ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ BİLGİSAYARLA BASKI DEVRE ÇİZİMİ

Transkript

1 ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ BİLGİSAYARLA BASKI DEVRE ÇİZİMİ

2 Ö RENME FAAL YET AMAÇ Ö RENME FAAL YET 4 Uygun ortam sa land nda bask devre çiziminde dikkat edilecek noktalar ö renip bask devre çizimi uygulamalar n do ru olarak yapabileceksiniz. ARA TIRMA Bu faaliyet öncesi yapman z gereken öncelikli ara t rmalar unlard r: Daha önceki modüllerde ö rendi iniz (PCB) bask devre ç karma yöntemlerinden yararlanarak 555 Entegresi yard m yla yap lm Flip-Flop devresinin bask devre emas n n tasar m n yap n z. Çe itli elektronik cihazlar n (TV, VCD, müzik seti, MP3 çalar, cep telefonu vb.) yap s n ve PCB kartlar n inceleyiniz. PCB tasar m n n veya tasar mc lar n n elektronik alandaki önemini ve faydalar n ara t r n z. PCB tasar m nda kullan lan PCB kart çe itlerini, özelliklerini ve bunlar n aralar ndaki avantaj ve dezavantajlar ara t r n z. 4. BASKI DEVRE EMASI Ç Z M 4.1. Bask Devre Çiziminde Dikkat Edilecek Özellikler Bir elektronik devrenin PCB sini ç karman n teknik kurallar vard r. Bu kurallara uymak devrenin sa l kl çal mas bak m ndan zorunludur. Bu kuralar öyle s ralayabiliriz. PCB si ç kar lacak elektronik devredeki elemanlar n boyutlar önceden bilinmeli ve PCB tasar m bu boyutlara göre yap lmal d r. PCB tasar m nda kullan lacak elektronik devre elemanlar n n plaketteki pozisyonu eleman n teknik özelli ine ve devrenin amac na göre belirlenmelidir (Eleman n kartta dik veya yat k monte edilece i ve Pinler aras mesafe belirlenmelidir.). Yüksek frekansl devrelerin sa l kl çal abilmeleri için PCB olu turulurken ekranlama unutulmamal ve devredeki bobinler yan yana konulmamal d r. Birbirine parelel olan yollar n kapasitif etki olu turabilece i unutulmamal d r. Yüksek güç harcamas gereken devrelerde so utucular için yer ayr lmal d r.

3 PCB olu turulurken öyle bir tasar m yap lmal d r ki devre sonradan ar za yapt nda tamiri esnas nda eleman de i imi zor olmamal d r. Mümkün oldu u kadar elemanlar üzerindeki yaz, ekil ve di er aç klay c bilgiler, bir yönden okunacak ekilde yerle tirilmelidir. Örne in, birbirine parelel yerle tirilmi dirençlerin tolerans renkleri ayn yönden okunmal veya ayn tip transistörler mümkün oldukça ayn yöne tak lmal d r. Diyotlar n, kondansatörlerin veya benzeri elemanlar n yaz lar rahat okunabilecek ekilde üst tarafa gelmelidir. Kuvvetli ak m ta yan hatlar n bak r geni li i, zay f ak m ta yan hatlar n bak r geni li inden daha fazla olmal d r. Aksi hâlde kuvvetli ak m hatlar ani ak m darbelerinde yanarak kopabilir. Bask devrenin düzenlenmesi s ras nda elemanlar n yerle tirilmesi aç s ndan bir simetriklik, bir düzen olmal ve göze ho görünmelidir. Elemanlar rastgele yerle tirilmi bir bask devre üzerinde çal ma yapmak oldukça zordur. Malzemelerin numaras ve de erleri bask devre üzerinde yer almal, buyaz lar malzemeli yüzden rahatl kla okunabilmelidir. Yine yar iletken malzemelerin uçlar belirtilmelidir. Bask devre tasar m nda malzemeli yüz (üstten görünü ) esasal nmal, plaketin üzerine eleman sembolleri yerle tirilmi olarak çizilmeli, daha sonra çizilmi olan plaket ters çevrilerek alt görünü ü (bak rl yüzü) elde edilmeli, yani çizilecek k s mda sadece bak r hatlarvedi er Pad ler olmal d r. Elektronik Bask Devre Program n n kütüphanesinde bulunan PCB sembol ölçüleri ile eleman n gerçek ölçülerinin ayn olup olmad kontrol edilmelidir. PCB tasar m n yaparken Elektronik Bask Devre Program n n kütüphanesinden seçti iniz malzemelerin ölçüleri ile üretici firmalar n satt standart malzemelerin ölçüleri ayn olmal d r. Örne in, eleman ¼ W l k bir direnç iken kütüphaneden 1 W l k bir direnç sembolü seçilirse ölçüler birbirini tutmayacakt r. Bask devre tasar m yap l rken u normlara uyulmas gerekir Kart üzerine yatay olarak yerle tirilecek 1/2 ve 1/4 Watt dirençlerin lehimleme tabanlar aras 15 mm, 1/8 Watt dirençlerin ise 10 mm olmal d r ( ekil 4.1). 1/2 1/4 W 1/8 W ekil 4.1: 1/2,1/4 ve 1/8 Watt dirençlerin lehimleme taban mesafeleri

