Entelektüel Sermaye Faaliyet Raporu Önerisi: Özel Sermayeli Mevduat Bankalarında Bir Araştırma
|
|
- Eser Dinçer
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Bankacılar Dergisi, Sayı 75, 2010 Entelektüel Sermaye Faaliyet Raporu Önerisi: Özel Sermayeli Mevduat Bankalarında Bir Araştırma Dr. Sebahattin Yıldız * Özet Bu çalışma, Türkiye de entelektüel sermayeyi raporlayan şirket olmaması nedeniyle, bu eksikliği gidermek ve sonraki çalışmalara ışık tutmak açısından bir öneri olarak, bankalara özgü bir entelektüel sermaye raporu hazırlamak amacıyla yapılmaktadır. Rapor, özel sermayeli 8 mevduat bankasının şube yöneticilerinin entelektüel sermaye göstergelerini algılama düzeylerini ve bu göstergelere atfettikleri önemi ortaya koymaktadır. Sonuçta, Türkiye deki özel sermayeli mevduat bankalarındaki yöneticiler tarafından algılanan en önemli entelektüel sermaye unsurlarının sırasıyla müşteri sermayesi, yapısal sermaye ve insan sermayesi olduğu görülmektedir. Ayrıca, müşteri sermayesi için, müşteri istekleri ve müşterilerle ilişkiler ; yapısal sermaye için, işlem süresi azaltma çalışmaları ve yeni ürün ve hizmet geliştirme ; insan sermayesi için, liderlik ve çalışanların sorumluluğunu bilmesi nin en önem verilen veya önemli olarak algılanan entelektüel sermaye göstergeleri oldukları ortaya çıkmaktadır. Anahtar Sözcükler: Entelektüel sermaye raporu, göstergeler, banka. Giriş Günümüz bilgi toplumunda önemi giderek artan ve şirketlerin gerçek değerini belirleyen görünmeyen nitelikteki varlıkların, doğru bir şekilde ölçülmesi ve raporlanması gerekmektedir. Şirketlerin piyasa değerleri ile defter değerleri arasındaki farkın giderek artması, bu farkı yaratan maddi olmayan varlıkların görünü ılmaz kılmaktadır. Bilançoların bu görünmeyen varlıkları sunmadaki yetersizliği veya bu varlıkların bilançolarda gösterilme kriterlerini taşımaması nedeniyle, şirketlerin faaliyet raporlarına ek olarak Entelektüel Sermaye Faaliyet Raporları yayınladıkları gözlenmektedir. Türkiye de şirketlerin faaliyet raporlarında entelektüel sermayeyi raporlamadıkları gözlendiğinden, bu çalışmada, Türkiye deki özel sermayeli mevduat bankalarına özgü bir entelektüel sermaye raporu önerilmektedir. Bu rapor, ülkemizde bu konuda yapılan ilk çalışma olması nedeniyle önemlidir. 1. Entelektüel Sermaye Faaliyet Raporu 1.1. Tanımı Entelektüel sermaye, şirketin bilançosunda tam olarak gösterilemeyen fakat şirketin gerçek değerini yansıtan, akla ve bilgiye dayalı görünmeyen nitelikteki hayati varlıkları olup (Yıldız, 2010, s.33), insan, yapısal ve müşteri sermayesinden (Stewart, 1997) oluşmaktadır. Bir entelektüel sermaye raporu ise, şirketin entelektüel varlıkları hakkında detaylı bilgi sağlayan ve şirketin finansal raporuna ilave edilen bir ek finansal tablo olarak tanımlanabilir (Bornemann ve Leitner, 2002). Başka bir ifadeyle entelektüel sermaye raporu, bir şirketin entelektüel sermaye- * Kafkas Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, Araştırma Görevlisi. 34
2 Bankacılar Dergisi sini değerleyen, geliştiren ve raporlayan ve kritik başarı faktörlerini sistematik olarak izleyen bir araçtır (Mertins ve diğerleri, 2009). Bu rapor şirketin görünmeyen kaynaklarını yönetmek için içsel süreçlerini iyileştirmesine yardımcı olmaktadır. Bu rapor, aynı zamanda, gelecekte başarı sağlamak için gerekli kaynak ve yetenekleri nasıl inşa edeceğini ve bunları niçin yaptığını açıklayarak sermayedarlarla sağlam bir diyalog oluşturmada bir temeldir. Entelektüel sermaye raporu, şirketin hem değer zinciri pozisyonunu, hem de değer yaratma modelini açıklayan bir enformasyon sağlayarak, şirketin rekabet avantajını yaratma ve yönetme biçimini görünür kılmaya yardım etmektedir Bilançonun Yetersizliği Finansal Muhasebe Standartları Yönetim Kurulu (The Financial Accounting Standards Board-FASB) nun, Finansal Muhasebe Standartları Bildirgesi (Statement of Financial Accounting Standards-SFAS) No. 142 ye göre Şerefiye ve Diğer Görünmeyen Varlıklar görünmeyen varlıkların ölçümü için bir muhasebe temeli sağlamaktadır. Dışsal bir kaynaktan elde edilen (acquired) görünmeyen bir varlık gerçek değerde bir aktif olarak kabul görürken, eğer görünmeyen varlık içsel olarak geliştirilmişse bir gider (expense) olarak kabul edilmektedir. Bu durum çok sayıda entelektüel sermaye unsurunun kabulünü sınırlamaktadır ve sadece patent, lisans ve ticari marka gibi organizasyon dışından satın alınan unsurlar bir varlık olarak kabul edilebilmektedir. Genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri hem insan sermayesi hem de yazılım, patent ve marka gibi içsel olarak geliştirilen yapısal sermaye unsurlarının değerlerini aktifleştirmekte yetersiz kalmaktadır (Holmen, 2005, s.6). Bu ifade geliştirildiğinde, Finansal Muhasebe Standartları Yönetim Kurulu, İşletmelerin Finansal Tablolarının Kabulü ve Ölçümü nde yer alan dört kabul görmüş kritere itimat etmektedir. Bunlar: (1) Unsurun bir varlık tanımını karşılaması, (2) Unsurun yeterli güvenilirlikte ölçülebilmesi, (3) Enformasyonun kararlarda bir farklılık yapabilme kapasitesinde olması, (4) Enformasyonun, gerçekten temsil ettiği iddia edilen şeyin doğrulanabilir ve tarafsız olmasıdır. Entelektüel sermaye kısmen yeni bir kavram olduğu için ve nasıl ölçüleceği ile ilgili bir kabul olmadığından dolayı, çoğu entelektüel sermaye unsurları, kriter 2 (ölçümde güvenilirlik) ve kriter 4 (doğrulanabilirlik) ü sağlamakta başarısız olmaktadır. Bu iki kriter karşılanana kadar çoğu entelektüel varlığın finansal tablolara dahil edilip edilmeyeceği bile şüphelidir. Yine de bir şirketin sahip olduğu entelektüel sermaye miktarı yatırımcılara ifşa edilebilir (Holmen, 2005, s.6). Türkiye de TURMOB un yapmış olduğu, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik, Finansal Muhasebe Sınav Kâğıdında entelektüel sermaye, bilanço örneğinin pasifinde özkaynaklar içerisindeki ödenmiş sermaye içinde gösterilmiştir (TURMOB, 2010, s.9). Tek düzen hesap planı içerisinde henüz yer almasa da, entelektüel sermayenin bu bilanço örneğinde pasif kalem olarak gösterilmesi örneği entelektüel sermayenin artık bilançolarda gösterilmesi gerektiği ile ilgili çok önemli bir adımdır Raporlama Yaklaşımları Entelektüel sermayenin finansal tablolarda raporlanmasına ilişkin farklı çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalardan birinde, entelektüel sermayenin finansal tablolarda raporlanmasına ilişkin üç yaklaşım (artış yaklaşımı, devrimsel yaklaşım ve melez yaklaşım) belirtilmiştir. Artış (incrementalist) yaklaşımında, piyasa değeri ile güçlü bir ilişkisi kurulabilen finansal olmayan değerler geleneksel finansal hesaplar ile birlikte yayınlanmaktadır. Piyasa değeri ile direkt ilişkisi olmayan finansal olmayan değerler bilanço ile ilişkilendirilmemekte ve ayrı tutulmaktadır. Devrimsel (revolutionary) yaklaşıma göre, düzenlenen bilançoların temelinde entelektüel sermayenin ölçülmesi ve bu ölçümün insan sermayesi, yapısal sermaye ve müş- 35
3 Dr. Sebahattin Yıldız teri sermayesi şekilde raporlanması yatmaktadır. Entelektüel sermaye Piyasa Değeri - Defter Değeri (PD - DD) yöntemine göre ölçülür ve entelektüel sermaye bilançosu adıyla raporlanır. Melez (hybrid) yaklaşımda ise, piyasada değeri tam olarak tespit edilen entelektüel sermaye kalemleri bir finansal araç gibi düşünülüp bilanço ile direkt ilişkilendirilirken, bunların dışında kalanlar ise artış yaklaşımında olduğu gibi içsel bir değerlendirmeye tabi tutulur. Piyasa değeri ile güçlü ilişkisi tespit edilmeyen entelektüel sermaye kalemleri bilançodan ayıklanmaktadır (Sipahi, 2004, s.148). Literatürde entelektüel sermaye unsurlarının raporlanması için yaygın olarak kullanılan yaklaşım, tamamlayıcı mali tablo yaklaşımıdır. Bu yaklaşıma göre işletme, mali tablolarına; özellikle bilânçosuna ek olarak entelektüel sermaye kaynaklarını ve değerlerini tablolar halinde göstermektedir. İlk olarak 1980 li yıllarda İsveç te Konrad adlı bir grup, işletme bilançosuna ek olarak finansal olmayan 35 adet entelektüel sermaye göstergesinin ve bunlara ilişkin değerlerinin yer aldığı görünmeyen bilanço adlı tabloyu hazırlamıştır. Bu göstergeler dört ayrı bölümde toplanmaktadır. İlk bölüm, işletmenin ortalama yaşı, ortalama profesyonel deneyimleri, kapasitesi gibi temel göstergelerden oluşmaktadır. İkinci bölüm ise, işletmenin müşteri ilişkileri ve yapısı ile ilgili göstergeleri içermektedir. Üçüncü bölüm, çalışanların sürekliliğini, bilgisini, işletme verimliliğine katkısını raporlamaktadır. Son bölüm ise, işletmenin satış gelirlerinin ölçümü ile ilgili unsurlardan oluşmaktadır (Yereli ve Gerşil, 2005, s.25-26). Türkiye açısından bakıldığında entelektüel sermayenin raporlanması ile ilgili farklı üç yaklaşımdan söz edilebilir. Bunlardan birincisi, bilançolarda entelektüel sermaye unsurlarının bir varlık olarak gösterilmesi yaklaşımıdır. Bu yaklaşımın bazı eksiklikleri vardır. Özellikle entelektüel sermaye unsurlarının tam olarak