Taşınabilir Depolama Araçları

Transkript

1 Taşınabilir Depolama Araçları Günümüzün birbirine bağlanmış bilgisayarlar, veri ve program aktarımı için kullanılan taşınabilir ortamlara (media) duyulan ihtiyacı azaltmıştır. Yine de taşınabilir ortamlar diğer birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Taşınabilir araçlar yazılımların dağıtımı, bilgi aşivleme ve sistem yedekleme işlemleri için mükemmel araçlardır. Bir bilgisayar teknisyeninin taşınabilir ortamları kurması, bakım yapması ve sorunlarını gidermesi gerekmemektedir. Ancak bütün bilgisayarların destekleyeceği yazılımları saklamak ve çalıştırmak için onları kullanmanız gerekecektir. Bu ünite günümüzde en çok kullanılan taşınabilir araçları kapsamaktadır. Organize etmek için bütün taşınabilir araçlar parçalara ayrılmıştır: Disket Sürücüler: Geleneksel disket sürücü Flaş Bellek: USB sürücüden flaş bellek kartlarına kadar Optik Araçlar: CD-ROM dan DVD ye kadar bütün parlak disk teknolojileri Harici sürücüler: Bilgisayara harici bir kabloyla bağlanan herhangi bir sabit disk yada optik sürücü Eğer taşınabilir araçların daha önceki tanımına bakarsak göreceğiz ki, bilgisayar kartları ve kaset yedekleri de taşınabilir araç sınıfına girerler. PC kartları diz üstü bilgisayar merkezli bir teknolojidir ve "Taşınabilir Bilgisayarlar" bölümümüzde anlatılmaktadır. Kaset yedekleri ise yedeklerin büyük dünyasının bir parçasıdır. Disket (Floppy) Sürücüler

2 1.44 MB veri saklayabilen bu küçük disketler bilgisayarların en başından beri parçasıdır. Yıllarca bilgisayar endüstrisi disketleri daha yüksek kapasiteli taşınabilir araçla değiştirmek için çabalayıp durmuştur. Ancak her seferinde disketlere geri dönmek zorunda kalmışlardır. Disketler oldukça sabitti. Anakart üreticileri onları eklemeyi kolay buluyordu ve bütün BIOS lar onları destekliyordu. Neredeyse her zaman ilk başlatılan araçlardı ve teknisyenler sistemi yeniden başlatırken disketleri kullanmayı seviyorlardı. Microsoft ve Intel in 2001 yılında eski teknolojiye sahip bilgisayarlardan kurtulma çabası sayesinde (legacy-free computing) "PS/2 girişleri, seri girişleri, paralel girişleri ve disket sürücüsü gibi" eski teknolojileri bırakmak istemeleri sayesinde ortaya çıkan endüstriyel zorlama yüzünden son birkaç yıldır disket sürücüsüz bilgisayarlar görmeye başladık. Bu nedenle saygıdeğer disket sürücüsü yakın zamanda bilgisayarlardan kaybolacak. O zamana kadar bilgisayar dünyasının karanlık çağının bir sanat eseri olan disket sürücüsü, bilmeniz gereken geçerli bir teknoloji olmaya devam edecek.

3 Disket Sürücünün Temelleri Eğer bilgisayar kullandıysanız, büyük olasılıkla disket sürücüsü de kullanmışsınızdır. Disketi disket sürücüsüne yerleştirdiğiniz zaman disketin üzerindeki koruyucu kızak açılır ve plastik kaplamanın içerisindeki manyetik aracı açığa çıkartır. Motorla çalışan eksen sürücünün ortasındaki deliğe girerek sürücünün dönmesini sağlar. Belirli okuma/yazma başlıkları diskin üzerinde geri ve ileri hareket ederek disketin içindeki veri okunur yada yazılır.

4 Şu anki disketler 3½" genişliğindedir ve 1.44 MB depolayabilir. Disketin içeriğine ulaşmak için 3½" disket sürücü kullanılır. Ne zaman sisteminiz disket sürücüsünün içindeki diskete bağlanırsa, disket sürücüsünün önünde kalan dışarıdaki okuma/yazma LED i yanar. Işık yanarken disketi sürücüden çıkarmayı denemeyiniz! O ışığın anlamı okuma/yazma başlıkları disketinize bağlanıyor demektir. Yani disketi dışarıya çıkarmak diskete zarar verebilir. Işık söndüğü zaman disketimizi sürücünün içinden çıkarmaya yarayan küçük kurtarma düğmesine basıp disketi çıkarabilirsiniz. İlk bilgisayar disket sürücüsü 5¼" sürücü biçimi kullanıyordu. 5¼" ölçümü aslında sürücüyü tanımlıyordu. Fakat çoğu kullanıcı bu sürücünün kullandığı disketleri 5¼" disket olarak çağırıyordu lerde ve 1980 lerin başında PC'ler baskın olmadan önce, 8" biçimi disket sürücüsü kullanan bilgisayarlar sıklıkla görülürdü. Neyse ki bu tip sürücüler PC'lerde yaygın bir kullanım alanı bulamadılar. Eğer karşınıza 8" sürücü yada disket çıkarsa onu saklayın! Eski bilgisayar koleksiyoncuları bu cihazlara büyük paralar ödeyeceklerdir.