4 Dikey olarak yerle tirilecek dirençlerin ve diyotlar n lehimleme tabanlar aras ndaki mesafe, 5 mm olmal d r( ekil 4.2). ekil 4.2: Dikey yerle tirilecek direnç ve diyot lehimleme taban mesafesi ekil 4.3: Güçlü direnç örnekleri Güçlü dirençlerin lehimleme tabanlar aras ndaki mesafe, iletkenleri aras ndaki mesafeye uygun olmal d r ( ekil 4.3). apkal tip transistörlerin tabanlar aras ndaki mesafe, ekil 4.4 te gösterildi i gibi olmal d r. ekil 4.4: apkal tip transistör örnekleri Yass transistörlerin lehimleme tabanlar, ekil 4.5 te belirtildi i gibi olmal d r. ekil 4.5: Yass tip transistör örnekleri Trimpotlar n lehimleme tabanlar ekil 4.6 da gösterildi i gibiolmal d r. ekil 4.6: Trimpot örnekleri Kondansatörlerin iletkenleri aras ndaki mesafeler ölçülmeli ve lehimleme tabanlar bu mesafeye uygun olarak yerle tirilmelidir ( ekil 4.7).

5 ekil 4.7: Kondansatör örnekleri Diyotlar n lehimleme tabanlar aras ndaki mesafe 10 mm olmal d r. Gerekirse ölçülmeli lehimleme tabanlar bu mesafeye uygun olmal d r ( ekil 4.8). ekil 4.8: Diyot örnekleri Kart üzerindeki ba lant terminallerinin ayn kenar üzerine yerle tirilmesine özen gösterilmelidir ( ekil 4.9). YANLI DO RU ekil 4.9: Ba lant terminallerinin yerle tirilmesi Transistör üzerindeki so utucular, birbirine veya ba ka bir devre eleman na temas etmeyecek kadar uzak olmal d r. Is yayan direnç ve transistörler, birbirlerinden etkilenmeyecek kadar uza a yerle tirilmelidir. ekil 4.3 teki gibi güçlü direnç örnekleri, elemanlar kart üzerine yatay ve dikey olarak yerle tirilmelidir ( ekil 4.10). YANLI DO RU ekil 4.10: Güçlü dirençlerin PCB üzerine yerle trilme ekli

6 Trimpotlar, kolayca ayarlanabilecek yön ve ekilde yerle tirilmelidir. Ölçüm ve kontrol kolayl için kart üzerine kontrol noktalar konulmal d r. Büyük tip kondansatörlerin tek ba lar na ayr bir kart üzerine yerle tirilmesi tercih edilmelidir. Yatay olarak yerle tirilmi ½ ve ¼ Watt l k dirençlerin lehimleme tabanlar aras ndan en fazla iki ba lant yolu geçirilir ( ekil 4.11). ekil 4.11: Dirençelerin lehimleme tabanlar aras ndan geçirilen ba lant yollar Diyotlar n lehimleme tabanlar aras ndan en fazla bir ba lant yolu geçirilir. apkal tip transistörlerin lehimleme tabanlar na ba l ba lant yollar ekil 4.12 deki gibi düzenlenmelidir. YANLI DO RU ekil 4.12: Diyotlar n lehimleme tabanlar aras ndan geçirilen ba lant yolu ki ba lant yolu aras ndaki mesafe, en az 1 mm olmal d r( ekil 4.13). ekil 4.13: ki ba lant yolu aras ndaki mesafe Dikey yerle tirilecek dirençlerin lehimleme tabanlar aras ndan ba lant yolu geçirilmemelidir ( ekil 4.14). ekil 4.14: Dikey ba lanan dirençler

7 Devre elemanlar n n gövdeleri birbirine de memeli ve aralar ndaki mesafe en az 1 mm olmal d r( ekil 4.15). YANLI DO RU ekil 4.15: Devre elemanlar aras ndaki mesafeler Ba lant yollar kö eli olmamal d r( ekil 4.16). YANLI DO RU ekil 4.16: Kö eli ba lant yollar Devre elemanlar, kart kenar ndan 5 mm içeride olacak ekilde tasarlanmal d r. Tüm ba lant yollar yatay ve dikey olmal d r ( ekil 4.17). YANLI DO RU ekil 4.17: Yatay, dikey ba lant yollar ve yatay veya dikey olmayan ba lant yollar Ba lant yollar ndaki dik dönü ler, yuvarlat lmal ve ba lant yolu geni li inin sabit kalmas na dikkat edilmelidir. 45o yap lan dönü lerde de kö eler yuvarlat lmal d r. Ba lant yollar, lehimleme tabanlar nadikolarakba lanmal d r ( ekil 4.18). DO RU YANLI ekil 4.18: Lehimleme taban na dik ve dik olmaya ba lant yolar

