Cumhuriyet Dönemi 1923

Transkript

1 Cumhuriyet Dönemi 1923

2 Cumhuriyet Dönemi Eğitimin önemi daha iyi kavranmış, eğitim seferberliği başlatılmıştır Atatürk Başöğretmen sıfatıyla bizzat öğretmenlik yapmıştır Tevhidi Tedrisat kanunuyla tüm okullar Maarif Vekaletine bağlanmış ve medreseler kaldırılmıştır Demokratik, laik eğitime geçilmiştir. Tarih ve dil konularında milli amaca dönük çabalar gösterilmiştir Kadın eğitimine önem verilmiş, karma eğitime geçilmiştir. Atatürk ilkelerine bağlı, laik ve aktif bir insan tipi hedeflenmiştir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 2

3 Orta Mektep Şehadetnamesi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 3

4 Latin harfleri kabul edilmiştir. İlkokul öğretmenlerinin maaşları 1948 den itibaren devlet bütçesinden ödenmeye başlamıştır. Köye öğretmen yetiştirme çabaları ve uygulamaları yürütülmüştür. Batılı eğitimcilerin görüş ve önerilerinden yararlanılmıştır 1961 de DPT ile eğitimde planlı döneme geçilmiştir Günübirlik politikalar yüzünden köklü eğitim gelenekleri oluşamamıştır Öğretmen yetiştirmede nitelik konusu zaman zaman gözardı edilmiştir Siyasi kaygılarla plansız ve düzensiz okullaşmaya gidilmiştir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 4

5 Mesleki eğitim ülke ve çağın koşullarıyla paralel sürdürülememiştir Gelişen teknoloji ve kitle iletişim araçlarından yeterince yararlanıldığı söylenemez. Öğretim yöntemleri ve disiplin konularında, çağın koşullarına uyumda yeterli bir başarıdan söz edilemez. Geçmiş eğitim birikim ve uygulamalarından, geleceğe dönük olarak yeterince yararlanılamamıştır. Eğitimde zaman zaman şekilsel kaygıların ön plana çıkması nedeniyle öze ilişkin tutum ve uygulamaların zayıf kaldığı görülmüştür Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 5

6 Tevhid-i Tedrisat Nedir? Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim birliği bir sistem olarak benimsenmiş ve uygulanmıştır. Eğitimin birleştirilmesi ile, özellikle 19. yüzyıl sonlarından beri eğitiminde yaşanan medresemektep ikililiğine son verilmiştir. Bu Kanun ile öğretim ve eğitim birliği sağlanarak milli kültür birliğine yönelmek istenmiştir. Öğretim ve eğitime milli bir karakter veren Tevhid-i Tedrisat Kanunu, azınlık ve yabancı okullarının da kontrol altına alınmasını sağlamıştır. Kanun No :430 Kabul Tarihi : (1924) R.Gazete'de Yayımı : (1924) Sayısı :63 Madde 1: Türkiye dahilindeki bütün müessesat-ı ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaletine merbuttur. Madde 2: Şer'iye ve Evkâf Vekaleti veyahut hususi vakıflar tarafından idare olunan bilcümle medrese ve mektepler Maarif Vekaletine devir ve raptedilmiştir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 6

7 Madde 3: Şer'iye ve Evkaf Vekâleti bütçesinde mekâtib ve medarise tahsis olunan mebaliğ, Maarif bütçesine nakledilecektir. Madde 4: Maarif Vekâleti, yüksek diniyat mütehassısları yetiştirmek üzere Dârülfünunda bir lâhiyat Fakültesi tesis ve imamet ve hitabet gibi hidemat-ı diniyenin ifası vazifesiyle mükelef memurların yetişmesi için de ayrı mektepler küşad edecektir. Madde 5: Bu kanunun neşri tarihinden itibaren terbiye ve tedrisat-ı umumiye ile müştegil olup şimdiye kadar Müdafaa-ı Milliyeye merbut olan askerî rüşdi ve idadilerle, Sıhhıye Vekâletine merbut olan Darüleytamlar, bütçeleri ve heyet-i talimiyeleri ile beraber Maarif Vekaletine raptolunmuştur. Mezkur rüşdi ve idadilerde bulunan heyet-i talimiyelerin cihet-i irtibatları âtiyen ait olacağı Vekaletler arasında tahvil ve tanzim edilecek ve o zamana kadar orduya mensup olan muallimler orduya nisbetlerini muhafaza edecektir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 7

