OLUMLU VE OLUMSUZ YANLARI ii,p 6 znr cuvpnrir lauan.atgtr, ERi

Transkript

1 Polis Bilimleri Dergisi Cilt:3 (3-4) Turkish Journal of Police Studies Vol: 3 (3-4) OLUMLU VE OLUMSUZ YANLARI ii,p 6 znr cuvpnrir lauan.atgtr, ERi Ozcan KARAMAN * Kaam SEYHAN** N.l sr \'ys,$ N is article analyses private policing and private security issues with a view to I comparing whether the contemporary growth oj'private police forces and private security industry constitute a particularly acute danger in Britain and Turkey. To this end, we start asking what the private police and private security are meant to be. Thereafter, such issues as the growth of private security, the rationale behind this growth, the power they have at present in Britain and Turkey with respect to personnel, services they offer, and particttlarly their capability have been scrutinized. ly'rtualll anyone can set up a business in this Jield without any special training or Y expertise. This lack oj'control over the private police can bring about unlawjul ancl immoral practices. At present, there is an amendment bill on private police and private securi4t before the Turkish Parliament, A succinct review oj'the changes regarding'private security that the amendment bill is going to bring about will be provided it tlp uia o1th" article. Key words: Private policing, private security, police. GiriE GUvenlik hizmeti kavramt, geleneksel olarak, hukukun uygulanm asr (law enforcement) ve dizenin sa[lanmasr (order maintenance) olarak anlagrlmaktadrr. Hukukun uygulanmasl igine,dzellikle iglenmig suglann aydrnlatrlmasr ve suglularrn ceza adalet sistemine teslimi konulan girmektedir. iglenmekte olan, yani ceza hukuku anlamtnda hazrrhk veya icra hareketleri baglamrg olan suglara mudahale ederek onlemek de yine hukukun uygulanmasr iginde mtitalaa edilmelidir. Hazrrhk hareketleri bile baglamaml$, ancak ileride iglenmesi muhtemel olan suglartn ortaya gtkmastnrn gegitli tedbirlerle engellenmesi ise sug onleme olarak adlandrrrlmaktadrr ki bu konu, dtizenin sa$lanmasr fonksiyonunun bir pargasrnr olugturmaktadrr. Keza sug teqkil etmemekle beraber toplum huzurunu bozan duzensizlikler, kitle olaylarrnrn kontrol edilmesi, kamu dtizenine aykrl 6yin, tciren * * Polis Akademisi Giivenrik Bitimteri Fakriltesi, Aragttrma Gorevrisi.

2 vb. uygulamalann engellenmesi hususlarr da di.izenin sa$anmasr kategorisi iginde ele ahnmahdrr. Gi.ivenlik hizmeti, niteli[i itibariyle bir kamu hizmeti olup geleneksel olarak polis ve jandarma gibi resmi Hi.ik0met gcirevlileri tarafindan yerine getirilmektedir. Ancak, ytizyrldan fazla bir zamandan beri gayriresmi kigi ve kuruluglar, geleneksel olarak resmi guvenlik kuvvetlerine ait oldu$u dugi.inulen bu sahadan pay almaya gahgmaktadrrlar. GerEekten gegitli batr Ulkelerinde, Ozellikle yirminci yuzyrhn baglanndan itibaren, hrzh sanayilegmenin bir sonucu olarak, gtivenlik hizmetlerinin krsmen de olsa 6zel tegebbus (ticari qirketler) tarafindan yurtiti.ilmeye baglandrlr gorulmektedir. Ozel gtivenlik tegkilatlan (OGT'ler) olarak adlandrrrlan bu kuruluqlarrn, ABD ve ingiltere bagta olmak izere Eegitli batr tilkelerinde 19. ynzyfin sonlan ve 20. ytizyrhn baqlarrndan itibaren hizmet verdikleri bilinmektedir Ticarf gayeli 6zel guvenlik girketlerinin saytsr Ozellikle yirminci yizyrhn sonlanna do$ru hrzh bir artrg kaydetmig olup bu artrgrn yakrn gelecekte de devam edecelinin igaretleri mevcuttur. Ttirkiye'de ise, 6zel giivenlik hizmetleri sunan kuruluglann mevcudiyeti 1960'lr yrllardan itibaren g6ze garpmaktadrr Bu kuruluqlar, 20 sene kadar fiilen hizmet verdikten sonra, tarih ve 2495 sayrh "Bazr Kurum ve Kuruluglarrn Korunmasr ve GUvenliklerinin Sa$anmasr Hakkrnda Kanun" ile hukuki stattiye kavuqmuglardrr. Daha sonra tarihve3832 sayrh kanunla 2495 sayrh kanunun bazr maddeleri deligtirilmig olmasrna ra[men, gtinun ihtiyaglannr yine de tam olarak kargrlamadi[r, bu sebeple uygulamada ortaya grkan bir takrm aksakhklarrn zaman zaman yuri.irlu[e konulan genelgelerle giderilmeye gahgrldr$r gdriilmektedir. Fakat bu durum da gtinumuz gartlarrnda yetersiz kaldrlrndan mevcut kanunda de$igiklikler yaprlmasl gerekti[i diigiinulmug ve bu amagla 2495 sayth kanunda esash deligiklikler yapan Bazt Kurum ve Kuruluglann Korunmasl ve Gtivenliklerinin Sa$lanmasr Hakkrnda Kanunda De[igiklik Yaprlmasrna Dair Kanun Tasarrsr (DeSigiklik Tasansr) Tiirkiye Biiyflk Millet Meclisi Genel Kuruluna sevk edilmig bulunmaktadtr, Bu makalede, esas itibariyle ingiltere ve TUrkiye'de guvenlik hizmetlerinin olumlu ve olumsuz taraflartnrn incelenmesine gayret edilecektir. GUvenlik hizmetlerinin dzellegtirilmesine yol agan gartlar, bu sektorde faaliyet g6steren girketler ve onlar tarafindan istihdam edilen personel sayrsrndaki hrzh artrq ile ortaya grkan problemlerin boyutlan incelenecektir. Aynca, OGT'lere ba$h olarak gdrev yapan 6zel giivenlik personelinin, guvenlik hizmeti sunma hususundaki kabiliyet ve kapasitelerinin ne oldu[u, bu becerileri nasrl kazandrklarr, elitimlerinin ne oldulu ve nasrl olmasr gerektili ortaya konulacaktrr. OGT'lerin kamu duzeninin korunmasr agrsrndan olumlu ve olumsuz y6nlerine dikkat gekilecektir. Keza, OGT'ler ile ilgili kanunu defigtirmek gayesiyle TBMM'ne sevkedilen de[igiklik tasarrsrnrn mevcut haliyle kanunlagmasr halinde ortaya grkmasr muhtemel prob-

3 Olumlu ve Olumsuz Yanlan ile Ozel Gilvenlik Hizmetleri lemler de ortaya konulmaya gahgrlacaktrr. incelenmesi dtigtinulen bir diler konu da, ingiltere ve TUrkiye'deki OGT'lerin denetimlerinin nasrl yaprlmasr, kamuya (halka) nasrl hesap vermeleri gerekti[idir. Son olarak, ingiltere'ye nazaran Ti.irkiye'de gok daha yeni olan 6zel guvenlik uygulamasl gergevesinde, guvenlik hizmetlerinin dzelleqtirilmesinin, insan haklarr bakrmrndan olumsuz yan etkileri olup olmadr$r hususu tartrgrlacaktrr. OzeI Giivenlik Hizmetlerine Genel Bir BakrE GUvenlik hizmetlerinin dzellegtirilmesini agrklamak oldukga zor bir igtir. Zira,6zel guvenlik kuruluglarr bir ticari qirket olarak diigunuldu$u zaman, temel hedefi kdr elde etmek olan, bu gekilde motive edilen bir faaliyet sahasr ile kargr kargtya kahnmaktadrr. GUvenlik hizmetleri tarihine bakrldr[rnda, fiziki tehlikelerden korunma ve bazr cezai ve hukuld olaylarrn aydrnlatrlmasr iglerini n zaman zaman cizel guvenlik gdrevlileri aracrh$ryla yi.iriittildillil gdrillmektedir. Fakat bugunkti anlamda cirgtitlu, profesyonel ve kdr gayeli ozel giivenlik kurulug ve 96- revlilerine gegen ytizyrhn baglarrndan itibaren rastlanmaktadrr. Ozel guvenlik teqkilatlannr (OGT'ler), gahqma gekillerine gore "aktif hizmet sunanlar" ve "pasif hizmet sunanlar" diye iki gruba ayrrmak mtimktindur. Pasif faaliyet sahalarr igine koruculrzk (koruma) ve gc)zetleme (bir bina veya mrntrkanrn insan gucu veya gegitli teknolojik cihazlarla g6zetlenmesi) girmektedir. Akrif ttirden galgmalar yapan OGT'ler ise, dedektiflik veyadi$er bir ifadeyle, hukuld veya cezaf bir olaytn aragturlmasr yahut herhangi bir husustaki bilgi ve bulgulann toplanmasr gibi faaliyetleri yiiriitmektedirler. Tiirkiye'deki OGT'ler halen sadece pasif tiirden faaliyetler icra etmektedirler. George ve Button fiss41s7-tss), butun dtinya Ulkelerindeki 6zel gtivenlik sistemlerini, bu hizmetin kurulug ve iqleyig gekillerine gdre beg srnrfa ayrrmaktadrrlar: I- Serbest kurulus ve ieleyis sisteminde tilke genelinde 6zel guvenlik hizmeti vermek veya bu amagla bir qirket kurmak igin herhangi bir standart belirlenmemigtir. Bu Ulkelere cirnek olarak, ingiltere, Yunanistan ve irlanda Cumhuriyeti verilebilir. 2- Asgari (minimum) dar sistemi uygulayan Ulkelerde dzel guvenlik girketleri ile ilgili bir standart mevcuttur. Ancak bu standart,6zel giivenlik g6revlileri yani gergek kiqiler ile de$il, bir btitiin olarak OCf ile ilgilidir. Avusrurya, italya, Ltiksemburg ve Amerika Birleqik Devletlerinin 18 eyaletinde bu sistem uygulanmaktadrr. 3- Asgari genis sistemde 6zel gtivenlik girketleri ile ilgili hukuld metinlerde standartlar belirlenmigtir. Bu standartlar, ozel guvenlik personeli olan gahrslarla ve gahgma gekilleri ile ilgilidir. Asgari (minimum) geniq sistemi uygulayan tilkelere cirnek olarak, YeniZellanda ve ABD'nin iig eyaleti gdsterilebilir. 4- Ayrmtth dar sistemde,6zel guvenlik girketleri ile ilgili hususlarr duzenle-