8 Ba lant yollar n n geni li i Ta d en fazla ak m 0,2 mm 0,1 amper 0,5 mm 0,3 amper 1 mm 2,5 amper 2 mm 5 amper 3 mm 6 amper 4 mm 7 amper 5 mm 9 amper Tablo4.1:Ba lant yollunun geni li ine ba l olarak ta yabilecekleri ak m miktar Basma devre kartlar n n tasar mlanmas yap l rken ba lant yollar n n geni li i ta yaca ak ma göre belirlenmelidir. Üretici firmalar 35 mikron kal nl ndaki bak r tabaka için Tablo 4.1 deki de erleri vermi lerdir Bask Devre Çizim Uygulamalar Bask devre çizim uygulamalar a a da aç klanmaktad r Bir PCB eman n Haz rlanmas ekil 4.19 da isimleri verilen parçalar kullan c kütüphanesine ça r n z. ekil 4.19: Parçalar n ElektronikBask Devre Program kütüphanesinden kullan c kütüphanesine al nmas Bu parçalar ekil 4.20 de gösterildi i gibi çizim alan na yerle tiriniz. ekil 4.20: Parçalar n çizim alan na yerle tirilmesi

9 Parçalar aras Track (yol) ba lant s n n olu turulmaya ba lanmas için tasar m alan araç çubuklar üzerindeki (Track placement and editing) dü mesine bas n z. ekil 4.20 de görüldü ü gibi fare imlecini giri Pininin üzerine getiriniz ve fare imlecinin ucunda x i areti olu unca sol t klay n z. Fare imlecini ekil 4.21 de gösterildi i gibi Bridge 2 parças n AC1 Pini üzerine götürünüz ve x i areti olu unca sol t klay n z. Bu i lem basama nda Track çizim kurallar n uygulayarak PCB eklini tamamlay n z. ekil 4.21: Track (yol) çizimine ba lanmas Ayr ca Track çizimlerini yaparken (durum çubu u üzerinden) ekil 4.21 de gösterilen ve o anda çizilen Track n kat n ekil 4.22 de s ks k kontrol ediniz. ekil 4.22: Olu turulan Track n hangi katmana çizildi i ekil 4.23 te gösterildi i gibipcb emas n n bütün Track lar çizilmi olup PCB emas n n büyük bir k sm tamamlanm t r. Siz de PCB eman z ekil 4.23 te gösterildi i gibitamamlay n z. ekil 4.23: Track (yol ) çiziminin tamamlanm hâli Track çizimlerinden sonra s ra, giri ve ç k lar yaz ile belirtmeye geldi. Ayr ca parçalar n üzerine sembol isimlerini de yaz n z( ekil 4.24). ekil 4.24 te göster ldi i gibi yaz lar gereken yerlere yerle tiriniz. Yaz lar boyutland rma (Size-Widht) i lemi sizin tercihinize kalm t r.

10 ekil 4.24: Çizimi tamamlanm PCB emas ekil 4.24 te çizimi tamamlanm olan PCB emas görülmektedir.bu çal may File menüsünden Save Layout As seçene ini kullanarak kaydediniz Güç Kayna emas n n PCB Devresinin Çizilmesi ekil 4.25: Örnek devre emas stenilen Bir Alan n Blok çerisine Al nmas PCB ema çizimlerinde, istenilen bir alan n blok içerisine al narak silinmesi, kopyalanmas ya da ta nmas gibi i lemler çok s kyap lmaktad r. S ras yla bu i lemler; ekil 4.24 te olu turdu unuz ve kaydetti iniz PCB emay çizim alan na ça r n z. Kaydedilmedi ise ya da silinmi ise tekrar çiziniz ( ekil 4.26.a). ekil 4.26.a da gösterildi i gibi fare imlecini 7812 parças n n sol üst kö esine getiriniz ve sa tu a bas n z. Sonra fare imlecini 100nF lik parçan n sa alt kö esine do ru sürükleyiniz. Biti yerine geldi inizde sa tu u b rak n z.