8 (637 sayılı Tarihli kanunla eklenen fıkra: Mektebi Harbiyeye menşe teşkil eden askeri liseler bütçe kadroları ile Müdafaai Milliye Vekaletine devrolmuştur.) 3 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu, öğretim ve eğitimin birliğini sağlamakla beraber medreselerin de kaldırılmasını sağlamıştır. Yine aynı tarihinde, Şer'iye ve Evkaf Vekaletlerinin kaldırılması sonucu, Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun üçüncü maddesi ile bu Vekaletlerin bütçesindeki mektepler ve medreseler için ayrılan ödenek Maarif Vekaletine (Milli Eğitim Bakanlığına) devredilmiştir. Böylece, öğrenim birleştirilerek devlet, eğitim işlerinin tek sorumlusu olmuştur. Cumhuriyet hükümeti, bir kısım dinî kurumları kapatmış, bunların yerine yeni sistemde eğitim veren İlahiyat Fakültesi ve İmam Hatip Okulları açtı Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 8

9 Tevhid-i Tedrisat Kanunu İle: Tüm eğitim ve öğretim kurumları eğitim bakanlığına bağlanıp işlerin tekrardan yönetilmesi sağlanmıştır (Askeri okulların yönetimi milli savunma bakanlığına bağlanmıştır). Medreselerin kapatılması Eğitim Bakanı Vasif Çınar ın 11 Mart 1924 tarihli bir genelgesiyle gerçekleşmiş, kadar medrese öğrencisi ilkokul, ortaokul, lise ve öğretmen okullarına aktarılmıştır. Hazırlık kısımları kapatılan Dârülhilâfe medreseleri yerine İmam-Hatip okulları kuruldu. Başlangıçta 29 adet açılan İmam ve Hatip mekteplerinin sayıları her yıl azaltılmış, öğretim yılında, öğrenci yokluğu gerekçesiyle kalanları da kapatılmıştır de İlahiyat Fakültesi kapatılmış, yerine İslâm Tetkikleri Enstitüsü kurulmuştur. Ayrıca ilk ve ortaöğretimde din derslerinin saatleri azaltılmış, bu dersler bir süre sonra tamamıyla kaldırılmıştır Bu kanun ile getirilen millilik prensibiyle yabancı okulların öğretim faaliyetleri için getirilen kurallar şunlardır: Yabancı okullarda mabetler dışında dershane ve salonlarda bulunan dini semboller salip, heykel, dini tasvirler vb. kaldırılmıştır. Müslümanların ve başka mezhepten öğrencilerin okullardaki dini ayinlere katılmaları yasaklanmıştır. Bunun için sık sık denetlemeler yapılarak suçlular cezalandırılacağı esası getirilmiştir Başlangıçta pek çok okul riayet etmek istemese de İstanbul daki bazı Fransız ve İtalyan okulları dini sembolleri kaldırmadıklarından dolayı kapatılmışlardır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 9

10 Eğitimin Amaç ve İlkeleri Bu dönemde eğitimin en temel amacı, her düzeydeki okullarda Cumhuriyetin ihtiyaç duyduğu insan tipini yetiştirmektir. Milli varlıklarıyla çatışmayan, her fikre saygılı, ekonomik kalkınmayı sağlayacak nesiller yetiştirilmesi ilk hedef olmuştur. Eğitim Bakanı Vasıf Çınar ın 8 Eylül 1924 tarihli genelgede eğitimin amaçları şöyledir: Eğitim milli esaslara ve Batı medeniyetine dayanmalıdır. Çocukların kalp ve kafalarına Cumhuriyetin fedakarlık ülküsü yerleşmeli Okullar fikir ve vicdan hürriyeti bilinci kazandırmalı Öğretimin işe yarar hale getirilmesi Okulların, halk sağlığını önemsemesi ve bunun yollarını göstermesi Çocuklarda bedeni ve fikri gelişimin paralel sürdürülmesi Aile ve toplumun ihtiyaçlarına uygun bir eğitim programının sürdürülmesi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 10

11 1973 tarih ve 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununa Göre Milli Eğitimin Temel Amacı: Madde 2: Türk Milletinin bütün fertlerini; 1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek; 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek; 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak; Böylece bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 11

