İlgi: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dekanlığı nın tarih ve 658 sayılı yazısı.

Transkript

1 ZİRAİ KARANTİNA YÖNETMELİĞİ, ZİRAİ KARANTİNA İNSPEKTÖR YÖNETMELİĞİ VE BİTKİ KORUMA ÜRÜNLERİNİN REÇETELİ SATIŞ USUL VE ESASLARI YÖNETMELİĞİ HAKKINDA KOMİSYON RAPORU İlgi: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dekanlığı nın tarih ve 658 sayılı yazısı. I. Konu: tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Zirai Karantina Yönetmeliği, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Zirai Karantina İnspektör Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli Satış Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ler incelenerek, başta 5531 sayılı Ormancılık Meslek Yasası ve 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu olmak üzere ilgili mevzuatın, ormanlara taalluk eden hastalık ve zararlılarla mücadele konularında orman mühendisleri, orman endüstri mühendisleri ve ağaç işleri endüstri mühendisleri ile Orman İdaresine tanıdığı hak ve yetkiler ile yüklediği sorumlulukları içeren bir inceleme raporu hazırlanması. II. Metod: İnceleme raporunun hazırlanmasında öncelikle, ilgi yazıda belirtilen Yönetmeliklerde yer alan itiraza konu düzenlemeler ele alınmış ve hangi noktalardan itiraza konu oldukları irdelenmiştir. Raporun devamında, orman mühendisleri, orman endüstri mühendisleri ve ağaç işleri endüstri mühendislerine 5531 sayılı yasanın tanıdığı hak ve yetkiler ortaya konulmuştur. Devamında ise ormanlara taalluk eden hastalık ve zararlılarla mücadele konularında Orman İdaresinin yetki ve sorumlulukları ele alınmıştır. Bu bağlamda, söz konusu yönetmeliklerin başta 5531 sayılı Ormancılık Meslek Yasası ve 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu olmak üzere ilgili mevzuata aykırılıkları ortaya konulmuş ve son olarak da bu aykırılıkların giderilmesi için hukuksal açıdan yapılması gereken hususlar ortaya konulmuştur. III. İnceleme: İtiraza konu hususlar: Zirai Karantina Yönetmeliği, Zirai Karantina İnspektör Yönetmeliği ve Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli Satış Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik lerin incelenmesi 1. Zirai Karantina Yönetmeliği: Bu yönetmelik, bitki ve bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalardan korunmak amacıyla, bu maddelerin ithalat, ihracat ve transit geçişlerindeki tüm karantina faaliyetleri ile ilgili konuları kapsamaktadır. Bu haliyle Yönetmelik ormancılık mesleğine ilişkin konuları da düzenlemektedir. 1

2 a. Yönetmeliğin 3. maddesinin (g), (l), (m), (o) ve (u) bentlerinde yer alan tanımlar, tamamen ormancılık bilimi, tekniği ve mesleğinin konusuna girmektedir. 1 b. Yönetmeliğin EK-4. Bölümündeki 6, 7, 8, 9, 13, 15, 24, 25, 43, 52 ve 53. maddelerinde yer alan bitkilerin çok önemli bir kısmı (Meşe, Karaağaç, Ihlamur, Gürgen vb.) orman ağacı olup orman fakültelerinin eğitim ve öğretim müfredatı içinde ders olarak okutulmaktadır. c. Yönetmeliğin 16. Maddesinin 2. fıkrası, ithal materyallerin laboratuar testlerinin yapılmasında, orman fakültelerinin ilgili laboratuvarları, ormancılık araştırma enstitüleri ve Orman Genel Müdürlüğüne bağlı diğer ilgili birimlere yer verilmemiştir. 2. Zirai Karantina İnspektör Yönetmeliği: Yönetmeliğin 4. maddesinin (a) bendinde yer alan materyaller, doğrudan doğruya Orman Endüstri Mühendisliğinin; (c), (ç), (d) bendlerinde yer alan bitki ile ilgili kısımlar ise hem Orman Mühendisliği hem de Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliğinin yetki alanına girmektedir. 3. Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli Satış Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik: a. Bu yönetmelikte belirtilen bitkiler konusunda herhangi bir ayırım yapılmadan tüm bitkiler hakkında reçete düzenleme yetkisi, Yönetmeliğin 11. Maddesine göre sadece Ziraat Mühendislerine verilmiştir. b. Oysa, başta odunsu bitkiler olmak üzere orman vejetasyonunu oluşturan tüm bitkiler Orman Mühendisliği ve Orman Endüstri Mühendisliğinin çalışma alanına girmekte, süs bitkileri ise Peyzaj Mimarlarının çalışma konusunu oluşturmaktadır. Ziraat Mühendislerinin çalışma alanına girenler ise sadece ziraatı yapılan bitkilerle sınırlıdır. IV Sayılı Yasanın Orman Mühendisleri, Orman Endüstri Mühendisleri ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendislerine Tanıdığı Hak ve Yetkiler A sayılı Kanunun 5. maddesi, Orman Mühendisleri, Orman Endüstri Mühendisleri ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendislerinin hak, yetki ve sorumluluklarını hüküm altına almıştır. Maddeye göre, söz konusu meslek mensupları, 4 üncü maddede belirtilen faaliyet konularıyla sınırlı olmak kaydıyla; araştırma-geliştirme çalışmaları yapmaya, çevresel muhasebe yapmaya, keşif yapmaya, zarar ziyan belirlemeye, maliyet hesaplamaya, fizibilite raporu hazırlamaya, tasarım faaliyetleri yapmaya, plân ve projeler 1 Endüstriyel odun, kereste, lif yonga odunu, odun, yakacak odun ve yonga. 2