değer tespitinin yapılamaması, gelecekte şirkete sağlayacağı getirinin bilinememesi ve bu görünmeyen varlıklar üzerindeki kontrol problemi (yani bu varlıklar üzerindeki sahiplik düzeyi), mevcut muhasebe sisteminde (Uluslararası Muhasebe Standardı 38 ve Türkiye Muhasebe Standartları 8) bu varlıkların bilançolarda gösterilmesini imkansız kılmaktadır. Ayrıca bu varlıklara yapılacak yatırımların varlık mı yoksa gider mi kayıt edileceği de tartışmalı bir konudur. İkinci yaklaşım ise finansal tablolara ek olarak bir raporlama yolunun seçildiği yaklaşımdır. Bu yaklaşımda entelektüel sermaye unsurlarına ait ölçüt ve bilgilerin bağımsız raporlama şeklinde yayınlanması söz konusudur. Günümüzde ülkemiz açısından henüz geçerli olmasa da bu yaklaşımın Avrupa da kullanılmaya başlandığı gözlenmektedir. Üçüncü yaklaşım da ise her iki yöntem birlikte kullanılmakta ve bazı entelektüel sermaye unsurları gider veya aktifleştirilmekte bazıları ise raporlanmaktadır (Erkal, 2006, s.113). Ayrıca entelektüel sermayeye bilanço dipnotlarında da yer verilebilmektedir Raporlama Örnekleri Son yıllarda Avrupa ve Çin kökenli bazı şirketlerin ve kurumların (örneğin, NB, COWI, Lapwing, BOKU, ve ARC) yıllık raporları içerisinde veya bunlardan ayrı olarak entelektüel sermaye raporu yayınladıkları gözlenmektedir (Yıldız, 2010). Özellikle sahip oldukları gayri maddi veya finansal olmayan varlıklara özgü ölçütlerin yer aldığı bu raporların; finansal ölçütlere göre yapılan şirket değerlemesinin yetersiz olduğunu ve şirket değerini insan, yapısal ve müşteri sermayesinden oluşan entelektüel sermayenin temsil ettiğini vurgulamayı amaçlayarak yayınlandıkları söylenebilir. Aşağıda belirtilen örnekler, ikinci yaklaşım (finansal tablolara ek olarak bir raporlama) dikkate alınarak yapılmış olan entelektüel sermaye raporlama örnekleridir. Örnek 1: Avusturya daki Oesterreichische Nationalbank (NB) ın Entelektüel Sermaye Raporu 2008 (Intellectual Capital Report 2008), NB nin banka iş süreçleri ve hizmetlerinde NB nin entelektüel sermayesi ve entelektüel sermayesinin kullanımının gözden geçirilmesi ile ilgilidir. Bu rapor banka içerisinde insan, ilişkisel, yapısal ve yenilik sermayesi arasındaki et- 36
4 Bankacılar Dergisi kileşime dikkat çekmekte ve temelini oluşturan faktörlerin etkisini göstermektedir. Entelektüel sermaye (bilgi tabanlı sermaye) raporunun içeriği ise şu başlıklardan oluşmaktadır. Göstergeler listesi başlığı ayrıntılı olarak aşağıdaki gibi açıklanmaktadır Önsöz Bilgi tabanlı banka olarak amaçlar Bilgi tabanlı sermayeye yatırım yapmak Banka iş süreçlerinde bilgi tabanlı sermayeyi kullanmak Farklı hizmetleri sağlamada geniş bilgi tabanına güvenmek Göstergeler listesi: İnsan, yapısal, yenilik ve ilişkisel sermaye olarak raporlanmaktadır. İnsan sermayesi göstergeleri: Personel yapısı (üniversite mezunları vb), cinsiyet yönetimi (kadınların erkeklere oranı vb), esnek çalışma anlaşmaları (kısmi zamanlı çalışanlar vb), bilgiyi elde etme (çalışan başına eğitim günü vb), işbirliği ve ilişkilerdir (harici eğitimde görevli personel sayısı vb). Yapısal sermaye göstergeleri: Bilgiyi elde etme (e-learning vb), yönetim yapı ve süreçleri (ürün yöneticileri vb), teknik altyapı (bilgi teknolojilerini kullananlar vb), etkin süreçler (kalite denetçileri sayısı vb), ademi merkezileşmiş yapıdır (temsilci veya şube sayısı vb). Yenilik sermayesi göstergeleri: Buluşlar (iyileştirmeler için personel önerileri vb), etkin süreçlerdir (dış partnerlerle araştırma işbirliği projeleri sayısı vb). İlişkisel sermaye göstergeleri: İşbirliği ve ilişkiler (bankaya enformasyon ziyaretleri sayısı vb), nakit uzmanlık (para müzesini ziyaret edenlerin sayısı vb), iletişim ve enformasyon (günlük olarak web sitesini ziyaret edenleri sayısı vb), yayınlar (banka yayınları sayısı vb), güven ve imajdır (imaj indeksi vb). Kısaltmalar Örnek 2: Merkezi Danimarka da olan Consultancy Within Engineering, Environmental Science and Economics (COWI), uluslararası bir müşavirlik şirketi olup, mühendislik, çevresel bilim ve ekonomi alanlarında hizmet sunmaktadır. COWI nin 2004 yılından beri yıllık raporları (Annual report) içerisinde entelektüel sermaye raporu yayınlandığı gözlenmiştir. Entelektüel Sermaye Raporu (Intellectual capital report) içerisinde, Müşteri Sermayesi, Organizasyon Sermayesi ve Çalışan Sermayesi unsurlarından ve bu unsurların alt kriterlerinden oluşan entelektüel sermaye; Kaynaklar, Süreçler ve Sonuçlar başlıkları şeklinde raporlanmıştır. COWI nin faaliyet raporları içerisinde belirtilen Entelektüel Sermaye Faaliyet Raporu 2009 Ek 1 de ayrıntılı olarak gösterilmiştir ( Türkiye de de bu şekilde raporlar yayınlanması önerilmektedir. Örnek 3: Lapwing Design Limited, grafik tasarımı ve telif hakkı hizmetleri sunan Çin kökenli bir tasarım şirketidir. Şirket 2009 yılında entelektüel sermaye raporu (Intellectual Capital Report 2009) yayınlamıştır. Bu faaliyet raporlarından ayrı bir rapor olarak yayınlanmış olup, içeriği aşağıdaki şekildedir ( Giriş İlk entelektüel sermaye raporu Temel değerler ve şirket profili Entelektüel sermaye hesabı Lapwing in entelektüel sermaye listesi Bu entelektüel sermayeden çıkarılacak fırsatlar Çıkar gruplarının görüşleri Entelektüel sermaye ağırlığı Entelektüel sermaye yönetimi Entelektüel varlıkları koruma ve riski azaltma prosedürleri Amaçlar 37
5 Dr. Sebahattin Yıldız 2. Araştırma 2.1. Araştırmanın Amacı, Kapsamı ve Kısıtları Araştırmanın amacı bankacılık sektöründe entelektüel sermayeyi raporlamaya çalışmaktır. Araştırmanın önemi, Türkiye de daha önce bu şekilde bir çalışmanın yapılmamış olması nedeniyle entelektüel sermayenin faaliyet raporlarına ek olarak yayınlanması ve görünür hale getirilmesine vurgu yapmaktır. Araştırmanın yöntemi tanımlayıcı niteliktedir. Entelektüel sermaye unsurları bazında, unsurların yöneticiler tarafından algısal ölçülmesi yöntemi ile ölçülmekte ve Skandia Kılavuzu na benzer şeklinde raporlanmaktadır. Araştırmanın kapsamını İMKB ye kote olan 8 özel sermayeli mevduat bankası oluşturmaktadır. İnsan sermayesinin yoğun rekabet ortamında sürekli güçlendirildiği, bilgi ve iletişim teknolojilerinin yoğun kullanıldığı, sürekli yenilikçi olmanın gerektiği ve müşteri odaklı değişim programlarının son yıllarda arttığı bir sektör olduğu için bankacılık sektörü araştırmanın kapsamına alınmıştır. Araştırmanın örneklemi, bankacılık sektörünü temsil etme özelliğinin en yüksek olması (çalışan sayısı, şube sayısı ve müşteri sayısı bakımından) nedeniyle, özel sermayeli mevduat bankalarıdır. İMKB ye kote 8 özel sermayeli mevduat bankasının (Banka1, Banka2, Banka3, Banka4, Banka5, Banka6, Banka7 ve Banka8) çalışan sayıları dikkate alındığında, örnek büyüklüğünün en az 384 olması gerekmektedir (Sekaran, 1992, s.253; Altunışık ve diğerleri, 2004, s.125). Anketler şube müdürü, şube müdür yardımcısı, kurumsal yönetici ve bireysel yönetici gibi üst kademe 421 banka yöneticisi ile yapılmıştır. Araştırmanın ilk kısıtı, yöneticilerin algılarından yola çıkarak (ikincil veriler ya ölçülmemiş ya da bunlara ulaşılamamıştır) bankalara özgü sonuçlar belirlenmesidir. İkinci kısıt ise, bankalara ilişkin genellemenin sadece ulaşılabilen ve görüşülen yöneticilerin algılamaları dikkate alınarak yapılmasıdır. Diğer bir kısıt ise verilerin 3 aylık (Nisan-Mayıs- Haziran 2009) dönemde anket yoluyla toplanmış olmasıdır. Araştırmada kullanılan ölçek, Yıldız (2010) ın doktora tezinden alınmış, bankacılık sektöründe geçerliliği ve güvenilirliği yapılmış 22 sorudan oluşan bir entelektüel sermaye (ES) ölçeğidir. Ölçekte insan sermayesi 8, yapısal sermaye 7 ve müşteri sermayesi de 7 kriterden oluşmaktadır ve bankalara özgü değerlendirmeler, yöneticilerin bu kriterlere verdiği öneme göre yapılmıştır. Yöneticilerin bu sorulara katılıp katılmama düzeyleri 5 li Likert ölçeği yoluyla ölçülmüştür. Es Kriterleri Sayısı 1 Tablo 1: Araştırmada Kullanılan ES Kriterleri Es Unsurları Es Kriterleri İS1 Kriterlerin Tanımlanması Çalışan yetenekleri 2 İS2 Yeni fikir geliştirmesi 3 İS3 Zeki ve yaratıcı olması 4 İS4 Liderlik 5 İS5 Bilgi paylaşımı 6 İS6 Yönetici desteği 7 İS7 Ekip çalışması 8 İS8 Çalışanların sorumluluğu 9 10 Yapısal Sermaye YS2 İşlem süresi azaltma YS1 Misyon, vizyon 11 YS3 Yeni ürün ve hizmet 38
