MAT VE LİKİTLER. Dr. A.Tevfik SÜNTER

Transkript

1 MAT VE LİKİTLER Dr. A.Tevfik SÜNTER

2 Kasımpatı dallarda ölümcül yapraklar çırpınıyor yatağını toplarken hasta sonbahar ve rüzgar savururken birer birer anıları kış kapıya dayarken ayaklarını salkım saçak çiçeklenmişsin yoksa aşık mısın kasımpatı Eşref Karadağ

3 HAŞERE KOVUCULAR Haşerelerin (sivrisinek, karasinek, kene) saldırısını önleyen veya onları kovan maddeler Birçok primat türü çeşitli bitkileri vücutlarına sürmekte İlk kayıtlı haşere kovucu kullanımı Mısır da Çeşitli bitkilerden elde edilen yağlar Modern haşere kovucuların kullanımı II. Dünya Savaşı sonrası

4 Yalancı Tespih Ağacı (Neem) Yaprağı yakan bir Moğol

5 HAŞERE KOVUCULAR Uygulama şekilleri; Cilt Giysi Perde, cibinlik Kapalı alan

6 MAT VE LİKİT İÇERİKLERİ Pyrethrum Prallethrin Pynamin forte Esbiothrin Transfluthrin

7 PİRETRUM, PİRETRİN ve PİRETROİD Piretrum; Doğu Afrika Krizantemi (Kasımpatı) özü %30 aktif madde içermekte Böcek öldürücü etkisi ilk olarak 1800 lü yıllarda Asya da keşfedilmiş Kene, pire ve sivrisineklere karşı kullanılmış

8 PİRETRUM, PİRETRİN ve PİRETROİD Piretrinler; Piretrum özütünde bulunan ve her biri kendi başına insektisidal etki gösteren kimyasallar İki ana piretrin grubu Piretrin-I Piretrin-II Ev içi insektisitlerde Evcil hayvanlarda veya çiftlik hayvanlarındaki haşerelerin kontrolü Doğada yıkılımları hızlı, özellikle güneş ışığı altında

9 PİRETRUM, PİRETRİN ve PİRETROİD Piretroidler; Yapısal olarak piretrinlere çok benzeyen sentetik kimyasallar Piretrinlerden daha toksik ve daha uzun süre kalıcı 1000 den fazla pretroid

10 PİRETRUM, PİRETRİN ve PİRETROİD Piretroidlerin temel etkisi sodyum ve klor kanalları üzerine Voltaja duyarlı sodyum kanallarının kapanmasını geciktirir Böceklerde memelilere göre 2250 kat daha toksik Artmış sodyum kanal duyarlılığı Daha küçük vücut yapısı Daha düşük vücut ısısı

11 Vücuda Giriş ve Vücuttan Atılım Piretrin ve piretroidler Giriş yolu Kontamine gıdalar Solunum Cilt Atılma yolu İdrar Gayta Solunum Maruziyet düzeyi yüksek veya süresi uzun; Yağ dokusunda birikir Vücutta uzun süre kalır

12 Piretrin ve Piretroidlerin Sağlık Etkileri Ciltten emilim; Uyuşma, kaşıntı, yanma, karıncalanma, iğnelenme, sıcaklık Yakınmalar birkaç saatte geçer Ağız ya da solunum yolu; Baş dönmesi, sersemlik Baş ağrısı Bulantı Solunum yolu tahrişi Çok yüksek miktar; Kas seğirmesi Halsizlik Konvulsiyon Bilinç kaybı Yakınmalar birkaç gün sürebilir

13 Piretrin ve Piretroidlerin Sağlık Etkileri Solunum Sistemi Solunum yolu tahrişi Hayvan deneylerinde; Silia kaybı Trakeada epiteliyal metaplazi Akciğerlerde; Hafif dolaşım bozukluğu ve enflamasyon İntersellüler fibrozis Alveol duvar kanlanmasında artış

14 Piretrin ve Piretroidlerin Sağlık Etkileri Dolaşım Sistemi Hemoglobin konsantrasyonu ve total eritrosit miktarında düşme Oral alımda kalp ritim bozukluğu İmmün Sistem Lenfosit proliferasyonu inhibisyonu Alerjik reaksiyon