4 yen hukuld mevzuat aynntrh htiki.imler igermektedir. Mesel6.,bazt lilkelerde 6zel gtivenlik gorevlilerinin segme, mesle$e intibak, hizmet dncesi ve hizmet igi e[itimleri ile ilgili konular ayrrntrh olarak duzenlenmigtir. Finlandiya, Norveg ve Avustralya'da bu model uygulanmaktadrr. 5- Aynntth genis sistemi uygulayan Ulkelerde 6zel guvenlik girketleri ve ozel gi.ivenlik grirevlilerinin 6zel soru$turmalarda uymalarr gereken standartlar, hukuki duzenlemeler hukuk kurallarr ile belirlenmiqtir. Bu sistemde, ayrrntrh dar sistemden farkh olarak, OCf personelinin gegitli guvenlik hizmetlerini yurutiirken uymalan gereken hususlar da ayrrntrh olarak di.izenlenmigtir. Ornek olarak, Belgika, Hollanda, isvigre ve ABD'ninbazr eyaletlerini g6stermek mumkundiir. Tiirkiye'deki uygulamayl bu sistemlerden herhangi birine tamamen oturtmak mumkun gdrunmemektedir. Ancak, 2495 sayfi kanun kapsamrna giren OGT'leri ayrrntrh genig sistem igerisinde delerlendirmek mumkundtir. QUnkU 2495 sayrh kanunun uygulanmasril gdsteren yonetmelik (Uygulama Y6netmelifii), OCf personelinin guvenlik hizmetlerini yurtiturken uymalarr gereken kurallan ve bu hususta sahip olduklan gdrev ve yetkileri oldukga aynntrh bir gekilde dtizenlemigtir. Adr gegen kanun kapsamrna girmedigi halde guvenlik hizmeti veren kuruluglarla ilgili olarak serbest kurulug ve igleyig sisteminin gegerli oldulu kabul edilmelidir. TBMM'nde g6rugulme suasrnr bekleyen ve yukarrda bahsedilen kanun tasansl, mevcut haliyle kanunlagtr$r takdirde,2495 sayrh kanundaki eksiklikleri gidererek halihazrrda kapsam drgrnda bulunan 6zel guvenlik kuruluqlartnt da uygulanma sahasr igine alarak bu kuruluglann gahgma gekilleri, denetimleri ve personellerinin efitimi gibi konulara cevap verebilecektir. Ozel gtivenlik sektdrtintin istihdam hacmi de incelenmeye defer bir husustur. ingiltere ve ABD'de mevcut 6zel gi.ivenlik personelinin toplam saylsr haklonda net bir gey sdylemek mi.imkun de[ildir. Tiirkiye'de de bu sektdrde gorev yapan kimselerin miktarr hakkrnda net bir sayr verilememektedir. Tiirkiye'de Ozel gi.ivenlik hizmetleri 2495 sayrh kanun ve buna dayanrlarak grkarrlan ydnetmelik (Uygulama Y6netmeligi) gergevesinde yuruttilmektedir. Fakat s6z konusu mevzuatrn kapsamr drgrnda ve muhtelif isimler altrnda faaliyet gdsteren birgok girket ve gergek kigiler bu sahada faaliyet icra etmektedirler. Bu sebeple, sektorun gapr hakkrnda kesin bir sayr vermek mtimkun de[ildir. Di[er Ulkelerde de durum gok farkh de[ildir. Meseld ingiltere'de, ozel guvenlik personelinin toplam sayrsr hakkrndaki tahminler ila arasrnda de[iqmektedir gouth,le88:2s). TUrkiye'deki mevcut duruma baktrlrmrzda,2495 sayrh kanun kapsamtnda olmayan fakat fiilen hizmet veren OcT'lerin sayrslnrn 'in tizerinde oldu$u tahmin etmekteyiz say:irr kanun kapsamrnda kurulmug olan OGT'lerin toplam mevcudu ise, 5 Ocak 200 I tarihi itibariyle ' dur. Bu kuruluglar dan 4.420' si kamu veya cizel kurum veya kuruluq olup geriye kalan 7.869'u ise bankalarrn merkez ve gubelerinde kurulan 6zel guvenlik tegkilatlardr.2495 sayrlt kanuna

5 Olumlu ve Olumsuz Yanlan ite Ozet Guventik Hizmetleri tabi olarak kurulup igleyen OGT'lerin toplam personel saylsl ise 'dir (EGM, Asayig Daire Bagkanhlr, gahsi iletigim). ingiltere'de, OGT'lerin sayrsr her gegen gun artmaktadrr. $irket sayrsrndaki arttg elbette personel sayrsrndaki artrgr da beraberinde getirmektedir. Keza girket ve personel miktarrndaki artrglar aynr zamanda faaliyet sahalarrnrn da golalmasr anlamtna gelmektedir. ingiltere igin onemli faaliyet sahalarrnd an bazrlan, nakit para naklinde korucu (eskort, muhafiz) gdrevi yapmak, sabit veya hareketli gcizcu veya korucular, koruyucu polis kdpekleri, fabrikalarda ve cizel mulklerde devriyeler vb. Bundan bagka, yakrn zamanlara kadar sadece resmi emniyet teqkilatlartnrn faaliyet sahastna girmesi gerekti$i kabul edilen, cezaveyatutuk evindeki santk veya mahkumlann nakli, hattabizzat ceza veya tutuk evi igletmek, polis binalartntn drg korumaslnt yapmak gibi iqler bile ozel guvenlik girketlerine ihale edilebilmektedir. OGT'lerin kullandrlr teknik clhazlar da oldukga geqitlilik arz ermektedir. Bunlardan bazrlan, telefon dinlemeyi onleyici aletler, mesken hrrsrzhlr iqyeri soygununa kargr alarm sistemleri, gegitli elektronik detektorler ve bilgisayar bilgilerinin gahnmasrna ve tahrip edilmesine kargr gegitli programlardrr. 6zel Giivenlik Hizmetlerinin Tarihi Geliqimi Ozel guvenlik hizmetlerinin tarihi 18. yuzyrla kadar uzanmaktadrr. 18. ve 19. yuzytllarda, herhangi bir kamu srfatr tagrmayan gergek kigiler tarafindan ozel dedektiflik gibi bazr guvenlik hizmetlerinin sunulmaslna rastlamak mumktindur (Bowden, 1e77:28). Ancak bu igin profesyonel girketler tarafindan ytirutulmeye baglanmaslnrn tarihi nispeten yenidir. Meseld ingiltere'de en eski cizel guvenlik tegkilatr (OGT) olan 'Securicor' adh girketin kurulug tarihi 1935'tir (aynr yer). Bu konuda farkh bir gdrtig ileri suren Draper, Arnold Konzler tarafindan kurulan Machinery and Technical Transport (Teknik Tagrmacrhk Organize Sistemi) ad1 bir qirketin, 1926 veya ona yakrn ytllarda, nakit para ve sair de$erli egyalaln ra$lnmasr esnastnda koruma hizmeti salladr$rnr kaydetmektedir. Yazar ayrrca,qirketin ismindeki teknik (technical) kelimesinin gergekte guvenlik (security) yerine kullanrldr$rnr, girketin, anonim (meghul) gdrunmek igin bu yola bagvurdu$unu da belirtmektedir ftwa:g. OGT'lerin ilk ortaya Erkrglarr hakkrnda bagka gdri.igler de mevcuttur. Mesel6 bir gdri.ig, 20. ynzyfin ortalanna do[ru orta-ust ve tist srnrfa mensup bazr kimselerin boganma davalarr ile ilgili delillerin toplanmasl iginde kullanrldrklarrnr belirtmektedir. Bu guvenlik girketleri zamanla srnai tegebb1slere de 6zel giivenlik hizmeti sunmaya bagladrlar. Bu hususla ilgili olarak ingiltere'deki durumu 6zetleyen Draper, 20. ynzyirn ilk yarrsrndan sonra 'Garnier' adh bir dedektif girketinin kuruldu$unu, adrgegen girketin ilk defa olarak guvenlik konularrnda gok y6nlu araqttrmalar yaptr[tnt, daha sonra di[er gtivenlik qirketlerinin, Garnier'in agtr-

