ALETL ANAL Z LABORATUVARI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ALETL ANAL Z LABORATUVARI"

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2092 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1123 ALETL ANAL Z LABORATUVARI Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Sibel EM R D LTEM Z (Ünite 1, 6, 10) Yrd.Doç.Dr. Yasemin SÜZEN (Ünite 2) Yrd.Doç.Dr. Filiz YILMAZ (Ünite 3) Arfl.Gör.Dr. Emel ERM fi (Ünite 4) Yrd.Doç.Dr. Hüseyin BERBER (Ünite 5) Yrd.Doç.Dr. Ayça ÖZCAN (Ünite 7, 12) Yrd.Doç.Dr. Yasemin Ç MEN (Ünite 8) Yrd.Doç.Dr. Mutlu fiah N (Ünite 9) Arfl.Gör.Dr. Ali ÖZCAN (Ünite 11) Editör Yrd.Doç.Dr. Sibel EM R D LTEM Z ANADOLU ÜN VERS TES

2 Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2010 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Prof.Dr. Levend K l ç Genel Koordinatör Yard mc s Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Ö retim Tasar mc lar Yrd.Doç.Dr. Hasan Çal flkan Uzm. Orkun fien Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ö r.gör. Nilgün Salur Ölçme De erlendirme Sorumlusu Ayhan Tufan Grafiker Engin Binbafl Nihal Sürücü Kitap Koordinasyon Birimi Yrd.Doç.Dr. Feyyaz Bodur Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi Aletli Analiz Laboratuvar ISBN ???. Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde... adet bas lm flt r. ESK fieh R,

3 çindekiler iii çindekiler Önsöz... xi Ultraviyole-Görünür Bölge Spektroskopisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar... 2 G R fi... 3 UV-GÖRÜNÜR BÖLGE SPEKTROSKOP S... 3 ABSORPLAYICI TÜRLER... 5 ABSORPS YON SPEKTROSKOP S LE LG L TER MLER... 7 Lambert-Beer Yasas... 7 Geçirgenlik (T)... 8 Absorbans (A)... 8 Absorptivite (a)... 8 UV-GÖRÜNÜR BÖLGE SPEKTROFOTOMETRELER... 8 SPEKTROFOTOMETR K T TRASYON TEK B LEfiENL NUMUNE ANAL Z (Cr TAY N ) Deneyde Kullan lacak Kimyasal Maddeler ve Malzemeler MOLAR SO URUCULU A ÇÖZÜCÜ ETK S Deneyde Kullan lacak Kimyasal Maddeler ve Malzemeler BAKIR(II) N N EDTA LE SPEKTROFOTOMETR K T TRASYONU Deneyde Kullan lacak Kimyasal Maddeler ve Malzemeler Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar K rm z Ötesi Spektroskopisinin Uygulamalar...18 G R fi KIRMIZI ÖTES SPEKTROSKOP S LE LG L TEMEL B LG LER SEÇ M KURALLARI MOLEKÜLER T TREfi MLER KIRMIZI ÖTES SPEKTRUMLARINI ETK LEYEN ETKENLER Yap sal Etkenler ndüktif ve Mezomerik Etki Hidrojen Ba Titreflimlerin Eflleflmesi Halka Büyüklü ü Alan Etkileri KIRMIZI ÖTES SPEKTROMETRES VE B LEfiENLER Dispersif Spektrometreler Fourier Dönüflümlü K rm z Ötesi (FTIR) Spektrometreleri KIRMIZI ÖTES SPEKTRUMU ALMA TEKN VE NUMUNEN N 1. ÜN TE 2. ÜN TE

4 iv çindekiler ANAL ZE HAZIRLANMASI Kat Numuneler S v Numuneler Çözeltiler Gaz Numuneler KIRMIZI ÖTES SPEKTRUMLARINDA ANAL Z Kalitatif Analiz Kantitatif Analiz KIRMIZI ÖTES SPEKTROSKOP S UYGULAMALARI Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar ÜN TE 4. ÜN TE Nükleer Manyetik Rezonans Spektroskopisi G R fi NÜKLEER MANYET K REZONANSA GENEL BAKIfi NÜKLEER MANYET K REZONANS SPEKTROMETRELER Spektrometrelerin Bölümleri NMR SPEKTROSKOP S NDE NUMUNE HAZIRLAMA NMR Çözücüleri Örnek Tüpü Örne in Cihaza Yerlefltirilmesi SPEKTRUM B LG LER N N DE ERLEND R LMES DENEYSEL BÖLÜM Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Organik Bilefliklerde Element Analizi G R fi ORGAN K B LEfi KLERDE ELEMENT ANAL Z N N AMACI VE ÖNEM KARBON, H DROJEN, AZOT, OKS JEN VE KÜKÜRT ELEMENTLER N N TAY N Karbon ve Hidrojen Tayini Azot Tayini Dumas Yöntemi ile Azot Tayini Kjeldahl Yöntemi ile Azot Tayini Otomatik Kjeldahl Azot Tayin Cihaz Kjeldahl Yönteminin Uygulamalar Oksijen Tayini Kükürt Tayini... 82

5 çindekiler v OTOMAT K ELEMENT (CHNS/O) ANAL Z C HAZI Ölçüm Prensibi ve Avantajlar CHNS/O Element Analiz Cihaz Vario EL III Kullan m Prensipleri ORGAN K B LEfi KLERDE ELEMENT ANAL Z UYGULAMALARI Elementar VARIO EL III Element Analiz Cihaz Kullan larak Organik Bir Numunedeki C, H, N, ve S Elementlerinin Tayini Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Floresans Spektroskobisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar G R fi Floresans ve Fosforesans Deriflimin Floresans fiiddetine Etkisi Floresans Etkileyen Etmenler FLORESANS ÖLÇÜM C HAZLARI Ifl n Kayna Dedektörler Örnek Hücreleri Cihaz n Ayarlanmas FOTOLÜM NESANSIN ANAL T K UYGULAMALARI Gazlar n Analizi norganik Bilefliklerin Analizi Organik Bilefliklerin Analizi DENEYSEL KISIM Aluminyum Tayini Deneyde Kullan lacak Kimyasal Maddeler ve Malzemeler Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Atomik Absorbsiyon Spektroskopisi ve Nicel Analiz G R fi ATOM K ABSORPS YON SPEKTROSKOP S ATOM K ABSORPS YON SPEKTROSKOP TÜRLER ATOM K ABSORPS YON SPEKTROMETRELER Ifl k Kayna Atomlaflt r c i. Alevli tip AAS ii. Elektrotermal AAS ÜN TE 6. ÜN TE

6 vi çindekiler iii. Hidrür Oluflum Tekni i Monokromatör Dedektör ATOM K ABSORPS YON SPEKTROSKOP S NDE G R fi MLER Kimyasal Giriflim Fiziksel Giriflim yonlaflma Giriflimi Zemin Giriflimi Spektral Giriflim ATOM K ABSORPS YON SPEKTROSKOP S NDE KULLANILAN YÖNTEMLER Kalibrasyon E risi Ölçümü Standart lave Yöntemi NUMUNE HAZIRLAMA VE ÇÖZME TEKN KLER Paket Sütte Potasyum Tayini Deneyin Yap l fl Kozmetik Malzemelerinde Kurflun Tayini Deneyin Yap l fl Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar ÜN TE S v Kromatografisi ve Uygulamalar G R fi SIVI KROMATOGRAF S N N TEMEL PRENS PLER Da lma Kromatografisi (S v -S v Kromatografi) Adsorpsiyon Kromatografisi (S v -Kat Kromatografi) yon-de iflim Kromatografisi Jel Kromatografisi SIVI KROMATOGRAF S STEMLER Yüksek Performans S v Kromatografisi (HPLC) Çözücü Sistemi Pompalar Kolonlar Dedektörler H zl Protein S v Kromatografisi (FPLC) Nano LC SIVI KROMATOGRAF DE YÖNTEM GEL fit RME HPLC UYGULAMALARI Baz çeceklerde Kafein Tayini Yiyeceklerde Koruyucu Madde Tayini drarda Ürik Asit Tayini HPLC ANAL ZLER N N DE ERLEND R LMES

7 çindekiler vii Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Gaz Kromatografisi (GC) ve Gaz Kromatografisi-Kütle Spektrometresi (GC-MS) Uygulamalar G R fi GAZ KROMATOGRAF S Gaz Kromatografisi Cihaz Tafl y c Gaz Enjeksiyon Ünitesi Kolon Dedektör S cakl k Kontrolü Gaz Kromatografisinin Uygulamalar Kalitatif Analiz Kantitatif Analiz KÜTLE SPEKTROMETR S Gaz Kromatografisi-Kütle Spektrometresi (GC-MS) Numune Girifl Sistemi yonlaflt rma Kütle Ay r c GAZ KROMATOGRAF S (GC) VE GAZ KROMATOGRAF S -KÜTLE SPEKTROMETRES (GC-MS) UYGULAMALARI Gaz Kromatografisi Uygulamalar Bir Kar fl mdaki Bileflen Say s n n Belirlenmesi Metot Oluflturma Kar fl m n Kalitatif Analizi Kar fl m n Kantitatif Analizi Gaz Kromatografisi-Kütle Spektrometresi Uygulamas Bir Kar fl mdaki Bileflenlerin Belirlenmesi Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar yon Kromatografisi G R fi YON KROMATOGRAF S YON KROMATOGRAF S C HAZI YON DE fi M ÜN TE 9. ÜN TE

8 viii çindekiler SAB T FAZ TÜRLER Kolon Malzemeleri Silika-Bazl Malzemeler Sentetik Organik Polimerler Hidröz Oksit Sabit Faz n Özellikleri yon kapasitesi fiiflme (Swelling) Seçicilik HAREKETL FAZ TÜRLER Non-Suppressed yon De iflim Kromatografisi çin Hareketli Fazlar Anyonlar çin Eluentler Katyonlar çin Eluentler Suppressed yon Kromatografisi çin Hareketli Fazlar Hareketli Faz n Özellikleri Dedeksiyon Moduyla Uygunluk (Suppressed veya Nonsuppressed) Yar flan yonun Yap s Hareketli Faz n ph s Hareketli Faz n Tampon Kapasitesi yonik Örnek Bileflenlerinin Kompleks Oluflturma Yetenekleri Organik Modifiye Ediciler YON SEÇ C L SUPPRESSOR YON KROMATOGRAF S DEDEKTÖRLER letkenlik Dedektörleri Suppressed letkenlik Non-Suppressed letkenlik UV-Görünür Bölge Dedektörleri Do rudan Spektrofotometrik Ölçüm Post-Kolon Türevlendirmesi Tekli-Potansiyel Amperometrik Dedektörler Puls Amperometrik Dedektörler Optik Dedektörler Potansiyometrik Dedektörler Floresans Dedektörleri K r lma ndisi Dedektörleri Alevli Atomik Absorpsiyon Ve Atomik Emisyon Dedektörleri ndüklenmifl Eflleflmifl Plazma (ICP) Dedektörü SU NUMUNELER NDE KLOR (CI ) VE N TRAT (NO - 3 ) ANAL Z Deneyde Kullan lacak Kimyasal Maddeler ve Malzemeler Cihaz ve Özellikleri Deneyin Yap l fl Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar

9 çindekiler ix S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Termogravimetrik Yöntemler G R fi TERMAL ANAL Z TEKN KLER N N SINIFLANDIRILMASI TERMOGRAV METR K ANAL Z (TGA) D FERANS YEL TERMAL ANAL Z (DTA) TERMOMEKAN K ANAL Z (TMA) TERMOELEKTR K ANAL Z (TEA) TERMOOPT K ANAL Z (TOA) CaC2O4 H2O Bilefli inin Termogravimetrik Analizi Deneyde Kullan lacak Kimyasal Maddeler ve Malzemeler Deneyin Yap l fl : Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Polarografik ve voltametrik Yöntemler G R fi POLAROGRAF VE VOLTAMETR N N TEMEL PRENS PLER POLAROGRAF VE VOLTAMETR ANAL Z S STEMLER Elektrotlar Çal flma Elektrodu Referans Elektrot Karfl t Elektrot Elektrokimyasal Ölçüm Çözeltisi Elektrokimyasal Çal flma Aral POLAROGRAF K VE VOLTAMETR K YÖNTEMLER Do rusal Taramal Voltametri Dönüflümlü Voltametri Puls Yöntemleri S y rma Yöntemleri POLAROGRAF VE VOLTAMETR UYGULAMALARI Baz laçlarda Parasetamol Etken Maddesinin Voltametrik Tayini Baz Metal yonlar n n Polarografik Yöntemlerle Nitel ve Nicel Analizlerinin Gerçeklefltirilmesi Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar ÜN TE 11. ÜN TE

10 x çindekiler 12. ÜN TE Polarimetri ve Refraktometri Uygulamalar G R fi REFRAKTOMETR REFRAKTOMETRE C HAZI Abbe Refraktometresi REFRAKTOMETRE UYGULAMALARI Nitel Analiz Sütün Safl n n Belirlenmesi Nicel Analiz Asetik Asit Çözeltisinin % Bilefliminin Belirlenmesi POLAR METR Optikçe Aktiflik ve Steroizomerizm POLAR METRE C HAZI POLAR METR UYGULAMALARI Sakkarozun Bozunma H z n n Tayini Deriflimin Çevirme Aç s na Etkisi Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Sözlük

11 Önsöz xi Önsöz Aletli Analiz Laboratuvar Kitab, ö rencilerimizin Aletli Analiz dersinde ö rendikleri temel prensipleri, uygulamalar yla birlikte daha iyi bir flekilde kavramalar için haz rlanm flt r. Kitab n 1-6. ünitelerinde spektroskopik yöntemler ve uygulamalar yer al rken, ünitelerde kromatografi, termal analiz ve elektrokimya uygulamalar verilmifltir. Bu ders ile edinilen bilgi ve beceriler ö rencilerimizin e itim, endüstri, sa l k ve çevre gibi pek çok alanda karfl laflacaklar cihazlar n ilkelerini anlama ve analitik problemlerin çözümüne yönelik uygulamalar konular nda faydal olacakt r. Aletli Analiz Laboratuvar Kitab her biri konular nda uzman, son derece genifl bir Akademik kadro ile oluflturulmufltur. Ünitelerde sadece uygulamaya yönelik bilgilerin verilmesi yerine, bir uygulama için gerekli kuramsal bilgiler de mümkün oldu unca verilmeye çal fl lm flt r. Bu nedenle Aletli Analiz Laboratuvar Kitab yaln zca bir deney kitab olmaktan ç km fl, ö rencinin ihtiyaç duydu u anda faydalanabilece i bir kaynak kitap olmufltur. Kitapla paralel olarak haz rlanan ancak çok daha fazla görsel ö eyi bir arada bulunduran e-derslerin de ö rencilere son derece faydal olaca n düflünmekteyiz. Kitapta yer alan Ünitelerin bafllar nda s ralanan Amaçlar m z ile ö rencilerin kazanmas gereken bilgi ve beceriler özetlenmifltir. Üniteler az önce de ifade edildi i gibi uygulamaya yönelik özet kuramsal bilgiler ve konuyla ilgili deneylerden oluflmufltur. Ünite içerisindeki S ra Sizde çal flmalar ile ö rencinin konulara hakimiyeti sorgulanmaktad r. Dikkat sütunlar ile özellikle deneylerde dikkat edilmesi gerekli noktalar belirtilmifltir. Üniteler içinde yan sütunlarda, ifllenen konu aç s ndan önemli kavramlar vurgulanm flt r. Kendimizi S nayal m bölümünde ise ö rencilerin kendilerini de erlendirmelerine yönelik sorular yer alm flt r. Kitab n sonunda yer alan Sözlük ile önemli kavramlar topluca verilmifltir. Kitab n yaz larak bas ma haz rlanmas Editör, Yazarlar, Ö retim Tasar mc lar ve Grafik Tasar mc lar ndan oluflan genifl bir ekiple gerçeklefltirilmifltir. Bu çal flman n tamamlanmas için her türlü imkan seferber eden Anadolu Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Davut Ayd n a, Üniteleri zaman nda yetifltirebilmek için canla baflla çal flan tüm Yazar hocalar ma ve meslektafllar ma, Genel Koordinatör Prof. Dr. Levend K l ç a, Ö retim Tasar mc lar Yrd. Doç. Dr. Hasan Çal flkan ve özellikle Orkun fien e, Grafik Tasar m ekibine ve eme i geçen tüm Anadolu Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü elemanlar na teflekkür eder, ö rencilerimize baflar lar dilerim. Temmuz 2010 Editör Yrd.Doç. Dr. Sibel EM R D LTEM Z

12 1ALETL ANAL Z LABORATUVARI Amaçlar m z Anahtar Kavramlar Absorpsiyon Kromofor Oksokrom Lambert-Beer Yasas Geçirgenlik Absorptivite Spektrofotometre çerik Haritas Aletli Analiz Laboratuvar Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; UV-Görünür Bölge Spektroskopisinin nas l ve ne amaçla kullan ld n de- erlendirebilecek, Bir molekülün UV-Görünür Bölge Spektroskopisi ile analiz edilebilmesi için sahip olmas gereken absorplay c türleri ve bu türlerin gerçeklefltirdi i elektronik geçiflleri tan mlayabilecek, UV-Görünür Bölge Spektroskopisi ile ilgili terimleri yorumlayabilecek, UV-Görünür Bölge Spektrofotometresinin bileflenlerini tan mlayabilecek, Spektrofotometrik titrasyon ifllemini ve elde edilen verilerin yorumlanmas n gerçeklefltirebilecek, Tek bileflenli bir numunenin UV-Görünür Bölge Spektroskopisi ile analizi, molar so uruculu a çözücü etkisi ve bak r(ii) nin EDTA ile spektrofotometrik titrasyonu deneylerini gerçeklefltirebilecek bilgi ve beceriler kazanabileceksiniz. Ultraviyole- Görünür Bölge Spektroskopisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar G R fi UV-GÖRÜNÜR BÖLGE SPEKTROSKOP S ABSORPLAYICI TÜRLER ABSORPS YON SPEKTROSKOP S LE LG L TER MLER UV-GÖRÜNÜR BÖLGE SPEKTROFOTOMETRELER SPEKTROFOTOMETR K T TRASYON TEK B LEfiENL NUMUNE ANAL Z (Cr TAY N ) MOLAR SO URUCULU A ÇÖZÜCÜ ETK S BAKIR(II) N N EDTA LE SPEKTROFOTOMETR K T TRASYONU

13 Ultraviyole-Görünür Bölge Spektroskopisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar G R fi Bir fl n demeti kat, s v veya gaz tabakas ndan geçerse belirli frekanstaki fl nlar n fliddeti seçimli olarak azal r. Bu olaya absorbsiyon denir. Absorbsiyonda elektromanyetik enerji maddenin atomlar na veya moleküllerine aktar l r. Elektromanyetik spektrumun ultraviyole (UV) ve görünür bölge fl nlar n n, moleküller taraf ndan absorbsiyonuna dayanan metoda, moleküler absorbsiyon veya spektrofotometrik analiz metodu denir. Absorpsiyon: Kimyasal bir türün, elektromagnetik fl man n baz frekanslar n n fliddetini seçimli olarak azaltmas sürecidir. fiekil 1.1 Elektromagnetik spektrum UV-GÖRÜNÜR BÖLGE SPEKTROSKOP S UV-Görünür bölge fl nlar n n bir molekül veya çok atomlu iyonlar taraf ndan absorbsiyonu ile molekülün ba elektronlar veya de erlik elektronlar temel düzeyden daha yüksek enerji düzeyli bir orbitale geçer ve uyar lm fl molekül (M*) oluflur. M +hv M*

14 4 Aletli Analiz Laboratuvar Uyar lm fl molekül s gibi k sa bir sürede tekrar temel hale döner ve bu duruma durulma ad verilir. Temel duruma dönüfl fl mas z yolla (çarp flma vb.) veya fl mal yolla (floresans veya fosforesans) olabilir. Durulmaya u rayan tür, çevresinde hafif bir s cakl k art fl na neden olur. M* M + s Bir molekülün elektronlar n n yüksek enerjili düzeylere uyar lmas nda absorplanan veya uyar lm fl molekülün temel düzeye dönüflü s ras nda yay lan fl ma enerjileri, elektromagnetik spektrumun ultraviyole veya görünür bölgesi s n rlar içindedir. Moleküler spektrum, elektronik düzeyler aras ndaki geçifllere ek olarak dönme ve titreflim düzeylerinde de geçiflleri içerir. Çünkü elektronik düzeyler aras nda titreflim, titreflim düzeyleri aras nda da dönme düzeyleri bulunur. Bunun sonucunda fiekil 1.2 de görüldü ü gibi bir elektron E 0 elektronik düzeyinden E 1 elektronik düzeyine geçti inde titreflim düzeyleri ve dönme düzeylerinde geçifller olur. Bir molekülün toplam enerjisi, E, afla da verildi i gibi ifade edilir. E = E elektronik + E titreflim + E dönme fiekil 1.2 Burada E elektronik molekülün d fl orbitallerindeki elektronlara iliflkin enerji, E titreflim atomlar aras titreflimlere iliflkin enerji ve E dönme molekülün a rl k merkezi etraf nda dönmesine iliflkin enerjidir. Bu nedenle moleküllerin spektrumlar, çok say da yak n dalga boylu, fakat ayr ayr çizgilerden oluflan bir bant spektrumu olarak gözlenir ve atom spektrumlar na oranla daha karmafl kt r. Bir molekülün absorpsiyon, fl mas z durulma ve floresans geçifllerine ait enerji diyagram UV-Görünür alanda absorpsiyon, genellikle ba elektronlar n n uyar lmas ndan kaynaklan r. Bu nedenle, absorpsiyon piklerinin dalga boylar, incelenen molekülün ba lar hakk nda bilgi verir ve bir moleküldeki fonksiyonel gruplar tan mak için kullan l r. 1 UV-Görünür SIRA bölge S ZDE fl nlar n n absorpsiyonu sonucu meydana gelen geçiflleri yorumlay n z.