6 Bankacılar Dergisi 12 YS4 İş yapma biçimi 13 YS5 Örgüt kültürü 14 YS6 Bilgi sistem altyapısı 15 YS7 Teknolojik altyapı 16 MS1 19 Müşteri Sermayesi MS4 Marka Müşteri istekleri 17 MS2 Müşterilerin güveni 18 MS3 Müşterilerle ilişkiler 20 MS5 Müşteri bağlılığı 21 MS6 Müşteri sadakati 22 MS7 Müşteri profili Kaynak: Yıldız, Araştırmanın Bulguları Entelektüel sermayeye ilişkin kriterler, yöneticilerin algıları çerçevesinde ölçülmüş olup, bankaların performansı ile birlikte aşağıdaki şekilde sunulmaktadır. Banka performansı göstergeleri olan; mevduat payı, aktif karlılığı, PD/DD oranları ile ilgili veriler 2009 Haziran döneminde Türkiye Bankalar Birliği ve İMKB nin internet sitesinden elde edilmiştir Bulguların Sunumu Araştırmaya katılan bankaların entelektüel sermaye raporları, Skandia Kılavuzu ndaki göstergelere benzer şekilde aşağıdaki gibi ayrı ayrı gösterilmektedir. Tablo 2: Banka1 in Entelektüel Sermaye Raporu Odak Alanı Göstergeler Bu Yıl Değerlendirme Hedef Finansal Odak Müşteri Odağı veya Müşteri Sermayesi İnsan Odağı veya Mevduat Payı Aktif Karlılığı PD / DD MS1 (müşteri istekleri) MS2 (müşteri güveni) MS3 (müşteri ilişkileri) MS4 (marka) MS5 (müşteri bağlılığı) MS6 (müşteri sadakati) MS7 (müşteri profili) İS1 (çalışan yetenekleri) İS2 (yeni fikir geliştirme) İS3 (zeki ve yaratıcılık) İS4 (liderlik) İS5 (bilgi paylaşımı) İS6 (yönetici desteği) İS7 (ekip çalışması) İS8 (çalışan sorumluluğu) 0,25 0,70 1,28 4,51 4,45 4,56 4,77 4,30 4,59 4,63 4,36 4,09 4,40 4,23 4,25 4,02 4,29 39
7 Dr. Sebahattin Yıldız Yapısal Odak veya Yapısal Sermaye (İçsel odak) YS1 (misyon, vizyon) YS2 (işlem süresi) YS3 (yeni ürün, hizmet) YS4 (iş yapma biçimi) YS5 (örgüt kültürü) YS6 (bilgi sistem) YS7 (teknolojik altyapı) 4,48 4,69 4,76 4,38 4,39 4,83 4,76 Tablo 3: Banka2 nin Entelektüel Sermaye Raporu Odak Alanı Göstergeler Bu Yıl Değerlendirme Hedef Finansal Odak Müşteri Odağı veya Müşteri Sermayesi İnsan Odağı veya Yapısal Odak veya Yapısal Sermaye (İçsel odak) Mevduat Payı Aktif Karlılığı PD/DD MS1 (müşteri istekleri) MS2 (müşteri güveni) MS3 (müşteri ilişkileri) MS4 (marka) MS5 (müşteri bağlılığı) MS6 (müşteri sadakati) MS7 (müşteri profili) İS1 (çalışan yetenekleri) İS2 (yeni fikir geliştirme) İS3 (zeki ve yaratıcılık) İS4 (liderlik) İS5 (bilgi paylaşımı) İS6 (yönetici desteği) İS7 (ekip çalışması) İS8 (çalışan sorumluluğu) YS1 (misyon, vizyon) YS2 (işlem süresi) YS3 (yeni ürün, hizmet) YS4 (iş yapma biçimi) YS5 (örgüt kültürü) YS6 (bilgi sistem) YS7 (teknolojik altyapı) 0,28 0,60 0,97 4,47 4,77 4,77 4,71 4,38 4,50 4,39 4,14 3,89 4,06 4,32 4,18 3,95 4,23 4,38 4,47 4,61 4,44 4,15 4,30 Tablo 4: Banka3 ün Entelektüel Sermaye Raporu Odak Alanı Göstergeler Bu Yıl Değerlendirme Hedef Finansal Odak Mevduat Payı Aktif Karlılığı PD / DD 0,18 0,80 1,22 Müşteri Odağı veya Müşteri Sermayesi MS1 (müşteri istekleri) MS2 (müşteri güveni) MS3 (müşteri ilişkileri) MS4 (marka) MS5 (müşteri bağlılığı) MS6 (müşteri sadakati) MS7 (müşteri profili) 4,27 4,23 4,39 4,53 3,99 4,36 4,18 40
8 Bankacılar Dergisi İnsan Odağı veya İS1 (çalışan yetenekleri) İS2 (yeni fikir geliştirme) İS3 (zeki ve yaratıcılık) İS4 (liderlik) İS5 (bilgi paylaşımı) İS6 (yönetici desteği) İS7 (ekip çalışması) İS8 (çalışan sorumluluğu) 4,08 3,68 4,03 3,93 3,81 Yapısal Odak veya Yapısal Sermaye (İçsel odak) YS1 (misyon, vizyon) YS2 (işlem süresi) YS3 (yeni ürün, hizmet) YS4 (iş yapma biçimi) YS5 (örgüt kültürü) YS6 (bilgi sistem) YS7 (teknolojik altyapı) 4,38 4,43 3,97 4,03 Tablo 5: Banka4 ün Entelektüel Sermaye Raporu Odak Alanı Göstergeler Bu Yıl Değerlendirme Hedef Finansal Odak Mevduat Payı Aktif Karlılığı PD / DD 0,21 0,70 1,50 Müşteri Odağı veya Müşteri Sermayesi MS1 (müşteri istekleri) MS2 (müşteri güveni) MS3 (müşteri ilişkileri) MS4 (marka) MS5 (müşteri bağlılığı) MS6 (müşteri sadakati) MS7 (müşteri profili) 4,22 4,29 4,39 4,45 3,94 4,31 4,22 İnsan Odağı veya İS1 (çalışan yetenekleri) İS2 (yeni fikir geliştirme) İS3 (zeki ve yaratıcılık) İS4 (liderlik) İS5 (bilgi paylaşımı) İS6 (yönetici desteği) İS7 (ekip çalışması) İS8 (çalışan sorumluluğu) 3,95 3,94 4,10 3,81 3,77 3,99 Yapısal Odak veya Yapısal Sermaye (İçsel odak) YS1 (misyon, vizyon) YS2 (işlem süresi) YS3 (yeni ürün, hizmet) YS4 (iş yapma biçimi) YS5 (örgüt kültürü) YS6 (bilgi sistem) YS7 (teknolojik altyapı) 4,17 4,65 4,48 3,96 4,04 4,08 4,36 41
9 Dr. Sebahattin Yıldız Tablo 6: Banka5 in Entelektüel Sermaye Raporu Odak Alanı Göstergeler Bu Yıl Değerlendirme Hedef Finansal Odak Müşteri Odağı veya Müşteri Sermayesi İnsan Odağı veya Yapısal Odak veya Yapısal Sermaye (İçsel odak) Mevduat Payı Aktif Karlılığı PD / DD MS1 (müşteri istekleri) MS2 (müşteri güveni) MS3 (müşteri ilişkileri) MS4 (marka) MS5 (müşteri bağlılığı) MS6 (müşteri sadakati) MS7 (müşteri profili) İS1 (çalışan yetenekleri) İS2 (yeni fikir geliştirme) İS3 (zeki ve yaratıcılık) İS4 (liderlik) İS5 (bilgi paylaşımı) İS6 (yönetici desteği) İS7 (ekip çalışması) İS8 (çalışan sorumluluğu) YS1 (misyon, vizyon) YS2 (işlem süresi) YS3 (yeni ürün, hizmet) YS4 (iş yapma biçimi) YS5 (örgüt kültürü) YS6 (bilgi sistem) YS7 (teknolojik altyapı) 0,04 0,60 0,55 3,92 4,17 4,03 3,72 4,31 4,14 3,89 4,03 3,67 4,14 3,83 4,17 3,89 3,97 3,97 4,19 3,69 4,08 4,06 4,22 Tablo 7: Banka6 nın Entelektüel Sermaye Raporu Odak Alanı Göstergeler Bu Yıl Değerlendirme Hedef Finansal Odak Müşteri Odağı veya Müşteri Sermayesi İnsan Odağı veya Mevduat Payı Aktif Karlılığı PD / DD MS1 (müşteri istekleri) MS2 (müşteri güveni) MS3 (müşteri ilişkileri) MS4 (marka) MS5 (müşteri bağlılığı) MS6 (müşteri sadakati) MS7 (müşteri profili) İS1 (çalışan yetenekleri) İS2 (yeni fikir geliştirme) İS3 (zeki ve yaratıcılık) İS4 (liderlik) İS5 (bilgi paylaşımı) İS6 (yönetici desteği) İS7 (ekip çalışması) İS8 (çalışan sorumluluğu) 0,02 0,50 0,45 4,29 3,50 3,43 3,29 3,79 3,79 42
10 Bankacılar Dergisi Yapısal Odak veya Yapısal Sermaye (İçsel odak) YS1 (misyon, vizyon) YS2 (işlem süresi) YS3 (yeni ürün, hizmet) YS4 (iş yapma biçimi) YS5 (örgüt kültürü) YS6 (bilgi sistem) YS7 (teknolojik altyapı) 3,93 3,93 3,50 4,14 Tablo 8: Banka7 nin Entelektüel Sermaye Raporu Odak Alanı Göstergeler Bu Yıl Değerlendirme Hedef Finansal Odak Mevduat Payı Aktif Karlılığı PD / DD 0,01 0,30 0,48 Müşteri Odağı veya Müşteri Sermayesi MS1 (müşteri istekleri) MS2 (müşteri güveni) MS3 (müşteri ilişkileri) MS4 (marka) MS5 (müşteri bağlılığı) MS6 (müşteri sadakati) MS7 (müşteri profili) 4,40 3,50 İnsan Odağı veya Yapısal Odak veya Yapısal Sermaye (İçsel odak) İS1 (çalışan yetenekleri) İS2 (yeni fikir geliştirme) İS3 (zeki ve yaratıcılık) İS4 (liderlik) İS5 (bilgi paylaşımı) İS6 (yönetici desteği) İS7 (ekip çalışması) İS8 (çalışan sorumluluğu) YS1 (misyon, vizyon) YS2 (işlem süresi) YS3 (yeni ürün, hizmet) YS4 (iş yapma biçimi) YS5 (örgüt kültürü) YS6 (bilgi sistem) YS7 (teknolojik altyapı) 3,90 3,80 3,80 4,10 4,10 4,10 3,90 3,00 Tablo 9: Banka8 in Entelektüel Sermaye Raporu Odak Alanı Göstergeler Bu Yıl Değerlendirme Hedef Finansal Odak Mevduat Payı Aktif Karlılığı PD / DD 0,01 0,70 0,65 Müşteri Odağı veya Müşteri Sermayesi MS1 (müşteri istekleri) MS2 (müşteri güveni) MS3 (müşteri ilişkileri) MS4 (marka) MS5 (müşteri bağlılığı) MS6 (müşteri sadakati) MS7 (müşteri profili) 4,09 3,82 3,09 3,82 3,82 4,09 43
11 Dr. Sebahattin Yıldız İnsan Odağı veya Yapısal Odak veya Yapısal Sermaye (İçsel odak) İS1 (çalışan yetenekleri) İS2 (yeni fikir geliştirme) İS3 (zeki ve yaratıcılık) İS4 (liderlik) İS5 (bilgi paylaşımı) İS6 (yönetici desteği) İS7 (ekip çalışması) İS8 (çalışan sorumluluğu) YS1 (misyon, vizyon) YS2 (işlem süresi) YS3 (yeni ürün, hizmet) YS4 (iş yapma biçimi) YS5 (örgüt kültürü) YS6 (bilgi sistem) YS7 (teknolojik altyapı) 3,45 3,27 3,73 3,55 3,82 4,18 3,73 3,18 Tablo 10: Tüm Bankalara Ait Entelektüel Sermaye Raporlarının Gösterimi Odak Alanı Göstergeler B1* B2* B3* B4* B5* B6* B7* B8* SO* MS1 4,51 4,47 4,27 4,22 4,29 4,40 4,09 4,29 MS2 4,45 4,77 4,23 4,29 3,92 3,82 Müşteri Odağı veya Müşteri Sermayesi MS3 MS4 MS5 4,56 4,77 4,30 4,77 4,71 4,38 4,39 4,53 3,99 4,39 4,45 3,94 4,17 4,03 3,72 3,50 3,50 3,09 3,82 4,33 4,07 3,96 MS6 4,59 4,50 4,36 4,31 4,31 3,82 4,24 MS7 4,63 4,39 4,18 4,22 4,14 4,09 İS1 4,36 4,14 4,08 3,95 3,89 3,43 3,90 3,45 3,90 İS2 3,89 3,94 4,03 3,29 3,27 3,74 İS3 4,09 4,06 3,68 3,67 3,80 3,77 İnsan Odağı veya İnsan Sermayesi İS4 İS5 4,40 4,23 4,32 4,03 4,10 3,81 4,14 3,83 3,79 3,73 4,09 3,90 İS6 4,25 4,18 3,93 4,17 3,55 3,97 İS7 4,02 3,95 3,81 3,77 3,80 3,77 İS8 4,29 4,23 3,99 3,89 3,79 4,10 4,01 44