3 hazırlamaya ve uygulamaya, standardizasyon çalışmaları yapmaya, sertifikalandırmaya, kalite kontrolü yapmaya, stok kontrolü yapmaya, denetim yapmaya, muayene yapmaya, hakemlik yapmaya, eksperlik yapmaya, teknik müşavirlik yapmaya, danışmanlık yapmaya, yeminli danışmanlık ve bilirkişilik yapmaya, raporlar hazırlamaya, ormancılık ve orman ürünleri konularında serbest müşavirlik büroları ile serbest yeminli müşavirlik büroları açmaya, laboratuvarlar açmaya, özel müesseseler ile işletmeler kurmaya, bunları yönetmeye ve bunların sorumlu müdürlüğünü yapmaya, ormancılık karantina ve rehberlik hizmetlerini yürütmeye, her türlü odun ve odun dışı orman ürünleri ile orman endüstrisi dahil her türlü ormancılık çalışmaları için gerekli olan fidan, bitki, alet ve edevatın ihracat ve ithalat işlemleriyle ilgili hizmetleri tek başlarına, ortak faaliyet alanları içinde ise mevzuatta yetkilendirilmiş diğer meslek mensuplarıyla beraber yapmaya ve yürütmeye yetkilidir. B. Yine, adı geçen Kanunun 8. maddesine göre çıkarılacak olan Tüzük Taslağının 4. ve 17. maddeleri orman mahsulleri konusunda her türlü fümigasyon, karantina, muayene hizmetleri ile ithalat ve ihracat işlemlerinin orman mühendisliği, orman endüstri mühendisliği ve ağaç işleri endüstri mühendisliğinin çalışma konusuna girdiğini, söz konusu iş ve işlemleri yapma hak ve yetkisinin bu meslek mensuplarının yetki ve görev alanında bulunduğunu belirtmektedir. C sayılı Kanunda tanınan hak ve yetkilere uygun müfredat Orman Fakültelerinde uygulanmakta olup Orman Fakültesinden mezun olan Orman Mühendisleri ve Orman Endüstri Mühendisleri karantina, fümigasyon, ithalat, ihracat ve orman zararlıları ile her türlü mücadeleyi yapabilecek bilgi ve teknik donanıma sahiptirler. 1. Orman Mühendisliği Müfredatında; Orman ağaçlarının tanıtılması, yetiştirilmesi, bakımı ve hastalıklarla mücadelesi gibi konular Orman Fakültesi müfredatı kapsamında okutulmaktadır. Orman Mühendisliği Bölümünde Genel Botanik, Ağaç Fizyolojisi, Gymnospermae (İğne yapraklılar) ve Angiospermae (Geniş yapraklılar) gibi bir çok derste orman ağaçları ve çalı türleri öğretilmektedir. Lisansüstü Öğretim kapsamında ise Otsu ve Odunsu Bitkilerle ilgili daha detaylı bilgiler verilmektedir. Ayrıca, Orman Fakültelerinde konu ile ilgili Orman Entomolojisi ve Fitopatoloji dersleri okutulmaktadır. Bu derslerde özellikle ormancılıkla ilgili bitkiler üzerinde etkili zararlı organizmalar ile bunlarla mücadele yöntemleri işlenmektedir. Mezun olduktan sonra bu alanlarda sürekli olarak çalışmalarına devam eden Ormancılık Araştırma Enstitüleri nin Koruma Bölümlerinde ve Orman Bölge Müdürlüklerinin Zararlılarla Mücadele Şube müdürlüklerinde en az 3 yıl çalışan Orman Mühendisleri bu konularda uzmanlaşmaktadır. Ayrıca, bu alanlarda çalışan Orman Mühendislerinin birçoğu konu ile ilgili olarak orman fakültelerinde Yüksek Lisans veya Doktora yapmaktadır. 3