6 !t yolu takip etmeleri sonucunda 20. ynzythn 6zel dedektif girketlerinin dofimaya baqladrlrnr belirtmektedir fie7l:16). Amerika Birlegik Devletleri'ndeki duruma bakrnca, cizellikle 1945 yrhndan sonra ozel guvenlik sanayiinin hrzla geliqmeye bagladr$r gorulmektedir. Shearing ve Stenning'e gdre, sadece Kuzey Amerika'da delil, DUnyanrn gegitli tilkelerinde de bunun bciyle oldulunu, yani benzer geligmelerin di[er pek gok Ulkede de yaqandr[rnr agrk bir gekilde gdzlemek mumkundir pza:q. Sug istatistiklerine genel hatlarryla bakrldrlrnda, 1950'li yrllarrn hemen akabinde tiim diinyada organize suglarda hrzh bir artrg oldulu g6zlenmektedir. Bu artrqa sebep olarak, o donemde polis sayrslnln oldukga az olmasr veya bu gegit suglarla etkin gekilde mucadele edecek sayrda olmamasr gosterilmektedir (aynr yer). Organize sug ve benzen (beyaz yaka suglan ve firma suglan, corporate crime, grbi) sug geqitlerinin ortaya grkmasryla, polisin sug dnlemedeki rolu ve sorumluluk alanr de[i$meye, polis bazr gdrev sahalarrndan gekilmeye baglamrgtrr. Meseld, banka gubelerinin gtivenli[inin sallanmasl, para taqrnrrken yaprlan koruculuk gorevi ve muzik g6sterileri, futbol kargrlagmalarr gibi muhtelif toplantr ve gcisteriler sebebiyle bir araya gelen kalabahklarrn kontrol edilmesi gibi g6rev sahaian gitgide artan bir oranda OGT'lere devrolunmu$tur. Polis ile mukayese edildilinde, OGT'lerin aynr igi daha ucuz ve daha etkin bir Sekilde ifa etmeleri de bu elilimde dnemli bir rol Di$er taraftan, bir goruge gore, halkrn guvenli[ini sa$lamaktan geleneksel olarak sorumlu olan polis bu konuda yetersiz kalmaktadrr. SuE miktannln a$rn derecede artmasl, yo$un trafik problemleri ve uyugturucu suglarrndaki artrg, polisin halkrn can ve mal emniyeti ile mesken masuniyetini sallamada yeterli olmadr$rnr ispat etmiqtir. Bu sebeple, polis ve 6zel gtivenlik sektdrunun igbirli[iyle sug ve suglularla mticadele edilirse daha iyi sonuglar ahnmasr beklenebihr larmstrong ve Carson, 1994:53-60). Ozel guvenlik sektdrundeki hrzh bi.iyumeyi farkh bir agrdan inceleyen Fyfe, bunu iki temel sebebe ba$amaktadrr: birincisi, polis,6zel mulklerin korunmasl igin buralara devriye grkarma konusunda isteksiz davranmaktadrr; ikinci olarak da,ozel miilk sahipleri, kendi mallarrnrn korunmasr hususunda6zel giivenlili tercih etmektedirler (tees:7se-778). Ozel gtivenlik sektdrtindeki biiyiime 1960'h yrllarda da devam etti. ingiltere'de 6zel guvenlik gcirevlilerinin 197}'li yrllardaki sayrsr tahminen olarak ifade edilmektedir. Aynr zaman diliminde ingiliz polis tegkilatrnrn personel sayrsr ise civarrndaydt 1oraper, te78:23). Asltnda, 6zel guvenlik hizmetlerinin gekli ve gahgma sahalan hukuki di.izenlemelerle kesin olarak belirlenmedili igin, kimlerin hangi ttir giivenlik hizmeti sundulunu ve bunlar tarafindan istihdam edilen personelin kesin miktarrnr tespit etmek mumkun de[ildir. ingiltere'de bu saylntn son yrllarda tahmini olarak ve hatta 'in tizerinde oldulu

7 Olumlu ve Olumsuz Yanlarr ile 6zet Gtiventik Hizmetleri belirtilmektedir ponesvenewburn,lgg5:226). Bu sayt, ingiliz polisinin toplam mevcudunun neredeyse iki katrndan fazlabir miktara tekabtil etmektedir. Aynr hususa TUrkiye agrsrndan bakrldr[rnda, 19. astrda bazr varhkh kigiler tarafindan mesken ve mallarrnrn korunmasr gayesine ydnelik olarak 6zel bekgilerin gahptrrrldr$r bilinmektedir. Bu konu, zabfia tarihiyle ilgili bazt kitaplarda ele alrnmakta dr lgata*, 2000:7; Alyot, 1947:9-94, s;okgabol, 1940:9-11,23-2q.Halen, 442 sayrh Kciy Kanununa g6re gdrev yapmakta olan kdy koruculan ve kciy bekeileri mevcuttur. Krr bekgileri ve giftei mallannr koruma kollulu ise,4081 sayrh Qiftgi Mallarrnr Koruma Hakkrnda Kanuna istinaden gcirev yapmakta ve ticretleri k6yluler tarafindan ddenmektedir. Fakat bu sayrlanlar turunden gtivenlik gorevlilerinin miktarr higbir zaman, dzellikle 1981 yrhnda yururlti[e giren 2495 sayrh kanundan sonra sayrlarr hnla artan, ticari gayeli ozel guvenlik tegkilatlannca istihdam edilenlerin saylslna ulagmamrqtrr. TUrkiye'de 1950'li yrllardan itibaren, cizellikle biiyuk qehirlerde,hrzh sanayilegmenin bir sonucu olarak artan ig giicu ihtiyacrndan dolayr stiratli bir nufus artrgr yaqanmrgtrr. Bu geliqmeye paralel diger bir geligme de, 6zel sekt6re dahil sanayi kuruluqlannin kendi giivenliklerini kendileri sallama yoluna gitmeleridir. Bunun tabii bir sonucu olarak da, hukuk bir duzenleme olmamaslna ralmen, ozel guvenlik girketlerinin saylsl hrzla artmaya baqlamrgtrr. Bu fiili durum,2495 sayrh kanunun yururlti$e girmesiyle 1981 yrhndan itibaren hukukilik kazanmrgtrr. Sdz konusu kanunun 1. Maddesine gdre,6zel gtivenlik teqkildtlarr iki temel gaye igin kurulurlar: 1- "... kamuya veya 6zel kigilere ait kurum ve kuruluqlarrn sabotaj, yangrn, hrrsrzhk, soygun, yalma, burada bulunanlarrn zorla igten ahkoyma, sa$rklarrnr ve vucut btittinltiklerini tehdit ve tehlikelere kargr korunmasr ve guvenliklerinin sa$lanmasr, 2- yurt drgrna girig grkrg yaprlan yerlerde girig ve grkrga yarayan belgelerin kontroiu ile giriq Eftrg iglemlerinin yaprlmasr, aranan ve girig grkrgr yasaklananlarrn resmi guvenlik gdrevlilerine tesliminin saflanmasl..." Aynr Maddenin II. fikrasr, "Askeri kurum ve kuruluglarla, Milli istihbarat Tegkilatr MUstegarh[r ve Emniyet Tegkilatrna ait kurum ve kuruluqlarrn korunmasr 6zel mevzuatlanna tabidir" demek suretiyle sdz konusu kurumlann guvenli$inin kendi mevzuatlarrnda belirtildiei gibi saglanaca[rnr belirttmektedir. Bu da, adt gegen kurumlann kendi guvenliklerini en aztndan gimdilik yine kendilerinin sa$layacaklarr anlamrna gelmektedir. TUrkiye'de,2495 sayrh kanun hukumlerine gore kurulmug olan OGT'lerde gorevli personel saylsr, 1997 y;jna ait istatistiklerde civannda iken, 2000 yrlrnda bu sayrnrn oldu$u gdrtilmektedir pnat,2000:7). Bu verilere gcire, ddrt ytl gibi krsa bir stirede 6zel gtivenlik gdrevlilerinin sayrsrndaki artrqrn 7o76 civannda oldulu ortaya grkmaktadn.2495 sayrh kanuna tabi olmadrlr halde guven-

8 lik hizmeti veren ozel kuruluqlann herhangi bir kaydr olmamakla beraber bunlar tarafindan istihdam edilen personel saylslnln 'in tizerinde oldu[u tahmin edilmektedir. Unal'tn da belirtti[i gibi,dnceleri higbir esasa ba$h olmadan, hatta temizlik firmalarr olarak faaliyete baqlayan ve bir ara yasaklanan bu kuruluglar, kendilerine duyulan ihtiyae ve talep sebebiyle, igigleri Bakanhlr tarafindan yayrnlanan bir genelge ile guvenlik hizmetleri sunmaya devam etme imk6nrna kavugmuglardrr (aynr yer). Dtinyanrn di$er iilkelerinde oldu$u gibi Turkiye'de de hukuk sistemi genellikle olaylarr geriden takip etmektedir. Ozel guvenlik kuruluglarr ile ilgili mevcut kanunun bazt maddelerini de$igtiren yeni bir kanun teklifi TBMM Igigleri Komisyonunda kabul edilmig ve TUrkiye BUyUk Millet Meclisi genel kurulunda kanunlaqmak igin srrada beklemektedir. Ozel Giivenlik KuruluElartnln Olumlu Taraflarr Ozel gtivenlik tegkilatlannrn (OGT'ler) dunyanrn pek gok tilkesinde, personel sayrsr ve sair bakrmlardan gozardr edilemeyecek kadar dikkat gekici ve hatta por lis tegkilattndan daha fazla kuvvete sahip hale geldikleri grizlenmektedir. Aynca OGT'lerin sahipleri, yuksek karlar getiren bir ig sahasrnda gahgtrklarrnr anladrklartndan, giiniin qartlartna gtire faaliyet sahalarrnr genigletebileceklerinin igaretlerini vermekmektedirler. Ozel guvenlik teqkilatlannrn yakrn ve uzak gelecekte ne gibi sahalarda faaliyet g6sterebilecekleri literaturde oldukga genig gekilde tartrgrlmaktadrr forst ve Manning, 1999:27-36; Jones ve Newburn, 1998:79-89; Opolot, 1999:123-15q. Bu hususa bir 6rnek olarak, Lorry ve Phd, ingiltere'de son zamanlarda gok gizli guvenlik sorugturmalannrn 6zel giivenlik elamanlarr tarafindan ytirtittilmesine dikkat gekmektedirler eooo:143). OGT'ler, mugterilerine ne kadar iyi hizmet sunduklannr gdstermek veya dahafazla mugteri gekebilmek gayesiyle, personeli ige alrrken, daha 6nce polis 6mir veya memurlu$u yapmr$ tecrubeli polisler, askerler, subaylar ve daha da 6nemlisi, istihbarat servislerinde gahgmrq olanlardan istifa etmig veya emekli olmug kimseleri tercih etmektedirlet gicnotson, 1996:67-69; clifford, t998i5s-164: Getman ve Mccandtish, 1998:23-28). Ttirkiye'de de aynr durumu gdzlemek mtimkundtir. Hatta, 2495 sayfi kanunun 16. Maddesi, ozel guvenlik tegkilatlarrna ahnacak personelde aranacak gartlarr saydrktan sonra 'Yukandaki gartlarr haiz olanlar igin, daha 6nce guvenlik hizmetlerinde gahqmrg olmak g6reve ahnmada tercih sebebi sayrlr' demektedir. Keza,6zel guvenlik tegkilatlan hakkrndaki mevcut kanunda deligiklik yapmak tizere TBMM igigleri Komisyonunda kabul edilen, Bazr Kurum ve Kuruluqlann Korunmasr ve Giivenliklerinin Saflanmasr Hakkrnda Kanun De[igikli[i Yaprlmasrna Dair Kanun Tasartstna gore, 2495 sayft Kanunun 8/V. maddesinin qu gekilde de!igtirilmigtir:

9 Olumlu ve Olumsuz Yanlan ile )zel GAvenlik Hizmetleri Ozel gtivenlik girketlerinin kurucu veya temsil ve ilzama yetkili ycineticilerinin en az yanslnrn; a) Ti.irk Silahh Kuvvetleri mensuplanndan subay srnrfindan, b) Emniyet hizmetleri srnrfi mensuplarrndan en az bagkomiser rutbesinden, c) Milli istihbarat Tegkilatr MUsteqarh[r mensuplanndan en az qube mtiduru Unvantndan, d) Mulki idare amirlili hizmetleri srnrfi mensuplarrndan olup en azony:ir hizmet yapmlg olanlardan, e) Yargr mensuplanndan en az on yrl avukat, savcl veya hakim olarak gdrev yapmr$ olanlardan, Emekl, veya kendi isteli ile vazifesinden aynlmrg kigilerden olmasr gerekir. Bu hususla ilgili olarak Bunyan. ingiltere'deki dzel guvenlik girketlerinin tamamrnda gahgan personelin sayr listesini vererek bunlardan ne kadannrn eski polis, asker, istihbaratgr vs. olduklarrnr belirtmektedir: EndUstriyel alanda gahgan go$u 6zel gtivenlik gdrevlileri daha dnce polis olarak galtgml$, ya da yarr ozel olarak dedektiflik yapmr$ veya daha dnce gegitli askeri birimlerde asker veya subay olarak gahgmrg kiqilerden olugmakta dr lbunyan, 1983:239). Bdylece, ozel guvenlik hizmeti veren personelin daha dnceki bilgi ve tecrtibelerini yeni mesleklerinde kullanmalan amaglanmaktadrr. Bahsi gegen kimselerin 6zel giivenlik hizmetlerinde gahgtrrrlmalarr, bunlann dnceki mesleklerine yakrn olan bu yeni mesleklerinde baganh olmalan agrsrndan faydah olabilir. Ancak, OGT'lerin kurucu ve ydneticilerinin en azyanslnln de$iqiklik tasansrnda belirtilen kimselerden olmastnt hukuk bir zorunluluk haline getirmek, OGT kurmak isteyen sermayedarlan bu kimselere mahk0m etmek suretiyle ozellikle emekli asker ve polislere mali bakrmdan tatmin edici bir ig sahasr agmak anlamrna geldili geklinde de yorumlanabilir. Bu uygulamanrn diger sakrncalanndan, ileride OGT'lerin olumsuz taraflan anlatrlrrken bahsedilecektir. Ozel gtivenlik girketlerinin roltinun ne olmasr gerektigi hususunda Hoddinott, 6zel glivenlik tegkilatlanntn g6revlerinin polisinkileri tamamlayrcr mahiyette olmasr gerektilini iddia etmektedir. Aynca, 6zel gi.ivenlik hizmeti veren tegkilatlar ile polis arastnda igbirli[ine ihtiyag vardrr. Yazaragore, polis ile 6zel g1venlik arasrndaki fark, polisin gdrevinden dolayr sorumlu olmasr, yani hesap veffnesidir lrssn;s+sa.6zel gtivenlik ile polis igbirli[ine bir drnek olarak, Green, Levy ve Seaman, ABD'nin Filadelfiya eyaletindeki bir gehir merkezinde bu nevi bir igbirli[iyle suglartn saytstnda azalma gergeklegen projeyi gdstermektedirler. Igg2Il 1993 yrllartnda gergeklegtirilen bu igbirligi sayesinde kayrth (polis tarafindan kaydedilen) suglann orantnda Vo50 azalma olmugtur. Sozti gegen projede gorev alan clzel guvenlik personelinin Vo32'si bayanlardan olugmaktadrr ftsss:s-21). Emniyet Tegkilatrnda sivil kryafetli polislerin istihdam edildi[i birimlerin kurulmastna vesile olan dtigunceler, suglarr iqlenmeden dnleme ve iglenmig suglarr aydrnlatma rollerinin en iyi gekilde ifa edilebilmesidir. Meqhur klasik sosyologlardan Max Weber'in de belirtti[i gibi, modern devlet kamu duzeninin saelanma-

10 sr konusunda tekel sahibidir. Devlet bu fonksiyonun icrasr igin, profesyonel bir tegkilat olan polisi gorevlendirmektedir 1werong, te70:231). Bununla beraber, 6zel guvenlik tegkilatlannrn ortaya grkmasr ile devletin bu alandaki tekeli krnlmrq bulunmaktadrr. Kanada'da,6zel guvenlik hizmetleri Micucci'ye gcire iig gruba ayrrlmaktadrr: 1) sugla mi.icadele edenler, 2) koruma gdrevi yapanlar ve 3) btirokrat polisleri 6,ricucci,lees:41-s1. ingiltere'de 1950'li yrllarda faaliyet gosteren OGT'lerin durunu inceleyen Bowden'in belirttiline gcire, anrlan yrllarda OGT'ler iki kategoriden oluqmaktaydr. Birinci kategoriye ticari gayeli olanlar, ikinci gruba ise ticari gayeli olmayanlar dahil olmaktaydr fte7l:251).ozel guvenlik hizmetlerinde gahgan personelin mustafi polis veya devletin di[er guvenlik birimlerinde gahgan kimseler olmasrnt devlet, pasif kalmak, yani bu hususta bir hukuk duzenleme yapmamak suretiyle gayriresmi olarak kabul etmiq gibi gdrunmekteydi. Fakat ticari olmayan 6zel gtivenlik hizmetlerinin faaliyet sahasr normal polisin faaliyet alanrna gok yakrndr.yazar, ticari olmayan OGT'lerin 6nde gelenlerine 6rnek olarak gu tegkilatlan saymaktadrr: Savunma Bakanh[r Polisi, Atom Enerjileri Santrallerini Koruma Polisi Genel MUdUrlUlU, Tagrma ve Ulagtrrma Polisi, Hava Limanlannr Koruma Polisi Genel MUdUrlUlU, ve Londra Limanlarrnr Koruma Polisi. Ticari gaye giitmeyen bu OGT'ler, ticari gayeli OcT'lere gdre bazr farkhhklar arz etmektedirler. MeselA, ticari gaye gtitmeyen her 6zel gtivenlik polisinin ayn bir 96- rev sahasr, genel miidurlulii, idari mekanizmasl ve yetkilerini belirleyen kendine mahsus hukuk kurallarr vardrr. BugUn ise, OGT'lerin tamamr ticari gayeli kurulugiar olup, yakrn geemigte ticari gayeli olmayan OGT'ler tarafindan guvenlik hizmeti sunulan kuruluglar da bugtin ticari gayeli OGT'lerin mugterileri arasrnda yer almaktadrrlar. Yakrn gegmigte polisin yapmasr gereken pek gok igin OGT'ler tarafindan yaprlmasr gerektili gdrtigi.i gitgide daha gok taraftar kazanmaktadrr. QUnkU, OGT'ler resmi polise gcire aynr igi daha ucuza mal ettiklerinden, yonetim biliminde gok dnemli bir unsur olan verimlllik (efficiency) agrsrndan nispeten daha olumlu bir konumdadrrlar. MeselA ingiltere'de Polis Federasyonu (The Police Federation) Bagkanhgr yapan, Fred Broughton, herkesin girip grktrlr, insan kalabahklarrntn olugtulu buytik ahq verig merkezlerinde ve gevresinde, resmi polisin de[il,6zel gtivenlik g6revlilerinin devriye gezmesi gerektigi hususunu dile getirmektedir:... buralarda [resmi] polisin ikinci planda olmasr, ihtiyag halinde olaya miidahale etmesi gerekir. Fakat 6zel guvenlik gdrevlileri gdrevlerini yaparken, halka kargr muamelelerinden dolayr sorumlu olacaklan makamlar ve sorumluluk standartlannrn agrk olarak belirlenmesi gerekir. Aynca, 6zel gtivenlik teqkilatlarrnr denetleyen balrmsrz komisyonlarrn da kurulmasr gerekmektedir gne Daity Telegraph, 16 July.1998).

