Tehlikeli bölgeler belirgin olarak işaretlenecek, bu bölgelere girme izni verilen işçileri korumak için gerekli önlemler alınacaktır.

16 Yükleme yerleri ve rampaları Yükleme yerleri ve rampaları, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır. Yükleme yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır. Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır Çalışma yerinde hareket serbestliği Çalışılan yerin alanı, gerekli her türlü ekipman ve araçlar dikkate alınarak, işçilerin işlerini yaparken rahatça hareket edebilecekleri genişlikte olacaktır İlk Yardım İşveren ilk yardım yapılmasını sağlayacak ve bu amaçla eğitilmiş personeli her an hazır bulunduracaktır. İşyerinde kaza geçiren veya aniden rahatsızlanan işçilerin, tıbbi müdahale yapılacak yerlere en kısa zamanda ulaşmalarını sağlayacak önlemleri alacaktır. İşin büyüklüğü ve türüne göre gerekiyorsa işyerinde bir ya da daha fazla ilk yardım odası bulunacaktır. İlkyardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler kullanıma hazır halde bulundurulacaktır. Buralar, yürürlükteki mevzuata uygun şekilde işaretlenecektir. Çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır. Bu ekipman kolayca erişilebilir yerlerde olacak ve yürürlükteki mevzuata uygun şekilde işaretlenecektir. Yerel acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulunacaktır Temizlik ekipmanı Soyunma yeri ve elbise dolabı: İş elbisesi giymek zorunda olan işçilerin, etik olarak veya sağlık nedenleriyle, uygun olmayan bir yerde soyunmalarına izin verilmeyecek, işçiler için uygun soyunma Yerleri sağlanacaktır. Soyunma yerlerine kolay ulaşılacak, kapasitesi yeterli olacak ve oturacak yer sağlanacaktır. Soyunma yerleri yeterince geniş olacak ve gerektiğinde işçilerin iş elbiselerini ve kişisel eşyalarını kurutabileceği ve kilit altında tutabileceği imkanlar sağlanacaktır. Rutubetli, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri, işçilerin şahsi elbise ve eşyalarından ayrı yerlerde muhafaza edilecektir. Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri sağlanacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı için gerekli düzenleme yapılacaktır.

17 9 İşyerinde soyunma yeri gerekmiyorsa her işçi için şahsi elbise ve eşyalarını muhafaza edeceği kilitli bir yer sağlanacaktır. Duşlar ve lavabolar: Yapılan işin gereği veya sağlık nedenleriyle işçiler için uygun ve yeterli duş tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı olacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı için gerekli düzenleme yapılacaktır. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır. Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır. Duş tesisi gerekmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında uygun ve yeterli sayıda lavabo bulundurulacaktır. Lavabolarda gerektiğinde sıcak akar su da bulundurulacaktır. Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı olacak veya ayrı ayrı kullanımları için gerekli düzenleme yapılacaktır. Soyunma yerleri ile duş veya lavaboların ayrı yerlerde olduğu durumlarda, duş ve lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay geçiş sağlanacaktır. Tuvaletler ve lavabolar: Çalışma, dinlenme, yıkanma ve soyunma yerlerinin yakınında, yeterli sayıda tuvalet ve lavabo ile temizlik malzemesi bulundurulacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı olacak veya ayrı ayrı kullanımları için gerekli düzenleme yapılacaktır Dinlenme ve Barınma yerleri Özellikle, çalışan işçi sayısının fazla olması veya işin niteliği veya çalışma yerinin uzak olması ve benzeri nedenlerin sağlık ve güvenlik yönünden gerektirmesi halinde, işçilere, kolay ulaşılabilen dinlenme ve/veya barınma yerleri sağlanacaktır. Dinlenme odaları veya barınma yerleri yeterli genişlikte olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda masa ve arkalıklı sandalye bulunacaktır. Bu tür imkanlar yoksa iş aralarında işçilerin dinlenebileceği yerler sağlanacaktır. Sabit barınma tesislerinde, bir dinlenme odası, bir boş vakit değerlendirme odası, yeterli duş, tuvalet, lavabo ve temizlik malzemesi bulunacaktır. İşçi sayısı göz önünde bulundurularak bu yerlerde yatak, dolap, masa ve arkalıklı sandalyeler bulunacak ve bunlar kadın ve erkek işçilerin varlığı dikkate alınarak yerleştirilecektir. Dinlenme odaları ve barınma yerlerinde sigara içmeyenlerin sigara dumanından korunmaları için gerekli tedbirler alınacaktır. [6]

18 BÖLÜM 2. UUCM PROJESİ KAPSAMINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI 2.1. Eğitim Planı ve Tatbikatlar 10 Üsküdar Ümraniye Çekmeköy Metro Projesi kapsamında tüm şantiyeleri içeren eğitim planı SEÇ departmanı tarafından yıllık eğitim planı kapsamında hazırlanmaktadır. Yıllık eğitim planı Şekil 2.1. de gösterilmiştir. Şekil 2.1. Yıllık Eğitim Planı