4 2. Orman Endüstri Mühendisliği Müfredatında; Genel Botanik, Dendroloji, Odun Fiziği, Ağaç Malzeme Mekaniği ve Test Teknikleri, Odun Anatomisi (Odun teşhisi, yerli ve ekzotik ağaç türlerinin tanınması, odunun makroskopik ve mikroskopik incelemeleri bu ders kapsamında verilmektedir), Kereste Endüstrisi, Odun Mikrobiyolojisi (Fümigasyon teknikleri bilgileri ve uygulamaları, ısıl işlem uygulamaları, odun zararlısı böcekler, böceklerin teşhisi, alınacak önlemler, fümigasyon maddeleri, toksisite belirleme bu ders kapsamında verilmektedir), Kalite Kontrol, Emprenye Tekniği (Ağaç malzemede zararlılara karşı alınacak önlemler bu derste verilmektedir), Odun Patolojisi (Odun zararlısı mantarlar küf ve renk mantarları, gerçek odun tahripçisi Mantarlar, mantarların teşhisi ve alınacak önlemler bu ders kapsamında verilmektedir), Kurutma ve Buharlama Tekniği (Ağaç malzemenin düşük ve yüksek sıcaklıklarda kurutulması (HT) ve ısıl işlemler bu derste verilmektedir), Yonga Levha Endüstrisi, Lif Levha Endüstrisi, Mobilya ve Ahşap Konstrüksiyonlar, Ahşabın Yapıda Kullanımı, İş Etüdü ve Ergonomi, Üretim Planlama ve Stok Kontrol, Pazarlama, Finans, Yönetim ve Organizasyon, Odun Dışı Orman Ürünleri Endüstrisi, Odun Dışı Orman Ürünleri Ekonomisi, Odun Dışı Orman Ürünleri Üretim Teknikleri, Reçine, Odun Dışı Orman Ürünleri Kimyası, Doğrama Endüstrisi, Ağaç Malzeme Yüzey İşlemleri, Orman Ürünleri Endüstrisinde Pazarlama, Yapı Elemanlarının Tahribatsız Test Metotları, Kağıt Ambalaj Tekniği, Ağaç Malzeme Konservasyonu, gibi derslerde Zirai Karantina Yönetmeliği nde geçen incelenecek ürünler ve inceleme teknikleri teorik ve uygulamalı olarak Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü öğrencilerine verilmektedir. 3. Peyzaj Mimarlığı Bölümü Müfredatında; Ülkemizde özellikle peyzaj çalışmalarında kullanılmak üzere birçok bitki ve bitkisel ürün yurt dışından ithal edilmektedir. Bu bitkilerle beraber zararlı organizmaların ülkemize girişi ve yayılma riski bulunmaktadır. Bunun önüne geçmek amacıyla Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından Zirai Karantina İnspektör Yönetmeliği çerçevesinde görevlendirilen inspektörlere ithal edilen bu ürünler üzerinde gerekli denetimleri yaparak gerekli belgeleri düzenleme yetkisi verilmiştir. İthal edilen bitkilerin özellikle peyzaj amaçlı olduğu düşünülürse, inspektör olarak Peyzaj Mimarlarına yetki verilmemesi önemli bir eksikliktir. Peyzaj Mimarları özellikle ağaç formundaki bitkileri daha iyi tanıyabilmekte ve bitkilere zarar veren organizmalarla uygulamada mücadele etmeye çalışmaktadır. Bu durum gerekli tespitlerin daha sağlıklı yapılmasını sağlayacaktır. Ayrıca bitki koruma ürünlerinin reçeteli satış ve usul esasları hakkında yönetmelik çerçevesinde bitkilere zarar veren organizmalara karşı her türlü koruyucu ve mücadele amaçlı ilaç reçetesi yazma ve satış yetkisi de ağırlıklı olarak Ziraat Mühendislerine verilmiştir. Oysa günümüzde Peyzaj Mimarlarının da uygulama alanlarında söz konusu ilaçları sürekli kullandıkları bir gerçektir. 4