12 Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri 1. Genellik ve eşitlik: Madde 4 - Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayırımı gözetilmeksizin herkese açıktır. Eğitimde hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. 2. Ferdin ve toplumun ihtiyaçları: Madde 5 - Milli eğitim hizmeti, Türk vatandaşlarının istek ve kabiliyetleri ile Türk toplumunun ihtiyaçlarına göre düzenlenir. 3. Yöneltme: Madde 6 - Fertler, eğitimleri süresince, ilgi ve kabiliyetleri ölçüsünde çeşitli programlara yöneltilerek yetiştirilirler. Yöneltmede ve başarının ölçülmesinde rehberlik hizmetlerinden ve ölçme ve değerlendirme metotlarından yararlanılır 4. Eğitim hakkı: Madde 7 - İlköğretim görmek her Türk vatandaşının hakkıdır. İlköğretim kurumlarından sonraki eğitim kurumlarından vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanırlar. 5. Fırsat ve imkan eşitliği: Madde 8 - Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır. Maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin yüksek eğitim kademelerine kadar öğrenim görmeleri amacıyla parasız yatılılık, burs, kredi vb yollarla gerekli yardımlar yapılır. Özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alınır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 12

13 6. Süreklilik: Madde 9 - Fertlerin genel ve mesleki eğitimlerinin hayat boyunca devam etmesi esastır. Gençlerin eğitimi yanında, hayata ve iş alanlarına olumlu bir şekilde uymalarına yardımcı olmak üzere, yetişkinlerin sürekli eğitimi için gerekli tedbirler alınmalıdır. 7. Atatürk İnkılap ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği: Madde 10 - Eğitim sisteminin her derece ve türü ile ilgili programların uygulanmasında ve her türlü eğitim faaliyetlerinde Atatürk inkılap ve ilkeleri ve Anayasada ifadesini bulmuş olan Atatürk milliyetçiliği temel olarak alınır. Milli ahlak ve milli kültürün bozulup yozlaşmadan kendimize has şekli ile evrensel kültür içinde korunup geliştirilmesine ve öğretilmesine önem verilir. 8. Demokrasi eğitimi: Madde 11 - Güçlü ve istikrarlı, hür ve demokratik bir toplum düzeninin gerçekleşmesi ve devamı için yurttaşların sahip olmaları gereken demokrasi bilincinin, yurt yönetimine ait bilgi, anlayış ve davranışlarla sorumluluk duygusunun ve manevi değerlere saygının,her türlü eğitim çalışmalarında öğrencilere kazandırılıp geliştirilmesine çalışılır; ancak, eğitim kurumlarında Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine aykırı siyasi ve ideolojik telkinler yapılmasına ve bu nitelikteki günlük siyasi olay ve tartışmalara karışılmasına hiçbir şekilde meydan verilmez. 9. Laiklik: Madde 12 - Türk milli eğitiminde laiklik esastır. Din kültürü ve ahlak öğretimi ilköğretim okulları ile lise ve dengi okullarda okutulan zorunlu dersler arasında yer alır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 13

14 10. Bilimsellik: Madde 13 - Her derece ve türdeki ders programları ve eğitim metotlarıyla ders araç ve gereçleri, bilimsel ve teknolojik esaslara ve yeniliklere, çevre ve ülke ihtiyaçlarına göre sürekli olarak geliştirilir. 11. Planlılık: Madde 14 - Milli eğitimin gelişmesi iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınma hedeflerine uygun olarak eğitim - insangücü - istihdam ilişkileri dikkate alınmak suretiyle, sanayileşme ve tarımda modernleşmede gerekli teknolojik gelişmeyi sağlayacak mesleki ve teknik eğitime ağırlık verecek biçimde planlanır ve gerçekleştirilir 12. Karma eğitim: Madde 15 - Okullarda kız ve erkek karma eğitim yapılması esastır.ancak eğitimin türüne, imkan ve zorunluluklara göre bazı okullar yalnızca kız veya yalnızca erkek öğrencilere ayrılabilir. 13. Okul ile ailenin işbirliği: Madde 16 - Eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak için okul ile aile arasında işbirliği sağlanır. 14. Her yerde eğitim: Madde 17 - Milli eğitimin amaçları yalnız resmi ve özel eğitim kurumlarında değil, aynı zamanda evde, çevrede, işyerlerinde, her yerde ve her fırsatta gerçekleştirilmeye çalışılır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 14