15 1. Ünite - Ultraviyole-Görünür Bölge Spektroskopisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar 5 ABSORPLAYICI TÜRLER UV-Görünür bölge fl nlar hem organik hem de anorganik moleküller taraf ndan absorblanabilir. Anorganik moleküllerde metalin d ve f elektronlar n n uyar lmas söz konusu iken organik moleküllerde moleküler orbitaller aras geçifl söz konusudur. Moleküler orbital ba teorisine göre bir molekülde σ, π ba orbitalleri, σ*, π* antiba orbitalleri ve n ile gösterilen ba lanmaya kat lmayan serbest elektronlar n yerleflti i orbitalleri vard r. ki atomik orbital birleflti inde, ya düflük enerjili bir ba molekül orbitali veya yüksek enerjili bir antiba molekül orbitali oluflur. Molekülün de erlik elektronlar temel durumda bu orbitallerden herhangi birinde bulunabilir ve fl n absorplayarak daha üst enerjili orbitale geçebilir. fiekil 1.3 de hidrojen siyanür molekülünde σ, π ve n orbitallerinde bulunan elektronlar gösterilmifltir. fiekil 1.3 Hidrojen siyanür molekülünün orbitalleri Kararl halde bir molekülün elektronlar, ba orbitallerini iflgal eder. Ba yapmayan bir elektronun enerji seviyesi, ba ve antiba orbitallerinin enerji düzeyleri aras nda yer al r. fiekil 1.4 de moleküler orbitallerin enerji farkl l klar gösterilmifltir ve görüldü ü gibi dört tür elektronik geçifl olas d r. Bir molekülde sadece tek ba lar varsa, tek ba daima σ ba d r ve o molekül için σ σ* geçifli olabilir. Çift ve üçlü ba larda ise biri σ di erleri daima π ba d r. Oksijen, kükürt ve azot gibi baz atomlar içeren moleküllerde σ ve π orbitallerine ilaveten n orbitali de vard r. σ, π, n, π*, σ* orbitallerini içeren bir molekülde teorik olarak σ σ*, π π*, n σ*, n π*, σ π*, π σ* geçiflleri olabilir. Bu geçifllerden ilk dördü daha önemlidir. Son ikisi çok zay f geçifllerdir. fiekil 1.4 Elektronik moleküler enerji seviyeleri

16 6 Aletli Analiz Laboratuvar Kromofor: Belli bir dalga boyu aral ndaki fl n absorpsiyonundan sorumlu olan fonksiyonel gruptur. Oksokrom: Ifl n dalga boyunu kayd ran ve absorpsiyon katsay s n artt ran gruptur. UV-Görünür bölge fl nlar n n absorpsiyonu sonucunda bir elektronun temel düzeyden uyar lm fl düzeye ç kmas nda, absorplanan fl man n dalga boyunu atomlar n ba lanma türleri belirler. Yani tekli ba lardan oluflan moleküller ile çiftli ve üçlü ba lardan oluflan moleküllerin absoplad klar fl n n enerjisi farkl l k gösterir. Çünkü fiekil 1.4 de görüldü ü gibi bu ba lanmalara ait elektronlar n geçiflleri için gerekli enerji miktarlar farkl d r. Uyar lm fl ve temel düzeyler aras ndaki enerji fark E ile gösterilirse, E σ σ* > E n σ* E π π* > E n π* d r. Moleküllerde, fl n absorplanmas ndan sorumlu olan fonksiyonel gruplara kromofor denir. Kromofor üzerinde absorpsiyonun dalga boyunu ve fliddetini de ifltiren gruplara ise oksokrom denir. Oksokromlar fl absorplayan kromofor grubunun elektron yo unlu unu de ifltirirler. Örne in benzenin 256 nm dalga boyundaki absorpsiyonu, yap s na sübstitüe hidroksil (-OH) grubunun tak lmas ile (fenol molekülü) 270 nm ye, amin (-NH 2 ) grubunun tak lmas ile de (anilin molekülü) 280 nm ye kayar. Bir molekülün absorpsiyon band n n daha uzun dalga boylar na kaymas na k rm z ya kayma (batokromik etki), daha k sa dalga boylar na kaymas na maviye kayma (hipsokromik etki), absorpsiyon band n n fliddetinin azalmas na hipokromik etki ve artmas na ise hiperkromik etki ad verilir. fiekil 1.5 Absorpsiyon band ndaki kaymalar n ve fliddetindeki de iflimlerin gösterimi Molekül orbitallerinin enerjileri, çözücü, sübstitüent ve konjugasyon gibi birçok faktör taraf ndan etkilenir. Örne in bütadien türevlerinde, konjugasyonun dalga boyuna etkisi Çizelge 1.1 de verilmifltir ve görüldü ü gibi konjugasyon say s n n artmas ile dalga boyu k rm z ya kaym flt r.

17 1. Ünite - Ultraviyole-Görünür Bölge Spektroskopisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar 7 Bileflik λ maks (nm) H 2 C = CH - CH = CH H 2 C = CR - CH = CH H 2 C = CR - CR = CH RHC = CH - CH = CHR 227 Çizelge 1.1 Bütadien türevlerinin fl k absorpsiyonuna konjugasyon etkisi S ORU Bir moleküldeki konjugasyon say s artt kça molekülün kararl l artar. D KKAT Afla da fenol ve aniline ait absorpsiyon kaymalar verilmifltir. Bu kaymalar SIRA S ZDE ve nedenlerini yorumlay n z. 2 SIRA S ZDE AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ ABSORPS YON SPEKTROSKOP S LE LG L TER MLER Absorpsiyon spektroskopisi ile ilgili bilinmesi gereken temel kavramlar, Lambert- Beer Yasas, geçisrgenlik, absorbons ve absorptivitedir. Lambert-Beer Yasas I 0 fliddetinde, paralel bir fl n demeti b kal nl nda ve C derifliminde absorplay c bir tabakadan geçerse, gelen fl n n gücü veya fliddeti azal r. Bu yasa, fl man n absorplanan miktar, çözeltinin deriflimine ve izledi i yolun uzunlu una ba l d r fleklinde özetlenebilir ve afla da verilen Eflitlik 1.1 ile gösterilir. log I I 0 ε = b C = A (1.1) fiekil 1.6 Ifl k fliddetinin absorpsiyon ile azalmas

18 8 Aletli Analiz Laboratuvar Ölçülen absorbans ile deriflim aras ndaki iliflkinin geçerli olmas baz koflullara ba l d r ve bu koflullar n sa lanamad durumlarda Lambert-Beer yasas ndan sapmalar gözlenir. Bu sapmalar n en önemli nedenlerinden birisi deriflik çözeltilerle çal fl lmas d r. Absorbans ile deriflim aras ndaki do rusall k, 0,010 M dan daha deriflik çözeltilerde moleküller aras etkileflimler nedeniyle bozulur ve bu Lambert- Beer yasas ndan negatif sapmaya neden olur. Ayn zamanda absorpsiyon yapan türlerin çözelti ortam nda ayr flma, birleflme, polimer oluflumu gibi tepkimeler vermesi ve s cakl k de iflimleri de sapmaya neden olur. Geçirgenlik (T) Geçen fl k fliddetinin gelen fl k fliddetine oran d r. Genellikle yüzde geçirgenlik olarak ifade edilir. T = I I0 bc = 10 ε (1.2) Absorbans (A) Gelen fl k fliddetinin geçen fl k fliddetine oran n n logaritmas d r. Absorbans ile geçirgenlik ters orant l d r. A= -log T = log I 0 I (1.3) Absorptivite (a) Birim deriflimde birim kal nl ktaki numunenin absorbans d r. A α b.c yani A = a.b.c (1.4) Burada a, orant katsay s olup, absorptivite dir. Çözeltinin deriflimi molarite (mol/litre) cinsinden verilmiflse, absorptiviteye molar absorptivite katsay s ad verilir. Bu durumda, A= ε.b.c olur. (1.5) 3 Absorbans de eri 0,345 olan bir çözeltinin geçirgenlik de erini hesaplay n z. UV-GÖRÜNÜR BÖLGE SPEKTROFOTOMETRELER Bir UV-Görünür bölge absorpsiyon spektrofotometresi bafll ca befl k s mdan oluflur. 1. Kararl bir fl k kayna, 2. stenilen dalga boyundaki fl nlar elde etmeye yarayan bir dalga boyu seçici (monokromatör), 3. Numune ve çözücünün yerlefltirildi i absorpsiyon ortam, 4. Ifl n enerjisini sinyale çeviren dedektör, 5. Kaydedici. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ

19 1. Ünite - Ultraviyole-Görünür Bölge Spektroskopisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar 9 fiekil 1.7 Bir spektrofotometrenin temel bileflenleri Spektrofotometrelerde fl k kayna olarak görünür bölgede en yayg n olarak nm gibi genifl bir aral kta fl k yayabilen tungsten lamba, UV bölgede ise nm aral kta fl n yayan döteryum veya düflük bas nçl hidrojen lambalar kullan l r. Bu bölgede kullan lan fl k kayna pencerelerinin kuvars olas gerekir. Ifl k kayna ndan yay lan fl nlar, dalgoboyu seçicide (monokromatör) dalga boylar na ayr larak, istenilen dalga boyundaki fl nlar numune üzerine düflürülür. Bir monokromatörün fl may odaklamak için mercek ve aynalar, istenmeyen fl man n engellenmesi için girifl ve ç k fl aral klar ve kaynaktan gelen polikromatik fl madan istenilen dalgaboylar n seçmek için bir ay rma ortam bulunmal d r. Ay rma ortam olarak prizmalar ve optik a lar kullan l r. Elektromanyetik fl ma, bir prizmadan geçti inde prizman n k r lma indisinin havan n k r lma indisinden farkl olmas nedeni ile k r lmaya u rar. K r lma indisi dalga boyu ile de iflti i için polikromatik fl ma prizma içinden geçti inde k sa dalga boylu fl malar uzun dalga boylu fl - malara göre daha fazla k r lmaya u rar (fiekil 1.8.a). Optik a lar, üzerinde çok say da ve eflit uzakl klarda ince aral klar veya ç k nt lar bulunan aluminyum gibi parlat lm fl yüzeylerdir. 1 cm de yaklafl k aras nda de iflen aral k ile etkileflen fl k, fl man n k r n m ilkesi gere i dalgaboylar na ayr lmaktad r (fiekil 1.8.b). Genel olarak, optik a lar n ay rma gücü prizmalara oranla daha büyüktür ve dalga boyu ile de iflim göstermez. fiekil 1.8 Beyaz fl n prizmada (a) ve optik a da (b) ayr lmas Numuneler fiekil 1.9 da gösterilen kuvars veya plastik hücrelere doldurularak fl n kayna n n yoluna yerlefltirilir. Cam, UV-görünür bölgede absorpsiyon yapt için bu bölgede kullan lamaz. Numuneden absorplanarak geçen fl n dedektöre düflürülerek fl n fliddeti ile orant l sinyaller elde edilir. UV-görünür bölgede dedektör olarak fototüpler veya fotoço alt c tüpler kullan lmaktad r. Oluflan sinyal,

20 10 Aletli Analiz Laboratuvar fiekil 1.9 absorbans veya geçirgenlik olarak göstergeden okunur ve dalga boyuna karfl grafi e geçirilerek spektrum elde edilir. UV-Görünür bölge spektroskopisinde kullan lan hücreler ndikatör: Bir titrasyonda dönüm noktas n n gözlenebilmesini sa layan organik boyar bilefliklerdir. Eflde erlik noktas : Bir titrasyonda eklenen, deriflimi bilinen standart çözelti miktar n n, deriflimi bilinmeyen analit miktar na eflit oldu u ve tepkimenin tamamland deneysel olarak tayin edilemeyen teorik noktad r. SPEKTROFOTOMETR K T TRASYON Spektrofotometri, volumetrik analizde uygun indikatörün bulunmad durumlarda eflde erlik noktas n n bulunmas nda kullan lan bir metoddur. Spektrofotometri ile asit-baz titrasyonlar, indirgenme-yükseltgenme titrasyonlar, çökme ve kompleks oluflumu titrasyonlar incelenebilir. Spektrofotometrik titrasyon için gerekli flart, analit, titrant veya ürünlerden en az birinin çal fl lan dalga boyunda absorpsiyon yapmas d r. Bir titrasyon tepkimesinde, tepkime boyunca girenlerin ve ürünlerin deriflimi sürekli de iflir. Bu de iflme eflde erlik noktas bölgesinde daha h zl d r ve deriflimde ani de ifliklikler olur. Tepkimeye girenlerin veya ürünlerin herhangi biri absorpsiyon yap yorsa, deriflimdeki de iflimler sonucu çözeltinin absorbans nda de ifliklik olacakt r. Bu de ifliklikten yararlan larak eflde erlik noktas bulunabilir. Spektrofotometrik titrasyon e rilerinin elde edilmesi için titrant hacmine karfl çözeltinin absorbans okunur. Titrant hacmine karfl düzeltilmifl absorbans de erleri grafi e geçirilerek spektrofotometrik titrasyon e rileri elde edilir. fiartlar uygun olarak seçilmiflse grafiklerde farkl e imlerde iki do ru elde edilir. Do rular n kesim noktas ndan eflde erlik noktas bulunabilir. Spektrofotometrik titrasyonla saf maddelerin veya kar fl mlar n analizi yap labilir. R + T Ü R: reaktif, T: titrant ve Ü: ürün olamak üzere yukar da verilen bir genel titrasyon tepkimesinde çal fl lan dalga boyunda T absorpsiyon yap yor fakat R ve Ü absorpsiyon yapm yorsa, elde edilecek titrasyon e risi afla da verilen fiekil 1.10(a) da verildi i gibi olur. Bafllang çta ortamda sadece R olup, çözeltinin absorbans sabittir. T ilavesiyle tepkime bafllar, T harcan r, Ü oluflur ve R azal r. Eflde erlik noktas ndan önce ilave edilen T tamamen harcan r, R ve Ü absorpsiyon yapmad ndan absorbansta de ifliklik olmaz. Yani eflde erlik noktas na kadar absorbans sabit kal r. Eflde- erlik noktas ndan sonra ilave edilen T ortamda kal r ve absorpsiyon yapar. T artt kça da absorbans artar. ki do runun kesim noktas ndan eflde erlik noktas

çindekiler Ultraviyole-Görünür Bölge Spektroskopisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar... 2 K rm z Ötesi Spektroskopisinin Uygulamalar...18 1.

çindekiler Ultraviyole-Görünür Bölge Spektroskopisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar... 2 K rm z Ötesi Spektroskopisinin Uygulamalar...18 1. çindekiler iii çindekiler Önsöz... xi Ultraviyole-Görünür Bölge Spektroskopisinin Nitel ve Nicel Uygulamalar... 2 G R fi... 3 UV-GÖRÜNÜR BÖLGE SPEKTROSKOP S... 3 ABSORPLAYICI TÜRLER... 5 ABSORPS YON SPEKTROSKOP

Detaylı

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 :

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : K MYA K MYASAL TEPK MELER VE ESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : ÖRNEK : X ile Y tepkimeye girdi inde yaln z X Y oluflturmaktad r. Tepkimenin bafllang c nda 0, mol X ve 0, mol Y al nm flt r. Bu tepkimede X ve Y ten

Detaylı

... ANADOLU L SES E T M YILI I. DÖNEM 10. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI SINIFI: Ö RENC NO: Ö RENC N N ADI VE SOYADI:

... ANADOLU L SES E T M YILI I. DÖNEM 10. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI SINIFI: Ö RENC NO: Ö RENC N N ADI VE SOYADI: 2009-2010 E T M YILI I. DÖNEM 10. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI A 1. Plastik bir tarak saça sürtüldü ünde tara n elektrikle yüklü hale gelmesinin 3 sonucunu yaz n z. 2. Katot fl nlar nedir? Katot fl

Detaylı

BÖLÜM 7. ENSTRÜMENTAL ANALİZ YÖNTEMLERİ Doç.Dr. Ebru Şenel

BÖLÜM 7. ENSTRÜMENTAL ANALİZ YÖNTEMLERİ Doç.Dr. Ebru Şenel BÖLÜM 7. ENSTRÜMENTAL ANALİZ YÖNTEMLERİ 1. SPEKTROSKOPİ Bir örnekteki atom, molekül veya iyonların bir enerji düzeyinden diğerine geçişleri sırasında absorplanan veya yayılan elektromanyetik ışımanın,

Detaylı

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g)

GAZLAR ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) ÖRNEK 16: ÖRNEK 17: X (g) Y (g) Z (g) Sürtünmesiz piston H (g) He Yukar daki üç özdefl elastik balon ayn koflullarda bulunmaktad r. Balonlar n hacimleri eflit oldu una göre;. Gazlar n özkütleleri. Gazlar

Detaylı

X +5 iyonunda; n = p + 1 eflitli i vard r. ATOM VE PER YOD K CETVEL ÖRNEK 15: ÖRNEK 16:

X +5 iyonunda; n = p + 1 eflitli i vard r. ATOM VE PER YOD K CETVEL ÖRNEK 15: ÖRNEK 16: A ÖRNEK 15: I. X +5 iyonunun proton say s, nötron say s ndan 1 eksiktir II. 14 Y 2 iyonunun elektron say s, X +5 iyonunun elektron say s ndan 6 fazlad r Buna göre X elementinin izotopunun atom ve kütle

Detaylı

BOYAR MADDELERDE AKTİF KARBONUN ADSORPLANMA ÖZELLİĞİNE HİDROJEN PEROKSİTİN ETKİSİ

BOYAR MADDELERDE AKTİF KARBONUN ADSORPLANMA ÖZELLİĞİNE HİDROJEN PEROKSİTİN ETKİSİ TÜBİTAK BİDEB KİMYA LİSANS ÖĞRENCİLERİ KİMYAGERLİK, KİMYA ÖĞRETMENLİĞİ, KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BİYOMÜHENDİSLİK ARAŞTIRMA PROJESİ KİMYA 3 (Çalıştay 2012) KİMYA PROJE RAPORU GRUP AKTİF PROJE ADI BOYAR MADDELERDE

Detaylı

İÇİNDEKİLER. 1 Projenin Amacı... 1. 2 Giriş... 1. 3 Yöntem... 1. 4 Sonuçlar ve Tartışma... 6. 5 Kaynakça... 7

İÇİNDEKİLER. 1 Projenin Amacı... 1. 2 Giriş... 1. 3 Yöntem... 1. 4 Sonuçlar ve Tartışma... 6. 5 Kaynakça... 7 İÇİNDEKİLER 1 Projenin Amacı... 1 2 Giriş... 1 3 Yöntem... 1 4 Sonuçlar ve Tartışma... 6 5 Kaynakça... 7 FARKLI ORTAMLARDA HANGİ RENK IŞIĞIN DAHA FAZLA SOĞURULDUĞUNUN ARAŞTIRILMASI Projenin Amacı : Atmosfer

Detaylı

SPEKTROSKOPİ. Spektroskopi ile İlgili Terimler

SPEKTROSKOPİ. Spektroskopi ile İlgili Terimler SPEKTROSKOPİ Spektroskopi ile İlgili Terimler Bir örnekteki atom, molekül veya iyonlardaki elektronların bir enerji düzeyinden diğerine geçişleri sırasında absorplanan veya yayılan elektromanyetik ışımanın,

Detaylı

K MYA GAZLAR. ÖRNEK 2: Kapal bir cam kapta eflit mol say s nda SO ve NO gaz kar fl m vard r. Bu kar fl mda, sabit s - cakl kta,

K MYA GAZLAR. ÖRNEK 2: Kapal bir cam kapta eflit mol say s nda SO ve NO gaz kar fl m vard r. Bu kar fl mda, sabit s - cakl kta, K MYA GAZLAR ÖRNEK 1 : deal davran fltaki X H ve YO gazlar ndan oluflan bir kar fl m, 4,8 mol H ve 1,8 mol O atomu 4 8 içermektedir. Bu kar fl m n, 0 C ve 1 atm deki yo unlu u,0 g/l oldu una göre, kütlesi

Detaylı

Infrared Spektroskopisi ve Kütle Spektrometrisi

Infrared Spektroskopisi ve Kütle Spektrometrisi Infrared Spektroskopisi ve Kütle Spektrometrisi 1 Giriş Spektroskopi, yapı tayininde kullanılan analitik bir tekniktir. Nümuneyi hiç bozmaz veya çok az bozar. Nümuneden geçirilen ışımanın dalga boyu değiştirilir

Detaylı

Atom. Atom 9.11.2015. 11 elektronlu Na. 29 elektronlu Cu

Atom. Atom 9.11.2015. 11 elektronlu Na. 29 elektronlu Cu Atom Maddelerin en küçük yapı taşlarına atom denir. Atomlar, elektron, nötron ve protonlardan oluşur. 1.Elektronlar: Çekirdek etrafında yörüngelerde bulunurlar ve ( ) yüklüdürler. Boyutları çok küçüktür.