12 Bankacılar Dergisi YS1 4,48 4,38 4,17 3,97 3,93 3,82 YS2 4,69 4,47 4,38 4,65 3,97 3,93 4,10 4,18 4,30 Yapısal Odak veya Yapısal Sermaye (İçsel odak) YS3 YS4 YS5 4,76 4,38 4,39 4,61 4,44 4,43 3,97 4,03 4,48 3,96 4,04 4,19 3,69 4,08 3,50 4,10 3,90 3,73 4,30 3,93 3,99 YS6 4,83 4,15 4,08 4,06 3,00 3,18 3,83 YS7 4,76 4,30 4,36 4,22 4,14 4,17 * B1: Banka1, B2: Banka2, B3: Banka3, B4: Banka4, B5: Banka5, B6: Banka6, B7: Banka7, B8: Banka8, SO: Sektör Ortalaması Bulguların Yorumlanması Yukarıdaki tablolar dikkate alındığında, Türkiye deki özel sermayeli mevduat bankalarında, öncelikle müşteri sermayesi, daha sonra yapısal sermaye ve son olarak da insan sermayesi, yöneticiler tarafından önem verilen veya önemli olarak algılanan entelektüel sermaye unsurlarıdır. Göstergeler bazında değerlendirildiğinde ise müşteri sermayesi için; MS1 (müşteri istekleri) ve MS3 (müşteri ilişkileri), yapısal sermaye için; YS2 (işlem süresi azaltma) ve YS3 (yeni ürün, hizmet), insan sermayesi için; IS4 (liderlik) ve IS8 (çalışan sorumluluğu), en önem verilen veya önemli olarak algılanan entelektüel sermaye göstergeleridir. Ayrıca yöneticilerin algıları dikkate alınarak hesaplanmış entelektüel sermaye unsurlarından, bankaların geliştirmesi gereken insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermayesi değişkenleri aşağıda belirtilmiştir. bulguları dikkate alındığında; - Banka1 ve Banka2 ye ait insan sermayesi değişkenlerinin skorları sektör ortalamasının üzerindedir. - Banka3 ün insan sermayesi değişkenlerinden çalışanların yeni fikir geliştirmeleri, çalışanların zeki ve yaratıcı olması, yöneticilerin liderlik özelliği, çalışanların sahip olduğu bilgiyi paylaşmaya istekli olması, ekipler halinde çalışmaya istekli olması ve çalışanların kendi sorumluluklarını bilmesi skorları sektör ortalamasının altındadır. - Banka4 ün insan sermayesi değişkenlerinden sadece çalışanların sahip olduğu bilgiyi paylaşmaya istekli olması ve çalışanların kendi sorumluluklarını bilmesi skorları sektör ortalamasının altındadır. - Banka5 in insan sermayesi değişkenlerinden çalışanların kendi yeteneklerini geliştirmesi, çalışanların zeki ve yaratıcı olması, çalışanların sahip olduğu bilgiyi paylaşmaya istekli olması ve çalışanların kendi sorumluluklarını bilmesi skorları sektör ortalamasının altındadır. - Banka6 nın tüm insan sermayesi değişkenlerinin skorları sektör ortalamasının altındadır. 45
13 Dr. Sebahattin Yıldız - Banka7 nin insan sermayesi değişkenlerinden sadece çalışanların yeni fikir geliştirmeleri skoru sektör ortalamasının altındadır. - Banka8 in insan sermayesi değişkenlerinden çalışanların kendi yeteneklerini geliştirmesi, çalışanların yeni fikir geliştirmeleri, çalışanların zeki ve yaratıcı olması, yöneticilerin çalışanlara desteği, ekipler halinde çalışmaya istekli olması ve çalışanların kendi sorumluluklarını bilmesi skoru sektör ortalamasının altındadır. Bu unsurlara yatırım yapılması yoluyla insan sermayesi geliştirilebilir. Yapısal Sermaye bulguları dikkate alındığında; - Banka1, Banka2, Banka3 ve Banka4 ün tüm yapısal sermaye değişkenlerinin skorları sektör ortalamasının üstündedir. - Banka8, Banka7 ve Banka6 nın tüm yapısal sermaye değişkenlerinin skorları sektör ortalamasının altındadır ve bunların geliştirilmesi gerekmektedir. - Banka5 in yapısal sermaye değişkenlerinden misyon, vizyon ve değerler gibi temel tanımların benimsenmesi, işlem süresini azaltma çalışmalarının yapılması, ürün ve hizmetlerin sürekli yenilenmesi ve iş yapma biçiminin tüm çalışanlarca benimsenmesi skorları sektör ortalamasının altındadır. Bu unsurlara yatırım yapılması yoluyla yapısal sermaye geliştirilebilir. Müşteri Sermayesi bulguları dikkate alındığında; - Banka1 ve Banka2 nin tüm müşteri sermayesi değişkenlerinin skorları sektör ortalamasının üstündedir. - Banka8 in tüm müşteri sermayesi değişkenlerinin skorları sektör ortalamasının altındadır ve bunların geliştirilmesi gerekmektedir. - Banka3 ün müşteri sermayesi değişkenlerinden Müşterilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılamak ve müşteri profilinin banka çalışanlarınca bilinmesi skorları sektör ortalamasının altındadır. - Banka4 ün müşteri sermayesi değişkenlerinden Müşterilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılamak ve müşterilerin bankaya bağlılık düzeyi skorları sektör ortalamasının altındadır. - Banka5 in müşteri sermayesi değişkenlerinden Müşterilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılamak, müşterilerle ilişkilerin uzun dönemli olması, ürün ve hizmetleri ulusal veya uluslar arası bir marka olması, müşterilerin bankaya bağlılık düzeyi ve müşteri profilinin banka çalışanlarınca bilinmesi skorları sektör ortalamasının altındadır. - Banka6 nın müşteri sermayesi değişkenlerinden müşterilerle ilişkilerin uzun dönemli olması, ürün ve hizmetleri ulusal veya uluslar arası bir marka olması, müşterilerin bankaya bağlılık düzeyi, müşteri sadakatini sağlamaya çalışmak ve müşteri profilinin banka çalışanlarınca bilinmesi skorları sektör ortalamasının altındadır. - Banka7 nin müşteri sermayesi değişkenlerinden müşterilerin bankaya güveni, müşterilerle ilişkilerin uzun dönemli olması, ürün ve hizmetleri ulusal veya uluslar arası bir marka olması, müşterilerin bankaya bağlılık düzeyi, müşteri sadakatini sağlamaya çalışmak ve müşteri profilinin banka çalışanlarınca bilinmesi skoru sektör ortalamasının altındadır. Bu unsurlara yatırım yapılması yoluyla müşteri sermayesi geliştirilebilir. 46
14 Bankacılar Dergisi 3. Sonuç ve Öneriler Entelektüel sermayenin gerçekçi bir şekilde ölçülmesi ve raporlanması son yıllarda tartışılan bir konu olması nedeniyle, şirketlere rekabet avantajı yaratan bu varlıkların ölçüm ve raporlama yöntemlerinin ve kullanılan kriterlerin doğru bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Literatürdeki araştırmalar incelendiğinde, entelektüel sermaye ölçümü ile ilgili makalelerde kullanılan ölçüm yönteminin, öncelikle entelektüel sermayeyi unsurları bazında ölçen yöntemler olduğu gözlemlenmiştir (Yıldız, 2010). Entelektüel sermayenin insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermayesi unsurlarından oluştuğu ve entelektüel sermaye ölçümün bir bütün olarak sadece finansal göstergeler dikkate alınarak ölçülmemesi gerektiği, çünkü bu değerin tek başına yeterli olmadığı söylenebilir. Bunun bir diğer nedeni piyasaya dayalı bütünsel ölçümlerin spekülasyonlara maruz kalabilmesi ve istikrarlı bir ölçümü yansıtmaması olabilir. Ayrıca entelektüel sermayeyi unsurları bazında ölçen makalelerde en fazla kullanılan ölçüm yönteminin unsurların algısal ölçümü olduğu (Yıldız, 2010), özellikle entelektüel sermaye unsurlarının objektif verilere dayanmaması yani insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermayesine özgü kabul gören ve şirketlerce faaliyet raporları, şirket haberleri veya yasal olarak yayınlanan sayısal veya oransal kriterlerin olmaması nedeniyle entelektüel sermayenin algısal ölçülmeye zorlandığı söylenebilir. Burada bütün sektörler için olmasa da belli sektörlere özgü (örneğin bankacılık sektörü) kriterlerin nicel olarak yani oransal veya sayısal bir şekilde objektif ölçüme imkân tanınması için gerekli girişimler yapılmalıdır. Bu sektörler içerisinde bankacılık sektörü entelektüel sermaye raporu yayınlayan ilk sektör olabilir. Çünkü bankalar entelektüel sermaye adı altında bütünsel olarak olmasa da müşteri odaklı değişim veya müşteri odaklılık endeksi vb. programlar yoluyla bazı alt kriterleri ölçmektedirler. Bu nedenle insan sermayesi için eğitim saati veya ücreti, çalışan memnuniyeti oranı; yapısal sermaye için entelektüel mülkiyet sayısı ve işlem süresi azaltma çalışmaları; müşteri sermayesi için ise müşteri memnuniyeti oranı, müşteri şikayetleri sayısı, müşteri sayısı, ziyaret edilen müşteri sayısı vb. şeklinde ölçümlerin entelektüel sermaye adı altında bütüncül şekilde raporlanması sağlanmalıdır. Böyle bir durum sektöre özgü karşılaştırmalara da imkan tanıyabilmektedir. Literatürdeki çalışmalara bakıldığında Çin de Şangay Borsasında yapılan çalışmada (Xiao, 2008) insan sermayesinin en fazla, müşteri sermayesinin ise en az raporlanan entelektüel sermaye unsuru olduğu gözlenmiştir. Yine İngiltere de yapılan diğer bir çalışmada (Striukova ve diğerleri, 2008) ise müşteri sermayesinin en fazla, yapısal sermayenin ise en az raporlanan entelektüel sermaye unsuru olduğu gözlenmiştir. İMKB de yapılan bir çalışmada ise (Arslan, 2005) müşteri sermayesinin en fazla, yapısal sermayenin ise en az raporlanan entelektüel sermaye unsuru olduğu gözlenmiştir. Yine Avrupa Birliği nin entelektüel sermayeyle ilgili bir konsensus projesi olan MERITUM (Measuring Intangibles to Understand and Improve Innovation Management), projesi dikkate alınan bir çalışmada ise (Flöstrand, 2006) müşteri sermayesinin en fazla, insan sermayenin ise en az raporlanan entelektüel sermaye unsurları olduğu gözlenmiştir. Bunun gibi çalışmaların bazılarının sonuçları bizim araştırma sonuçlarını destekler niteliktedir fakat, farklı sektörlerde farklı entelektüel sermaye unsurlarına daha fazla önem verilmesi gözlenebilir. Örneğin üniversite, danışmanlık ve inşaat sektörlerinde insan sermayesi daha fazla önemde olabilir. Türkiye deki özel sermayeli mevduat bankalarında yapılan bu çalışmada ise, öncelikle müşteri sermayesi, daha sonra yapısal sermaye ve son olarak da insan sermayesi, yöneticiler tarafından önem verilen veya önemli olarak algılanan entelektüel sermaye unsurlarıdır. Ayrıca müşteri sermayesi için; müşteri isterlerinin karşılanması ve müşterilerle uzun ilişkiler, yapısal sermaye için; işlem süresi azaltma çabaları ve yeni ürün ve hizmet 47