11 Otumtu ve Olumsuz Yanlart ile 6zet Giiventik Hizmetleri ingiltere'de, bu ve benzeri sahalarda faaliyet gosteren ticari gayeli OGT'lerin sayrlannrn hrzla artmasl, Hiik0metin de faydasrna oldu$u ve bunlan uzun zamandan beri tegvik ettili bir gergektir. QUnkii s6z konusu faaliyet sahalannda sug ve sugluyla mticadelede OcT'lerin resmi polisten aqa[r kalrr bir taraflan olmadr$r gibi, hatrrr sayrh miktarda bir mali kayna$ da mugterilerinin guvenlili ulruna harcamaktadrlar. Htik0met deste[ine bdnzbir cirnek olarak, igigleri Bakanhlr ve Woolworth adh bir ticari girket tarafindan mali bakrmdan desteklenen Sugun Onemi adh bir dzel guvenlik girketinin 1989 yrhnda kurulmasr gdsterilebilir 1,,ronnst0n,1992:138). Tiirkiye'de, kamu ve 6zel sektore ait ve mali delerleri milyon dolarla ifade edilen tesislerin, sitelerin gtivenli$i igin profesyonelce bir yol takip edilmemektedir. Muhtelif tesis ve sitelerin guvenlik igleri, bu sahada yeterli bilgisi olmayan elektrik ustalarr veya elektrikli guvenlik teghizatr satan girketlere havale edilmektedir. Alternatif bir teklif olarak, bu hususta gtivenlik danrgmanh$r sisteminin uygulanmasrna gegilmeli ve bina, tesis vb. yerler igin risk tahlilleri yaprlmahdrr. Bu konuda 'mimari sug Onleme uzmanlarr' veya 'sug dnleme dizayn danrqmanlan' olarak adlandrrrlan profesyonel sug onleme uzmanlanndant ve profesyonel polis eliticilerinden yararlanrlabilir. Mese16, Polis Akademisi GUvenlik Bilimleri FakUltesi velveyaenstitiisti, OGT'lere elitim ve danrgmanhk hizmetleri sunarak bu hususta dnderlik yapabilecek potansiyele sahip bulunmaktadrr. Ozel giivenlik girketlerinin personel durumu, kamu ve 6zel sektor arasrndaki munasebetler agtstndan de$erlendirildilinde qdyle bir durum ortaya grkmaktadrr. ingiltere'de ozel sektdrle kamu sektcirii arasrndaki personel ve teknoloji de[igimi yuz yrldan daha uzun bir siiredir devam etmektedir. Bu deliqim ilk dnce merkezi huk0met siyasast olarak bagladr ve daha sonra mahalli huk0metler de aynr siyasayr takip ettiler. Fakat son yrllarda bu transfer tek yonlu olarak gergekleqme temaytilleri gdstermeye baglamrgtr. Kamu sektdruntin, becerilerini ve ustahklannr 6zel sektdr girketlerine transfer etti$i artrk herkes tarafindan bilinen bir gergektir. Mesel6 Kuzey irlanda bagta olmak izere ingiltere'nin pek gok yerlerinde gok sayrda emekli polis ve asker OGT'ler tarafindan istihdam olunmaktadrrlar. ingiltere'de 6ze gtivenlik girketlerinin sayrsrnrn hrzla artmasrnrn sebeplerinden biri, polisin kamu duzenini korumada ve kollamada yetersiz kalmasr ise, di- $er bir sebebi de, uzun bir d6nem iktidarda kalan Muhafazakar Parti tarafindan uygulanan giivenlik siyasasrdrr. Bu siyasi partinin iktidarda oldu$u 19781la 1996 yrllarrnda, genel bi.itgeden emniyet hizmetlerine ayrrlan para miktarr dnemli olgude azaltrlmtg, bundan dolayr da polis tegkilatlarr yeni personel alamamrglardrr. Polisin personel saylsrnrn yetersiz olmasr, OGT'lerin geligmesinde onemli bir rol oynamrgttr. Bununla beraber, her yrl sug ve suglu saylslrun artmasrndan dolayr 'T1rkiye'de maalesef, lngilizcede 'architectural liaison officer' veya'crime prevention design advisor' gibi unvanluta adtandtrtlan ve architecturalcrime prevention veya designing out/against crime olarak ifade edilen uzmanlk dalna mensup hig kimse bulunmamaktadtr. Sadece, Polis Akademisi Gilvenlik Bilimleri Faktittesindekibirkag igretim elemam, bu konuda baglaneg seviyesinde bir bilgiye sahiptir.

12 son ytllarda, dzellikle iggi Partisi 1996 yrhnda iktidara geldikten sonra polis sayrslnl artrmak igin bir miktar personel ahmrna gidilmigtir. Ozel Gtivenlik Kuruluglarlnln Olumsuz Taraflarr GUvenlik hizmetinin sunulmasryla ilgili dnemli hususlardan biri, belki de en dnemlisi, mugteri isteklerine cevap verebilmektir. Ozel GUvenlik Tegkilatlarr da (OGT'ler) mi.iqterilerin ihtiyacr olan her guvenlik sahasrnda hizmet sunmaya kalkrgtrklarrndan, bunlarrn bu igleri yaparken kimlere kargr ve nasrl sorumlu olacaklarr meselesi ortaya grkmaktadrr. Ozel gtivenlik mensuplarrnrn, gdrevlerinden dolayr sadece kendi patronlanna kargr sorumlu olmalan yeterli delildir. Qtinkti, patronun, kendisine karqr sorumlu oldu$u bir bagka kigi veya kurum bulunmamaktadrr. Devlet denetimi, bu hususta bir gdztim yolu olabilir. Nitekim bazr yazarlar. 6zel guvenlik tegkilatlannrn kamu kurumlan tarafindan denetlenmesi gere$i tizerinde onemle durmuqlardt 6ischer, 1998:98-102;Purpura, 1998:56-67;June,2000: ). Son zamanlarda ingiltere ve ABD'de ozel gtivenlik tegkilatlannrn, sakrncalr gdrulen gahqma sahalannda faaliyet gdsterdikleri g6zlenmektedir. Bu sahalara 6rnek olarak, tamamen ozel guvenlik tegkilatlarr tarafindan ytirtitulen, her turlu sorumlulu[u onlara ait olan ceza ve tutuk evleri igletme, saruk ve tutuklularrn bir yerden bagka bir yere nakli gibi faaliyetler g6sterilebilir penson,lees:35-47). Ozel guvenlik teqkilatlan ile ilgili di$er bir mesele de, bunlann kontrol ve denetimleridir. Bowden, ingiltere'de bu mesleklerden olan insanlarrn ozel gi.ivenlik gdrevlisi olarak gahgtrrrlmalarrnr ve bunlann yeterince denetlenmemesini 'kontrolsuz kanun' deyimiyle ifade tetb:245). Loveday ve Savage ise, cizel gtivenlik tegkilatlannrn denetimleri ve kontrollerinin nasrl olmasr gerektifii hususunun ceza adalet sistemi ile ilgili hukuk diizenlemelerde agrk gekilde bel irtilmesi nin luzumu na inanmaktad rlar 6sa :z a-z s. Burada, denetimle ballantrh bagka problemlerden de sdz etmek gerekmektedir. ilk olarak, ozel guvenlik teqkilatlarr hakkrndaki hukuk mevzuat gok ozlu olup ayrrntrlardan bahsetmemektedir. Kimin nasrl personel alaca[r, bunlarrn nastl e[itileceli, gahgma gartlarrnrn duzenlenmesi gibi konulardamevzuatta agrkhk yoktur. Bununla ilgili olarak, 'ingiltere'de 6zel giivenlik gorevlisi olabilmenin tek gartt, normalden btaz iri yarr olmaktrr; dolayrsryla iri bir ci.isseye sahipseniz, ertesi giin yeni iginize baglayabilirsiniz' diyen Jones ve Newburn'e hak vernemek mumkun de[ildir ftees:67). Ozel guvenlik tegkilatlan ile ilgili diler bir mesele de, mesle[e dahil olan personele verilmesi gereken temel e$itim ve meslekleri suresince belli arahklarla tabi tutulmalan lazrm gelen meslek igi e[itimlerdir. LiteratUrde, dzellikle korunmasr ozel uzmanltk gerektiren yerlerde gdrev yapan 6zel guvenlik gdrevlilerinin elitimine daha fazla 6zen gdsterilmesi gerekti[i onemle belirtilmiqtir lrobinson, 1996:45-49;Micucci, 1ss ). Lee, Kore'de hizmet veren 6zel gi.ivenlik teqkilatlannrn

13 Olumlu ve Olumsuz Yanlan ile Ozel G1venlik Hizmetleri problemleri ile ilgili olarak detayh bir aragtrrma yapmrqtrr. 2l.YUzyrldaki ozel guvenlik sektdrunun problemlerini ortaya koymaya gahgan yazar,6zel guvenlik elamanlarrntn yeterince kontrol edilmediklerini ve yeterli elitim almadrklarrnr, onlartn o$renim gdrecekleri okullarrn agrlmasr gerektifini belirtmigtir gsss:zzs.zsa1. ABD'deki tizel guvenlik tegkilatlannrn durumu ile ilgili olarak da Chuvala ve Fischer.6zel giivenlik tegkilatlan ile ilgili standart bir ycinetmelik olmasr ve 6zel guvenlik g6revlilerinin iyi e$itim almalarr gerekti$ini ileri surmektedirler 6sot:rot- 1/0/. American Society for Industrial Security (ASIS) tiyeleri arasrnda yaprlan bir ankette, tiyelerin Vo69'u milli bir ydnetmelik olmasrnln uygun olaca$rnr belirtmiglerdir. Bundan baqka,6zel guvenlik gdrevlileri ile ilgili olarak iyi bir personel segme ve bagarrh bir e[itimin bu sektcirde kaliteyi artrracafrnr kabul etmiglerdir (aym esef. TUrkiye'de, OcT'lerin denetlenmesi,dnceleri il Emniyet MUdUrli.iklerindeki bir buro amirli[i tarafindan yurtitultirken 1981 yrhndan itibaren bu gdrev igigleri Bakanhlrna verilmiqtir. Uygulamada denetim hizmeti il Emniyet Mi.idurluklerindeki bir gube mtidurltigi.i tarafindan gergeklegtirilmektedir. Fakat soz konusu $ube mudurluklerinin sahip olduklan imkdnlar ile 6zel guvenlik tegkilatlannln sayrlarr kryaslandrlrnda etkin bir denetim igin gok yetersiz olduklan aqikdrdrr. Ozellikle istanbul, Ankara, izmir, Adana ve Bursa gibi buyuk gehirlerde her bir 0zel guvenlik tegkilattnr bir defa bile denetlemek igin iki yrlda bir sua gelmektedir. Difier bir mesele de bu 6zel gtivenlik g<irevlilerinin temel ve meslek igi e!itimleridir. Bu fonksiyon da yine il Emniyet Miidtirltiklerindeki Ozel Guvenlik $ube MUdUrlUkleri tarafindan yurutulmektedir. Ozel guvenlik mensuplarr toplam 60 saatlik bir temel e$itime tabi tutulmaktadrrlar. Bu 60 saatlik e$itim iginde silah bilgisi ve atrg e$itimine sadece 12 saatlik bir zamantahsis edilmigtir. Ozel guvenlik gdrevlilerinin bazrlan silah tagrmakta ve 2495 sayrh kanuna dayanrlarak grkarrlan Uygulama Ydnetmelilin 30 ila 35. maddelerine gdre bunlara, Ceza Muhakemeleri UsulU Kanunu (CMUK) ve Polis Yazife ve Selahiyet Kanunundan (PVSK) kaynaklanan, gdrev esnasrnda giddet uygulama ve silah kullanma yetkilerinin verildi[i gdrtilmektedir. Durum boyle olunca, aynr silah kullanma yetkisine sahip olan polis memurlannrn bir yrlhk2 efitiminde iki donemde de silah dersi luzumlu gcirultirken, ozel guvenlik gcirevlilerinin elitiminde l2 saatle yetinilerek bunlara silah kullanma yetkrsinin verilmesi bir uyumsuzluk tegkil etmektedir. Silah elitimi konusu sadece bir drnektir:6zel guvenlik gdrevlilerinin egitimi diler sahalarda da yetersizdir.2495 sayrh kanunun uygulanmaslna dair ydnetmelilin (Uygulama Ydnetmeligi) 36. maddesinde e$itimin dnemi gdyle vurgulanmaktadr: Ozel GUvenlik Tegkilah personelinin elitiminin amacl kendilerine verilen goonlisans seviyesinde Polis Meslek Yiiksek Okullart kurulmug ve polis memur adaylannrn egitim ve ogretim silresi de iki ytla gtkarrtm6ilr.