5 1986 da 3½" disketler piyasaya çıktı ve birkaç yıl içinde piyasaya egemen haline geldi. Eğer gerçekten ilgileniyorsanız, internetten hala 5¼" disket satın alabilirsiniz. Disket Sürücü Yükleme Bütün Windows sistemleri A: ve B: sürücü harflerini disket sürücüye ayırır. Sürücü harflerini A: ve B: dışında adlandıramazsınız. Sadece disketin hangi sürücü harfini kullanacağını ayarlayabilirsiniz. Ancak geleneksel olarak sadece bir tane disket sürücünüz varsa onu A: harfiyle çağırmalısınız. İkinci disket sürücünüzü de B: harfiyle. Disket sürücü bilgisayara 34 pin şerit kabloyla bağlanır. Eğer kablo iki disket sürücüyü destekliyorsa, A: ve B: harflerini ayırt etmek için kablo ortada yedi tel bükümüne sahip olacaktır. Kullanıcıların büyük çoğunluğu iki tane disket sürücü istemediğinden, çoğu sistem üreticileri bükümü bırakıp biraz daha fazla kazançla daha basit kablo üretmeye başlamışlardır. Neredeyse her bilgisayar (hala disket sürücüyü destekleyenler) fabrika ayarı olarak sistemi başlatmak için ilk başta disket sürücüye bakarlar. Bu işlem teknisyenlere sabit diskin çalışmadığı bozuk bilgisayarlarda, disket kullanarak gerekli programları çalıştırabilmelerini mümkün kılar. Çoğu sistem, fabrika ayarlarıyla gelen bu işlemin değiştirilmesini sağlayan özel CMOS ayarlarına sahiptir. Şerit Kablonun Yerleştirilmesi Şekildeki disket kablosuna bakınız. Bağlayıcının (connector) sol tarafta olduğuna dikkat ediniz. Şekildeki gibi (aynı kablo üzerinde bulunun bütün diğer bağlayıcılarla aynı olan) bu bağlayıcıyı anakartın üzerindeki disket bağlayıcınısına takınız. Bütün anakartlarda bağlantı pini bu kadar belirgin değildir.

6 İşte size kabloyu doğrulturken yardımı dokunacak birkaç nokta. Bu arada bu kurallar bütün şerit kablolar için geçerlidir! Şerit kabloları genelde ortalarına doğru belirgin bir yönlendirme çentiğine sahip olurlar. Eğer kablonuz bu çentiğe sahipse ve bağlayıcınızda bu çentiğin sığabileceği yuva varsa o zaman işiniz kolay. Ne yazık ki bütün bağlayıcılar yönlendirme çentiği kullanmıyor. Anakart ın kitabından bakınız. Bütün anakart kitapları yönlendirme pozisyonlarını gösteren anakart şemasına sahiptir. Anakart ın üzerindeki diğer şerit kabloların bağlanışlarına bakınız. Neredeyse bütün anakartlarda bütün takış yönleri aynıdır. Eğer hiç bir şey bulamazsanız son olarak tahmin edin! Kabloyu ters taktığınız için bilgisayara hiçbir zarar gelmez. Sadece sistemi başlattığınızda disket sürücüsü çalışmaz. Bu büyük bir sorun değil, sadece sistemi kapatıp kablo yönünü değiştirin ve bir daha deneyin!

7 Disket şerit kablosunu, disket bağlayıcısına yerleştirdikten sonra, şerit kablosunu disket sürücüsüne bağlamalısınız. Burada dikkatli olun! Bütün yönlendirme kuralları hala geçerli. Disket kablosunu disket sürücüye takmadan önce hangi bağlayıcıyı kullanacağınızı bilmelisiniz, bu büyük fark yaratır. Disket sürücüsüne bağladığınız belirli bağlayıcı sürücü harfini belirler! Eğer disket sürücü bağlayıcının sonuna bağlandıysa, bu sürücü A: sürücüsü haline gelir; eğer disket sürücünüz bağlayıcının orta kısmına bağlıysa, bu sürücü B: sürücüsü haline gelir. Eğer tek bir disket sürücünüz varsa kesinlikle bunu A: sürücünün bağlayıcısına takınız. Güç Bilgisayarın içindeki büyün aletler gibi disket sürücüde çalışmak için elektriğe ihtiyaç duyar. Modern 3½" disket sürücüler küçük güç bağlayıcısı kullanır. Dikkatli olun! Küçük bağlayıcıyı yanlış takmak kolaydır ve eğer yanlış takarsanız disket sürücüyü bozarsınız. Şekilde doğru şekilde takılmış küçük bağlayıcının aşağıdan görünüşü vardır. Kanalların (eğilmiş köşeler) doğru yönlendirmeyi gösterdiğine dikkat ediniz. Hata yapılabilmesinin sebebi bağlayıcının yapıldığı plastikten kaynaklanmaktadır. Plastik bağlayıcılar kolayca bükülebilir. Yani en güçsüz teknisyen bile hiç çaba sarf etmeden plastiği büküp bağlayıcıyı yanlış takabilir. Harika! Disket sürücüyü taktınız. Disket sürücüyü fiziksel olarak taktıktan sonra sıra CMOS ayarlarında. CMOS Disket sürücü takıldıktan sonra sıra doğru CMOS ayarlarının yapılmasında. CMOS unuzun içindeki "Standart CMOS özellikleri" isimli menüde disket sürücü ayarlarına bakınız. Çoğu CMOS A: sürücüsünü fabrika ayarı olarak 3½" 1.44 MB olarak ayarlar. Yani çoğu durumda disket sürücü ayarları zaten yapılmıştır. Sadece ayarları kontrol edin ve her şey doğruysa hiçbir şeyi değiştirmeden çıkınız. Şekil'de tek disket sürücü için tipik ayarlar görülmektedir.