5 V. Ormanlara Taalluk Eden Hastalık ve Zararlılarla Mücadele Konularında Orman İdaresinin Yetki ve Sorumlulukları Diğer yandan, karantina hizmetleri, ithalat ve ihracat işlemleri ile ormanlara taalluk eden her türlü hastalık ve zararlılarla mücadele konularında, yönetim yetkisinin kime ait olduğu 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanununun 36. Maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddeye göre, münhasıran ormanlara taalluk eden hastalık ve zararlılarla Devlet Ormanları yararına yapılacak mücadele hizmetleri, Orman İdaresi tarafından yerine getirilir. VI. Sonuç ve Öneriler a. Orman İdaresi, Zirai Karantina, Zirai Karantina İnspektörleri ve Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli Satış Usul ve Esasları konularında kendi yönetmeliğini çıkarabilir. Bu yetki hem 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanununun 64. Maddesine veya 5531 sayılı Kanununun 8. Maddesine göre çıkarılabilir. b. Zirai Karantina Yönetmeliği, Zirai Karantina İnspektör Yönetmeliği ve Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli Satış Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik in iptali için dava açılabilir. Buna göre: i. Zirai Karantina Yönetmeliğinin; maddesinin (g), (l), (m), (o) ve (u) bentlerinin, 2. EK-4 Bölümündeki 6, 7, 8, 9, 13, 15, 24, 25, 43, 52 ve 53. maddelerinin, maddesinin 2. fıkrasının, iptali istenmelidir. ii. Zirai Karantina İnspektör Yönetmeliğinin; maddesinin (a), (c), (ç), (d) bentlerinin, maddesinin, iptali istenmelidir. iii. Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli Satış Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik in; maddesinin, iptali istenmelidir. c. Esasen Zirai Karantina ve Zirai Mücadele Yasası söz konusu iş ve işlemleri herhangi bir meslek dalına özgülememiştir. Çevre ve Orman Bakanlığı bu işler için uygun birimler oluşturmaya ve bu konuda gerekli idari düzenlemeleri yapmaya yetkilidir. Nitekim orman teşkilatı bu konularda bazı düzenlemeler yapmış, ancak bunları henüz yürürlüğe koyamamıştır. Bu işlerin yeterli birikimi olmayan meslek mensuplarına yaptırılması toplumun genel yararına aykırı olduğu gibi orman mühendisleri açısından da çok önemli bir faaliyet alanını ortadan kaldırmaktadır. d. Diğer bir seçenek olarak, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile işbirliği yapılarak, yeterli sayıda Orman Mühendisi, Orman Endüstri Mühendisi ve Ağaç İşleri 5

6 Endüstri Mühendisi ile Orman Fakültesi mezunu Peyzaj Mimarı işlendirmesi sağlanabilir. Konu ile ilgili görüş ve kanaatimizi içeren bu rapor gereği için İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dekanlığına saygılarımızla arz olunur. 12/03/2009. Prof. Dr. Sedat AYANOĞLU Prof. Dr. Nami KARTAL Prof. Dr. Ünal AKKEMİK Doç. Dr. Kenan OK Doç. Dr. Yusuf GÜNEŞ Yrd. Doç. Dr. Ahmet HAKYEMEZ 6