15 Okulöncesi Eğitim Okulöncesi eğitimde Cumhuriyetin kuruluşundan 1950 li yıllara kadar bir durgunluk dönemi olmuştur. Durum kadının çalışma hayatına katılmasıyla ihtiyacın gittikçe arması şeklinde açıklansa da bu ifade durumu doğru yansıtmamaktadır döneminde okulöncesi resmi eğitim kurumlarının kapatıldığı ve kaynaklarının ilköğretime aktarıldığı bilinmektedir sonrası Okulöncesi eğitim yeniden gündeme gelmiş olsa da, esas gelişme, 1739 tarihli Milli Eğitim Temel Kanunu ile sağlanmıştır. Günümüzde eğitim, okul öncesinden başlayarak zorunlu hale getirilmiştir. Ancak zorunlu eğitimin 12 yıla çıkarılmasıyla getirilen sistemi içinde okulöncesi eğitim kurumlarının yeri çok belirgin değildir. Okulöncesi okullaşmada 2015 yılı hedefinin %70 oranının aşılması şeklinde belirlenmiştir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 15

16 İlköğretimde Gelişmeler İlköğretimin zorunluluğu ve devlet okullarında parasız olduğu 1924 anayasası Md.87 de tekrar edilmiştir. 22 Mart 1926 tarih ve 789 sayılı Maarif Teşkilatına Dair Kanunda: İlköğretim çağındaki çocuklar meslek mekteplerine gidemezler, İlköğretim çağını geçirmiş ve hiç öğrenim görmemiş çocukları alan kurumlar bunlara ilköğrenimi de vermek zorundadırlar Bu yasa, ilköğretim kurumlarını Şehir-Kasaba-Köy Gündüz ve Yatı ilk mektepleri olarak göstermiş, gündüz ilk mekteplerin, illerin özel idare gelirleriyle açılacağı hükmünü getirmiştir yılında Eğitim Bakanı Saffet Arıkan ın ifadesiyle 40 bin köyden 35 bin tanesinde okul ve öğretmen yoktur. Okulu olan bazı köylerde de ilköğretim ancak üç yıldır. Temmuz 1939 tarihli I. Eğitim şurasında tüm köy ilkokullarının 5 yıla çıkarılması kararlaştırılmıştır sayı ve 1973 tarihli Milli Eğitim Temel Kanunu ile ilköğretim 8 yıl olarak düzenlenmiş ve bu uygulamaya öğretim yılında deneme olarak başlanmıştır. Bu yasaya göre ilköğretim; 5 yıllık ilkokul ve 3 yıllık ortaokulu kapsamaktadır öğretim yılından itibaren ilköğretim tüm ülkede kesintisiz ve 8 yıl olarak uygulanmaya başlamıştır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 16

17 Ortaöğretimde Gelişmeler 1930 tarihli lise ve orta mektepler talimatnamesinde; Türkçe, Tarih, Coğrafya, Yurt Bilgisi, Sosyoloji, Felsefe derslerine ağırlık verilmiştir programında ortaokullarda din dersi olduğu halde liselerde böyle bir ders yoktur da orta okullardan da din dersleri kaldırılmıştır. Tevhid-i tedrisat yasası gereği açılan İmam Hatip okulları da aynı yıllarda kapatılmıştır. II. Dünya savaşından sonra, uluslar arası ilişkiler, kitle iletişiminin gelişmesi, yabancı dile olan ihtiyacı artırmıştır. Bu amaçla 1955 ten itibaren, Kolej denilen, birçok dersin yabancı dille okutulduğu liseler kurulmuştur. Bu liselere Temmuz 1975 ten itibaren Anadolu Liseleri adı verilmiştir. Ortaokul ve lise düzeyinde eğitim veren İmam Hatip okullarının tekrar açılması 1951 yılında sağlanmıştır. Orta okullarda Din Dersinin tekrar okutulmaya başlaması öğretim yılında olmuştur. Liselerde ise isteğe bağlı olarak öğretim yılında din dersleri tekrar okutulmaya başlamıştır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 17