19 11 Ayrıca şantiyelerde vardiya başında işçiler toplanarak olası tehlikeler hakkında toolbox konuşmaları yapılmakta olup iş kazasının en az orana indirilmesi hedeflenmektedir. Toolbox konuşmaları dakikadan oluşmaktadır. Proje kapsamında personele verilmekte olan toolboxlar şu şekildedir; Temel İş Güvenliği, Baş Koruması, Göz Koruması, El Koruması, İşitme Koruması, Solunum Koruması, Ayak Koruması, İş Güvenliği İşaretleri, Tertip Düzen Temizlik, Merdiven Güvenliği, İskele Güvenliği, Korkuluk ve Bariyer Sistemleri, Emniyet Kemeri ve Hayat Hatları, Kaldırma-İndirme İşleri, Manlift-Sepet Çalışmaları, Elleçleme, El Aletleri Taş Motorları, Kaynak İşleri, Basınçlı Gaz Tüpleri, Elektrik İşleri, Acil Durumlar ve İlk Yardım, Kazı İşleri, Çalışma İzinleri, İş Makinaları, Beton Dökümü, Kapalı Alanda Çalışma, Yangın Güvenliği, Sıkışma Noktaları, ŞAYP (Şantiye Atık Yönetim Planı), Kimyasal Dökülmeler ve Sızıntılar, Kişisel Kurallar, Yıkım İşleri, Malzeme Taşınması, Pnomatik Aletler Sıvı Atık Yönetimi, Katı Atık Yönetimi, Kaya Delme ve Patlatma, Toprak İşleri, Forklift Kullanımı, Emniyetli Araç Kullanımı, Tünel ve Yer altı Çalışmaları, Trafik Kuralları, Tamir Bakım ve Onarım, Saha İçi Nakliye, Beton Püskürtme, Asfalt İşleri, Beton Santrali, Soğuk ve Yağmurlu, Havalarda Araç Kullanımı, Kişisel Hijyen, Kilitleme Etiketleme, Ofis Güvenliği, Toz Kontrolü, Gürültü Kontrolü, Titreşim Kontrolü, Sıcak Stresi, Soğuk Stresi, Foseptik ve Kanalizasyon, Sorumluluklar, Kas-İskelet Sistemi Bozuklukları. Toplamda 60 adet toolbox personellere yıl içerisinde yıllık eğitim programı ve yapılan işler doğrultusunda verilmektedir, Şekil 2.2. ve Şekil 2.3. te yapılan toolbox konuşmaları görülmektedir. Şekil 2.2. Toolbox Konuşmaları

20 12 Şekil 3.3. Gündüz Vardiyası Toolbox Konuşması Toolbox konuşmaarının yanı sıra Şekil 2.4. ve Şekil 2.5. te görüldüğü gibi aylık ileri seviye eğitimler ve yangın tatbikatları yapılmaktadır. Şekil 2.4. İleri Seviye Eğitimler

21 13 Şekil 2.5. Yangın Tatbikatı 2.2. Acil Durumlar Proje kapsamında tüm şantiyelerde acil durumlara karşı muhakkak tüm personelin hazırlıklı olması gerekmektedir. Bundan dolayı her şantiyede belirlenmiş olan acil durumlarda müdahale edebilecek personeller bulundurulmaktadır. Projede her şantiyenin acil durum ekipleri bulunmaktadır. Acil durumlara müdahale edecek personeller Şekil 2.6. da görüldüğü gibi yangın söndürme, ilkyardım, koruma ve kurtarma, çevre koruma ve kurtarma ekiplerinden oluşmaktadır.

22 14 Şekil 2.6. UUCM Projesi Acil Durum Ekipleri Listesi Acil Durum Ekiplerinin Görevleri Yangın Söndürme Yangın sırasında, elektrik şalterlerinin kapalı olduğundan emin olmak. Yangın söndürme araçlarıyla, itfaiye gelene dek yangınla mücadele etmek. Yangının yayılmasına karşı önlem almak İlkyardım Ekibi Sağlık durumları ciddi olanları en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırmak. Yaralıların olay yerinden emniyetli bir yere taşınmasını sağlamak. Acil durumlarda yaralılara ilk yardımda bulunmak Kurtarma ve Koruma Ekibi Acil durumlarda tüm çalışanları emniyetli alanlarda toplamak. Yangın, patlama, çöküklerde ve diğer tehlikeli durumlarda, önemli ve acil kurtarılması gereken evrak ve malzemeleri kurtarmak ve bunları emniyetli bir alanda toplamak. Yangın, patlama, sel baskını, büyük boyutlu bina ve toprak çökmeleri ile tehlikeli kimyasalların etkilerine maruz kalanları vb... kurtarmak.