15 Dr. Sebahattin Yıldız geliştirme, insan sermayesi için; yöneticilerin liderliği ve çalışanların sorumluluğunu bilmesi, en önem verilen veya önemli olarak algılanan entelektüel sermaye göstergeleridir. Bu şekilde belirlenen kriterlerin ölçümünün sağlanarak, şirketlerin ölçülen entelektüel sermayesinin bilanço veya gelir tablosunda gösterilmesine imkan sağlanılmasa da ayrı bir şirket faaliyeti olarak Entelektüel Sermayeye Faaliyet Raporu şeklinde (Ek 1 e benzer şekilde) yayınlanması önerilmektedir. Bilançoda entelektüel sermayenin bir aktif olarak gösterilmesi veya gelir tablosunda bir gider olarak entelektüel sermaye unsurlarına yapılan yatırımların gösterilmesi konusu, tam olarak değer tespitinin yapılamaması nedeniyle zordur. Bilançoda bir aktif olarak yer almasına veya bilanço dipnotlarında gösterilmesine mevcut muhasebe standartları imkan vermemektedir, fakat Türkiye de TURMOB un düzenlediği bir sınavda aktif tarafta bir karşılığı olmaksızın entelektüel sermayenin pasif olarak gösterilmesi, bilançolarda artık entelektüel sermayenin gösterilmesi gerektiği ile ilgili çok önemli bir örnektir. Zaten entelektüel sermayenin varlık kriterlerini taşıdığı da şüpheli bir konudur. Değerinin kesin olarak belirlenememesi (örneğin takım çalışmasının şirkete katkısı tam olarak belirlenemeyebilir), gelecekte şirkete yapacağı getirisinin tespit edilememesi (örneğin kültürün şirkete sağlayacağı getirinin tespiti tam olarak belirlenemeyebilir) ve bu varlıkların kontrol problemi nedeniyle (örneğin insan sermayesi sadece kiralanır, satın alınamaz veya müşteri sermayesi başka şirketle ilişkilerini sürdürmeye karar vererek şirketi terk edebilir) entellektüel sermaye faaliyet raporu şeklinde ayrı olarak yayınlanabilir. Bunun için de sektöre özgü kriterler belirlenmeli ve objektif (sayısal ve oransal) olarak ölçülmeli ve raporlanmalıdır. Eğer entelektüel sermayenin raporlanması, gizli bilgilerin ifşa edilmesi olarak düşünülüyorsa, bu kamuyu aydınlatma, çıkar gruplarına doğru ve gerçekçi bilgileri sunma ve finansal tabloların yayınlanmasındaki açıklık ve şeffaflık ilkesine uymamaktadır. Bu nedenle şirketler faaliyet raporlarına ek olarak ve gönüllü bir şekilde entelektüel sermaye raporu yayınlamalıdırlar. Kaynakça ALTUNIŞIK, R., COŞKUN, R., BAYRAKTAROĞLU, S. ve YILDIRIM, E. (2004), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, SPSS Uygulamalı, Sakarya, Sakarya Kitabevi. ARSLAN, Ö. (2005), Entelektüel Sermayenin Türkiye deki Raporlanma Şeklinin İncelenmesi, DEÜ, İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt 5, No.1, s BORNEMANN, M. ve LEITNER, K.H. (2002), Measuring and Reporting Intellectual Capital: The Case of a Research Technology Organisation The Singapore Management Review. ERKAL, Z. (2006), Entelektüel Sermaye, Ölçülmesi ve Raporlanması, İstanbul, Derin Yayınları. FLOSTRAND, P. (2006), The Sell Side-Observations on Intellectual Capital Indicators, Journal of Intellectual Capital, Vol.7. No. 4, s HOLMEN, J. (2005), Intellectual Capital Reporting, Management Accounting Quarterly, Vol. 6. No.4. Summer, s.1-9. MERTINS, K., WANG, W. ve WILL, M. (2009), InCaS: Intellectual Capital Management in European SME- Its Strategic Relevance and the Importance of its Certification, Electronic Journal of Knowledge Management, Vol.7. No.1. s SEKARAN, U. (1992), Research Methods for Business: A Skill Building Approach, Second Edition, New York, John Wiley & Sons. SIPAHI, B. (1994), Entelektüel Sermayenin Finansal Tablolarda Raporlamasına İlişkin Yaklaşımlar, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı.24, Ekim, s STEAWART, A. T. (1997), Entellektüel Sermaye, Örgütlerin Yeni Zenginliği, Nurettin Elhüseyni (çev.). İstanbul, MESS Yayınları. STRIUKOVA, L., UNERMAN, J. ve GUTHRIE, J. (2008), Corporate Reporting of Intellectual Capital: Evidence From UK Companies, The British Accounting Review, 40, s TURMOB. (2010), Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik, Finansal Muhasebe Sınav Kağıdı, 4 Temmuz, s.9. XIAO, H. (2008), Corporate Reporting of Intellectual Capital: Evidence From China, The Business Review, Cambridge, Vol.11. No.1, s YERELI, A. ve GERŞİL, G. (2005), Entelektüel Sermayeyi Ölçme ve Raporlama Yöntemleri, Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, C.12. S.2., s
16 Bankacılar Dergisi YILDIZ, S. (2010), Entellektüel Sermayenin İşletme Performansına Etkisi: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma, İstanbul, Marmara Üniversitesi SBE Doktora Tezi. YILDIZ, S. (2010), Entelektüel Sermaye Teori ve Araştırma, İstanbul,Türkmen Yayıncılık. İnternet Sitesi Adresleri ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Ek 1: COWI nin 2009 Entelektüel Sermaye Raporu Müşteriler ve Pazarlar Kaynaklar Süreçler Sonuçlar Hesaplar Kamu sektörü müşterileri % 32 % 31 % Yarı-kamu müşteriler % 14 % 10 % 8 3. Özel müşteriler % 45 % 46 % Diğer müşteriler % 9 % 13 % Bireysel müşterilerin sayısı Uluslararası projeler % 30 % 32 % Uluslararası müşteriler % 27 % 21 % adet çalışan başına eğitici sayısı adet çalışan başına yayın sayısı Müşteri girişi % 31 % 40 % Müşteri çıkışı % 21 % 21 % 16 Organizasyon Kaynaklar Süreçler Sonuçlar 12. Uzman şebeke sayısı Uzman şebekelere katılan personel sayısı COWI portalındaki en iyi uygulama sayısı Çalışan başına projelerin sayısı Aktif projelerin sayısı Proje başına ortalama devir hızı Disiplinlerarası işbirliği: teknik %17 %17 % Disiplinlerarası işbirliği: doğa bilimleri %53 %53 % Disiplinlerarası işbirliği: sosyal bilimler %46 %42 % COWI grup içindeki ticaret hacmi %6.7 %5.6 % COWI grup içindeki personel değişimi %1.1 %0.5 % Uzun dönemli görevler %12.6 %12.4 % Gelişim faaliyeti (dış destekli) %4.5 %6.7 % Gelişim faaliyeti (iç destekli) %0.7 %0.9 % adet çalışan başına kalite denetçisi sayısı Dışsal hatalardan doğan maliyetler %0.4 %0.3 %1.3 49
17 Dr. Sebahattin Yıldız Çalışanlar Kaynaklar Süreçler Sonuçlar 28. Çalışan sayısı Kadın %34 %34 % Erkek %66 %66 % Ortalama yaş Eğitim süresi (yıl olarak) Eğitim süresi (kayıtlı) Üstün nitelikli çalışanlar %3.2 %3.2 % Yüksek eğitim (tekniki) %53 %53 % Yüksek eğitim (doğa bilimleri) %6 %6 %6 37. Yüksek eğitim (sosyal bilimler) %9 %9 %9 38. Diğer yüksek eğitim %7 %7 %6 39. İş deneyimi (yıl) COWI deki hizmet yılı Proje yönetimi kapasitesi ( tüm projeler) %54 %53 % Proje yönetimi kapasitesi (ana projeler) %33 %32 % Proje yönetimi kapasitesi (uluslararası proje) %21 %21 % COWI için uluslararası seyahat %20 %20 % Devam eden eğitim faaliyeti %0.6 %0.6 % Yurtdışı seyahat faaliyetleri %4.4 %6.0 % Çalışan girişi %16 %29 % Çalışan çıkışı %10 %11 % Hastalık nedeniyle ayrılma %2.7 %2.6 % COWI de hissesi olan çalışanlar %14 %25 % Mühendislik öğrencilerinin favori işveren sıralaması Sosyal bilim öğrencilerinin favori işveren sıralaması Çalışan esnekliği %8 %7 %6 54. Şirket esnekliği %8 %8 %7 Kaynak: 50
ENTELLEKTÜEL SERMA YENİN ÖLÇÜMÜ ÜZERİNE BANKACILIK SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA
ÖZET ENTELLEKTÜEL SERMA YENİN ÖLÇÜMÜ ÜZERİNE BANKACILIK SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA Sebahattin YILDIZ Kafkas Üniversitesi, Î.Î.B.F., İşletme Bölümü Entelektüel sermayenin ölçülmesi ve raporlanması, entelektüel
DetaylıDERS BİLGİLERİ. Ders Adı Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS. Sağlık Kurumlarında Yönetim ve Organizasyon HST
DERS BİLGİLERİ Sağlık Kurumlarında Yönetim ve Organizasyon HST901 3+0 6.0 6.0 Öğrencilerin yönetim ve organizasyon kavramlarını anlamaları, sağlık hizmetleri ve sağlık kurumlarının değerlendirmeleri, sağlık
DetaylıRekabet Avantajının Kaynağı: Satış
Rekabet Avantajının Kaynağı: Satış Satıcılar Hizmetlerini Nasıl Farklılaştırırlar? Wilson Learning in beş farklı kuruluşla yaptığı araştırmanın amacı, satıcıların farklılık ve rekabet avantajı yaratmadaki
DetaylıSTRATEJİK YÖNETİM UYGULAMA MODELİ
STRATEJİK YÖNETİM UYGULAMA MODELİ Stratejik Yönetim Micro MBA Cenan Torunoğlu 10 Kasım 2012 Değişim ve Yapısal Gelişme 2 Değişim ve Yapısal Gelişme Değişimi farketmek Değişimin özüne inmek Değişim kararını
DetaylıDSK nın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi
Balanced Scorecard DSK nın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Bu yöntemin ortaya çıkışı 1990 yılında Nolan Norton Enstitüsü sponsorluğunda gerçekleştirilen, bir yıl süren ve birçok şirketi kapsayan Measuring performance
Detaylıvizyon escarus hakkında misyon hakkında Escarus un misyonu, müşterilerine sürdürülebilirlik çözümleri sunan öncü bir şirket olmaktır.
escarus hakkında Nisan 2011 de faaliyetine başlayan Escarus Sürdürülebilir Danışmanlık A.Ş., deneyimli ve profesyonel kadrosuyla sürdürülebilirlik çözümleri geliştirerek, danışmanlık hizmetleri vermek
Detaylıİç denetimin yarattığı katma değer ve ölçümü
İç denetimin yarattığı katma değer ve ölçümü Evren Sezer, Kurumsal Risk Hizmetleri Ortağı İstanbul, 11 Kasım 2013 Gündem Giriş İç Denetim Anlayışı ve Değer Katmak İç Denetimin Yarattığı Katma Değer ve
Detaylıİç Kontrol Uzmanı Pozisyonu İçin Doğru Kriterlere Sahip Olduğunuzdan Emin misiniz?
Türkiye nin en popüler iş arama ve işe alma platformları olan yenibiriş.com da 1500, kariyer.net te ise 2000 e yakın İç Kontrol başlıklı ilan bulunmaktadır. İç Kontrol Uzmanı Pozisyonu İçin Doğru Kriterlere
DetaylıMALİTÜRK DENETİM VE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.