14 revlerin gereli gibi yaprlmasr ve yetkilerin yeterince kullanrlmasr igin bu personelin mesleki ve genel bilgilerle donatrlmasr, hizmetin gerektirdi$i bedeni, fikri ve fiziki kabiliyetlere sahip krhnmasr ve geliqtirilmesidir. Bazr 6zel guvenlik tegkilatlarr e$itim konusuna gereken onemi vermekte ve miifredat programlarrnr de[iqen teknolojik gartlara gdre geliqtirmektedirler. Fakat go$unluk bu konuda gereken hassasiyeti gdstermemektedir. $afak da bu konuda ayru dugunceleri paylagmakta ve on'dan fazla ders igin aynlan stirenin tilke gerge$ine ters dugttifiinu, bu sahada istihdam edilecek insanrmrza bu kadar az epitim vermenin yetersiz gelece$ini iddia etmektedir e000a:s0t). Ozel guvenlik tegkilatlartnrn yeterli bir gekilde kontrol edilememesi, gegitli olumsuz durumlarrn ortaya grkmasrna sebep olmaktadrr. Bunlarrn bagrnda,6zel gtivenlik girketi kuran kigilerin, personel e[itimine gereken 6nemi vermemesi gelmektedir. Ayrtca, hukuk-drqr ve diirtistluk, ahlak anlayrgr ile ba$dagmayan durumlann ortaya grkmasrna sebebiyet vermektedir. Ornek olarak, telefon dinleme, geqitli dinleme aletleri ile mesken ve igyerlerini dinleme, 6zel hayatrn ihldl edilmesi ve sanayi casuslu$u gibi faaliyetler sayrlabilir. Ozel guvenlik tegkilatlanntn detayh olarak incelenmesi, bunlarrn polis tegkilatr ile karrgtnlma tehlikesinin mevcut bulunmasr agrsrndan da oldukga onemlidir. Qiinku, OGT'lerin gahgmalarr, polislerin hukukun verdili yetkilere dayanarak faaliyette bulunmalan gibidir. Tiirkiye'de 6zel gtivenlik gdrevlileri, iiniformalarr polis tiniforrnaslna benzemesinden ve ellerinde telsizle dolagmalanndan dolayr bazr kimseler tarafindan polis zannedilmektedirler. Bunlar iqe ahnrrken yeterince iyi bir segme ve elitime tabi tutulmadrklarrndan, grirevlerini yeterince sosyal ve profesyonel gekilde ifa edememelerinin vatandag Uzerinde uyandrrdrlr k6tii intiba polisi de olumsuz etkileyebllir 1aynty6ndeInat,2000ts). Di$er taraftan,bazr 6zel giivenlik gdrevlilerinin, sadece gdrev mrntrkasr iginde i.iniformah olmalarr gerekirken drganda da Uniformah olarak dolaqtrklarr gdrulmektedir. Hatta bunlardanbazlan, kendilerini polis gibi tanrtarak Uniformah olmalarrnr kdttiye kullanabilmektedirler. igigleri Bakanh[rnca tarihinde yurtirlu$e konulan 7206 sayrh genelgede bu hususla ilgili olarak gdyle denilmektedir: Kamu ve 6zel sektdre ait kurum ve kuruluglara giivenlik hizmeti veren girketlerle bunlarrn bunyesinde gahgan vatandaglarrn malduriyetlerine sebebiyet vermemek igin uygulamalarda dikkatli davranrlmasr, bu tur hizmet gormekte olan girketlere bunyelerinde gahgan kigilere her ne suretle olursa olsun tabanca, jop, kelepge vs. tagttmamak ve kryafetlerinin ozellikle asker, polis ve kanunla kurulmuq cizel zabfia kuvvetleri kryafetlerine renk ve qekil olarak benzetilmemesi kaydr ile giydikleri tantttcr 6zel kryafetlere, karrgrlmamasr, genel ve ozel kolluk sahastna girmeksizin bulunduklarr yer gevresinde koruma hizmeti vermelerine sakrnca gdrulmemektedir. Bu genelgeden, zaman zaman bu konuda bazr rahatsrzhklarrn oldu[u anlagrl-

15 Olumlu ve Olumsuz Yanlan ile Ozel G(ivenlik Hizmetleri maktadrr. Bu rahatsrzhlrn boyutlarrnr Unal gdyle dile getirmektedir: Elinde telsizle kendilerini, giivenimizin tam ve gtiphesiz oldulu Emniyet Teqkilatrndan birisiymig gibi zannedilen bu kigiler, bu tip yerlerde [igyerleri ve ahgverig merkezleri kastedilmektedir] insanlanmlza sayglsvca davranabilmekte ve onlan rencide edebilmektedirler.... Hele bir de tam ma$azadan grkarken galan yanhg alarm ve Uzerinize gullanan kapr gorevlisi!.. Sugluyu yakalayan, gok zor ve vahim bir igi bagaran kapr gdrevlisi (son zamanlarda her nedense Devletimizin kolluk gtigleri gibi giyinme gayreti igindeler) yeni avrnr beklemek izere bir ozur dahi dilemeden (genelde dzurleri kabahatlerinden buyuk oluyor) krigesine gekilir. Burada hig kimse aga$rlanan vatandaqrn halini dtigtinmez e000:ts). Yazarrn abartrh ifadelerinden,6zel gtivenlile karqr olumsuz bir Onyargr tagrdr$r agrkga anlagtlmakta ise de, benzer olaylar gtinltik hayatta bazen meydana gelmektedir. Ozel giivenlik gorevlilerini istihdam eden girketlerin tamamrnr tdhmet altrnda brrakmak elbette do[ru bir tutum delildir. Ancak yegdne gayeleri kdr elde etmek olan bazr kuruluglar, bu konuya dikkat etmemekte, vatandaglarrn geref ve haysiyetlerini rencide etmeme hususunda gereken hassasiyeti gostermemekte ve yaprlan do[rudan ve dolayh saygrsrzhklar halkr rahatsrz etmektedir. Ozel guvenlik hizmetlerinin kapsamh bir tanrmrnr yapabilmek igin kullanrlmasl gereken ktstaslar, organizasyonun stattisu, saikleri (motivasyonlarr), girketin denetiminden kimlerin sorumlu oldu$u, hangi niteliklere sahip kigilerin iqe ahndrlr, hangi sahalarda faaliyet gosterdigi ve girketin kurucularrnrn kimler oldu-!u veya olmast gerekti$idir. Polis 6mir veya memurlannrn izinli olduklan zamanlarda, OGT'ler tarafindan istihdam olunmalarr da dikkati gekmektedir: Bazr gubelerde gahgan polisler, mesai saatleri drgrnda etkin bir qekilde dzel guvenlik gcirevlisi olarak gahgmaktadrrlar. Bu polisler, birbirleriyle kryaslya rekabet eden farkh gtivenlik girketlerinde 6zel giivenlik gdrevlisi olarak gdrev yapmakta, operasyonlara katrlmakta hatta bu igleri yaparken devletin resmi araclnl kullanmaktadrrlar ghearing ve Stenning, I 9s7 :t 9t ). Aynr durumun TUrkiye'de de gegerli oldu$u hususunda bazr deliller mevcuttur. Nitekim, 'Tantan'dan 6zel guvenlik uyarrsr' baghkh, yakrn tarihli bir gazete haberinde gdyle denilmektedir: igigleri Bakanr Sadettin Tantan merkez teqkilatrna, 81 il valili$ine, tum bakanhklara ve Jandarma Genel Komutanh$r'na [hitaben] "Emniyet Personelinin Asli Gdrevlerine iadeleri" konulu bir genelge yayrnladr.2495 sayrh kanun kapsamrna altnmrg veya altnmamrg olan bazr kamu ve 6zel kurum ve kuruluglannda halen emniyet tegkilatr personelinin gevre veya girig koruma hizmetlerinde g6rev aldrlrnrn gdzlemlendili ifade edilen genelgede, ozel kurum ve kuruluglann koruma hizmetlerinde kendi elamanlarrnrn gorevlendirilmesi istendi (yenigatak,s.t,2001). Bowden, ingiltere'de oldukga genig bir sahada faaliyet gdsteren OGT'lerin, faaliyet sahalart ve gekillerini belirleyen mevzuatrn agrkea yeterli olmadr$rndan