11 ekilde görüldü ü gibi blok içerisine al nan alan mavi renkli bir çerçeve ile çevrilir ve blok içerisinde kalan parçalar ve uzant s ndaki Track lar beyaz rengi alarak seçili hâle gelir. ekil 4.26.a: Ye il renkli çizgi ile elemanlar n seçilmesi ekil 4.26.b: PCB üzerinde blok içerisine al nm alan E er blok içerisine al nmak istenen alanda hata oldu ise yani blok içerisine istemedi iniz parçalar seçildi veya istedi iniz parçalar dâhil olmad ise hatal bloku yok etmek için fare imlecini tasar m alan içerisinde bo bir alana götürünüz ve sa t klay n z. Daha sonra blok alma i lemini tekrar ba tan ba lay n zvedo ru yapana kadar i lemleri tekrarlay n z Blokun Kopyalanmas Bu uygulamay yapabilmek için önce PCB kart n n tamam n n bir önceki uygulamadaki gibi blok içerisine al nmas gerekmektedir. ekil 4.26.a daki PCB kart n z blok içerisine al n z. ekil 4.27: Editing Commands (düzen) araç çubu u ekil 4.27 de gösterilen araç çubu u üzerinde bulunan (Coppy Tagged Objets-kopyala) dü mesine bas n z. Fare imleci tasar m alan nda bulunan PCB bloka odaklanacak ve etraf nda bir çerçeve olu arak blok pembe rengi alacakt r. Fare imlecini hareket ettirdi inizde çerçeveli ve ye il renkli blokun hareket etti ini göreceksiniz. Fare imlecini blokun kopyalanaca yere götürünüz ve sol t klay n z. Gördü ünüz gibi blok istedi iniz yere kopyalanm t r fakat i lem sona ermemi tir. Çünkü kopyalanan blok hâlâ sol t klama ile ba ka kopyalar yap t rabilir. lemi sona erdirmek için ise sa t klan r( ekil 4.28). ekil 4.28: Blokun kopyalanmas

12 Blokun Ta nmas PCB ema üzerinde belirlenen blokun ta nmas i lemi blokun kopyalanmas i lemi ile ayn d r. Tek fark, ikinci i lem basama ndaki kopyalama dü mesine de il de (Move Tagged Objets ta ) dü mesine bas lmas gerekti idir. Di er i lem basamaklar ayn d r Blokun Silinmesi Bu uygulamay yapabilmek için ekil 4.26.a daki PCB devreyi blok içine al n z. Klavyeden Delete tu una bas n zyada ekil 4.27 de gösterilen araç çubu u üzerinde bulunan (Delete Tagged Objets- sil) dü meye bas n z. Blok içerisindeki alan silinmi olacakt r Blokun Döndürülmesi Tasar malan ndaki PCB devreyi blok içerisine al n z( ekil 4.29). ekil 4.27 de gösterilen araç çubu u üzerinde bulunan (Rotate Tagged Objetsdöndür) dü mesine bas n z vekar n za gelen ileti im penceresi ( ekil 4.30) arac l ile aç n z ve döndürme ekseninizi belirleyerek OK dü mesine bas n z. ekil 4.29: Blok içindeki PCB devreye ekil 4.30 : Block rotate penceresi block rotate uygulan ekil 4.31: PCB eman n Y ekseninde 180 o döndürülmü hâli PCB emas n inceledi inizde ekil 4.31 de görüldü ü gibi PCB emas Y ekseni üzerinde 180 derecelik bir aç ile döndürülmü tür. Bu döndürme i lemi standart aç lar n d nda da yap labilmektedir (15, 30, 80, 125 ve benzeri gibi). Tek yapman z gereken ey ekil 4.30 daki ileti im penceresinden Angle k sm na istedi iniz aç de erini girerek döndürme eksenini aktif hâle getirerek OK dü mesine basmakt r.

13 Blokun Yazd r lmas (Print) Tasar m alan na PCB devre çiziniz ya da çizmi oldu unuz PCB devreyi ça r n z( ekil 4.32). ekil 4.32: Yazd r lacak PCB devre Bu PCB ema üzerinde yazd rmak üzere bir blok olu tural m. Bunun için Output menüsünden Set Output Area komutunu çal t r n z. ekil 4.33: Yazd rma hâlindeki devre Set Output Area komutu çal t r l p fare imleci kare eklini ald ktan sonra tasar m alan ndaki çal man z n kâ da aktar lacak bölümünün ba lang c na fare imleci getirilir. Sol tu a bas l tutularak biti noktas na do ru sürüklenir. Biti noktas na gelindi inde sol tu b rak l r. Böylece yazd r lacak bölüm blok içerisine al n r ve blokun arka plan rengi gri olur. Output menüsünden Print seçene i çal t r larak aç lan ileti im penceresinden di er ayarlar yap l r (Output-Print konusuna bak n z.). OK dü mesine bas l r ve blok içerisine al nan k s myaz c ya gönderilir.

14 UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET Aç k emas ekil 4.34 teki devrenin bask devresini çiziniz. ekil 4.34: Optokuplör ile tetiklenen devre lem Basamaklar Bilgisayar n z açarak i letim sisteminin çal mas n sa lay n z. Bask devre çizim program n (Elektronik Bask Devre Program ) çal t r n z. Yukardaki devredeki elemanlar tek tek seçerek çal ma alan na getiriniz. Aç k emaya uygun olarak elemanlar n ba lant lar n gerçekle tiriniz. Çal may blok içerisine alarak bask devre çizimini tamamalay n z. Öneriler Bilgisayar n z düzgün bir ekilde aç p kapatmay al kanl k hâline getiriniz. Elektronik Bask Devre Program n k sayol olarak masaüstüne yerle tirmeniz yarar n za olacakt r. Elemanlar kütüphaneden seçerken Elektronik Bask Devre Program nda bulmakta zorluk çekti iniz elemanlar Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda bulman z yarar n za olacakt r. Ba lant yollar n çizerken konu anlat m ndaki tüm uyar lar dikkate al n z. Çizim yaparken belli kurallar n oldu unu unutmay n z. Bask devrenin tamamlanmas ndan sonra çal may mutlaka blok içerisine al n z.