8 Nadir zamanlarda tipik 3½" 1.44 MB ayardan değişik bir ayar kullanmanız gerekebilir. Bunun için basitçe sürücüyü seçin (A:, B:) ve doğru kapasiteyi girin. Şekilde tipik 3½" disket sürücüden farklı bir durumdaki CMOS ayarları görülmektedir. Başlatırken disket arama seçeneğini kapatmanız bilgisayarınızdaki çok küçük bir hızlanma dışında bir fark yaratmayacaktır. Çoğu CMOS, genel olarak disket 3 modu (floppy 3 mode) desteği adında bir seçeneğe de sahiptir. Şekilde bunun örneğini görebilirsiniz. Disket 3 modu, genel olarak Japonya da kullanılan 1.2MB lik disketler için kullanılır. Japonya da yaşamadığınız sürece bu seçeneği göz ardı edebilirsiniz.

9 Flash Bellekler: USB Sürücüleri ve Hafıza Kartları Sistem BIOS unuz için CMOS teknolojisinin yerini alan flash hafıza, bilgisayarlarımızda büyük boyutlarda taşınabilir saklama araçları olarak kendine yer bulmuştur. Flash bellekler iki guruba ayrılır: USB sürücüleri ve hafıza kartları. USB sürücüleri standart USB bağlantılarını içeren araçlardır. Hafıza kartları ise kameralarda PDA larda ve diğer birçok araçta kullandığımız küçük kartların genel adıdır. İki gurup da Windows ta kendilerini sürücü olarak tanıtırlar ama genelde ikisinin yaptığı işler farklıdır. USB sürücüleri, bilgisayarlarımızda kullandığımız bütün yeniden yazılabilir taşınabilir araçların yaptığı dosya transferi yada önemli programların yedeklerini tutmak gibi işleri yaparak yerlerini almıştır. Kendi sürücülerniz de şu an uğraştığınız işlerin yedeklerini, önemli fotoğrafları ve bilgisayar tamiri için gerekli programları taşıyabilirsiniz. Hafıza kartları küçük ve kolay taşınabilir olduğundan dosyaları bir bilgisayardan başka bilgisayara taşımak için çok iyi araçlardır. USB Sürücüler Bilgisayarlar arasında bilgi taşımak her zaman zordu. Dijital fotoğrafların ve multimedya verilerinin disketlere sığmayacak kadar büyük dosyalar olması bunu daha da zorlaştırdı. Bu yüzden disketlerin yerini alan en son cihazlar USB flash bellek sürücülerdir. Bu küçük araçlar çok popülerdir. Düşük fiyata alabileceğiniz 2 GB lik araçlar standart 3½ disketlerin 1400 katı daha fazla veri depolayabilirler.

10 En küçük USB araçları yetişkin birinin el baş parmak tırnağı kadardır, bazıları ise biraz daha büyüktür. Bu araçlar Windows 2000/XP/Vista arasında kolayca değiştirilebilir. Tek yapmanız gereken cihazınızı bilgisayarın USB girişine takmanız. Windows onu taşınabilir depolama aracı olarak tanıyacaktır. Cihazı USB girişine taktıktan sonra içine sabit diskinizden veri kopyalayıp, sabit diskinize veri gönderebilirsiniz ve işiniz bittiğinde çıkartıp yanınızda taşıyabilirsiniz. Çünkü bu araçlar harici bir güç kaynağına ihtiyaç duymazlar. Cihazın içindeki hafıza katı olduğu için darbelere karşı korunaklıdır ve içindeki bilgiyi yıllarca koruyabilir. Disketlerin üstüne gelen büyük gelişmelerden bir diğeri de çapraz platform uyumluluğu yani Macintosh, Windows ve Linux işletim sistemleri arasında dosya alış verişi yapabilmenizdir. Yeni sistemler bilgisayarın USB sürücüden başlatılmasına dahi izin verirler. Bu size başlatma disket ve CD lerini rafa kaldırıp onun yerine hızlı ve sağlam USB sürücülerini kullanma olanağı verir. Başlatma USB sürücüsü yaratmak biraz zor olabilir. Bu yüzden başlatma CD lerini üreten firmalar artık CD lere koydukları bilgileri USB sürücülerine koyup piyasaya çıkartmaya başladılar. Bunların çoğu Linux tabanlı güncel CD lerdir. Bu noktada önerilebilecek bir