18 1973 Tarihli Milli Eğitim Temel Kanununda Oraöğretim; temel eğitime dayalı olarak en az üç yıllık eğitim veren genel ve mesleki teknik öğretim kurumlarının tümüdür şeklinde tanımlanmıştır öğretim yılında da liselerde ilk kez Ahlak Dersi adı altında bir ders okutulmuştur. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra hazırlanan Anayasa da Din kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi zorunlu hale getirilmiştir öğretim yılında, Din dersleri ile Ahlak dersleri birleştirilerek, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi adıyla okutulmaya başlamıştır. Aynı Anayasa ile liselerin tüm sınıflarına Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük adında bir ders konulmuştur öğretim yılında geleneksel sınıf geçme sistemi kaldırılmış, Ders Geçme ve Kredi Sistemi uygulamaya konulmuştur. Ancak bu sistem, öngörülmeyen bazı sakıncalarının ortaya çıkması nedeniyle 1995 yılından itibaren kademeli olarak terk edilmiştir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 18

19 Yüksek Öğretimde Gelişmeler Ekim 1919 Nizamnamesiyle İlmi Muhtariyet (bilimsel özerklik) kazanan Darülfünun a 1924 te tüzel kişilik tanınmıştır. Cumhuriyet döneminde, Darülfünundan beklenen görevleri bu kurum yerine getiremediği gerekçesiyle 1933 reformu yapılmıştır Reformunu başlıca nedenleri: Darülfünunun inkılaplara karşı olumsuz tutum takınması, Topluma yararlı, ciddi bilimsel çalışmalar yapılamaması Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 19

20 Darülfünunun ıslahı amacıyla, 1932 yılında İsviçre den getirtilen Prof. Albert Malche, kuruma ilişkin ayrıntılı bir rapor hazırlamıştır yılında yapılan Üniversite reformunda bu şahsın raporunun çok önemli etkisi olmuştur. Malche in raporuna göre Darülfünunda başlıca aksaklıklar şunlardır; Fakülteler arasında bilimsel işbirliği yoktur. Hocalar sadece ders vermekte, araştırma yapmamaktadır. Derslerde çok yüzeysel şekilde notlar tutulmakta, çeviriler tez olarak kabul edilmektedir. Düşünce ve araştırmaya dayanmayan ezberci bir sistem uygulanmaktadır Hocalar görevlerini ciddiyetle yapmamakta, öğrencilere rehber olmamaktadır Hocalar, kurumdaki asli görevleri dışındaki işlerini daha fazla önemsemekte, asli işlerini yapmaya zaman bulamamaktadır. Hocalar arasında bilimsel bir işbirliği olmadığı gibi, sürtüşme, çekişme, nefret, makam ihtirası hakimdir Bu rapor sonrası, Mayıs 1933 te 2252 sayılı kanunla Darülfünun kaldırılmış, onun yerine İstanbul Üniversitesinin kurulması kararlaştırılmış, görev bu yasayla Eğitim Bakanlığına verilmiştir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 20

21 1933 Üniversite Reformunun temel özellikleri: Özerklik kaldırılmış, üniversite Eğitim Bakanlığına bağlı olarak kurulmuştur. Darülfünun hocaları önemli ölçüde elenmiş, 151 öğretim üyesinden yalnızca 59 tanesi yeni kuruma alınmıştır. Kurumun ihtiyaç duyduğu öğretim üyeleri iki kaynaktan karşılanmıştır. Bunlar: Batıda öğretim görenler, doktora şartı aranmaksızın doçent olarak atanmıştır Nazi baskılarından kaçan Alman ve Yahudi hocalar istihdam edilmiştir. Üniversite, fakülte, Rektör, dekan gibi terimler kesin olarak yerleşti Ders programladı ve araştırmalar sıkı denetime alındı Üniversite-halk yakınlaşmasını sağlamak için yazın illerde Üniversite Haftaları düzenlenmiş, halka konferanslar verilmiştir. Yabancı hocaların eğitime katkıları: Birçok öğretim üyesinin yetişmesine katkı sağlamışlardır Birçok enstitü, klinik, laboratuvar, kürsü kurmuşlardır Çok sayıda öğrenci yetiştirmişlerdir. Hocaların çoğu Türkçe öğrenmiş, ders kitapları yayınlamışlardır reformu bekleneni verememiştir arası Türkiye de kalan Prof. Philipe Schwartz bunu iki nedene bağlar: Türk aydınındaki yetersizlik duygusu ve böbürlenme yüzünden başarılı olanları çekememe, Güvensizlik duygusundan kaynaklanan, bilimsel çalışmaya değil, makam ve mevkie önem vermek Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 21