Detaylı

ÜN TE VII AROMAT K B LEfi KLER

ÜN TE VII AROMAT K B LEfi KLER ÜN TE VII AROMAT K B LEfi KLER 7. 1. N TRO VE AM NO B LEfi KLER a. Nitrobenzen ve Nitrotolüen b. Anilin 7.2. AROMAT K OKS JENL B LEfi KLER a. Benzil Alkol b. Benzaldehit c. Tereftalik Asit ve Polyester

Detaylı

K MYA TEST. 3. Eflit kütlede C 2 H 6 ve C 3 H 4 gazlar içeren kar fl m yak ld - 4. AgCl tuzunun, ayn s cakl kta bulunan;

K MYA TEST. 3. Eflit kütlede C 2 H 6 ve C 3 H 4 gazlar içeren kar fl m yak ld - 4. AgCl tuzunun, ayn s cakl kta bulunan; K MYA TEST D KKAT! + Bu testte 30 soru vard r. + Bu test için ayr lan cevaplama süresi 45 dakikad r. + Cevaplar n z, cevap ka d n n Kimya Testi için ayr lan k sma iflaretleyiniz. 1. A fiekildeki borunun

Detaylı

6 MADDE VE ÖZELL KLER

6 MADDE VE ÖZELL KLER 6 MADDE VE ÖZELL KLER TERMOD NAM K MODEL SORU 1 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER MODEL SORU 2 DEK SORULARIN ÇÖZÜMLER 1. Birbirine temasdaki iki cisimden s cakl büyük olan s verir, küçük olan s al r. ki cisim bir

Detaylı

K MYA ATOM VE PER YOD K CETVEL. Kavram Dersaneleri 10 ÖRNEK 1 :

K MYA ATOM VE PER YOD K CETVEL. Kavram Dersaneleri 10 ÖRNEK 1 : K MYA ATOM VE PER YOD K CETVEL ÖRNEK 1 : Bir elementin 60 X +2 iyonunda 25 elektron vard r. Ayn elementin, 58 X izotopunun atomundaki proton (p), nötron (n) ve elektron (e) say lar kaçt r? ÖRNEK 2: Bir

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

ALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ

ALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ ATOMLARDAN KUARKLARA ALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ 1. Parçac klar spinlerine göre Fermiyonlar ve Bozonlar olmak üzere iki gruba ayr l r. a) Fermiyonlar: Spin kuantum say lar 1/2, 3/2, 5/2... gibi olan parçac

Detaylı

ÜN TE III ORGAN K K MYA HAKKINDA GENEL B LG LER

ÜN TE III ORGAN K K MYA HAKKINDA GENEL B LG LER ÜN TE III ORGAN K K MYA HAKKINDA GENEL B LG LER 3.1. ORGAN K K MYANIN TAR HÇES VE KONUSU 3.2. ORGAN K MADDELERDE C, H, O ve N ARANMASI a. Organik Maddelerde C ve H Aranmas b. Organik Maddelerde N Aranmas

Detaylı

iii çindekiler çindekiler Önsöz...

iii çindekiler çindekiler Önsöz... çindekiler iii çindekiler Önsöz... x Atomik ve Moleküler Spektroskopide Temel Kavramlar ve Prensipler... 2 G R fi... 3 SPEKTROSKOP K YÖNTEMLER... 5 ELEKTROMANYET K SPEKTRUM... 12 Spektroskopide Temel Nicelikler

Detaylı

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Spektroskopiye Giriş Yrd. Doç. Dr. Gökçe MEREY SPEKTROSKOPİ Işın-madde etkileşmesini inceleyen bilim dalına spektroskopi denir. Spektroskopi, Bir örnekteki atom, molekül veya iyonların

Detaylı

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Atomik Absorpsiyon Spektroskopisi Yrd. Doç. Dr. Gökçe MEREY GİRİŞ Esası: Temel düzeydeki element atomlarının UV-Görünür bölgedeki monokromatik ışınları Lambert-Beer yasasına göre

Detaylı

Prof. Dr. Ahmet TUTAR Organik Kimya Tel No: 2956040 Oda No: 813

Prof. Dr. Ahmet TUTAR Organik Kimya Tel No: 2956040 Oda No: 813 Prof. Dr. Ahmet TUTAR Organik Kimya Tel No: 2956040 Oda No: 813 Organik moleküllerin üç boyutlu yapılarını ve özelliklerini inceleyen kimya dalına Stereokimya adı verilir. Aynı molekül formülüne sahip

Detaylı

6. Tabloya bakt m za canl lardan K s 1 CEVAP B. 7. Titreflim hareketi yapan herfley bir ses kayna d r ve. II. ve III. yarg lar do rudur.

6. Tabloya bakt m za canl lardan K s 1 CEVAP B. 7. Titreflim hareketi yapan herfley bir ses kayna d r ve. II. ve III. yarg lar do rudur. SES DALGALARI 1. Kesik koni biçiminde k vr lm fl bir mukavvan n dar k sm kula a tutuldu unda sesin daha iyi duyulmas sesin mukavvan n yüzeyinde çarp p yans mas n n bir sonucudur. Di erleri sesin iletimi

Detaylı

... ANADOLU L SES 2009-2010 E T M YILI I. DÖNEM 11. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI SINIFI: Ö RENC NO: Ö RENC N N ADI VE SOYADI:

... ANADOLU L SES 2009-2010 E T M YILI I. DÖNEM 11. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI SINIFI: Ö RENC NO: Ö RENC N N ADI VE SOYADI: ... ANADOLU L SES 2009-2010 E T M YILI I. DÖNEM 11. SINIF K MYA DERS 1. YAZILI SINAVI SINIFI: Ö RENC NO: Ö RENC N N ADI VE SOYADI: 1. Ca (k) + 2 H + (ag) Ca +2 (ag) + H 2(g) 5 litrelik bir kaba 0,1 mol

Detaylı

F Z K TEST A) X X = X Y = X Z B) X X > X Y > X Z C) X X > X Z > X Y D) X X > X Y = X Z E) X Y = X Z > X X D KKAT! H z. 2t Zaman. A s v s. A s v s.

F Z K TEST A) X X = X Y = X Z B) X X > X Y > X Z C) X X > X Z > X Y D) X X > X Y = X Z E) X Y = X Z > X X D KKAT! H z. 2t Zaman. A s v s. A s v s. F Z TEST D AT! + Bu testte 30 soru vard r. + Bu test için ayr lan cevaplama süresi 45 dakikad r. + Cevaplar n z, cevap ka d n n Fizik Testi için ayr lan k sma iflaretleyiniz.. 3. H z v Y 0 t t Zaman A

Detaylı

Spektroskopi. Elektromanyetik ışımanın madde ile etkileşimini inceleyen bilim dalına spektroskopi denir.

Spektroskopi. Elektromanyetik ışımanın madde ile etkileşimini inceleyen bilim dalına spektroskopi denir. Spektroskopi Elektromanyetik ışımanın madde ile etkileşimini inceleyen bilim dalına spektroskopi denir. Bu etkileşim absorbsiyon (soğurma) ya da emisyon (yayınma) şeklinde olabilir. Elektromanyetik ışımanın

Detaylı

Fizik ve Ölçme. Fizik deneysel gözlemler ve nicel ölçümlere dayanır

Fizik ve Ölçme. Fizik deneysel gözlemler ve nicel ölçümlere dayanır Fizik ve Ölçme Fizik deneysel gözlemler ve nicel ölçümlere dayanır Fizik kanunları temel büyüklükler(nicelikler) cinsinden ifade edilir. Mekanikte üç temel büyüklük vardır; bunlar uzunluk(l), zaman(t)

Detaylı

Çalışma Soruları 2: Bölüm 2

Çalışma Soruları 2: Bölüm 2 Çalışma Soruları 2: Bölüm 2 2.1) Kripton(Kr) atomunun yarıçapı 1,9 Å dur. a) Bu uzaklık nanometre (nm) ve pikometre (pm) cinsinden nedir? b) Kaç tane kripton atomunu yanyana dizersek uzunlukları 1,0 mm

Detaylı

Laboratuvar Tekniği. Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü TBY 118 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 9. Hafta (11.04.