15 KONTROL L STES Bu faaliyet kapsam nda a a da listelenen davran lardan kazand n z beceriler için Evet, kazanamad n z beceriler için Hay r kutucu una (X) i areti koyarak kendinizi de erlendiriniz. De erlendirme Ölçütleri Evet Hay r 1. Bilgisayaran z düzgün bir ekilde açabildiniz mi? 2. Elektronik Bask Devre Program n düzgün bir ekilde çal t rabildiniz mi? 3. Aç k emas verilen devrenin elemanlar n çal ma alan na getirebildiniz mi? 4. Elemanlar aras ndaki ba lant lar yapabildiniz mi? 5. Bask devre çizimi sonunda plaket boyutunu seçebildiniz mi? DE ERLEND RME De erlendirme sonunda Hay r eklindeki cevaplar n z bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsan z ö renme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplar n z Evet ise ÖlçmeveDe erlendirme ye geçiniz.

16 Ö RENME FAAL YET Ö RENME FAAL YET 6 AMAÇ Uygun ortam sa land nda, otomatik bask devre çizimini gerçekle tirerek ç kt i lemlerini do ru olarak yapabileceksiniz. ARA TIRMA Amatörce çizdi iniz elektronik PCB bask devre çizimlerinin daha düzgün olmas için bask devre tasar m kurallar n ara t r n z. Bir televizyon emas n yak ndan inceleyerek PCB bask devresi ile kar la t r n z. Ayn TV emas n n bask devresini elle çizerseniz ne gibi sorunlarla kar la rs n z. Otomatik PCB tasar m tam sizin istedi iniz gibi olmazsa ne yapars n z. Otomatik PCB tasar m n n bizlere sa lad faydalar, cep telefonu PCB kart n inceleyerek ara t r n z. 6. OTOMAT K BASKI DEVRE Ç Z M 6.1. Aç k emadan Bask Devreye Geçi Bu uygulamay yapabilmemiz için tekrar Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu program na dönmeniz ve a a da ekil 6.2'de verilen elektronik devreyi olu turman z gerekmektedir. Bu devrede kullan lan elemanlar n listesi ise ekil 6. 1'de verilmi tir. ekil 6.1: Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda kullan lacak elemanlar

17 Otomatik PCB çizimi yapaca n z için Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda devreyi olu tururken dikkat edilmesi gereken nokta udur: Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda emas çizilip Elektronik Bask Devre Program nda otomatik olarak bask l devresi ç kar lacak olan elektronik devrenin bu programda kullan lacak olan elemanlar belirlenirken bu elemanlar n PCBk l f n n Elektronik Bask Devre Program nda bulunmas gerekmektedir. Bunu ö renmenin yöntemi öyledir: Eleman, kullan c kütüphanesine ça r l rken kar m za gelen "Pick Devices" yani eleman ça rma penceresinin ( ekil 6.3) sa alt taraf nda PCB k l f n n gösteriliyor olmas gerekmektedir. E er bu bölümde hiçbir PCB k l f yok ve "No PCB Package" bilgisi varsa o eleman n Elektronik Bask Devre Program nda PCB kar l yok demektir. Bu durumda bu eleman de il bu elemana benzer ve PCB kar l bulunan ba ka bir eleman kullanman z önerilir. ekil 6.2: Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda haz rlanacak olan devre emas Yukar da bahsedildi i gibi ekil 6.3 te verilen pencere Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda eleman ça r l rken Elektronik Bask Devre Program nda PCB k l f n n olup olmad n gösterir. Bunun için seçilen eleman n sembolünü gösteren bölümün alt na bakman z gerekmektedir. Bu pencerede "Device" kütüphanesinden "Bridge" eleman n seçiniz. Pencerenin sa taraf nda bu eleman n sembolü, sembolün alt ndaki bölümde ise PCB k l f görülmektedir. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda olu turaca n z devrede kullan lan elemanlar bu husus göz önüne al narak seçilmi tir (Bu husus göz önüne al nmad nda otomatik PCB olu turamazs n z anlam na gelmemektedir. Sadece i iniz biraz zorla maktad r. Bunun nedeni devreyi Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda olu turup Elektronik Bask Devre Program na geçti inizde PCB k l f tan mlanmam olan elemanlar için kar n za bir pencere gelir ve bu tan mlamalar n yap lmas istenir. Bu tan mlamalar n elemana, özellikle de Pin yap s na uygun olmas gerekmektedir.).