Misyon ve Vizyonumuz Müşterilerine en yüksek standartlarda kişisel hizmetler sağlamaya adanmış profesyonel kadro ile küresel bir iş ağı oluşturmaktır. Türkiye nin, yakın gelecekte AB ile üyeliğe varabilecek
DetaylıDenetim & Yeminli Mali Müşavirlik SÜREKLİLİK İÇİN
PH Bağımsız Denetim & Yeminli Mali Müşavirlik SÜREKLİLİK İÇİN İşletmelerin devamı ve gelişmeleri için, diğer işletmelerle rekabet edebilme güç ve yeteneğine sahip olmaları gerekmektedir. İşletme kültürünün
Detaylı28.10.2009. 1. Rakamlarla İş Bankası. 2. İş Bankası Müşteri Odaklı Dönüşüm Programı. 4. Misyon, Vizyon ve Çalışma İlkelerimiz
Yetenek Yönetimi Bölümü 27 Ekim 2009 1. Rakamlarla İş Bankası 2. İş Bankası Müşteri Odaklı Dönüşüm Programı 3. Yeni İK İş Modeli 4. Misyon, Vizyon ve Çalışma İlkelerimiz 5. Yetenek Yönetimi Yaklaşımımız
DetaylıSÜRDÜRÜLEBİLİRLİK POLİTİKASI. Sürdürülebilirlik vizyonumuz
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK POLİTİKASI Sürdürülebilirlik vizyonumuz 150 yıllık bir süreçte inşa ettiğimiz rakipsiz deneyim ve bilgi birikimimizi; ekonomiye, çevreye, topluma katkı sağlamak üzere kullanmak, paydaşlarımız
DetaylıIndorama Ventures Public Company Limited
Indorama Ventures Public Company Limited Kurumsal Yönetim Politikası (29 Eylül 2009 tarih ve 1/2009 No'lu Yönetim Kurulu Toplantısı tarafından onaylandığı şekilde) Başkandan mesaj Indorama Ventures Public
DetaylıBölüm 4. İşletme Analizi, İşletmenin içinde bulunduğu mevcut durumu, sahip olduğu varlıkları ve yetenekleri belirleme sürecidir.
Bölüm 4 İşletme Analizi İşletme Analizi, İşletmenin içinde bulunduğu mevcut durumu, sahip olduğu varlıkları ve yetenekleri belirleme sürecidir. İşletmenin ne durumda olduğu ve nelere sahip olduğu bu analizde
DetaylıGenel Değerlendirme Çerçevesi. Genel Degerlendırme Çerçevesı Egıtım Sunumu
Sunum 2 Genel Değerlendirme Çerçevesi 1 CAF ın amaçları Toplam kalite yönetimine giriş, özellikle kamu sektörüne uyarlanmış Kullanımdaki çeşitli modeller için bir köprü oluşturmakta Kıyaslamayı kolaylaştırmakta
DetaylıYÖNETİCİ YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME EĞİTİM PROGRAMI İÇERİĞİ
YÖNETİCİ YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME EĞİTİM PROGRAMI İÇERİĞİ 2017 HEDEF KİTLE: Yöneticilik görevine yeni başlayanlar Yönetim pozisyonunda bulunanlar Şirket içi potansiyel yönetici adayları YÖNETİM DAVRANIŞI
Detaylı2015 YILI GİRİŞİMCİLİK SERTİFİKA PROGRAMI EĞİTİM MODÜLLERİ KATALOĞU
2015 YILI GİRİŞİMCİLİK SERTİFİKA PROGRAMI EĞİTİM MODÜLLERİ KATALOĞU ZORUNLU EĞİTİM MODÜLLERİ ( 30 SAAT) Kodu Adı Açıklama Modül Saati Eğitim Yöntemi (*) GSER01 GSER02 GSER04 GSER14 Girişimciliğin Temelleri
DetaylıYÖNETİCİ GELİŞTİRME PLUS. Programın Amacı: Yönetici Geliştirme Eğitimi. Yönetici Geliştirme Uzmanlığı Eğitim Konu Başlıkları. Kariyerinize Katkıları
YÖNETİCİ GELİŞTİRME 360 Yönetici Geliştirme Eğitimi İşletmelerde kalıcı başarının sağlanması, kurumun stratejik hedefleri ile uyumlu, yüksek performans göstermeye odaklanmış; motive olmuş takımları oluşturmak
Detaylı15.660 Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi. MIT Sloan School of Management
15.660 Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi MIT Sloan School of Management Stratejik İnsan Kaynakları Yönetiminde Hedef Sürdürülebilir rekabet avantajını ve buna ulaşmak için gerekli değişiklikleri hayata
DetaylıMIS 325T Servis Stratejisi ve Tasarımı Hafta 7:
MIS 325T Servis Stratejisi ve Tasarımı Hafta 7: Servis değerinin yaratılması, talep yönetimi, Servis kataloğu ve portföyünün yönetimi, SSA, OSA, Hazır bulunurluk ve kapasite yönetimi, BT servis süreklilik
DetaylıŞeffaflık, Sürdürülebilirlik ve Hesap Verilebilirlikte Yeni Yaklaşımlar: Finansal Raporlama ve Denetim Penceresinden Yeni TTK
Şeffaflık, Sürdürülebilirlik ve Hesap Verilebilirlikte Yeni Yaklaşımlar: Finansal Raporlama ve Denetim Penceresinden Yeni TTK Prof. Dr. Serdar ÖZKAN İzmir Ekonomi Üniversitesi İzmir Ticaret Odası Meclis
DetaylıAr-Ge ve İnovasyon Performansı Ölçümü. Prof. Dr. Fethi ÇALIŞIR
Ar-Ge ve İnovasyon Performansı Ölçümü Prof. Dr. Fethi ÇALIŞIR Önerilen Çalışma Akışı Literatür Taraması - Makaleler - Uluslararası Endeks ve Anketler - Ölçüm Modelleri Firma ile Yapılacak Görüşmeler -
Detaylı5Element Eğitim ve Danışmanlık EĞİTİM KATALOĞU
5Element Eğitim ve Danışmanlık EĞİTİM KATALOĞU 2016 Çatışma Yönetimi: Kişi, Ekip ve Organizasyon Değişimi Koçluk Yaklaşımı ile Yönetmek Eğiticinin Eğitimi: Eğitime ve Kişiye Özel Ekip Yönetimi: Bütünsel
Detaylı16,85 14,61 6,74 1,12 2,25
Hakan Aytekin KPMG Türkiye Risk Yönetimi Danışmanlığı Bölüm Başkanı, Şirket Ortağı 2016 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk
DetaylıDünya Bankası Finansal Yönetim Uygulamalarında Stratejik Yönelimler ve Son Gelişmeler
Dünya Bankası Finansal Yönetim Uygulamalarında Stratejik Yönelimler ve Son Gelişmeler ECA Bölge Perspektifi Marius Koen TÜRKİYE: Uygulama Destek Çalıştayı 6-10 Şubat 2012 Ankara, Türkiye 2 Kapsam ve Amaçlar
DetaylıBorç Yapılandırma Hizmetleri
www.pwc.com.tr Borç Yapılandırma Hizmetleri Hedeflerinize uygun olarak, stratejiden uygulamaya kadar tamamen entegre borç yapılandırma hizmetleri Hüsnü Dinçsoy Danışmanlık Hizmetleri Lideri PwC Turkey
Detaylı1.BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİNDE DENETİM KALİTESİ GENEL ÇERÇEVESİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER
İÇİNDEKİLER 1.BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİNDE DENETİM KALİTESİ GENEL ÇERÇEVESİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 1.1. Tanımlar 1.2. Bağımsız Denetimin Amacı ve Kapsamı 1.3. Denetim Çıktıları 1.4. Kalite Kontrol Sistemi
DetaylıİNSAN MÜHENDİSLİĞİ 1
İNSAN MÜHENDİSLİĞİ 1 Prof.Dr.Coşkun Can Aktan İnsan mühendisliği, insanı yönetme sanatıdır. Bir başka ifadeyle insan mühendisliği, insanı yönetme sanatı ve insan kalitesi ni arttırmaya yönelik tüm çaba
DetaylıBölüm 6 - İşletme Performansı
Bölüm 6 - İşletme Performansı Performans Kavramı Performans, genel anlamda amaçlı ve planlanmış bir etkinlik sonucunda elde edileni, nicel ya da nitel olarak belirleyen bir kavramdır. Performans Kavramı
DetaylıGÜRELİ YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE BAĞIMSIZ DENETİM HİZMETLERİ A.Ş.
Ülkemizde ticari hayatın son 50 yılını önemli ölçüde etkilemiş olan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 31 Temmuz 2012 tarihi itibariyle yerini 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu na bırakıyor. Her şeyden
DetaylıDERS BİLGİLERİ. İş Araştırma Metodolojisi BBA 381 Güz
DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U+L Saat Kredi AKTS İş Araştırma Metodolojisi BBA 381 Güz 3+0+0 3 5 Ön Koşul Dersleri BBA 282 Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü İngilizce Lisans Zorunlu Dersin
DetaylıBursa Yenileşim Ödülü Başvuru Raporu
1- YENİLEŞİM YÖNETİMİ / LİDERLİK Liderler, yenilikçi bir kurum için gerekli olan ihtiyaçlar doğrultusunda; Yenileşim doğrultusunda vizyonu oluştururlar, Strateji ve politikaları tanımlarlar, Farkındalık
DetaylıBankaların Raporlama Tebliğindeki Değişiklikler Set I: Dipnotlarda Değişiklikler
. Bankaların Raporlama Tebliğindeki Değişiklikler Set I: Dipnotlarda Değişiklikler 31/07/2012 Yayın Hakkında Bankaların Raporlama Tebliğindeki Değişiklikler yayını; Basel II geçişiyle uyumlu olarak BDDK
DetaylıBölüm 1. İnsan Kaynakları Yönetimine Kavramsal Bakış
Bölüm 1 İnsan Kaynakları Yönetimine Kavramsal Bakış İnsan Kaynakları Yönetimi İnsan nedir? Kaynak nedir? Yönetim nedir? İnsan Nedir? İnsanı Tanımlamanın Zorluğu Filozofların insan tanımları Diderot un
DetaylıDENETİM KOÇLUĞU EĞİTİM SERİSİ
DENETİM KOÇLUĞU EĞİTİM SERİSİ Sayın İlgili: İç denetim teknik bir uzmanlık alanı olmanın ötesinde çok temel bir yönetim aracıdır. Yönetim sürecinin temel bir unsuru olan kontrol ve izleme rolü iç denetim
DetaylıKOBİ EĞİTİMLERİ HALİM ALTINIŞIK GÜVENLİK-KİŞİSEL GELİŞİM-YÜZ OKUMA UZMANI
KOBİ EĞİTİMLERİ HALİM ALTINIŞIK GÜVENLİK-KİŞİSEL GELİŞİM-YÜZ OKUMA UZMANI KOBİ EĞİTİMLERİ Yaşanan ekonomik gelişmeler sonrasında büyük işletmeler uyum sorunu yaşarken, küçük ve orta ölçekli işletmeler
DetaylıÇalışan Devir Oranı Araştırması İşgücü Analitikleri Haziran 2015
Çalışan Devir Oranı Araştırması İşgücü Analitikleri Haziran 2015 2015 Peryön ve Towers Watson. Tüm hakları saklıdır. Çalışan Devir Oranı Araştırması - 2014 İçindekiler o Araştırma Hakkında 3 o Katılımcı
DetaylıStratejik Performans Yönetimi ve Dengeli Sonuç Kartı (Balanced Scorecard-BSC)
Stratejik Performans Yönetimi ve Dengeli Sonuç Kartı (Balanced Scorecard-BSC) Kontrol Fonksiyonu Gerçekleştirilmek istenen amaçlara ne ölçüde ulaşıldığını belirlemek, planlanan amaçlar (standartlar), ile
DetaylıÖZGEÇMİŞ DİL ADI SINAV ADI PUAN SEVİYE YIL DÖNEM. İngilizce ÜDS 65 İYİ 2002 Bahar PROGRAM ADI ÜLKE ÜNİVERSİTE ALAN DİĞER ALAN BAŞ.