Laboratuvar Tekniği. Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü TBY 118 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 9. Hafta (11.04. Laboratuvar Tekniği Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji TBY 118 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 9. Hafta (11.04.2014) 1 9. Haftanın Ders İçeriği Beer-Lambert Kanunu Spektrofotometre 2 Beer-Lambert

Detaylı

H DROKARBONLAR YAZILI SORULARI 1

H DROKARBONLAR YAZILI SORULARI 1 H DROKARBONLAR YAZL SORULAR 1 1. 15 P ve 1H elementlerinin oluflturdu u ve P nin oktedini tamamlad bileflik için; a) Molekül formülü nedir? b) Moleküllerinin geometrik flekli nedir? c) Molekül içi ba lar

Detaylı

Ultraviyole-Görünür Bölge Absorpsiyon Spektroskopisi

Ultraviyole-Görünür Bölge Absorpsiyon Spektroskopisi UV Ultraviyole-Görünür Bölge Absorpsiyon Spektroskopisi Doğrudan alınan güneşışığı %47 kızılötesi, %46 görünür ışık ve %7 morötesi ışınımdan oluşur. Spektroskopik Yöntemler Spektrofotometri (UV-Visible,

Detaylı

iii çindekiler çindekiler Önsöz...

iii çindekiler çindekiler Önsöz... çindekiler iii çindekiler Önsöz... x Atomik ve Moleküler Spektroskopide Temel Kavramlar ve Prensipler... 2 G R fi... 3 SPEKTROSKOP K YÖNTEMLER... 5 ELEKTROMANYET K SPEKTRUM... 12 Spektroskopide Temel Nicelikler

Detaylı

1 SUDA SERTLİK ve CO2 TAYİNİ 1.SUDA SERTLİK TAYİNİ Suyun sertliği kavramı ile kalsiyum (Ca +2 ) ve magnezyum (Mg +2 ) iyonlarının toplamı anlaşılır ve 1 litre suyun içerdiği Ca ve Mg iyonlarının kalsiyum

Detaylı

T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi

T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi T.C. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi LİSANS YERLEŞTİRME SINAVI-2 KİMYA TESTİ 25 HAZİRAN 2016 CUMARTESİ Bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının

Detaylı

ÜN TE II L M T. Limit Sa dan ve Soldan Limit Özel Fonksiyonlarda Limit Limit Teoremleri Belirsizlik Durumlar Örnekler

ÜN TE II L M T. Limit Sa dan ve Soldan Limit Özel Fonksiyonlarda Limit Limit Teoremleri Belirsizlik Durumlar Örnekler ÜN TE II L M T Limit Sa dan ve Soldan Limit Özel Fonksiyonlarda Limit Limit Teoremleri Belirsizlik Durumlar Örnekler MATEMAT K 5 BU BÖLÜM NELER AMAÇLIYOR? Bu bölümü çal flt n zda (bitirdi inizde), *Bir

Detaylı

Yrd.Doç.Dr. Mustafa Ya ml / Yrd.Doç.Dr. Feyzi Akar. Alternatif Ak m Devreleri & Problem Çözümleri

Yrd.Doç.Dr. Mustafa Ya ml / Yrd.Doç.Dr. Feyzi Akar. Alternatif Ak m Devreleri & Problem Çözümleri Yrd.Doç.Dr. Mustafa Ya ml / Yrd.Doç.Dr. Feyzi Akar Alternatif Ak m Devreleri & Problem Çözümleri Yay n No : 2973 Teknik Dizisi : 162 5. Bas - Ekim 2013 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-998 - 8 Copyright Bu

Detaylı

CO RAFYA KONUM. ÖRNEK 2 : Afla daki haritada, Rize ile Bingöl il merkezlerinin yak n ndan geçen boylam gösterilmifltir.

CO RAFYA KONUM. ÖRNEK 2 : Afla daki haritada, Rize ile Bingöl il merkezlerinin yak n ndan geçen boylam gösterilmifltir. CO RAFYA KONUM ÖRNEK 1 : Aralar nda 1 lik fark bulunan iki paralel aras ndaki uzakl k de iflmezken, aralar nda 1 lik fark, bulunan iki meridyen aras ndaki uzakl k Ekvator dan kutuplara gidildikçe azalmaktad

Detaylı

GEOMETR 7 ÜN TE III S L ND R

GEOMETR 7 ÜN TE III S L ND R ÜN TE III S L ND R 1. S L ND R K YÜZEY VE TANIMLAR 2. S L ND R a. Tan m b. Silindirin Özelikleri 3. DA RESEL S L ND R N ALANI a. Dik Dairesel Silindirin Alan I. Dik Dairesel Silindirin Yanal Alan II. Dik

Detaylı

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN GEOMETR Geometrik Cisimler Uzunluklar Ölçme 6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN 1. Prizmalar n temel elemanlar n belirler. Tabanlar n n karfl l kl köflelerini birlefltiren ayr tlar tabanlara

Detaylı

Nanomalzemelerin Karakterizasyonu. Yapısal Karakterizasyon Kimyasal Karakterizasyon

Nanomalzemelerin Karakterizasyonu. Yapısal Karakterizasyon Kimyasal Karakterizasyon Nanomalzemelerin Karakterizasyonu Yapısal Karakterizasyon Kimyasal Karakterizasyon 1 Nanomalzemlerin Yapısal Karakterizasyonu X ışını difraksiyonu (XRD) Çeşitli elektronik mikroskoplar(sem, TEM) Atomik

Detaylı

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Infrared (IR) ve Raman Spektroskopisi Yrd. Doç. Dr. Gökçe MEREY TİTREŞİM Molekülleri oluşturan atomlar sürekli bir hareket içindedir. Molekülde: Öteleme hareketleri, Bir eksen

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 3. Konu TORK, AÇISAL MOMENTUM ve DENGE ETKİNLİK ve TEST ÇÖZÜMLERİ

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 3. Konu TORK, AÇISAL MOMENTUM ve DENGE ETKİNLİK ve TEST ÇÖZÜMLERİ 11. SINIF ONU ANAIMI 2. ÜNİE: UVVE ve HAREE 3. onu OR, AÇISA MOMENUM ve DENGE EİNİ ve ES ÇÖZÜMERİ 2 2. Ünite 3. onu ork, Aç sal Momentum ve Denge A n n Yan tlar 1. Çubuk dengede oldu una göre noktas na

Detaylı

Organik Kimya I. 1 Ders Adi: Organik Kimya I 2 Ders Kodu: KIM2011 3 Ders Türü: Zorunlu 4 Ders Seviyesi Lisans

Organik Kimya I. 1 Ders Adi: Organik Kimya I 2 Ders Kodu: KIM2011 3 Ders Türü: Zorunlu 4 Ders Seviyesi Lisans Organik Kimya I 1 Ders Adi: Organik Kimya I 2 Ders Kodu: KIM2011 3 Ders Türü: Zorunlu 4 Ders Seviyesi Lisans 5 Dersin Verildiği Yıl: 2 6 Dersin Verildiği Yarıyıl 3 7 Dersin AKTS Kredisi: 5.00 8 Teorik

Detaylı

5.111 Ders Özeti #5. Ödev: Problem seti #2 (Oturum # 8 e kadar)

5.111 Ders Özeti #5. Ödev: Problem seti #2 (Oturum # 8 e kadar) 5.111 Ders Özeti #5 Bugün için okuma: Bölüm 1.3 (3. Baskıda 1.6) Atomik Spektrumlar, Bölüm 1.7, eşitlik 9b ye kadar (3. Baskıda 1.5, eşitlik 8b ye kadar) Dalga Fonksiyonları ve Enerji Düzeyleri, Bölüm

Detaylı

CO RAFYA. DÜNYA NIN fiekl N N VE HAREKETLER N N SONUÇLARI ÖRNEK 1 :

CO RAFYA. DÜNYA NIN fiekl N N VE HAREKETLER N N SONUÇLARI ÖRNEK 1 : CO RAFYA DÜNYA NIN fiekl N N VE HAREKETLER N N SONUÇLARI ÖRNEK 1 : K rk nc paralel üzerindeki bir noktan n hangi yar mkürede yer ald afla dakilerin hangisine bak larak saptanamaz? A) Gece-gündüz süresinin

Detaylı

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas 1 Prof. Dr. Yunus Kishal Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi Tekdüzen Hesap Sistemi ve Çözümlü Muhasebe Problemleri 4. Bas Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulama Tebli leri

Detaylı

Suda çözündüğünde hidrojen iyonu verebilen maddeler asit, hidroksil iyonu verebilenler baz olarak tanımlanmıştır.

Suda çözündüğünde hidrojen iyonu verebilen maddeler asit, hidroksil iyonu verebilenler baz olarak tanımlanmıştır. 7. ASİTLER VE BAZLAR Arrhenius AsitBaz Tanımı (1884) (Svante Arrhenius) Suda çözündüğünde hidrojen iyonu verebilen maddeler asit, hidroksil iyonu verebilenler baz olarak tanımlanmıştır. HCl H + + Cl NaOH

Detaylı

DNA Đzolasyonu. Alkaline-SDS Plasmit Minipreleri. Miniprep ler bakteri kültüründen plasmit DNA sı izole etmenizi sağlar.

DNA Đzolasyonu. Alkaline-SDS Plasmit Minipreleri. Miniprep ler bakteri kültüründen plasmit DNA sı izole etmenizi sağlar. DNA Đzolasyonu Saflaştırılmak istenen DNA ya genomik DNA dır ya da genomik olmayan mtdna, chldna, plasmit DNAsıdır.DNA izolasyon kitleri, genomik ve genomik olmayan DNA izole etmemizi sağlayan standartlaştırılmış

Detaylı

Bileşiğin basit formülünün bulunması (moleküldeki C, H, O, X atomlarının oranından, veya molekül ağırlığından)

Bileşiğin basit formülünün bulunması (moleküldeki C, H, O, X atomlarının oranından, veya molekül ağırlığından) 1 SPEKTROSKOPİ PROBLEMLERİ Ref. e_makaleleri, Enstrümantal Analiz, Kütle Spektrometre Uygulamaları Molekül yapısı bilinmeyen bir organik molekülün yapısal formülünün tayin edilmesi istendiğinde, başlangıç

Detaylı

K MYA. MADDE VE HAL DE fi MLER ÖRNEK 1 : ÖRNEK 2:

K MYA. MADDE VE HAL DE fi MLER ÖRNEK 1 : ÖRNEK 2: K MYA MADDE VE HAL DE fi MLER ÖRNEK 1 : ÖRNEK 2: Afla dakilerin hangisinde, su molekülleri di- erlerine göre en düzensizdir? A) Buz B) S v su C) Su buhar D) Alkollü su E) fiekerli su (ÖSS 1999) Baz kat

Detaylı

İnfrared spektroskopisi ENSTRÜMANTAL ANALİZ

İnfrared spektroskopisi ENSTRÜMANTAL ANALİZ İnfrared spektroskopisi Infrared veya biraz daha uzun dalga boylu ışınların kullanılmasıyla yapılan her türlü analize IR analizleri denir. ENSTRÜMANTAL ANALİZ IR ışınları dalga boylarına göre: 800-2500

Detaylı

RADYOAKT FL K. ALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ. 5. a) Denklemi yazd m zda; 1. Yar lanma süresi T 1/2. 6. a) Madde miktar n 8 m gram al rsak 7 m gram

RADYOAKT FL K. ALIfiTIRMALARIN ÇÖZÜMÜ. 5. a) Denklemi yazd m zda; 1. Yar lanma süresi T 1/2. 6. a) Madde miktar n 8 m gram al rsak 7 m gram RADYOAKT FL K RADYOAKT FL K 1. Yar lanma süresi T 1/ ile gösterilir. Radyoaktif element içerisindeki çekirdek say s n n yar s n n bozunmas için geçen süredir. Bu süre çok uzun olabilece i gibi çok k sa

Detaylı

Oksijen, flor ve neon elementlerinin kullanıldığı alanları araştırınız.