22 1946 da 4936 sayılı Üniversiteler Kanunu çıkarılarak getirilen temel düzenlemeler: Üniversitelere özerklik ve tüzel kişilik tekrar verilmiştir., Üniversitelerin görev ve sorumluluk alanları belirlenmiştir. Buna göre: Bilim anlayışı sağlam, düşünceli aydın yetiştirmek Türk devrimlerine bağlı aydın yetiştirmek, Milli karakterli vatandaşlar yetiştirmek, Çeşitli mesleklere iyi eleman yetiştirmek, Ülke sorunlarına dönük bilimsel çalışma yapmak, Ülke kalkınmasında kurumlarla işbirliği yapmak, Araştırma inceleme sonuçlarını yayınlamak, Bilimsel alanlarda doktora yaptırmak, Toplumun genel düzeyini yükseltici bilimsel verileri yaymak 1946 da çıkarılan yasa 1973 yılına kadar yürürlükte kalmıştır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 22

23 27 Mayıs 1960 ihtilalından sonra 147 üniversite öğretim üyesi ve yardımcısı üniversitelerden uzaklaştırılmıştır anayasasına ilk kez üniversitelerle ilgili bir madde yer almıştır: Madde 120: Üniversiteler ancak devlet eliyle ve kanunla kurulan, bilimsel özerkliğe sahip kamu tüzel kişileridir. Üniversiteler, kendileri tarafından seçilen yetkili öğretim üyelerinden oluşan organlar eliyle yönetilir, denetlenir. Üniversite organları, öğretim üye ve yardımcıları, her ne surette olursa olsun üniversite dışı makamlarca görevlerinden uzaklaştırılamazlar. Öğretim üyeleri ve yardımcıları serbestçe bilimsel araştırma ve yayında bulunabilirler. Siyasi partilere üye olma yasağı öğretim üyeleri için uygulanmaz, ancak parti merkez teşkilatı dışında görev alamazlar. Bu madde 12 Mart 1971 yılında kısmi değişikliğe uğramıştır. Buna göre bazı düzenlemeler şöyledir: Üniversite özerkliği, üniversite bine ve eklerinde işlenen suçları kovuşturmaya engel olamaz. Üniversite yönetimi, devletin gözetimi altında kendi yönetici ve organlarını seçer 1965 yılında çıkarılan Özel Okullar Kanununu ile, özel yüksek okullar açılmaya başlanmış, ancak 1971 de Anayasa mahkemesi, Üniversiteler ancak devlet eliyle kurulur hükmü gereği bu uygulamayı durdurmuştur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 23

24 Temmuz 1973 te 1750 sayılı Üniversiteler Kanunu yayımlanmıştır. Bu kanunla getirilen bazı düzenlemeler şunlardır: Üniversitelerin görevleri ayrıntılı belirlenmiştir. Yüksek öğretime yön vermek amacıyla Yüksek Öğretim Kurulu oluşturulmuş, Ancak Anayasa Mahkemesinin, bu yasanın önemli maddelerini iptal ettiğinden kurul çalışmamıştır. Üniversiteler Arası Kurul oluşturulmuştur. Asistanlığa girişte doktora şartı getirilmiş, ancak bu madde Anayasa Mahkemesince iptal edilmiştir. Öğretimde öğrencilerden harç alınacağı belirtilmiş, ancak bu madde Anayasa Mahkemesince iptal edilmiştir te 1750 sayılı Üniversiteler Kanununun 3. maddesinde yer alan örf ve adetlerine bağlı olarak yetişmesi ifadesi Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. 12 Eylül 1980 tarihli askeri ihtilal sonrası, Üniversitelerde anarşi ve terör son bulmuştur. 6 Kasım 1981 tarihli 2547 sayılı YÖK kanunu yayımlanmıştır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 24