ÖZGEÇMİŞ TC KİMLİK NO: PERSONEL AD: SOYAD: DOĞUM TARİHİ: ERDİNÇ KARADENİZ 1/4/78 12:00 AM SİCİL NO: UYRUK: EHLİYET: B DİL ADI SINAV ADI PUAN SEVİYE YIL DÖNEM İngilizce ÜDS 65 İYİ 2002 Bahar PROGRAM ADI
DetaylıBorç Yapılandırma Hizmetleri
www.pwc.com.tr Borç Yapılandırma Hizmetleri Hedeflerinize uygun olarak, stratejiden uygulamaya kadar tamamen entegre borç yapılandırma hizmetleri Hüsnü Dinçsoy Danışmanlık Hizmetleri Lideri PwC Türkiye
DetaylıŞirin Soysal. KPMG Türkiye Denetim Şirket Ortağı Denetim Komitesi Enstitüsü Başkanı
Şirin Soysal KPMG Türkiye Denetim Şirket Ortağı Denetim Komitesi Enstitüsü Başkanı 1 Kurumsal Raporlama Yolculuğu Şirin Soysal, Şirket Ortağı, KPMG Türkiye Denetim Komitesi Enstitüsü Başkanı Hakan Aytekin,
Detaylı10. BÖLÜM. Performans Değerlendirme
10. BÖLÜM Performans Değerlendirme Performans Performans, belirlenen koşullara göre bir işin yerine getirilme düzeyi veya işgörenin davranış biçimidir. Bir çalışanın belirli bir zaman kesiti içerisinde
DetaylıTedarik Zinciri Performans Ölçümü
Tedarik Zinciri Performans Ölçümü Arş.Gör. Duran GÜLER Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Tedarik Zinciri Yönetim Etkinliğinin Artırılmasında Kullanılan Performans Ölçüleri 1. Maliyet
DetaylıBÖLÜM 4 ARAŞTIRMA TASARIMININ ÖĞELERİ
BÖLÜM 4 ARAŞTIRMA TASARIMININ ÖĞELERİ Araştırma Süreci 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça saptanması ve isimlendirilmesi
DetaylıPerakende sektöründe insan yönetimi profesyonellerine özel. İK Sertifika Programı
Perakende sektöründe insan yönetimi profesyonellerine özel İK Sertifika Programı Perakende sektörüne hız kazandıracak etkin formül: Yetenek Yönetimi ve Stratejik İK Perakende sektöründe yetenek yönetimi,
Detaylı5-Element Eğitim ve Danışmanlık EĞİTİM KATALOĞU
5-Element Eğitim ve Danışmanlık EĞİTİM KATALOĞU 2017 ÖNSÖZ 5-Element Eğitim ve Danışmanlık olarak, kişisel performans gelişim eğitimlerindeki temel amaç, kurumların taleplerine göre eğitim programlarını
DetaylıGÜZ DANIŞMANLIK'ı sizlerle tanıştırmak ve faaliyetlerini sizlerle paylaşmaktan onur duyuyorum.
Değerli Yönetici, GÜZ DANIŞMANLIK'ı sizlerle tanıştırmak ve faaliyetlerini sizlerle paylaşmaktan onur duyuyorum. "Yaşamboyu Öğrenme" ilkesi çerçevesinde bireylerin, çeşitli sektörlerdeki işletmelerin,
DetaylıBANKALARDA OPERASYONEL RİSK DENETİMİ
BANKALARDA OPERASYONEL RİSK DENETİMİ Dr. Korcan Demircioğlu T. Garanti Bankası A.Ş. Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı Operasyonel Risk Yönetiminin Önemi Amaçları ve Hedefleri Nelerdir? Hedefler Amaçlar Daha
DetaylıFİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ (FİN402U)
DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ (FİN402U)
Detaylı2015 YILI FAALİYET RAPORU KAYNAKLARI
INSAN KAYNAKLARI İSMMMO da İnsan Kaynakları Yönetimi; kurum için en etkili iş gücünü bulmak, geliştirmek ve bunun sürekliliğini sağlamak amacıyla ortaya konan faaliyetler bütünü olarak tanımlanmaktadır.
DetaylıMarmara Üniversitesi Kurumsal İletişim ve Marka Yönetimi Sertifika Programı Marmara University Corporate Communication & Brand Management Program
Marmara Üniversitesi Kurumsal İletişim ve Marka Yönetimi Sertifika Programı Marmara University Corporate Communication & Brand Management Program Amaç Kurumsal iletişim bir kuruluşun hedeflediği kitleye
DetaylıT.C. İSTANBUL KALKINMA AJANSI
T.C. İSTANBUL KALKINMA AJANSI Bölgesel Yenilik Stratejisi Çalışmaları; Kamu Kurumlarında Yenilik Anketi İstanbul Bölgesel Yenilik Stratejisi Kamu Kurumlarında Yenilik Anketi Önemli Not: Bu anketten elde
DetaylıYILLARA GÖRE KARŞILAŞTIRMALI YÖDEK ANALİZİ ( )
YILLARA GÖRE KARŞILAŞTIRMALI YÖDEK ANALİZİ (2008-2014) No Gösterge Ölçme Yöntemi Birimi 2008 Yılı 2009 Yılı 2010 Yılı 2011 Yılı 2012 Yılı 2013 Yılı 2014 Yılı Önlisans programlarına 1 sınavlı veya sınavsız
DetaylıPerformans Ölçülerinin. lerinin Belirlenmesi. Necmettin Oktay MEB-TÜBİTAK Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü Haziran 2006
Performans Ölçülerinin lerinin Belirlenmesi Necmettin Oktay MEB-TÜBİTAK Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü Haziran 2006 Stratejik YönetimY Stratejik Amaçlar Beş yıl sonra nerede olmak istiyoruz? Vizyon
DetaylıCEO - Yönetim Raporlama Sistemi
CEO - Yönetim Raporlama Sistemi Tanıtım ve Çalışma Şekli: %100 Türk Mühendisleri tarafından geliştirilen CEO-Yönetim Raporlama Sistemi yazılımı, Nokta Bilgisayar A.Ş.'nin tescilli bir markasıdır. Günümüz
DetaylıXBRL. Şükrü ŞENALP Yeminli Mali Müşavir Sorumlu Ortak Baş Denetçi
Şükrü ŞENALP Yeminli Mali Müşavir Sorumlu Ortak Baş Denetçi XBRL dünya çapında iş dünyasıyla finansal veriler arasında elektronik iletişimi sağlayan devrimsel nitelikte bir dildir. Hazırlık aşamasında,
DetaylıİÇ DENETİM NEDİR? Ali Kamil UZUN, CPA, CFE
İÇ DENETİM NEDİR? Ali Kamil UZUN, CPA, CFE İçinde bulunduğumuz mayıs ayı Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) tarafından tüm dünyada Uluslararası İç Denetim Farkındalık Ayı olarak ilan edilmiştir.
DetaylıKullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi - Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2012). Modern Pazarlama.
Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi - Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2012). Modern Pazarlama. Değişim Yayınları. - Eser, Z. & Korkmaz, S. (2011). Pazarlamaya
DetaylıKısaca. Müşteri İlişkileri Yönetimi. Nedir? İçerik. Elde tutma. Doğru müşteri 01.06.2011. Genel Tanıtım
Kısaca Müşteri İlişkileri Yönetimi Genel Tanıtım Başar Öztayşi Öğr. Gör. Dr. oztaysib@itu.edu.tr 1 MİY Genel Tanıtım 2 MİY Genel Tanıtım İçerik Müşteri İlişkileri Yönetimi Nedir? Neden? Tipleri Nelerdir?
Detaylı2010 Yılı Faaliyet Raporu
2010 Yılı Faaliyet Raporu İÇİNDEKİLER A. Sunuş a. Ulusal Faktoring ve 2010 a Genel Bakış b. Önemli Kilometre Taşları B. Faaliyetler a. Faktoring Sektörü b. Ulusal ın Başlıca Finansal Göstergeleri ve Sektördeki
DetaylıERZİNCAN ÜNİVERSİTESİ
ERZİNCAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ I.SINIF II.YARIYIL DOKTORA İŞLETME ANABİLİM DALI DERS TANITIM FORMU Dersin Kodu ve Adı: Uygulamalı Finansal Araştırmalar Bölüm / Anabilim Dalı: İşletme Yarıyıl
Detaylıİşletme Analizi. Ülgen&Mirze 2004
İşletme Analizi Baraz, 2010 İşletme Analizi, İşletmenin içinde bulunduğu mevcut durumu, sahip olduğu varlıkları ve yetenekleri belirleme sürecidir. İşletmenin ne durumda olduğu ve nelere sahip olduğu bu
DetaylıİÇ DENETİM STRATEJİSİ
İÇ DENETİM STRATEJİSİ MALİYE BAKANLIĞI İÇ DENETÇİ EĞİTİMİ 4 MAYIS 2016 ANTALYA Çetin Özbek STRATEJİNİN TANIMI Bir organizasyonun kendi hedeflerini oluşturmanın yanı sıra ve bir yandan sağlamak istediği
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Ali İhsan AKGÜN 2. Doğum Tarihi : 1970 3. Unvanı : Doçent 4. Öğrenim Durumu : Doktora 5. Çalıştığı Kurum : İşletme /İşletme Bölümü Derece Alan Üniversite Yıl Lisans İşletme Karadeniz
DetaylıBİREYSEL PORTFÖY YÖNETİMİ
BİREYSEL PORTFÖY YÖNETİMİ Sunum Başlığı Arial Regular 20 pt Departman Adı - Tarih Neden Yatırım Finansman... Kurumsal yapımız ve güçlü sermayemiz Sahip olduğumuz güven ve imaj Sektördeki rekabetçi yapımız
DetaylıBölüm I: Eğitim Program Özeti
Bölüm I: Eğitim Program Özeti Eğitim Adı Yeni Türk Ticaret Kanunu na Uyum Stratejileri: Eğitim Kapsamı Kurumsal Yönetim ilkeleri açısından değerlendirildiğinde, Yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) çerçeve yasa
DetaylıTEB KOBİ BANKACILIĞI
TEB KOBİ BANKACILIĞI Türkiye de KOBİ ler İşletme Büyüklüğü İstihdam Grubu (Çalışan Sayısı) 2011 İşletme Sayısı % Toplam İstihdam % Ortalama Çalışan Sayısı Mikro 1-19 2.522.011 97,30% 5.362.905 46,60% 2
DetaylıÇALIŞMA RAPORU KONU: TURİZM YÖNETİMİ PROGRAM: TURİZM YÖNETİMİ VE PLANLAMA TÜRÜ/SÜRESİ: LİSANSÜSTÜ DİPLOMA, 04/10/2010 01/10/2011
ÇALIŞMA RAPORU KONU: TURİZM YÖNETİMİ PROGRAM: TURİZM YÖNETİMİ VE PLANLAMA TÜRÜ/SÜRESİ: LİSANSÜSTÜ DİPLOMA, 04/10/2010 01/10/2011 HAZIRLAYAN: MURAT KOÇAK Müfettiş KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI Teftiş Kurulu
DetaylıAraştırma Metodları ve İletişim Becerileri (MMR 501) Ders Detayları
Araştırma Metodları ve İletişim Becerileri (MMR 501) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Araştırma Metodları ve İletişim Becerileri MMR 501 Her
DetaylıÖrgütsel Yenilik Süreci
Örgütsel Yenilik Süreci TEKNOLOJİ VE İNOVASYON YÖNETİMİ -Hafta 5 Örgütsel Yenilikçilik Süreci-Planlaması Dr. Hakan ÇERÇİOĞLU 1 2 1 Örgütsel Yeniliğin Özellikleri Örgütsel bağlamda yenilik, örgütü ve üyelerini
DetaylıİNSANA DEĞERDE LİDERLİK BAŞVURU DOKÜMANI HAZIRLAMA KILAVUZU BÜYÜK ÖLÇEKLİ İŞLETMELER
İNSANA DEĞERDE LİDERLİK BAŞVURU DOKÜMANI HAZIRLAMA KILAVUZU BÜYÜK ÖLÇEKLİ İŞLETMELER 2019 PERYÖN İNSANA DEĞER ÖDÜLLERİ 2019 BAŞVURU SÜRECİ GENEL ÇERÇEVE 2019 yılında iki ana kategoride ödül verilecektir.