Oksijen, flor ve neon elementlerinin kullanıldığı alanları araştırınız. Oksijen, flor ve neon elementlerinin kullanıldığı alanları araştırınız. 3.2 KİMYASAL BAĞLAR Çevrenizdeki maddeleri inceleyiniz. Bu maddelerin neden bu kadar çeşitli olduğunu düşündünüz mü? Eğer bu çeşitlilik

Detaylı

K MYA 8 ÜN TE III KARBON H DRATLAR 3. 1. GENEL YAPILARI VE ADLANDIRILMALARI 3. 2. MONOSAKKAR TLER 3. 3. D SAKKAR TLER

K MYA 8 ÜN TE III KARBON H DRATLAR 3. 1. GENEL YAPILARI VE ADLANDIRILMALARI 3. 2. MONOSAKKAR TLER 3. 3. D SAKKAR TLER ÜN TE III KARBON H DRATLAR 3. 1. GENEL YAPILARI VE ADLANDIRILMALARI 3. 2. MONOSAKKAR TLER 3. 3. D SAKKAR TLER 31 BU ÜN TEN N AMAÇLARI Bu üniteyi çal flt n zda; Karbon hidratlar n genel yap lar n, adland

Detaylı

MATEMAT K. Hacmi Ölçme

MATEMAT K. Hacmi Ölçme Hacmi Ölçme MATEMAT K HACM ÖLÇME Yandaki yap n n hacmini birim küp cinsinden bulal m. Yap 5 s radan oluflmufltur. Her s ras nda 3 x 2 = 6 birim küp vard r. 5 s rada; 5 x 6 = 30 birim küp olur. Bu yap n

Detaylı

Analitik Kimya. (Metalurji ve Malzeme Mühendisliği)

Analitik Kimya. (Metalurji ve Malzeme Mühendisliği) Analitik Kimya (Metalurji ve Malzeme Mühendisliği) 1. Analitik Kimya Maddenin bileşenlerinin belirlenmesi (teşhisi), bileşenlerinin ayrılması veya bileşenlerinin bağıl miktarlarının tayiniyle ilgilenir.

Detaylı

2.2.9 UV ve Görünür Alan Spektroskopisinin Uygulamaları

2.2.9 UV ve Görünür Alan Spektroskopisinin Uygulamaları Aromatik Bileşikler: Absorbsiyon bantları molekülün yapısına bağlı olarak değişir. Benzen 184, 204 nm'de şiddetli E bantları ve 256 nm'de B bandı olmak üzere üç absorbsiyon bandına sahiptir. Benzen halkasında

Detaylı

Ultraviyole (morötesi) / Visible (Görünür Bölge) Moleküler Absorpsiyon spektroskopisi

Ultraviyole (morötesi) / Visible (Görünür Bölge) Moleküler Absorpsiyon spektroskopisi Ultraviyole (morötesi) / Visible (Görünür Bölge) Moleküler Absorpsiyon spektroskopisi Çalışma ilkesi: Moleküler absorpsiyon spektroskopisi 160-780 nm dalga boyları arasındaki ışığın b ışın yoluna sahip

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ

11. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KONU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 11. SINIF KNU ANLATIMLI 2. ÜNİTE: KUVVET ve HAREKET 4. KNU AĞIRLIK MERKEZİ - KÜTLE MERKEZİ ETKİNLİK ÇÖZÜMLERİ 2 2. Ünite 4. Konu 3. A rl k Merkezi - Kütle Merkezi A nn Çözümleri su 1. BM fiekil I fiekil

Detaylı

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir.

CO RAFYA SICAKLIK. Kavram Dersaneleri 6. ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. CO RAFYA SICAKLIK ÖRNEK 1 : Afla daki haritada, Türkiye de y ll k günefllenme sürelerinin da l fl gösterilmifltir. 2500 saat 2250 saat 1750 saat 2000 saat 2500 saat 2750 saat 3000 saat 3250 saat Bu haritadaki

Detaylı

TEMEL MATEMAT K TEST

TEMEL MATEMAT K TEST TEMEL MATEMAT K TEST KKAT! + Bu bölümde cevaplayaca n z soru say s 40 t r + Bu bölümdeki cevaplar n z cevap ka d ndaki "TEMEL MATEMAT K TEST " bölümüne iflaretleyiniz. 2 4. 4. 0,5 2. iflleminin sonucu

Detaylı

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI

KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI KAPLAMA TEKNİKLERİ DERS NOTLARI PVD Kaplama Kaplama yöntemleri kaplama malzemesinin bulunduğu fiziksel durum göz önüne alındığında; katı halden yapılan kaplamalar, çözeltiden yapılan kaplamalar, sıvı ya

Detaylı

Kimyasal analiz : bir örnekteki bileşenleri v bileşenlerin konsantrasyonların bulmak için yapılan işlemi genel adıdır.

Kimyasal analiz : bir örnekteki bileşenleri v bileşenlerin konsantrasyonların bulmak için yapılan işlemi genel adıdır. Analitik Kimya Kimyanın, maddelerin hangi bileşenlerden ve bileşenlerin hangi oranlarda (bağıl miktarlarda) olduğunu inceleyen dalı Analitik Kimya olarak isimlendirilir. bir ürünün istenen kalitede olup

Detaylı

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ UV-Görünür Bölge Moleküler Absorpsiyon Spektroskopisi Yrd. Doç.Dr. Gökçe MEREY GENEL BİLGİ Çözelti içindeki madde miktarını çözeltiden geçen veya çözeltinin tuttuğu ışık miktarından

Detaylı

BĐSĐKLET FREN SĐSTEMĐNDE KABLO BAĞLANTI AÇISININ MEKANĐK VERĐME ETKĐSĐNĐN ĐNCELENMESĐ

BĐSĐKLET FREN SĐSTEMĐNDE KABLO BAĞLANTI AÇISININ MEKANĐK VERĐME ETKĐSĐNĐN ĐNCELENMESĐ tasarım BĐSĐKLET FREN SĐSTEMĐNDE KABLO BAĞLANTI AÇISININ MEKANĐK VERĐME ETKĐSĐNĐN ĐNCELENMESĐ Nihat GEMALMAYAN Y. Doç. Dr., Gazi Üniversitesi, Makina Mühendisliği Bölümü Hüseyin ĐNCEÇAM Gazi Üniversitesi,

Detaylı

ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ (YAŞLANDIRMA) DENEYİ

ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ (YAŞLANDIRMA) DENEYİ ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ (YAŞLANDIRMA) DENEYİ 1. DENEYİN AMACI Çökelme sertleştirmesi işleminin, malzemenin mekanik özellikleri (sertlik, mukavemet vb) üzerindeki etkisinin incelenmesi ve çökelme sertleşmesinin

Detaylı

Spektroskopi. Madde ile ışın arasındaki etkileşmeyi inceleyen bilim dalıdır.

Spektroskopi. Madde ile ışın arasındaki etkileşmeyi inceleyen bilim dalıdır. Spektroskopi Madde ile ışın arasındaki etkileşmeyi inceleyen bilim dalıdır. Bu yöntemde bir örnekteki atom, molekül veya iyonların, bir enerji düzeyinden diğerine geçişleri sırasında absorplanan veya yayılan

Detaylı

ULAfiTIRMA S STEMLER

ULAfiTIRMA S STEMLER T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2505 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1476 ULAfiTIRMA S STEMLER Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Ergün KAYA (Ünite 1) Ö r.gör. Erkin KARADAYI (Ünite 2) Yrd.Doç.Dr. Meserret NALÇAKAN

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları I Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları II Yay n No : 2056 Hukuk Dizisi : 289 1. Bas Kas m 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-953 - 8

Detaylı

50 ELEKTR K VE ELEKTRON K

50 ELEKTR K VE ELEKTRON K 50 EETR E EETRO ODSTÖRER ODE SORU DE SORURI ÇÖZÜER. ε. ba nt - s na göre, ε azal nan konan- satörün s as azal r. I. yarg o ruur. + onansatör üretece ba l iken, levhalar aras naki potansiyel fark e iflmez.

Detaylı

Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler

Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler Do al Say lar Do al Say larla Toplama fllemi Do al Say larla Ç karma fllemi Do al Say larla Çarpma fllemi Do al Say larla Bölme fllemi Kesirler Kesirlerle Toplama, Ç karma ve Çarpma fllemi Oran ve Orant

Detaylı

C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER

C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER C. MADDEN N ÖLÇÜLEB L R ÖZELL KLER 1. Patates ve sütün miktar nas l ölçülür? 2. Pinpon topu ile golf topu hemen hemen ayn büyüklüktedir. Her iki topu tartt n zda bulaca n z sonucun ayn olmas n bekler misiniz?

Detaylı

KİMYA-IV. Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş

KİMYA-IV. Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş KİMYA-IV Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş Organik Kimyaya Giriş Kimyasal bileşikler, eski zamanlarda, elde edildikleri kaynaklara bağlı olarak Anorganik ve Organik olmak üzere, iki sınıf altında toplanmışlardır.

Detaylı

R RAMAN SPEKTROSKOPİSİ CAN EROL

R RAMAN SPEKTROSKOPİSİ CAN EROL R RAMAN SPEKTROSKOPİSİ CAN EROL Spektroskopi nedir? x Spektroskopi, çeşitli tipte ışınların madde ile etkileşimini inceleyen bilim dalıdır. Lazer radyasyon ışını örnekten geçer örnekten radyasyon çıkarken

Detaylı

Serüveni 3. ÜNİTE KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİM GÜÇLÜ ETKİLEŞİM. o İYONİK BAĞ o KOVALENT BAĞ o METALİK BAĞ

Serüveni 3. ÜNİTE KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİM GÜÇLÜ ETKİLEŞİM. o İYONİK BAĞ o KOVALENT BAĞ o METALİK BAĞ Serüveni 3. ÜNİTE KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİM GÜÇLÜ ETKİLEŞİM o İYONİK BAĞ o KOVALENT BAĞ o METALİK BAĞ KİMYASAL TÜR 1. İYONİK BAĞ - - Ametal.- Kök Kök Kök (+) ve (-) yüklü iyonların çekim kuvvetidir..halde

Detaylı

ELEKTRO METALÜRJ BAHAR

ELEKTRO METALÜRJ BAHAR ELEKTRO METALÜRJ 2016-2017 BAHAR ANOT KATOT HÜCRE - ELEKTROL T Anot ve Katodun Enine Kesitleri Kenar Büyümesi Anod Anod Katod Katod Anod M + M + M + M + M + M + Hücrede Ak m Da Molarite = M = Çözünen

Detaylı

Yol (km) a) 50 cm 2 m b) 140 km 1040 m c) 8000 m 8 km

Yol (km) a) 50 cm 2 m b) 140 km 1040 m c) 8000 m 8 km .2 Uzunluklar Ölçme Kilometre 1. Grafik: Servis Arac n n Ald Yollar 1. Yandaki grafik, okul servis arac n n bir hafta boyunca ald yolu (km) göstermektedir. Grafi e göre afla daki sorular cevaplay n z.