25 Mesleki ve Teknik Eğitim Cumhuriyet öncesi, savaşlar nedeniyle mesleki ve teknik eğitim yeterli gelişme gösterememişti ye kadar meslek ve sanat okulları açma ve yürütme işi il ve belediye idareleri sorumluluğundaydı. Bu tarihte çıkarılan bir yasa ile okulların masrafları yine bu idarelerce karşılanmak üzere bu okulların program, araç-gereç, öğretmen yetiştirme ve istihdamı görevi Eğitim Bakanlığına verildi de Mesleki ve Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü kuruldu. İlk genel müdür olan Rüştü Uzel yıllarca teknik ve mesleki eğitime büyük emek verdi de mesleki ve teknik okulların masrafları Eğitim Bakanlığı bütçesine alındı. Adı geçen genel müdürlük yerine Mesleki ve Teknik Eğitim Müsteşarlığı kuruldu den itibaren çok sayıda Kız Sanat ve Yapı Endüstrileri ve Ticaret okulları kuruldu Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 25

26 de Kız Teknik, de Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulları açılmıştır da Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu, de Endüstriyel Sanatlar Yüksek Öğretmen Okulu açılmıştır den itibaren Orta Sanat Okulları tedrici olarak genel orta okullara dönüştürülmüştür. Buna neden olarak şunlar ileri sürülmüştür: Bu okulların öğrencileri çok fazla ders yükünden dolayı sağlıkları ve bedensel gelişimleri olumsuz etkilenmektedir. İlkokul eğitimi bir meslek ve sanat öğrenmek için yeterli değildir. Mesleki eğitim pahalı olup, ortaokullardan öğrenci almak sistemi daha ekonomik hale getirmektedir den itibaren mesleki ortaokullar tekrar açılmaya başlamıştır öğretim yılından itibaren 8 yıllık kesintisiz zorunlu eğitim nedeniyle meslek liselerinin orta kısımları kapatılmıştır. 3 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu, öğretim ve eğitimin birliğini sağlamakla beraber medreselerin de kaldırılmasını sağlamıştır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 26

27 Medreselerin kapatılması Eğitim Bakanı Vasif Çınar ın 11 Mart 1924 tarihli bir genelgesiyle gerçekleşmiş, kadar medrese öğrencisi ilkokul, ortaokul, lise ve öğretmen okullarına aktarılmıştır. Cumhuriyet hükümeti, bir kısım dinî kurumları kapatmış, bunların yerine yeni sistemde eğitim veren İlahiyat Fakültesi ve İmam Hatip Okulları açtı. Başlangıçta 29 adet açılan İmam ve Hatip mekteplerinin sayıları her yıl azaltılmış, öğretim yılında, öğrenci yokluğu gerekçesiyle kalanları da kapatılmıştır de İlahiyat Fakültesi kapatılmış, yerine İslâm Tetkikleri Enstitüsü kurulmuştur Ayrıca ilk ve ortaöğretimde din derslerinin saatleri azaltılmış, bu dersler bir süre sonra tamamıyla kaldırılmıştır Tevhid-i Tedrisat Kanunu'na dayanılarak İmam-Hatip okulları 1951 yılında yeniden açıldı İlk olarak, 7 ilde imam-hatip okulu açıldı. Daha sonra sayıları süratle artan İmam-Hatip Okulları, 1974 yılında İmam-Hatip Lisesi olarak yeniden düzenlendi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 27

28 Özel Öğretim, Azınlık ve Yabancı Okullar Türklerin Giriştiği Özel Öğretim: Cumhuriyet döneminde Türklerin giriştiği Özel Öğretimde ciddi gelişmeler görülse de bunlar birkaç büyük şehir ile sınırlıdır. Özel okullar genellikle sağladıkları daha kaliteli eğitim ve dil öğrenme imkanı nedeniyle varlıklı ailelerce tercih edilmektedir tarih ve 625 sayılı Özel Öğretim Kanunu, özel yüksek okul açmaya imkan sununca, açılan özel yüksek öğretim kurumları, üniversiteye giremeyen varlıklı aile çocuklarına mekan olmuştur. Bu kurumlar 1971 de Anayasa mahkemesi kararıyla kapatılmıştır Anayasası, bazı şartlarda Vakıflar tarafından üniversite kurulabileceğini belirtmiştir yılı itibarıyla Türkiye de 62 adet Vakıf Üniversitesi ile, 7 adet Vakıf Yüksek Okulu bulunmaktadır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 28