DetaylıGalip KOKULU - Genel Sekreter Yardımcısı
Galip KOKULU - Genel Sekreter Yardımcısı Yasal Dayanak EBSO, tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşudur. Oda nın yasal dayanağını; 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
DetaylıDanışmanlık ve Dışgöz Hizmetleri
Danışmanlık ve Dışgöz Hizmetleri ZEYNEP ATASOY KİMDİR? Zeynep Atasoy 1970 İzmir doğumlu Zeynep Atasoy, profesyonel hayatına 1992 yılında Unilever Algida firmasında başladı. Satış Temsilcisi, Özel Satış
Detaylı2001 2013 Döneminde Türk Bankacılık Sektörü
2001 2013 Döneminde Türk Bankacılık Sektörü Prof. Dr. Sudi Apak Beykent Üniversitesi İçerik 2 Slayt 1 - Türk Bankalarında kurum riski bulunmaktadır. 140,00% Türk Bankacılık Sektörünün Aktif Büyüklüğü /
DetaylıULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI KONTROL ORTAMI STANDARTLARI
Standart Kod No 1 Kamu İç Kontrol Standardı ve Şartı ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI KONTROL ORTAMI STANDARTLARI Mevcut Durum Sorumlu Birim Eylem Kod No Öngörülen Eylem veya
DetaylıAkademi. Denetim Kalite Kontrol. Danışmanlık
Akademi GO Denetim Kalite Kontrol Danışmanlık G-SEC Akademi, uzman eğitim kadrosu ile, sınıf eğitimleri gerçekleştirmekte ve bunları, düzenlediği işbaşı ve saha eğitimleri ile desteklemektedir. Güvenlik
Detaylıİçindekiler. Hakkımızda Misyon Vizyon TKYD Üyelik Ayrıcalıkları Faaliyetler
w İçindekiler Hakkımızda Misyon Vizyon TKYD Üyelik Ayrıcalıkları Faaliyetler Çalışma Grupları Eğitim Programları İhtisas Programları Anadolu Seminerleri Kurumsal Yönetim Kütüphanesi Yayınlar Zirve ve Paneller
DetaylıFİNANSAL RİSK YÖNETİMİ
FİNANSAL RİSK YÖNETİMİ 21. yy risk yönetimi yüzyılıdır. Ulrich Beck Ateşan Aybars (CTA) Neden Risk Yönetimi Başarılı bir şirket aynı zamanda risklerini de iyi yönetebilen bir şirkettir. Bu kapsamda; Firmanızın
DetaylıTÜRK TELEKOM'DA İÇ DENETİM
TÜRK TELEKOM'DA İÇ DENETİM Dr. Nazif BURCA Türk Telekom İç Denetim Başkanı XIII. Türkiye İç Denetim Kongresi 6 Kasım 2009, İstanbul 1 Gündem TT Grubu İç Denetime Geçiş Organizasyon Yapısı ve Görevler Personel
DetaylıMTMD STRATEJİK HEDEFLER VE EYLEMLER 2014 MAYIS.2014 İZMİR
MTMD STRATEJİK HEDEFLER VE EYLEMLER MAYIS. STRATEJİK HEDEFLER ÇALIŞTAYI NEDEN BURDAYIZ? AMACIMIZ, DERNEĞİN AMAÇLARINA ULAŞMASI İÇİN UZUN VADELİ, ORGANİZE, PLANLI VE ORTAK DAVRANIŞLARLA SİSTEMATİK BİR GÜÇ
DetaylıBankacılık Programı na katıl.
. Üniversite veya yüksek okuldan 2013 yılında mezun olduysan, Bankacılık sektörünü kendine uygun görüyorsan, Kurumsal hayatın gereklerini yerine getirmeye hazırsan, bankademi Bankacılık Programı na katıl.
DetaylıŞirketlerde Liderlik Araştırması Rapor Sunumu 12 Şubat 2015 İnsan Kaynakları Zirvesi. GfK 2015 Şirketlerde Liderlik Araştırması Şubat 2015 1
Şirketlerde Liderlik Araştırması Rapor Sunumu 12 Şubat 2015 İnsan Kaynakları Zirvesi GfK 2015 Şirketlerde Liderlik Araştırması Şubat 2015 1 İnsan Kaynakları nın ajandasında neler var? Hiyerarşik yapıdan
DetaylıYÖNETİCİ ÖZETİ. Besfin İletişim
YÖNETİCİ ÖZETİ 2012 yılında En Yüksek ARGE Harcaması yapan uluslararası firmaların sektörlerine bakıldığında en yüksek 10 sektör toplam ARGE harcamalarının %84 ünü karşılamaktadır. Türkiye de yapılan ARGE
DetaylıSUNGURLU TİCARET BORSASI 2015 YILI İŞ PLANI
SUNGURLU TİCARET BORSASI 2015 YILI İŞ PLANI SUNGURLU TİCARET BORSASI 2015 YILI İŞ PLANI Oranı Planlanan Maliyet STRATEJİK ALAN 1. HİZMET KALİTESİNİ YÜKSELTME Stratejik Amaç 1.1. Temel Üye Hizmetlerinin
DetaylıKurumsal Eğitimlerimiz
2017 Kurumsal Eğitimlerimiz İçindekiler YÖNETİCİLİK ve YÖNETİM BECERİLERİ EĞİTİMLERİ... 11 Yöneticilik ve Liderlik Eğitimi... 11 Finansçı Olmayanlar için Finans Yönetimi Eğitimi... 12 Yönetimde Temel Yaklaşımlar
DetaylıVizyon ve Misyon Testi Cengiz Pak, cengiz@cengizpak.com.tr
Vizyon ve Misyon Testi Cengiz Pak, cengiz@cengizpak.com.tr cengizpak.com.tr Avcının Silahı Kullanılabilir Bilgi Misyon ve Vizyonunuz şirketinizin Stratejik Planlama piramidinin en üstünde yer alır. Misyon
DetaylıÜye Memnuniyet ve Beklenti Anketi Sonuçları Eylem Planı SAKARYA TİCARET BORSASI. Hazırlayan: Dr. Yüksel VARDAR
Üye Memnuniyet ve Beklenti Anketi Sonuçları Eylem Planı SAKARYA TİCARET BORSASI Hazırlayan: Dr. Yüksel VARDAR SAKARYA TİCARET BORSASI ÜYE BEKLENTİ VE MEMNUNİYET ANKETİ SONUÇLARI VE EYLEM PLANI BORSANIN
DetaylıFAALİYET RAPORU HAZIRLAMA REHBERİ
FAALİYET RAPORU HAZIRLAMA REHBERİ Doğru mesajları farklı gruplara iletebilen en önemli kurumsal iletişim aracı Adres Nispetiye Cad. Levent İşhanı No: 6/2 34330 Levent - İstanbul www.tuyid.org Tel (212)
DetaylıTEB PORTFÖY HİSSE SENEDİ FONU (HİSSE SENEDİ YOĞUN FON)
A. TANITICI BİLGİLER Fon Toplam Değeri Birim Pay Değeri (TRL) Yatırımcı Sayısı Tedavül Oranı (%) Paylar - Bankacılık PORTFÖYE BAKIŞ Halka Arz Tarihi : 07/03/2000 30/06/2018 tarihi itibarıyla - Demir, Çelik
DetaylıBÖLÜM 5 DENEYSEL TASARIMLAR
BÖLÜM 5 DENEYSEL TASARIMLAR Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça
DetaylıAEGON EMEKLİLİK ve HAYAT A.Ş. Kamuyu Aydınlatma Politikası
AEGON EMEKLİLİK ve HAYAT A.Ş. 1- Amaç Bu politikanın amacı, Hazine Müsteşarlığı nın 27/04/2011 tarihli ve 2011/8 sayılı Sigorta Şirketleri ile Emeklilik Şirketlerinde Kurumsal Yönetim İlkelerine İlişkin
Detaylı11/10/14. Yeni ürün geliştirme stratejisi Yeni ürün geliştirme süreci Yeni ürün geliştirme yönetimi Ürün yaşam döngüsü stratejileri
Yeni ürün geliştirme stratejisi Yeni ürün geliştirme süreci Yeni ürün geliştirme yönetimi Ürün yaşam döngüsü stratejileri Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi
DetaylıTEB PORTFÖY HİSSE SENEDİ FONU (HİSSE SENEDİ YOĞUN FON)
TEB PORTFÖY HİSSE SENEDİ FONU (HİSSE SENEDİ YOĞUN FON) VE YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR A. TANITICI BİLGİLER PORTFÖYE BAKIŞ Halka Arz Tarihi : 07/03/2000 YATIRIM
DetaylıENTEGRE RAPORLAMA TÜRKİYE AĞI «ERTA» Tanıtım Sunumu
ENTEGRE RAPORLAMA TÜRKİYE AĞI «ERTA» Tanıtım Sunumu NEDEN ENTEGRE RAPORLAMA? Mali perspektif ve sabit kıymetler odaklı Mevcut raporlama yaklaşımı Sürdürülebilirlik performansının finansal sonuçları açıklanmıyor
DetaylıİNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ
İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Prof. Dr. Alptekin SÖKMEN İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ BÖLÜM 1. STRATEJİK İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ BÖLÜM 2. İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLER BÖLÜM 3. İŞ ANALİZİ VE
DetaylıRESPECT İtibar Eğilimleri Araştırma Sunumu
RESPECT 2017 İtibar Eğilimleri Araştırma Sunumu RESPECT itibar eğilimleri araştırması ZENNA Kurumsal Marka Yönetimi Araştırmaları ve Danışmanlığı tarafından RepMan İtibar Araştırmaları Merkezi adına gerçekleştirilmiştir.
DetaylıVİRTUS Serbest Yatırım Fonu. Finans Yatırım Bosphorus Capital A Tipi Risk Yönetimi Hisse Senedi Fonu
VİRTUS Serbest Yatırım Fonu Finans Yatırım Bosphorus Capital A Tipi Risk Yönetimi Hisse Senedi Fonu Bosphorus Capital Bosphorus Capital Portföy Yönetimi A.Ş. Türk finans piyasalarında aktif varlık yönetimine
DetaylıÇÖZÜM. Zorunluluğu. Yahya Arıkan *
Entelektüel Sermaye ve Kurumsallaşma Zorunluluğu İSMMMO AB Fonları Komite sinin Entelektüel Sermayenin Geliştirilmesi Platformu Projesi devrede. Meslektaşlarımız için geliştirilen Entelektüel Sermaye Değerleme
DetaylıDERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS MALİ TABLOLAR ANALİZİ MAN 319 5 3 + 0 3 5. Program Öğrenim Çıktıları 4,6 1,2,5 2,20 7,8
DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS MALİ TABLOLAR ANALİZİ MAN 39 5 3 + 0 3 5 Ön Koşul Dersleri Muhasebeye Giriş I+II, Maliyet Muhasebesi Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Dersin
Detaylı