16 gikayetgi gcirtinmektedir. Yazara g6re, Kuzey Amerika'da (ABD ve Kanada) ve golu Avrupa tilkelerinde ozel gtivenlik girketlerinin gahgma sahalan ve gahgma gekillerini gdsteren 6zel kanunlar, tuzukler ve yonetmelikler mevcuttur. Sdz konusu mevzuat ile, kigilerin dzel hayatlarrnrn mahremiyeti agrk bir gekilde koruma alttna altnmtgtr. Fakat, bu durumun ingiltere igin de gegerli oldu$unu sdylemek miimkun defildir fie7s: ). Ancak Micucci'ye g6re, Kanada'da da OGT'ler ile Emniyet Tegkilatrnrn faaliyet sahalan arasrndaki srnrr gizgisi agrk olarak belirlenmemiqtir. Bu sebeple,6zel guvenlik gdrevlileri go[u zaman polis veya yan polis gibi davranmaktadrrlar fi9el:22e). Jones ve Newburn de, ingiltere'de OGT'lerin htzmet gekilleri ve faaliyet sahalan agrk bir gekilde belirtilmedi$i igin, kimin hangi sahada faaliyet gdsterdilini belirlemenin mumkun olmadrlr gcirugtindedirler (1995:225). ingiltere'de, OcT'lerin faaliyet sahalarr ve qekillerini belirleyen mevzuatrn yeterli olmamasr. Bowden'e gcire, tehlikeli bir durum arz etmektedir. Yazarrn fikrine gdre, her geyden once OGT'lerin birinci gayesi parakazanmaktr. Bu sebeple, ticari bir anlayrg ieinde asgari masrafla azami kar elde etmenin yollarrnr ararlar. E$er para kazanma agrsrndan daha parlak bir istikbal vadeden bir ig sahasr bulurlarsa mutlaka pek goklan, kanunlan hige sayarcaslna bu yeni faaliyet sahastna kaymaya Eahgacaklardrr. Yazar ozellikle, 6zel guvenlik girketleri aleyhindeki bu mahzur agrsrndan gelecekten endiqe duymaktadr. Zira,e$er bu 6zel gtivenlik girketleri halihazrrda oldu[u gibi kontrolsuz olarak yollarrna devam ederlerse, yakrn gelecekte siyasi arena ile ilgili operasyonlan bile yapabilecek duruma gelmeleri kagrnrlmaz tetb:256). Bowden'in bu kaygrlarrnda ne derece hakh oldu$unu qimdiden kestirmek kolay bir ig de$ildir. Ancak, emekli bir emniyetgi olan Unal, TUrkiye'deki 6zel guvenlik gdrevlilerinin de bu ve benzeri kcitti gayeler igin kullanrlabilece[ine ve vahim sonuglar dofurabilece$ine dikkat gekmektedir: Arama cihazlarrnrn kullanrmlnln ve gtivenlik personeli barrndrmanln, ieigleri Bakanlrlrndan ahnan 6zel bir izin arach$r ile yaprlmasr gereklili[ine inanrnryorum. Ayrrca e$itilip! brrakrlan bu guvenlik personeli, ilerde olabilecek toplumsal galkanttlarda, firma sahipleri tarafindan ideolojik amaglarla kullanrlabileceli kanaatindeyim eooo:t 5). Tiirkiye'de 6zel guvenlik hizmetleri gok daha 6nce baqlamrg ise de, 1981 yrlrnda yurtilu$e giren 2495 sayfi kanun sayesinde hukuki stattiye kavugmuqlar ve antlan kanun huki.imlerine g6re yeni OGT'ler kurulmu$ ve bu tegkilatlarrn saylsl h:zla artmrqflr. istatistik verilerine grire, teqkilat saylslnrn, bankalarla birlikte toplam 'in Uzerinde oldu$u ve personel sayrsrnrn ise 'e yaklagtrlr gorulmektedir. Diler taraftan, 2495 sayrh kanun kapsamrna girmeyen fakat fiilen gtivenlik hizmeti sunan ticari girketler de mevcuttur. Unal'a gdre, 'onceleri higbir esasa ballt olmadan ve hatta temizlik firmalarr olarak gahgmaya baglayan ve

17 Olumlu ve Olumsuz Yanlan ile )zel GiivenliT Hizmetleri bir ara faaliyetleri yasaklanan bu kuruluglar, ihtiyacrn patlama noktasrna gelmesi kargrsrnda' igiqleri Bakanh$r tarafindan yayrnlanan bir genelge ile faaliyetlerini stirdurme imkanrna kavugmuglardrr p000:7). Ozel guvenlik hizmetine ve bu iqle gdrevli krqilere 'rutinde gereksiz. acil durumda yetersiz' geklinde ifade edilen yanhg bir anlayrqla bakrlmaktadrr. Qeqitli kurum ve kuruluglarda gahgan 6zel giivenlik gdrevlilerinin asrl vazifeleri guvenli[i sa[lamak olmast gerekirken. bunlan gay gdturtirken veya evrak getirirken g6rmek mumkundur. 'GUvenlik g0revlileri parkgrdrr, git-gel iqi yaparlar ve araba yrkarlar; maalesef genel Ttirkiye gergeli budur' pnat,2000:n). igigleri Bakanhlr, bu konuyu ciddi bir gekilde denetlemelidir. Halen TUrkiye Buyuk Millet Meclisinde kanunlagmak igin srrada bekleyen kanun tasartsrntn kapsamt 2495 sayfi kanundan daha genigtir sayrll kanun kapsamtna giren kurum ve kuruluglarda gahqan 6zel guvenlik gorevlilerinin sayrsr bugun 110 binlere ulagmrgtrr. Yeni kanunla kapsama alanr geniqleyece[i igin bu sayrntn 150 bini agaca[r tahmin edilmektedir. OnUmuzdeki birkag yrlda da bu sayrnrn 200 binlere ulagmasr kaernrlmazdr. Bu da neredeyse Emniyet Genel MUdurlii$u personeli sayrslna egit demektir. Bciylesine hacimli bir <izel g1venlik sektcirtinun' bir krsmrnrn silahh oldulu da 96z onune ahnacak olursa, yeterince denetlenebilmesi igin, 6zel guvenlik hizmetleri, Emniyet Genel M1dtirlU[Unde bir daire bagkanh[r geklide yaprlanmahdrr. Emniyet Genel Mi.idurltilijndeki mevcut daire bagkanhklarrna ve hizmet sahalarrna baktrfirmrzda bu kadar sayrda kigiye hizmet veren daire baqkanh$r Eok azdrr. Bciylesine onemli bir sahada, demokrasi ve insan haklanna saygrh bir hizmet verilebilmesi, bu sahada gorevlendirilecek olanlartn iyi bir e$itim ve yeterli denetime tabi tutulmasrna ba$hdrr. Bunlann etkin bir gekilde gergeklegtirilebilmesi igin de, Ozel Guvenlik Hizmerleri Daire Bagkanhlrnrn kurulmasrnda yarar olacalr agrktrr. OGT'lerin iddiah olduklarr ve kendi aralannda kryasrya bir mucadele yagandr[r bir saha, sanayi casuslu$udur. Bu mesele ingiltere'de yeni ortaya grkmrgtrr. Draper'in iddiasrna gdre, muhtelif sanayi kuruluglarrndan krymetli belge ve bilgileri galmak igin cince telefon dinleme veya gegitli dinleme cihazlanaracrllryla bilgi edinip daha sonra gayelerini gereeklegtirmektedirler fiszajoz). ingiltere'de,6zel guvenlik girketlerinin golunlulu, koruculuk ve gozetleme gibi fizik guvenlik sanayii tizerine faaliyet yapmaktadrrlar. Bir de cizel dedektiflik muessesesi oldukga yaygrndrr. Fakat,6zel dedektifler gdrevlerini yaparken, yeni ige altnacak bir kimse hakkrnda ige gi.ivenlik sorugturrnasr yapmak gibi hukukun kendilerine mtisaade etmedi[i alanlara da girdikleri gorulmektedir. Lorry ve Phd de' son zamanlarda Amerika Birlegik Devletlerinin geqitli eyaletlerinde, iqe ahnacak olanlartn giivenlik sorugturmasr gibi gcirev alanlarrnda da OGT,lerin kendilerini gdsterdiklerine dikkat gekmekted ir lzooo : r zs1. Emniyet veya istihbarat tegkilatlanndan emekli veya mustafi olduktan sonra

18 6zei guvenlik girketlerinde gahgmaya baqlayan kimseler,dnceden gahqtrklan birimlerdeki resmi bilgi ve belgelere kendi meslektaglarr aracrh$ryla veya brzzat kendileri rahathkla ulagabilmektedirler. Resmi bilgi ve belgelerin bu suretle elde edilmesi srkhkla vuku bulmakta olup bu sayede gergeklegtirilen harekdtlar sonucunda buyuk karlar elde edilebilmektedir. Bu tur olaylar, genellikle banka ve finans kurumlarrnda gahgan eski Emniyet ve istihbarat emektarlan tarafindan gergeklegtirilmektedir. Tabiatryla, 'ige yarayacak' turden resmi bilgi ve belgelere ancak eski polis, istihbaratgr vb. ulaqabilmektedir. Bu durum hemen her Ulkede meydana gelebilecek ttirden tipik bir sakrncadrr. ingiltere'deki durumu anlatan Bunyan 1srlilve Draper, fis7q 6zel giivenlik gdrevlileri ve dedektiflerinin Scotland Yard'daki3 sug dosyalarrna girip, Bilgi Muhafaza Kanununa (Data Protection Act) gore kesinlikle gizli kalmasr gereken bilgilere sahip olabildiklerini ileri stirmektedirler. Qiinkti 6zel guvenlik g6revlileri, ozel dedektifler dahil, go$unlukla eski polis 6mir ve memurlarrdr ve sdz konusu kurumda halen gahgan polislerle yakrn iliqkileri bulunmaktadrr. Bu tiir bir kargrhkh menfaat iligkisinde 'eski mesai arkadaglarr alr' (old-boy network) oldukga etkin bir gekilde kullanrlmaktadrr (Bunyan, 1983:80,81,241; Draper,19781lo,t. Bagka pek gok yazar da, dnceden muhtelif kamu kurumlannda gahgmrg olan kigilerin 6zel gilvenlik girketlerinde gahgmalannln sakrncalan i.izerinde durmuglardl.r 1arn. Johnston,1992:56-77:Fyfe, 1995: ;Ctitford, 1998: :Frost ve Manning, 1 999:34-45). ingiltere'de ozel gi.ivenlik gdrevlileri ve 6zel dedektifler, herhangi bir 6zel kabiliyete bakrlmaksrzrn iqe ahnmaktadrrlar. Herhangi bir e[itim veya denetim s6z konusu de[idir. Ondort sene cince, Police Review isimli poptiler bir dergide yer alan bir makalede, 'gtivenlik girketi bir kigiyi guvenlik elemant olarak ige aldtlt zaman ertesi gi.in derhal gcirevine baqlayabilir' yakrn seneli kaynaklar,6zel guvenlik gdrevlilerinin ige altnma ve gdreve baglamalan hususlarrnda, yakrn zamanlarda fazla bir deligiklik olmadr[rnr belirtmektedirlet Qones ve Newburn, 1 995: : Purpura, 1 998:56-67). Ozel giivenlik gdrevlilerinin sorumluiuklan, sadece maaglannt veren patronlanna kargr olup, halka (kamuya) kargr herhangi bir sorumluluklan yoktur. igei Partisi Milletvekili Bruce George bu durumu g6yle elegtirmektedir: Ozel guvenlik qirketlerinin durumu komik ve dugundtirtictidur. Sen ticari gayeli bir giivenlik tegkilatr kuruyorsun; bunlar ne polis, ne parlamento denetimine tabi ve ne de halka karqt sorumluluklarl mevcut (Boothroyd,l98s:1781). Ayrrca, ozel dedektiflerin telefon dinleme ve di$er hukuka aykrrr yollarla bilgi edinmelerinin bilinmesi veya bu konudaki gtipheler de OGT'leri pek gok kimse nazarlnda'sevimsiz' konuma diigi.irmektedir. Ozel gtivenlik tegkilatlannrn, TUrkiye'de de yeterli derecede denetlendi[ini soylemek birkag sebepten dolayr mtimkun de[ildir. ilk olarak, 6zel guvenlik go- Scotland Yard, Londra Metropolilan Polis Tegkilattnrn ciddi suglara bakan bdliim1nln adtdn