29 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 29

30 Azınlıkların Giriştiği Özel Öğretim: 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Antlaşması, Türkiye deki azınlıkların eğitimlerine ilişkin hükümler taşır. Buna göre: Ekalliyetler, masrafları kendilerine ait olmak üzere her türlü mektep açabilecek, buralarda kendi dilleriyle öğretim yapabileceklerdir. Bu okullarda zorunlu olarak Türkçe okutulacak, devlet ve belediye bütçelerinden imkanlar ölçüsünde bu okullara yardım edilebilecektir. Yunanistan da kendi topraklarında yaşayan azılığa aynı hakları tanıyacaktır. Yabancıların Giriştiği Özel Öğretim: Lozan antlaşması ve ekleriyle, başta İngiltere, Fransa ve İtalya olmak üzere yabancı okullar tanınmıştır ten itibaren azınlık ve yabancı okullarda dini propaganda yasaklanmış, yabancı okullar sıkı denetime alınmıştır. Yabancı okullar, Türk eğitim sistemine bir kalite kazandırmakla birlikte Müslüman çocuklarının kendi kültürlerinden kopmalarını getirmiştir yılında Bursa da Amerikan Kız Lisesinde Hıristiyan olan üç öğrencinin durumu tartışma konusu olmuş, bir tek yabancının yaşamadığı kentlerde yabancı okulların varlık sebebi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 30 tartışılmıştır.

31 Yabancı okullara Müslüman ailelerce rağbet gösterilmesinin başlıca nedenleri söyle sıralanmaktadır: Yabancı dilin tek başına sanıldığı kadar önemli olmadığının bazı varlıklı ailelerce kavranamayışı, Varlıklı ailelerin eğitimden; piyano, Avrupa görgü kuralları ve batılı dil öğretimini anlamaları, Yatılı olan bu okullara çocuklarını gönderen varlıklı velilerin, çocuklarına karşı görevlerini böyle ifa edebileceklerine inanmaları, Görkemli binaları, iyi giyimli kibar öğretmenleri ile yabancı okulların Müslüman zenginleri etkilemesi, Zenginlerin daha kibar ve aristokrat görünme arzusu, Devlet okullarının sayı ve kalite bakımından yetersiz kalması te çıkarılan 625 sayılı yasayla azınlık ve yabancıların yeni okullar açmaları, okul binası yapmaları yasaklanmıştır. Okulların programlarının da dengi olan Türk okullarının programıyla aynı hale getirilmiş, ders kitapları, öğretmen atamaları MEB onayına tabı tutulmuştur Bugün Türkiye de 38 azınlık, 18 yabancı okul bulunmaktadır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Ticaret Üniversitesi 31

32 Özel Dersanaler Özel dershanelerin varlığı Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar dayanır. Başlangıçta yetişkinler için yabancı dil, sanat, ticaret ve ev ekonomisi kursları düzenleyen özel dershaneler 1930 dan sonra öğrenci yetiştirmeye yönelik kurslar düzenlemişlerdir tarih ve 625 sayılı kanuna tabi olarak, gittikçe sayıları artmıştır. Günümüz özel öğretiminin dayandığı temel yasa 1984 tarihli ve 3035 sayılı yasadır. Özel dershanelerin yaygınlaşmasının başlıca nedenleri: Kalabalık sınıflar, öğretmen, araç-gereç, laboratuvar eksikliği nedeniyle eğitimde kalitenin düşmesi, Bölgeler ve okullara göre öğretmen dağılımının dengesiz olması Öğretmenlerin farklı kurum ve yöntemlerle yetiştirilmesi, Okullarda derslerin boş geçmesi yahut niteliksiz öğretmenler, Giriş sınavıyla öğrenci olan okulların sayı ve kontenjanlarının yetersizliği, Farklı programlarda yetişen çocukların üniversiteye girişte aynı sınava tabi tutulması Günümüzde özel dershanelerin temel varlık amaçları: İlk ve orta öğretimde çocukların zayıf oldukları dersleri takviye, Giriş sınavıyla öğrenci alan orta ve yüksek öğretim sınavlarına hazırlamak Bütünleme ve okul dışından Yrd. bitirme Doç. Dr. sınavlarına Ali Gurbetoğlu hazırlamak İstanbul Ticaret Üniversitesi 32