18 ekil 6.3: Devrede kullan lacak olan eleman n PCBk l f n n olupolmad n n kontrolü Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program arac l ile ekil 6.2'de verilen basit güç kayna devresi haz rland ktan sonra otomatik PCB olu turmak için gereken her ey tamamd r. imdi s rayla a a da verilen i lem basamaklar n uygulayal m: 6.2. Elemanlar n Otomatik Yerle tirilmesi Yukar da anlat lan hususlar göz önüne alarak ekil 6.2'de verilen devreyi Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program n kullanarak olu turunuz. ekil 6.4: Netlist sonras Elektronik Bask Devre Program kullan c kütüphanesi Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program menü çubu u üzerinde bulunan "Tools - Netlist to Elektronik Bask Devre Program " seçeneklerini çal t r n z. Bu seçeneklerin çal t r lmas ile devrenin "Netlist" dosyas haz rlanmakta, yani otomatik PCB çizimi için haz r hâle getirilmektedir (Bu i lem basama ndan sonraki i lem basamaklar n n tamam Elektronik Bask Devre Program nda uygulanacakt r).

19 Kar n za Elektronik Bask Devre Program gelmekte ve ekil 6.4 te gösterildi i gibi Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda olu turdu unuz devrede kullan lan elemanlar n PCB k l f sembol isimleri kullan c kütüphanesinde bulunmaktad r. Kullan c kütüphanesinde listelenen PCB k l f isimlerini inceledi inizde, Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program nda olu turdu unuz devrede kulland m z elemanlar n sembol isimleri ile ayn oldu unu göreceksiniz. Bu durum çok önemli olmakla birlikte bu parçalar çizim alan na yerle tirirken faydal olacakt r. ekil 6.5 te gösterildi i gibi parçalar çizim alan na ta y n z. Bu i lemi yaparken kullan c kütüphanesinde istedi iniz parça sembolünü seçerek fare imlecini çizim alan nda yerle tirmek istedi iniz yere götürerek sol t klaman z yeterli olacakt r. Ya da ikinci bir yöntem olarak Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyonu Program ndan "Netlist to Elektronik Bask Devre" seçene ini çal t r p ElektronikBask Devre Program na geçti inizde fare imlecini çizim alan na götürüp devaml sol t klama yaparak parçalar birer birer çizim alan na yerle tirebilirsiniz. ekil 6.5: Parçalar n çizim alan na rastgele yerle tirilmesi ve görünü ü ekil 6.6: Döndürme araç dü meleri 6.3. Elemanlar n Yerlerinde Düzenleme Yap lmas Parçalar çizim alan na ekil 6.5 te gösterildi i gibi ya da rastgele yerle tirdikten sonra döndürme araç dü melerini kullanarak ve parçalar ta yarak ekil 6.6'da gösterildi i gibi düzenleyiniz. Bu düzenleme i leminden sonra bask l devre otomatik çizim için haz r hâle gelmi tir. ekil 6.7: Parçalar n çizim alan nda düzenlenmesi

20 6.4. Bask Devrenin Otomatik Çizimi Elektronik Bask Devre Program menü çubu u üzerinde bulunan "Tools - Auto Router..." seçeneklerini çal t r n z. Kar n za ekil 6.8'de gösterilen otomatik çizim penceresi gelecektir. Bu pencere daha önce "Tools - Auto Router" menüsünün aç kland bölümde ayr nt l olarak anlat lm t. Bu bölümü hat rlaman z için geriye dönerek bir göz atman z önerilir. ekil 6.8: Auto Router otomatik çizim penceresi Bask l devre çizimlerinde uyulmas gereken kurallardan daha önce bahsetmi tik. Bu kurallar; Pad - Pad aras, Pad - Track aras, Track - parça Pini aras vb. mesafelerin ya da çizimde uygulanacak stratejilerin belirlenmesinden olu maktayd. Bu kurallar n belirlenmesi ve otomatik olarak çizdirilmek istenen PCB eman n tek yüzeye çizdirilebilmesi için ekil 6.8'de verilen pencerede "Edit Strategies" dü mesine bas n z (E er bu dü meye basmadan "OK" dü mesine basarsan z bask l devre çift yüzeye çizilecektir. Bu durum da böyle basit PCB çizimleri için hiç istenmeyen bir durumdur.). Kar n za, otomatik PCB çizimi için kurallar n belirlendi i ekil 6.9'da verilen "Edit Strategies" penceresi gelecektir (Bu pencere ile ilgili ayr nt l bilgi edinmek için "Tools - Auto Router" konusuna bak n z.). Bu pencereyi kullanarak yapaca n z enönemlide i iklik bask l devrenizi tek yüzlü olarak çizdirmektir. Di er ayarlar Elektronik Bask Devre Program n n default ayarlar oldu u için hiç dokunmamam z yerinde olacakt r.