19 Olumlu ve Olumsuz Yanlart ile 1zel Giiventik Hizmetleri revlilerinin denetimi igigleri Bakanhfir'nln sorumlululundadrr. Denetim gdrevi, buytik illerde Ozel Gtivenlik $ube MUdi.irlUlU, kugtik illerde ise Asayiq gube MUdUrlUlUne balh Ozel GUvenlik Amirlikleri tarafindan ifa edilmektedir. Fakat 6zel guvenlik girketlerinin sayrlan ile, bunlarr kontrolden sorumlu personel sayrsr kryaslandr$rnda, denetimin gok yetersiz oldulu kolayhkla anlagrlabilir. Di[er taraftan, kontroller sonucu tespit edilen eksiklik ve aksakhhklara kargr hukuki mueyyideler de yetersizdir. Mesel,2495 sayrh kanunun maddelerinde para cezas;^ ile TL arasrnda defigmektedir. Bazr suglar igin altr aydan bir seneye kadar hapis cezasl Ong6rtilmekte ise de, golu zaman bu hapis cezalarr para cezasrna gevrilmektedir. Senelik karlan yuz milyarlarla ifade edilen bir ticari qirket igin, bu tur cezai mueyyidelerin caydurcr olmasr mtimkun de$ildir. ingiltere'de bazr 6zel guvenlik girketlerinin gahqmalannr denetleyen birkag balrmsrz kurulug mevcuttur. Bunlardan en Onemlileri gunlardrr: ingiliz Sorugturmacrlar Derne$i (The Association of British Investigators), Profesyonel Sorugturmacrlar EnstitUsU (The Institute of Professional Investigators), ingiliz Gtivenlik Sanayii Derne$i (The British Security Industry Association) ve Milletlerarasr Profesyonel GUvenlik Derne$i (The International Professional Security Association). Ancak, mevzuat etkin ve caydrrcr mueyyideler ihtiva etmedi$i igin uygulamada etkili olamamaktadrrlar. ingiltere'de, Hava Limanlarr Ozel Giivenlik girketinin memurlartndan bazian silah tagrma ve polis gibi kigilerin Usttinu arama, hatta gdz altma alma ve tutuklama yetkisine sahiptirler. Etkin bir sorumluluk ve denetimden azade bir gekilde gahgan kigilerin halka kargr saygrh davranrp insan haklannr ihlal etmeyeceklerini, en azrndan teorik olarak, garanti etmek mumktin mtidtir? Tiirkiye'de de,2495 sayrh kanuna gore kurulmug OGT'lere mensup cizel guvenlik gcirevlilerinin, gcirev sahasr iginde ve gdrevlerini yaparken silah ra$lma ve 2559 sayrh Polis Yazife ve Salahiyet Kanununa gdre silah kullanma yetkileri vardrr p495 sayrltkanun, m. t0;pvsk. m. t6). ingiltere'de, ozel gtivenlik tegkilatlan ve bu tegkilatlann mensuplarrnrn faaliyetleri hakkrndaki tartrgmalar, polisin gcirev ve yetkileri lle vazife esnasrnda yaptt$ hatalar Uzerindeki tartrgmalanbiraz azalttr. Yukarda belirtilen, guvenlik hizmetinin hukuka aykrrr metotlarla polis tarafindan verilmesini de hig kimse masum ve hakh olarak gdsteremez.hangiyollarla ve kim tarafindan ifa edilirse edilsin, insan haklan ihlal edilerek sunulan gi.ivenlik hizmetleri hog goriilemez. Hem polis ve jandarma gibi resmi devlet gorevlileri ve hem de dzel gtivenlik hizmeti veren tegkilatlann personeli, gdrev yaparken insanlarrn can ve mal guvenli$i, insan haklan ve insanlann geref ve haysiyetinin incitilmemesi hususlannda gereken hassasiyeti gdstermelidirler. Sonug GUvenlik gibi dnemli bir kamu hizmeti, geleneksel olarak polis ve jandarma

20 gibi resmi kurumlar tarafindan yerine getirilmektedir. Fakat 20. ynzyirn bagrndan itibaren, buyuk gehirlerde ya;ayan insan nufusu hrzla artmrg ve halen artmaya devam etmektedir. Bu artrg, esasen bi.iytik gehirlerdeki sanayi kuruluqlannrn golalmasrnrn bir sonucudur. Sanayi ve nlifus artrgr, beraberinde kigiler iein can, sanayi kuruluglan igin de mal guvenli[i problemlerini ortaya grkarmrgtrr. Ozellikle sanayi kuruluglan, altgveriq merkezleri gibi yerlerin guvenlilinin sallanmasrnda devletin resmi gtivenlik kuvvetleri hem sayrca yetersiz gelmeye, hem de oniarrn kullantlmast iktisadi bakrmdan verimli olmamaya baglamrqtrr. SonuEta,6zel gtivenlik tegkilatlan IOGT'ler) ortaya grkan bu boqlugu doldurmuglardrr. OGT'lerin ortaya grkma, geligme ve hukuki statuye kavugma suregleri TUrkiye'de, geligmiq Ulkelerle kryaslandrlrnda daha yavag ilerlemektedir sayir Bazt Kurum ve Kuruluqlann Korunmasl ve Giivenliklerinin Saflanmasr Hakkrnda Kanun, 1981 yrhnda yurtirluge girmigtir. O ddnemde belki yeterli olan bu kanun, bugunun ihtiyaglanna cevap veremez hale gelmigtir. Ancak asrl problem, 2495 sayrlt kanunun kapsamr drgrnda kalan OGT'lerle ilgili olarak yaganmaktadrr. BugUne kadar, sdz konusu OcT'lerle ilgili kanuni bir diizenleme yaprlmamtgttr. Bunun sonucu olarak da,2495 sayrh kanunun yururlti[e girmesinden sonra bunlartn faaliyete devam etmelerinin hukuka uygun olup olmadrlr hususunda kargaga yaganmaktadrr. Bunlann hukuki statusii, istihdam ettikleri personelin 96- rev ve yetkileri gibi konular tam bir belirsizlik igindedir. Hukuken srradan bir vatandaqtn sahip oldulundan bagka higbir yetki ve sorumlulu$u olmayan 6zel guvenlik gorevlilerinin nasrl gdrev yapacaklan bazen gok tartrgrlmaktadrr. Bu kargagaya igigleri Bakanh[r tarafindan zaman zaman grkarrlan genelgelerle gdziim getirilmeye gahgrlmtg, bu ticari girket ve kuruluglarrn hizmet verrneye devam edebilecekleri kabul edilmigtir. Ancak, bunlann hizmet sunabileceklerini kabul eden genelgeler, kendileri hukuki dayanaktan yoksun bulunmaktadrrlar. Nitekim, 2495 sayrh kanuna grire kurulup iglemeyen OGT'lerin hizmet sunamayacaklart yolunda genelgeler de mevcut olup bunlar hukuka daha uygun gdrunmektedirler. Bu durum bl\e,2495 sayrh kanunun gi.inun ihtiyaglarrna cevap veremedi$inin bir gtistergesi olabilir. Bu ve benzeri hukuki problemleri ortadan kaldrrmak igin,2495 sayrh kanunda cjnemli de[igiklikler gergeklegtiren Deligiklik Tasansr, TBMM Genel Kurulunda gdruqulme slraslnl beklemektedir. SdzU gegen tasanda, fiziki gtivenlik tedbirleri ile ilgili ayrrntrh dtizenlemeler, elektronik ozel guvenlik tedbirlerinin nasrl olacalr vb. konular mevcuttur. OGT'lerin igiqleri Bakanh[rnrn izniyle kurulacalr, kurucu veya temsil ve ilzama yetkili ydneticilerinin en az yarrcrmn, TUrk Silahh Kuvvetleri mensuplan, Emniyet Hizmetleri mensuplan, Milli istihbarat Tegkilatr mensuplan ve Yargr mensuplanntn, emekli veya mtistafi olanlarrndan oluqmasr gartr getirilmektedir. Halbuki, ingiltere ve di$er geligmig Ulkelerde, 6zel giivenlik girketlerinde, eski asker ve polislerin gahgmaslnln insan haklarr, demokratik hukuk devleti ve meslek ah-