11 başlatma USB sürücüsü yok. Çünkü daha bu tür kullanım yeni olduğundan neredeyse her gün daha gelişmiş bir versiyonu piyasaya çıkmakta. Eğer bu yeni teknolojiyi denemek zorundaysanız, GParted LiveUSB ı inceleyebilirsiniz. Hazıfa Kartları Hazıfa kartları insanların bilgilerini küçük cihazlara kaydetme yollarıdır. Bütün dijital kameralar, neredeyse bütün PDA lar ve çoğu cep telefonu hafıza kartı yuvasıyla gelmektedir. Hafıza kartları birçok farklı biçimde gelmektedir. En yaygın kullanılanları bildiğimizden emin olalım. Compact Flash Compact Flash (CF) en eski, en karmaşık ve fiziksel olarak en büyük taşınabilir flash medya kartıdır. Kabaca 1" genişliğinde olan CF kartları bağlanmak için basitleştirilmiş PCMCIA bus kullanır. CF kartları iki boyutta

12 gelir; CF1 (3 mm kalınlıkta) ve CF2 (5 mm kalınlığında). CF2 ler CF1 yuvasına girmek için çok kalındırlar. Akıllı üreticiler CF yi oluşturan elemanları tekrar tasarlayarak mikro sürücüyü oluşturdular. Mikro sürücüler küçük CF elemanlarına uyan tabaka ve okuma/yazma başlıkları kullanan asıl sabit sürücülerdir. Mikro sürücüler CF flash kartlarına göre daha yavaştırlar ve daha çok güç gerektirirler. Ancak çok daha ucuza üretilirler. Kullanıcılara göre CF kartları ve mikro sürücüler aynı görünüp aynı işi yaparlar ama mikro sürücüler daha çok güç gerektirdiğinden bazı araçlarla uyumsuzdurlar. Akıllı Medya (Smart Media) Akıllı medyalar, CF kartlarına rakip olarak piyasaya çıktı ve birkaç yıl içinde dijital kameralarda popüler oldu. SD kartların çıkışı ise Smart Media nın popülerliğinin düşmesine yol açtı. Artık hiçbir yeni teknoloji akıllı medyayı kullanmıyor. Güvenli Dijital (Secure Digital) Secure Digital (SD) kartları günümüzde tartışmaya açık bir şekilde en çok kullanılan flash medya biçimidir. SD kartları posta pulu büyüklüğündedir. Flash kart kullanan her alette SD kartı görmeniz mümkündür. SD ler standart SD ve SDIO olmak üzere iki çeşittir. SD kartları sadece bilgi depolar. Daha gelişmiş olan SDIO (IO giriş/çıkışı belirtir) kartları GPS ve kameralar gibi

13 araçları da destekler. Eğer SDIO aracı kullanmak isterseniz, cihazınızda SDIO yuvası bulunması gerekir. SD yuvası ile SDIO yuvası arasında gözle görülebilir bir fark yoktur. Bu noktada aracınızın teknik bilgilerini okumanız gerekir! SD kartların Mini SD ve Mikro SD olmak üzere iki küçük şekli vardır. Bunlar cep telefonlarında çok popülerdir ama diğer araçlarda çok az kullanım alanı vardır. Şekilde iki farklı SD kartını da görülmektedir. Memory Stick (MS) Sony her zaman özel biçimler kullanmayı sevmiştir ve taşınabilir hafıza kartları da buna dahildir. Eğer bir Sony ürününe sahipseniz ve taşınabilir hafıza kartı kullanıyorsa sizin bir MS hafıza kartına ihtiyacınız vardır. Standart, Pro, Duo, Pro Duo ve Mikro gibi birçok MS kartı biçimi vardır. xd Resim Kartı (xd Picture Card) Özel xd (extreme dijital) resim kartlarıi SD kartlarının yarı boyundadır. Bunlar yalnızca Olympus ve Fujifilm fotoğraf makineleri tarafından kullanılır. Olympus (xd teknolojisinin yaratıcısı) aynı zamanda USB ev birimide ürettiği için xd kartlarını USB flash kartı gibi kullanabilirsiniz. xd resim kartlarının 3 şekli vardır; orijinal, standart (M tipi) ve yüksek hızlı (H tipi).