21 ekil 6.9: Edit Strategies penceresi-otomatik çizim için kurallar n belirlenmesi Otomatik çizim için kurallar n belirlenmesi bask l devreyi tek yüzlü olarak çizdirebilmek için ekil 6.9 da verilen pencerede; "Strategy" bölümünden "Power" seçene ini seçiniz. Pair 1 (Hoz) bölümünden "Top Copper" seçene ini seçiniz. Pair 1 (Vert) bölümünden "Top Copper" seçene ini seçiniz. "Strategy" bölümünden "Signal" seçene ini seçiniz. Pair 1 (Hoz) bölümünden "Top Copper" seçene ini seçiniz. Pair 1 (Vert) bölümünden "Top Copper" seçene ini seçiniz. Yukar da anlat lan i lemler yap ld ktan sonra "OK" dü mesine bas n z. Tekrar ekil 6.6'da gösterilen otomatik çizim penceresine döneceksiniz. Bu pencerede de OK dü mesine bast n zda tasar m alan nda bulunan ema otomatik olarak çizilmeye ba layacakt r. ekil 6.8 e dönüldü ündeki penceredeki OK tu una tekrar t klay n z. Otomatik çizim ba layacakt r ( ekil6.10). ekil 6.10: Otomatik çizim sonras PCB ema Çizim alan nda bulunan eman z otomatik çizim sonras ekil 6.10'da gösterildi i gibi olacakt r. Görüldü ü üzere PCB eman z "Top Copper" yüzeyine ve tek yüzlü olarak çizilmi tir (Track'lar n ince oldu unu dü ünüyorsan z, "Edit - Undo" seçeneklerini çal t rarak ya da klavyeden "Ctrl +Z" tu lar na birlikte basarak son yap lan otomatik çizim i lemini geri

22 al n z. Tekrar "Tools-Auto Router" seçeneklerini çal t r n z ve"editstrategies" dü mesine basarak kar n za gelen pencereden "Trace Style" bölümünden istedi iniz geni li i seçiniz ve "OK" dü mesine bas n z.) nce Çizilen Yollar n (Track) Kal nla t r lmas Tasar m alan nda otomatik çizilen PCB bask devresinin yollar ince çizilmi olabilir. Elektronik Bask Devre Program ince çizilen Track lar n kal nl n Edit Strategies ileti im penceresinden, Trace Style den Track kal nl n de i tirebilirsiniz ( ekil 6.11). PCB bask devresinin i lem sonucunda Track lar n n kal nl n n de i ti i ekil 6.12 de görülmektedir. ekil 6.11: Otomatik PCB çizimde ince yollar n kal nla t r lmas ileti im penceresi ekil 6.12: PCB Kart n yollar n n kal nl n n de i tirilmesi PCB Bask Devre Kart na sim Yaz lmas PCB emas otomatik olarak çizdirildikten sonra ekil 6.13 te gösterildi i gibi alt na ema ismini yaz n z ve ekil 6.14'te gösterilen çizim yüzeyini seçme kutusundan "Board Edge" seçene ini seçerek eman z çerçeve içerisine al n z (Etiketlendiriniz.).

23 ekil 6.13: PCB kart n etiketlendirilmesi ekil 6.14: PCB kart n çerçeve içine al nmas 6.5. Bask Devrenin Ç kt s n nal nmas PCB eman z haz r olarak çizim alan nda durmaktad r. imdi ise s ra bu eman n istedi iniz ekilde yaz c dan ç kt s n almaya gelmi tir. Bu i lem için menü çubu undan "Output - Print" seçeneklerini çal t rman z ve kar n za gelen pencereden ( ekil 6.15) ayarlar yaparak "OK" dü mesine basman z yeterli olacakt r (Bu pencere hakk nda ayr nt l bilgiyi "Output-Print" konusu alt nda bulabilirsiniz.). ekil 6.15: Yaz c ayarlar n n yap ld ileti im penceresi ekil 6.16: Yaz c dan (printer) ayarlar yaparak üst, alt görünü lerin ç kar lmas

24 UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET Bir PCB eman, Netlist Olu turularak Çiziniz. lem Basamaklar ekil 6.17 'de isimleri verilen elemanlar kullan c kütüphanesine ça r n z. Öneriler Netlist (Net Mode) i lemleri, otomatik bask l devre haz rlaman n temelini olu turmaktad r. Net, sembol Pad lerini birbirine ba layan geçici ba lant hatlar d r. Bu geçici ba lant hatlar, otomatik çizim s ras nda ba lant kurallar na uygun olarak Track lar hâline getirilir. ekil 6.17: PCB emada kullan lacak olan parçalar Bu parçalar ekil 6. 18'de gösterildi i gibi çizim alan na yerle tiriniz. ekil 6.18: PCB emada kullan lacak olan parçalar n çizim alan na yerle tirilmesi Elemanlar aras Netlist ba lant lar n n olu turulmaya ba lanmas için verilen araç çubu u üzerinde bulunan (Enter or modify rastnest connections) dü mesine bas n z.