15 Piretrin ve Piretroidlerin Sağlık Etkileri Sinir Sistemi Emme periyodu ile hızlı beyin gelişimi aynı dönem Kolinerjik sistem de hızlı gelişim gösterir Gelişim dönemindeki kolinerjik sistem piretriodlere duyarlı Kolinerjik sistem lezyonları; Öğrenme ve hafıza sorunları Kan-Beyin bariyeri geçirgenliğinde artış Kronik nörotoksisite Meninkslerde kanama

16 Piretrin ve Piretroidlerin Sağlık Etkileri Endokrin Sistem Anti-östrojenik etki Üreme fonksiyon bozuklukları Diğer Etkiler Göz ve ciltte irritasyon Oral alımda karaciğer ağırlığında artış Karaciğer hücrelerinde dejenerasyon

17 Piretrin ve Piretroidlerin Sağlık Etkileri İnsanlarda kanıt yok; Doğumsal anomali İnfertilite Kanser

18 Piretrin ve Piretroidlerin Sağlık Etkileri Çocuklar; Yetişkinlerle benzer yakınmalar Piretroidler; Ciltten emilim bebek ve çocuklarda daha fazla Bebek ve çocuklar daha kolay dehidrate olabiliyor Dokularda daha yoğun piretroid

19 Piretrin ve Piretroidlerin Sağlık Etkileri Hindistan (2001) 5920 katılımcıya anket 702 (%11.8) i yakınma bildirmiş Solunum sıkıntısı (%4.2) Gözlerde tahriş (%2.8) Öksürük, soğuk algınlığı, burun akıntısı (%1.7) Baş ağrısı (%1.3) Astım (%0.5) Kulak, boğaz ağrısı (%0.3) Kaşıntı (%0.3)

20 PİPERONİL BUTOKSİT Piretroid formülasyonlarında kullanılır Tek başına da etkili Sinerjistik etki Piretroidlerin metabolize olmasını yavaşlatır Daha az piretroid kullanılır İnsanlar üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi saptanmamış

21 RİSK (R) İBARELERİ R20/22 = Solunması ve yutulması zararlı R25= Yutulması toksik R50/53 = Suda yaşayan organizmalara karşı çok toksik, sulu ortamda uzun süreli yan etkiye sebep olabilir.

22 GÜVENLİK (S) İBARELERİ S2 = Çocukların ulaşamayacağı yerde saklayın S13 = Yiyecek, içecek ve hayvan yemlerinden uzak tutun S20/21= Kullanırken, bir şey yiyip içmeyin ya da sigara içmeyin S28=Cilde temas ettikten sonra, hemen bol miktarda... ile yıkayın (üretici tarafından belirtilecek). S29=Sıhhi tesisata boşaltmayın S36 = Uygun koruyucu kıyafetler giyin

23 GÜVENLİK (S) İBARELERİ S36/37= Uygun koruyucu kıyafetler ve eldiven giyin S46 = Yutulursa, hemen tıbbi tavsiye alın ve bu ambalajı ya da etiketi gösterin S56=Bu ürünü ve ambalajını tehlikeli ya da özel atık toplama noktasında imha edin S60 = Bu madde ve ambalajı tehlikeli madde olarak imha edilmelidir S61 = Çevreye salınımından kaçının

24 DSÖ Dünya Sağlık Günü-2014 Vektörlerle Bulaşan Hastalıklardan Korunun Dünya nüfusunun yarısından fazlası vektör kaynaklı hastalıklar açısından risk altında; Sıtma, Deng Ateşi KÜÇÜK ISIRIK : BÜYÜK TEHDİT

25 SİVRİSİNEKLERDEN NASIL KORUNALIM? Kaynakların azaltılması Drenaj sistemi Biyolojik mücadele Bacillus thrungiensis Larvivorous balıklar Bireysel korunma yöntemleri Cibinlik Kapı ve pencerelere tel uygulaması Yalancı tespih ağacı yağı

26 TEŞEKKÜRLER