14 Standart kartlar orijinal kartlardan daha yavaştır ancak daha büyük kapasiteye sahiptir. Yüksek hız kartlar diğerlerine göre 2-3 kat daha hızlıdır. Yani bunlarla hareketli film (full-motion) kaydedebilirsiniz. Tabi ki kameranızın desteklediği takdirde. Kart Okuyucular Hangi flash belleği kullanırsanız kullanın, kartın içindeki bilgilere bilgisayardan ulaşmak için bir kart okuyucuya ihtiyacınız vardır. Günümüzde ucuz birçok kart okuyucu vardır ve bazı bilgisayarların (özellikle sinema sistemi için ayarlanmış olanlarda) üzerinde kurulu olarak gelir. Hangi flash kartını kullanırsanız kullanın şunu anlamalısınız; flash kartlar aynı sabit disk gibi davranır. Gerektiğinde biçimlendirilebilir, içine bir şey yükleyip, silinebilir ve yeniden adlandırılabilir. Optik Sürücüler CD ve DVD medya diskleri ve sürücüleri birçok çeşitte ve biçimde elinize ulaşır. Sizin bilgilerinizi yedeklemenizi, müzik kaydetmenizi, film yüklemenizi ve daha birçok farklı işi yapmanızı olanaklı kılarlar. Bütün 12cm enindeki diskler, optik diskler olarak adlandırılır. Bunları okuyan araçlara ise optik sürücüler denir. Bu bölümde değişik CD ve DVD çeşitleri incelenecektir.

15 CD ler (Compact Disk) 20 yıl önce vinil kayıtların yerini alması için üretildi. Günümüzde CD ler ses ve verilerin uzun süreli saklanması için kullanılıyor. DVD ler (Digital Versatile Disc / Dijital Çok yönlü Disk) ise ilk başta ticari ev sineması dünyasından VHS kasetleri sildi. Aynı zamanda yedekleme ve yüksek kapasitelerde bilgi saklama aracı olarak dünya piyasasına rakip oldu. Optik medya CD-ROM, CD-R, CD-RW, DVD, DVD+RW, HD-DVD gibi birçok teknolojiyide kapsamaktadır. Bütün bu teknolojiler ayrıntılarıyla bu bölümde anlatılacaktır. Şimdilik optik medya kavramının fiziksel olarak aynı görünümlü, yani parlak küçük disk şeklinde olmasına rağmen birçok farklı formatı kapsadığını belirtelim.

16 CD CD Medya Optik disk dünyasını anlamanın en iyi yolu bir çok farklı teknolojiyi sınıflandırmaktır ve bunların başlangıcı compact disktir. Bütün okuyacağınız CompTIA A+ sertifika sınavı için adil ve uygun bir oyundur. Şimdi CD nin nasıl çalıştığına bakalım. CD Nasıl Çalışır Müzik dükkanlarından ve yazılım kutularından aldığınız CD ler, bilgileri mikroskobik oyukların üzerinde saklarlar. CD üreticileri bu delikleri güç lazeri ile yakarak CD nin asıl camsı kısmını oluştururlar. Bir kere bu madde oluşturuldu mu, pahalı makineler çok yüksek toleranslı enjeksiyon kaplama işlemini kullanarak maddenin plastik kopyalarını oluştururlar. Kopyalar yansıyıcı metal ile giydirilip koruma için verniklenirler.

17 CD ler sadece tek tarafında bilgi saklayabilirler, yani CD leri eski vinil kayıtlarda olduğu gibi çevirip kullanmayız. CD üzerindeki bilgiler CD nin üst kısmına yakın bir yerdedir, yani etikete yakın tarafta. Çoğu kişi CD nin altını çizmenin CD yi okunamaz yaptığına inanır. Bu doğru değildir. Eğer CD çizildiyse sadece çiziği biraz cilalayın ve tekrar okutmayı deneyin. Tabi ki çiziğin çok derin olmadığını varsayarsak. Çoğu firma ucuz CD cilalama setleri satmaktadır. CD nin üstüne bir şeyler yazmak için yumuşak uçlu bir kalem dışında bir şey kullanmayın ve sakın CD nin üst yüzeyini çizmeyin!

18 CD okuyucular (arabanızdaki yada bilgisayarınızdaki gibi) CD yi okumak için aynalar ve lazer kullanır. CD nin metal kaplaması çok yansıyıcı bir yapıdadır. Delikler bu yüzeyde aralık bırakırken delik olmayan yerler (araziler) hiçbir etkide bulunmayacaktır. Lazer bu yüzeylerden geçerken delikler ve araziler yüzünden bir şema oluşturacaktır ve CD sürücünüz bu şemayı ikili koda (1 lere ve 0 lara) çevirecektir. Delikler çok küçük ve sık olduğundan CD ye büyük miktarlarda bilgi saklanabilir. Standart bir CD 5.6 milyar bit veya 650 milyon baytlık veri saklayabilir. CD Biçimleri