25 Fare imlecini "D-09-M-R" parças n n 3 nu.l Pin 'i üzerine getiriniz. Fare imleci 3 nu.l Pin üzerinde iken durum çubu unda verilen mesaj inceleyiniz ( ekil 6.18). ekil 6.19: Durum çubu unda Pin ile ilgili verilen mesaj ekil 6.19'da görülen mesajda 3 nu.l Pin hakk nda bilgiler verilmektedir. Net - <NONE> : Net yoktur (Net tan mlanmam.). Style - S : Pad in sitili; (square) kare, d çap 70, iç çap 30 Fare imleci "D-09-M-R" parças n n 3 nu.l Pin'i üzerinde iken fare imleci ucunda "x" i areti olu unca sol t klay n z. Daha sonra fare imlecini "DIODE25" parças n n "anod" u üzerine götürünüz ve "x" i areti olu unca sol t klay n z. Bu i lemi yapmakla ilk Net i leminizi ve ilk rastnest ba lant n z yapm bulunmaktas n z. Fare imlecini tekrar "D-09-M-R" parças n n 3 nu.l Pin'i üzerine getiriniz ve durum çubu unu inceleyiniz. Göreceksiniz ki verilen "Net" bilgisi de i mi tir. Net lerin silinmesi i lemi ayn di er parçalar silme i lemi gibidir. Fare imleci ile üzerine gelip iki kere sa t klamak Net in silinmesi için yeterlidir. ekil 6.20: Ba lant sonras durum çubu unda Pin ile ilgili verilen mesaj ekil 6.20'de görüldü ü gibi Net - <NONE> bilgisi yerine Net -%00000 bilgisi gelmi tir. Art k bupin inbirba lant s vard r veismide "Net - % 00000"d r.

26 ekil 6.21 de verilen Net ba lant lar n yap n z. ekil 6.21: Net lerin tamam n n olu turulmas Net ba lant lar n n tamam yap ld ktan sonra m (Enter or modify rastnest connections) dü mesi aktif iken kullan c kütüphanesi k sm nda, yap lan bütün Netlerin isimleri listelenir. Bu durum ekil 6.22 'de gösterilmektedir. ekil 6.22: Kullan c kütüphanesine Netlerin listelenmesi Net i lemi tamamland ktan sonra fare imleci ile Pin lerin üzerine gidiniz ve durum çubu unda verilen bilgileri inceleyiniz (Bu bilgiler size, çizim alan nda ekilsel olarak gösterilen ba lant lar teorik olarak sunmaktad r.). Haz rlad n z ve Net lerini olu turdu unuz PCB eman z n otomatik olarak bask l devresinin olu turulmas na geçebilirsiniz. Çizime geçmeden önce bu bask l devrenin kaç kat olaca na karar vermeniz gerekir. Devreniz basit oldu u içinpcb emay tek kat yapmak uygun olacakt r. Menü çubu undan "Tools - Auto Router" seçeneklerini çal t r n z. Kar n za gelen ekil 6.23 teki pencereden, "Edit Strategies" Kullan c kütüphanesinde isimleri listelenen Net lerin, fare imleci ile isminin üzerine gelip iki kere sol t klama yap l rsa çizim alan ndabulunanonet kland r lacakt r.

27 dü mesine bas n z. Kar n za bu sefer ekil 6.24 te verilen pencere gelecektir. Bu pencere arac l ile; "Strategy" bölümünden "Signal" seçene ini seçiniz. Pair 1 (Hoz) bölümünden "Top Copper" seçene ini seçiniz. Pair 1 (Vert) bölümünden "Top Copper" seçene ini seçiniz. Sonra da "OK" dü mesine bas n z. Tekrar "Auto Router" penceresine döneceksiniz. Bu pencerede de "OK" dü mesine bast n zda otomatik çizim i lemi "Top Copper" yüzeyine de gerçekle tirilecektir. ekil 6.23: PCB kart n Track kal nl n n ayarlanmas ekil 6.24: Tek kat PCB çizmek için Edit Strategies

28 ekil 6.25 'te PCB eman z n en son hâli görülmektedir. ekil 6.25: "Auto Router" i leminden sonra PCB eman n görünümü ekil 6.26: nce çizilmi olan Track lar n ayar n n Trace Style den yap n z. ekil 6.27: PCB Track kal nl n n de i ti i görülmektedir.

29 ekil 6.28: Çift yüzlü PCB uygulamas KONTROL L STES Bu faaliyet kapsam nda a a da listelenen davran lardan kazand n z beceriler için Evet, kazanamad n z beceriler için Hay r kutucu una (X) i areti koyarak kendinizi de erlendiriniz. De erlendirme Ölçütleri Evet Hay r 1. Bilgisayaran z düzgün bir ekilde açabildiniz mi? 2. Elektronik Bask Devre Program n düzgün bir ekilde çal t rabildiniz mi? 3. Çal ma alan na elemanlar n otomatik yerle tirmesini yapabildiniz mi? 4. Bask devrenin otomatik çizimini yapabildiniz mi? 5. Bask devrenin bilgisayardan ç kt s n alabildiniz mi? DE ERLEND RME De erlendirme sonunda Hay r eklindeki cevaplar n z bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsan z ö renme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplar n z Evet ise ÖlçmeveDe erlendirme ye geçiniz.