23 Çevre Koruma ve Kurtarma Ekibi Acil Durumlarda çevresel kirlilik oluşmasına karşı gerekli tedbirleri almak. azaltmak. Çevresel bir kirlilik oluşması halinde kirliliği gidermek, mümkün olduğu ölçüde Ortaya çıkan atıkların uygun yöntemler ile bertaraf edilmesini sağlamak Dokümantasyon Saha Kontrolleri ve Kayıtlar Doğuş İnşaat ve Ticaret A.Ş. de İş Sağlığı ve Güvenliği adına her şey dokümante edilir ve belirli prosedürlere göre yapılır. Dudullu Merkez Şantiyesi nde bulunan SEÇ Departmanı nda işe girişler, temel iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri yapılmakta olup, tüm personeller eğitim alarak şantiye sahasına çıkarılırlar. Ayrıca Şekil 2.7. de görüldüğü gibi taşeron personellere de aldıkları eğitimler sonunda taşeron kimlik kartı basılmaktadır. Şekil 2.7. Taşeron Kimlik Kartı

24 16 Proje kapsamında görevlendirilen iş güvenliği gözetmenleri ve iş güvenliği teknikerleri tarafından sahada görülen uygunsuz durumlar her gün düzeltilmeye çalışılmakta, işin içinden çıkılamadığı durumlarda ise mevcut tehlike ve riskler iş güvenliği uzmanlarına bildirilmektedir. Ayrıca risk ve tehlikeler görülsün ya da görülmesin her gün saha seç faaliyet raporu adı altında şantiyelerde yapılan işler kayıt altına alınmaktadır. Bu formda iş güvenliğine de aykırı olan durumlar ayrıca belirtilmiş olup form vardiya mühendisi ve iş güvenliği uzmanının imzasına sunulur. Formlar haftada bir toplanıp merkez şantiyesinde incelenerek dosyalanmaktadır. Faaliyet raporunun bir örneği Şekil 2.8. de gösterilmiştir. Şekil 2.8. Saha SEÇ Faaliyet Raporu

25 17 Bunların yanı sıra tünellerde patlatma sonrası ve çalışma yapıldığı her an zehirli gazların ölçümü yapılarak kayıt altına alınmaktadır. Şüphesiz proje kapsamında iş kazaları ve meslek hastalıklarının en aza indirilmesi hedeflenmektedir. Olası bir iş kazasında gerçekleşen iş kazası ile ilgili kazayı geçiren personelin ifadesi alınarak olayın nasıl meydana geldiği kayda alınır. Gerçekleşen iş kazası ise mevzuat gereği 2 iş günü içeresinde SGK ya bildirilir. Yaşanan iş kazası neticesinde tekrar benzeri bir durumla karşılaşmamak adına kaza geçiren işçiye geçirmiş olduğu kaza ile ilgili toolbox eğitimi yapılır. Eğer ihmal ya da personelin gerekli iş güvenliği tedbirlerini almamasından kaynaklı bir iş kazası yaşanmış ise personel yazılı bir metinle disiplin kuruluna sevk edilir ve disiplin kurulu personel hakkında nihai kararını verir. İş kazasının bildirimi için hazırlanan olay inceleme formu Şekil 2.9. da ve iş kazası geçiren personelin ifade tutanağı ise Şekil 2.10 da gösterilmektedir. [7] Şekil 2.9. Olay İnceleme Formu

26 Şekil Kazalı İfade Tutanağı 18

27 19 BÖLÜM 3. SONUÇ VE ÖNERİLER Proje kapsamında uygulanan ve takibi yapılan iş sağlığı ve güvenliği hususlarına bakılacak olursa, projenin dokümantasyon konusunda zengin bir yanı vardır. Gerek saha kontrollerinde gerekse yazılı belgelerde iş güvenliği hususları harfiyen getirilmekte olup tehlike veya risk ile karşı karşıya kalındığında iş derhal durdurulmalıdır. Acil durumlara müdahale konusunda acil durum ekipleri sık sık eğitilmeli hatta bu konuda gerekirse acil duruma müdahaleler konusunda danışman firmalardan profesyonel destek alınmalıdır. Önemli bir diğer husus ise çalışan sayısına bakıldığında ilkyardımcı personellerin sayısının azlığıdır. İş güvenliği gözetmenleri, teknikerleri, uzmanları sayısı konusunda da sayıda ciddi bir eksiklik görülmektedir.

28 20 KAYNAKLAR [1] Successful health and safety management (HSG65) is changing - HSE, [2] TERZİÖZ A., SÜLÜKÇÜ C. - Ekol OSGB İş Güvenliği El Kitabı, 30 Mayıs [3] [4] BERK M., İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM), Kasım ANKARA Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. [5] İnşaat İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği pdf., Zirve OSGB Ders Notları. [6] Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği, 5 Ekim [7] Doğuş İnşaat ve Ticaret A.Ş. UUCM Projesi SEÇ Şefliği.