19 İlk CD ler CDDA (CD-Digital Audio / CD-Dijital Ses) adındaki formatta müzikleri çalmak ve düzenlemek için üretilmiştir ve genellikle Audio CD olarak adlandırılır. Audio CD ler, CD üzerindeki bilgileri uzunlukla değişen parçalara bölerler; müzik CD leri için bir şarkı bir parçadır. Audio CD ler müzik saklamak için mükemmeldirler ama hata denetimine, dosya yapısına yada klasör yapısına sahip olmadıklarından veri taşımak için çok kötüdürler! Bu yüzden CD üzerine veri saklamak için özel bir yöntem geliştirildi. CD-ROM CD-ROM biçimi CD yi her biri 2353 bayt büyüklüğünde sabit sektörlere böler. Çoğu CD-ROM sürücü klasik biçimlerin yanı sıra ((CD-I, CD-ROM/XA gibi) birçok biçimi daha destekler. Bunlarla hiç karşılaşmayabilirsiniz. Ancak aygıtınızın kutusundaki desteklenen biçimler listesinde görebilirsiniz. Bunlar gözünüzü korkutmasın. Birkaç tanesi dışında çoğu piyasadan kalktı diyebiliriz. Bütün CD-ROM sürücüler bunları okuyabilir. Tabi ki sisteminizin doğru yazılımlar bulunuyorsa. CD-R ve CD-RW adında iki biçimi hiç gördünüz mü? Bunları birazdan anlatacağım ama önce CD-ROM hakkında birkaç şey daha söylemeliyim. CD- ROM biçimi sabit disk bölmesi (partition) gibidir. CD-ROM belki sektörü tanımlayabilir ama bu CD-ROM diskin sabit diskteki dosya yapıları, klasör yapıları gibi davranmasını sağlamaz. CD-ROM un sabit disk gibi davranması için ayrı bir katman biçimi daha gereklidir. İlk başta "Neden CD-ROM larda sabit sürücüler gibi FAT yada NFTS biçimlerini kullanmıyor?" şeklinde düşünebilirsiniz. İlk olarak CD-ROM lar o

20 yapıları kullanabilir! CD-ROM ların herhangi bir biçimi kullanmasını yasaklayan bir kanun yok. Buradaki sorun CD üreticilerinin CD-ROM un Microsoft yada Apple gibi firmalara bağlanmasını istememeleri. Bununla birlikte üreticiler bilgisayar olmayan sistemlerin de CD okumasını olanaklı kılmak istiyorlardı. Bu yüzden CD-ROM lar için ISO-9660 adında kendi dosya biçimlerini yarattılar. Bu biçim genel olarak CD dosya sistemi (CDFS / CD-File System / CD-Dosya Sistemi) olarak çağrılır. Günümüzde CD-ROM ların büyük çoğunluğu bu dosya sistemini kullanır. Yıllar içinde ISO-9660 ın eklentileri, dosya ve klasör isimleri, dosya uzunluğu ve klasör derinliğinde kullanılan belli karakterler gibi limitlerini belirttiler. ISO ın eklentilerini bilmek çok önemlidir: Joliet: Microsoft un ISO-9660 eklentisi. Macintosh ve Linux sistemleri de Joliet biçimindeki diskleri destekliyor. Rock Ridge: UNIX dosya sistemini disklerde kullanmak için gereken açık standarttır. UNIX sistemleri dışında fazla kullanılmaz. El Torito: CD ye başlatılabilme (bootable) özelliği eklemek üzre tasarlanmıştır. Bütün başlangıç CD leri El Torito standatını kullanır. Bu aynı zamanda modern bilgisayarlardaki BIOS lar tarafından da desteklenir. Apple Extensions: Apple ın kendi HFS dosya sistemini destekleyen eklentidir. Windows sistemleri üçüncü parti programları olmadan bu CD leri okuyamazlar. Bütün bu dosya sistemlerine saygı duymak önemlidir. Fakat unutulmamalıdır ki onlar sadece eklentidir. ISO-9660 ın yerine geçebilecek dosya sistemleri değildirler. Bunun anlamı bir CD/DVD hem ISO-9660 hem de bir eklentiye sahip olabilir. Örnek olarak bir CD medyanın hem ISO-9660 a hem de Joliet te sahip olması çok normaldir. Eğer siz bu tür bir CD yi Joliet okuyamayan bir cihaza koyarsanız hala ISO-9660 bilgilerini okuyabilirsiniz. CD-ROM Hızları İlk CD-ROM bilgiyi saniyede 150,000 bayt (150kbps) hızla işliyordu. BU orijinal Audio CD nin kopyalama hızıdır. Fakat bu hız müzik dinlemek için mükemmel olsa da CD-ROM endüstrisi çabucak bu hızın bilgi yazmak ya da veri aktarımı yapmak için "boyanın kurumasını beklemek" gibi olduğunu fark etti. CD-ROM ların piyasaya ilk çıktığı günden beri veriyi daha hızlı yazmak için bir hız artışı beklentisi vardı. O zamandan beri her hız artışı orijinal hız olan 150 kbps nin katı şeklinde ölçülüyor ve verilen (x) CD-ROM un orijinal hızın kaç katı olduğunu gösteriyordu. İşte size bilindik CD-ROM hızlarının en başından itibaren bir listesi:

21 1 150 KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps KBps (KB per second / Saniyedeki kilo bayt) Bunların gerçek hayatta çok az görülen en yüksek sayılar olduğunu unutmayın. Fakat 32x bir aygıtın 8x bir aygıttan daha hızlı okuyacağından emin olabilirsiniz. Çarpan arttıkça 48x ile 52x arasındaki farkını gösteren başka birçok faktör işin içine giriyor ve farkı söylemek giderek zorlaşıyor. CD-R (CD-Recordable, Yazılabilir CD) CD-ROM (disk okuyucu) imalatı pahalı ve zor bir süreçtir. Dolayısıyla az sayıda üretici firma söz konusudur. İlk CD-ROM lar piyasaya girdiğinden beri, PC kullanıcılarının kendi CD lerini yapma talepleri ciddi bir şekilde arttı. Bu yüzden CD sanayisi, kullanıcılara kendi CD lerine kayıt yapabilecekleri (ya da yakabilecekleri) bir teknoloji geliştirmek için girişimlerde bulundular ların ortalarında, CD sanayisi yazılabilir CD standartlarını geliştirdi. Bu standartlar, genelde CD yakıcı (CD burner) olarak belirtilen, veriyi özel CD- R lere yazmada kullanılan satın alınabilir CD-R sürücülerini etkinleştirdiler. CD-R ler, yaklaşık 650MB boyutunda 74 dakikalık ve yaklaşık 700MB boyutundaki 80 dakikalık diskler olmak üzere iki türe ayrılır. Bir CD-R yakıcısı (CD-R burner) özellikle daha uzun olan 80 dakikalık disk biçimini destekleyecek şekilde tasarlanmalıdır. Karşınıza çıkan birçok sürücü de bunu yapabilir. CD-R diskleri, genelde parlak renkli kaydetme yüzüne sahip olması için değişik kimyasallar kullanılarak üretilmesine rağmen, CD-ROM larla aynı işlevi görürler. CD-ROM diskleriyle karşılaştırıldığında gümüş bir kaydetme yüzüne sahiptirler. CD-R teknolojisi veriyi kaydetmek için diskin içinde gömülü bulunan özel organik boyalar kullanır. Bu boyalar CD-R lere ayırt edilebilir alt rengini veren boyalardır. CD-R ler, organik boyaları ısıtmada kullanılan okuyucu lazerlerden yaklaşık 10 kat daha güçlü ikinci bir yakıcı lazere sahiptirler. Bu durum CD-R lerin yüzey yansımasında bir değişikliğe neden olur. Yüzey yansıması, CD-R leri CD- ROM ların oyuklarıyla eşdeğer bir işlevselliğe eriştirir. CD-R lere veri bir kere yazıldı mı diskin kendini yok etmesi dışında veri hiçbir şekilde silinemez ya da değiştirilemez. Eski CD-R sürücüleri, kullanılmayan disk alanını boşa harcamasına neden olan tek yazımlık oturumda yazılırlardı. Bunlara tek oturumlu sürücüler

22 denilirdi. Bütün yeni CD-R sürücüleri, diskteki saklı veriye disk tamamen doluncaya kadar yeniden dönmenize ve yazamanıza olanak veren sürücülerdir. Bunlara çoklu oturum sürücüleri denir. Çoklu oturum sürücüleri aynı zamanda kısmen dolmuş bir diski "kapatma" kapasitesine de sahiptirler. Böylece o diskin üstüne daha fazla veri yazılamaz. CD-R sürücüleri kaydetme ve okuma hızı olmak üzere iki çeşit hıza sahiptir. Her ikiside özgün CD-ROM sürücülerinin hızının 150KB/saniye katı kadar ifade edilir. Kaydetme hızı her zaman okuma hızına eşit ya da ondan daha yavaş olur. Örneğin, 8x/24x özelliklerine sahip bir CD-R sürücüsü, 8x hızında yazar ve 24x hızında okur. CD-RW (CD-Rewritable / Takrar yazılabilir CD) Bütün kullanışlılığına rağmen CD-R sürücüleri piyasadan kalktı. Dikkatinizi çekerim ki CD-R diskleri piyasadan kalktı demiyorum; şimdilerde eskiye oranla daha çok CD-R yazılıyor. Hem CD-R disklerini yazabilen, hem de CD- ROM ları okuyabilen CD-R sürücüleri olduğu gibi, tekrar yazılabilir CD ismi verilen yeni bir tür medya piyasada CD-R lerin yerini aldı. Bu tip medya sürücülerinin kendi özel yazma diskleri olmasına rağmen, daha ucuz olan CD-R disklerine de yazma yetenekleri bulunmaktaydı. CD-RW teknolojisi sadece yazmaya değil ayrıca diskte var olan verinin üstünede yazmanıza imkan verir. Bu sizin ihtiyacınız olan her disk için söz konusu değildir. Örneğin CD nin içeriği üzerinde çalışırken bir öğeyi silmeye karar verirseniz bunu CD-R ile yapamazsınız. CD-RW biçimi diğer bir yandan gerçekte, CD medyasını işlevsel olarak 650 MB lık bir disketle aynı konuma getirdi. CD-RW diskleri, renkli alt kısımları dışında tamamen CD-ROM diskleriyle aynı görnüme sahiptirler. Bir CD-RW sürücüsü biçimsiz (kristal şeklinde olamayan-amorf) bir maddeyi ısıtmak için kullanılan bir lazer ile çalışır. Böylece madde ısındığında yavaş yavaş kristal şeklini almaya başlar. Kristal yüzeyler yansıtıcıdır. Fakat biçimsiz (amorf) alanların bu özelliği yoktur. Her iki CD-R ve CD-RW sürücüleri güçlü bir lazere ihtiyaç duydukları için CD-R ve CD-RW disklerine yazabilen sürücüler yapmak oldukça kolay bir işlemdir ve bu neredeyse bir gece içinde CD-R sürücülerini gösterişsiz hale getirdi. Kıyaslanabilir bir fiyatla bütün disklere yazabilme özelliği olan CD-RW sürücüleri duruken neden CD-R sürücüsü tercih edilsin ki? CD-RW sürücüleri üç farklı çarpım değerine sahiptir. İlki CD-R yazma hızını, ikincisi CD-RW yeniden yazma hızını, üçüncüsü ise okuma hıznı gösterir. Yazma, yeniden yazma ve okuma hızları, CD-RW sürücülerinin çeşitli modelleri arasında muazzam bir şekilde değişkilk gösterir. Bir kaç tipik örnek; , ve