Detaylı

MAK 4026 SES ve GÜRÜLTÜ KONTROLÜ. 6. Hafta Oda Akustiği

MAK 4026 SES ve GÜRÜLTÜ KONTROLÜ. 6. Hafta Oda Akustiği MAK 4026 SES ve GÜRÜLTÜ KONTROLÜ 6. Hafta Oda Akustiği Sesin Oda İçerisinde Yayınımı Akustik olarak sesin odada yayınımı için, sesin dalga boyunun hacmin boyutlarına göre oldukça küçük olması gerekmektedir.

Detaylı

Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ

Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ Temel Kaynak 5 Yaflam m zdaki Elektrik BAS T ELEKTR K DEVRES Devrede Ampullerin n Nas l De ifltirebiliriz? Basit bir elektrik devresinde pil ampul anahtar ba lant

Detaylı

TEST Levhan n a rl G olsun. G a rl n n O F 1 TORK (KUVVET MOMENT ) - DENGE

TEST Levhan n a rl G olsun. G a rl n n O F 1 TORK (KUVVET MOMENT ) - DENGE R (UVVE MME ) - DEE ES -... evhalar dengede oldu una göre, desteklerin oldu u noktalara göre moment al n rsa,...... oldu u görülür. CEVA B d d d d. ucuna göre moment cambaz den ye giderken momenti azald

Detaylı

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42 F Z BASINÇ ÖRNE : ÇÖZÜ : Özdefl iki tu lan n I, II, III konumlar ndayken yere uygulad klar toplam bas nç kuvvetleri, iki tu lan n a rl klar toplamlar na eflittir. Bu nedenle F = F = F olur. yer I II III

Detaylı

KÜKÜRT ATOMU İÇEREN BAZI BİLEŞİKLERİN YÜK-TRANSFER KOMPLEKSLERİNİN SPEKTROFOTOMETRİK OLARAK İNCELENMESİ

KÜKÜRT ATOMU İÇEREN BAZI BİLEŞİKLERİN YÜK-TRANSFER KOMPLEKSLERİNİN SPEKTROFOTOMETRİK OLARAK İNCELENMESİ Fen ve Mühendislik Dergisi 2000, Cilt 3, Sayı 2 22 KÜKÜRT ATOMU İÇEREN BAZI BİLEŞİKLERİN YÜK-TRANSFER KOMPLEKSLERİNİN SPEKTROFOTOMETRİK OLARAK İNCELENMESİ Ayşegül (YARDIMCI) GÖLCÜ Mustafa DOLAZ Selahattin

Detaylı

Elektro Kaplamada Optimum Ko ullar

Elektro Kaplamada Optimum Ko ullar Elektro Kaplamada Optimum Ko ullar Metal kaplama yüzeyine kaplama yap lan malzeme özelliklerini de tirir. Malzeme yüzeyinde iç gerilmenin ve pörözitenin meydana gelmedi i iyi bir ba lant (yap ma) olmas

Detaylı

TEST Lambalar özdefl oldu- 6. K ve L anahtarlar LAMBALAR. ε ε ε. K anahtar aç k iken lambalar n uçlar aras ndaki gerilimler:

TEST Lambalar özdefl oldu- 6. K ve L anahtarlar LAMBALAR. ε ε ε. K anahtar aç k iken lambalar n uçlar aras ndaki gerilimler: AAA ES -. 4. anahtar aç k iken lambalar n uçlar aras ndaki gerilimler: anahtar kapal iken lambalar n uçlar aras ndaki gerilimler: 0 Sö ner Artar De fl i mez I II aln z anahtar kapat l rsa ve lambalar söner.

Detaylı

Üçüncü Tek Saatlik Sınav 5.111

Üçüncü Tek Saatlik Sınav 5.111 Sayfa 1 /10 Üçüncü Tek Saatlik Sınav 5.111 İsminizi aşağıya yazınız. Sınavda kitaplarınız kapalı olacaktır. 6 problemi de çözmelisiniz. Bir problemin bütün şıklarını baştan sona dikkatli bir şekilde okuyunuz.

Detaylı

: Bir d do rusu üzerinde; A, B, C ve D noktalar alal m. d. n n uzunlu u denir ve. d d1 d2 F G. E, F d G, H d ve ise. d // d 1 2

: Bir d do rusu üzerinde; A, B, C ve D noktalar alal m. d. n n uzunlu u denir ve. d d1 d2 F G. E, F d G, H d ve ise. d // d 1 2 VI. ÖLÜM ÜZLEME VEKTÖRLER YÖNLÜ RU PRÇSI Tan m : üzlemde ve noktalar verilsin. [] n n dan e do ru önlendirildi ini düflünelim. öle do ru parçalar na, önlü do ru parçalar denir. önlü do ru parças, ile gösterilir.

Detaylı

TEST - 1 RENKLER. Beyaz cisimler üzerlerine düflen fl aynen yans t r. Böylece tüm cisimler ayd nlat ld fl n renginde görülür.

TEST - 1 RENKLER. Beyaz cisimler üzerlerine düflen fl aynen yans t r. Böylece tüm cisimler ayd nlat ld fl n renginde görülür. REER TEST - 1 1. 4. fiekil- fiekil- fiekil- Beyaz ler üzerlerine üflen fl aynen yans t r. Böylece tüm ler ay nlat l fl n rengine fl k 1444442444443 turuncu mor göz magenta 2. avi X Z agenta ve renkli fl

Detaylı

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uygulama Önerileri 59 Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uluslararas ç Denetim Meslekî Uygulama Standartlar ndan Standart 1110 un Yorumu lgili Standart 1110 Kurum çi Ba

Detaylı

5.111 Ders Özeti #12. Konular: I. Oktet kuralından sapmalar

5.111 Ders Özeti #12. Konular: I. Oktet kuralından sapmalar 5.111 Ders Özeti #12 Bugün için okuma: Bölüm 2.9 (3. Baskıda 2.10), Bölüm 2.10 (3. Baskıda 2.11), Bölüm 2.11 (3. Baskıda 2.12), Bölüm 2.3 (3. Baskıda 2.1), Bölüm 2.12 (3. Baskıda 2.13). Ders #13 için okuma:

Detaylı

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü Nükleer Santrallerde Enerji Üretimi ve Personel E itimi Mehmet TOMBAKO LU* Girifl Sürdürülebilir kalk nman n temel bileflenlerinden en önemlisinin enerji oldu unu söylemek abart l olmaz kan s nday m. Küreselleflen

Detaylı

Atomik Absorpsiyon Spektrofotometresi

Atomik Absorpsiyon Spektrofotometresi Atomik Absorpsiyon Spektrofotometresi Özet AAS eser miktardaki metallerin (ppm ve ppb düzeyde) kantitatif analiz için kullanılmaktadır. Öncelikle analizi yapılacak örneğin çözeltisi hazırlanır. Hangi

Detaylı

Is Büzüflmeli Ürünler 3

Is Büzüflmeli Ürünler 3 Is Büzüflmeli Ürünler 3 3.1 CTW-602 2:1 Is ile Daralan Makaron...20 3.2 HSR 2:1 Renkli Is ile Daralan Makaron...21 3.3 MDT-A Is ile Daralan Yap flkanl Hortum...22 3.4 HDT-A Is le Daralan Yap flkanl Hortum...23

Detaylı

Ek 1. Fen Maddelerini Anlama Testi (FEMAT) Sevgili öğrenciler,

Ek 1. Fen Maddelerini Anlama Testi (FEMAT) Sevgili öğrenciler, Ek 1. Fen Maddelerini Anlama Testi (FEMAT) Sevgili öğrenciler, Bu araştırmada Fen Bilgisi sorularını anlama düzeyinizi belirlemek amaçlanmıştır. Bunun için hazırlanmış bu testte SBS de sorulmuş bazı sorular

Detaylı

S cakl k ve s, günlük yaflant m zda s k s k karfl laflt m z ve bazen birbirine kar flt rd m z iki kavramd r

S cakl k ve s, günlük yaflant m zda s k s k karfl laflt m z ve bazen birbirine kar flt rd m z iki kavramd r ZZZ D\DWP]IHQ FRP FEN VE TENOOJ 8 addenin Halleri ve 5. Ünite ISI VE SICAI ve s, günlük yaflant m zda s k s k karfl laflt m z ve bazen birbirine kar flt rd m z iki kavramd r aynamakta olan su elimizi yakar

Detaylı

Bölüm 3. Işık ve Tayf

Bölüm 3. Işık ve Tayf Bölüm 3 Işık ve Tayf Işığın Doğası 1801 de de, Thomas Young, ışığın dalga yapısını buldu. 1905 de de, Albert Einstein,, ışığın foton olarak adlandırılan küçük dalga paketleri şeklinde yol aldığını fotoelektrik

Detaylı

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri 2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim

Detaylı

Spektroskopi ve Spektrofotometri. Yrd. Doç. Dr. Bekir Engin Eser Zirve University EBN Medical School Department of Biochemistry

Spektroskopi ve Spektrofotometri. Yrd. Doç. Dr. Bekir Engin Eser Zirve University EBN Medical School Department of Biochemistry Spektroskopi ve Spektrofotometri Yrd. Doç. Dr. Bekir Engin Eser Zirve University EBN Medical School Department of Biochemistry Spektroskopi Nedir? Maddeyle ışığın (elektromagneek radyasyon) etkileşimini

Detaylı

SU DALGALARI. 6. I ve II engelleri aras ndaki aç 60 dir. I. KL do rusal dalga I ve II engellerinde flekildeki gibi yans r.

SU DALGALARI. 6. I ve II engelleri aras ndaki aç 60 dir. I. KL do rusal dalga I ve II engellerinde flekildeki gibi yans r. SU DAGAAR MDE SRU DE SRUARN ÇÖZÜMER 4 70 70 40 40 70 do rusal dalga ve engellerinde flekildeki gibi yans r do rusal dalgan n k sm engelinden, k sm ise engelinden flekildeki gibi yans r do rusal dalga ve

Detaylı

NIR Analizleri için Hayvansal Yem ve G da Numunelerinin Haz rlanmas

NIR Analizleri için Hayvansal Yem ve G da Numunelerinin Haz rlanmas NIR Analizleri için Hayvansal Yem ve G da Numunelerinin Haz rlanmas Çiftlik hayvanlar yeti tiricili inde yem kalitesinin belirleyici etkisi vard r. Ancak, yüksek kaliteli yem besicilik maliyetlerini önemli

Detaylı