23 CD-RW biçimi tanıtıldığında, ilk amaçlardan biri CD-RW ı bir sabit disk gibi kullanmaktı, böylece bir dosyayı kolayca CD-RW a (ya da CD-R) sürükleyebilirdiniz ve aynı şekilde geri sürükleyerek çıkarabilirdiniz. Ama bu amaç iki nedenden dolayı zordur. Birincisi, değişik dosya biçimlerinin anında dönüşmesi risk oluşturuyordu. İkincisi de, CD-RW lar sabit disklerle tamamen aynı yolla veriyi saklamazlar, aynı usulle sakladılarsa da çabuk bir şekilde yıpranırlar. İki gelişme, UDF ve paket yazma, bir CD-RW ı sabit disk sürücüsü gibi kullanmamıza olanak sağlar. UDF yani "evrensel veri biçimi" (universal data format), CD medyasında çok da yeni sayılamayan bir dosya biçimidir. UDF, ISO-9660 ve çeşitli uzantılarının yerini almıştır ve bu, bütün sürücü ve işletim sistemlerinde okunabilen tek bir dosya biçimi oluşturur. UDF şimdiden DVD dünyasının görevini devraldı. Tüm film DVD leri bu dosya biçimini kullanır ve yakın bir zamanda CD medyasının da dosya biçimi olmaya hazır. UDF çok geniş dosyaları ele alır ve bütün yeniden yazılabilir CD ortamlarından daha üstündür. UDF uzun bir süredir mevcuttu fakat Windows Vista gelene kadar Windows un hiçbir sürümü UDF biçimli disklere yazamıyor fakat okuyabiliyorlardı. Eğer Windows ta yazmak da isterseniz Roxio nun DirectCD si ve Nero nun InCd si gibi üçüncü parti UDF araçlarından birini de kulanmak zorundaydınız. UDF aynı zamanda daha çok paket yazma olarak bilinen ve UDF ile birlikte çalışarak dosyaları sabit disk sürücüsü gibi kopyalayabilen "Mount Rainier" adı verilen bir özelliği destekler. UDF ve paket yazma ile yeniden yazılabilen CD ortamalarını kullanmak sabit disk sürücülerini kullanmak kadar kolaydır. Windows ve CD Ortamları Neredeyse bütün optik sürücüler ATAPI uyumlu sürücülerdir. Bu tıpkı bir sabit disk gibi anakarttan, ATA kontrolcülerine bağlandıkları anlamına gelir. Böylece bir sürücü yüklemeye gerek yoktur. Sürücüyü bağladığımızda ve hiçbir fiziksel yükleme hatası olmadığını varsaydığımızda sürücü Windows ta belirir. Windows XP, "Bilgisayarım"da tipik bir optik sürücü simgesi gösterir ve onu bir sürücü şeklinde belgeler. Eğer CD-R diskine bir veri girmek istiyorsanız, diske veriyi yazmak için özel bir (yakıcı) yazılıma (burner software) ihtiyacınız vardır. Windows XP bu yazılımı destekler. Sadece CD yi CD-R sürücüsüne yerleştirin, sürücüyü "Bilgisayarım"dan açın. Kopyalamak istediğiniz dosyayı sürükleyin ve "Disk i Yaz" (Write to Disk)'a tıklayın.