2. İTAAT BORCU. Arş. Gör. Aslıha an KAYIK

Transkript

1 2. İTAAT BORCU BK m. 399; İşveren, işin görülmesi ve işçilerin işyerindeki davranışları ile ilgili genel düzenlemeler yapabilir ve onlara özel talimat verebilir. İşçiler, bunlara dürüstlük kurallarının gerektirdiği ölçüde uymak zorundadırlar. İşin görülmesine ilişkin talimata aykırılık; iş görme borcuna aykırılık İşçilerin işyerindeki davranışlarına ilişkin talimatlara aykırılık;itaat borcunun ihlali

2 İTAAT BORCU AÇıSıNDAN UYGULAMADA ÖNE ÇıKMıŞ OLAN HALLER Sigara içme yasağı Kapı denetimi ve işçilerin üstünün aranması (AY m. 20, MK 23,24 e aykırı. İşçinin MK m. 23/2 kapsamında rıza göstermesi hukuka aykırılığı ortadan kaldıracaktır. Yani makul nedene dayanan, hukuka ve ahlaka aykırı olmayan arama taleplerine işçinin gösterdiği rıza, MK m. 23 e aykırılık oluşturmayacaktır. Yine MK m. 24/2; kişilik hakları daha üstün nitelikte özel veya kamusal yararın bulunması halinde de sınırlanabilir. Arama ile işverenin eşit davranma borcuna uygun olmalı ve onur kırıcı veya fazla zaman alıcı nitelikte olmamalıdır)

3 3. SADAKAT BORCU BK m. 396; İşçi, yüklendiği işi özenle yapmak ve işverenin haklı menfaatinin korunmasında sadakatle davranmak zorundadır. Özen borcuna aykırılık; iş görme borcunun içindedir ve onun ihlali sayılır. Sadakat borcu; bağımsız bir yan yükümlülüktür.

4 Sadakat borcuna aykırılık halleri teker teker sayılamaz, ancak kanun örnek olarak BK m. 396/3-4; İşçi hizmet ilişkisi devam ettiği sürece, sadakat borcuna aykırı olarak bir ücret karşılığında 3. kişiye hizmette bulunamaz ve özellikle kendi işvereni ile rekabete girişemez. İşçi, iş gördüğü sırada öğrendiği, özellikle üretim ve iş sırları gb bilgileri, hizmet ilişkisi devam ettiği sürece kendi yararına kullanamaz veya başkalarına açıklayamaz.

5 HIZMET ILIŞKISI SONA ERDIKTEN SONRA DA IŞÇININ SıR SAKLAMA YÜKÜMÜ DEVAM EDER MI? Arş. Gör. As slıhan KAYIK

6 818 s. BK döneminde tartışmalı olan hüküm 6098 s. TBK ile somut düzenlemeye kavuşturulmuştur. TBK m. 396/3; İşverenin haklı menfaatinin korunması için gerekli olduğu ölçüde işçi, hizmet ilişkisinin sona ermesinden sonra da sır saklamakla yükümlüdür.

7 İK m. 25/2 de de işçinin sadakat borcuna aykırılık halleri; İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması..

8 YAPTıRıMLAR İşverenin zararının tazminine (TBK m. 112 vd.) Disiplin cezası uygulanmasına İş akdinin haklı nedenle derhal feshi ve tazminat yaptırımı

9 4. REKABET ETMEME BORCU İş akdi süresince işçinin işverenle rekabet etmemesi sadakat borcu içinde yer alan bir yükümlülüktür. TBK m. 444; Fiil ehliyetine sahip olan işçi, işverene karşı, sözleşmenin sona ermesinden sonra herhangi bir biçimde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işletme açmaktan, başka rakip bir işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işletmeyle başka türlü bir menfaat ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlenebilir. = Rekabet Yasağı Sözleşmesi

10 AY m. 48; çalışma ve sözleşme özgürlüğü İşverenin rekabet nedeniyle ortaya çıkabilecek haklı menfaati ile işçinin çalışma ve sözleşme özgürlüğünün dengelenmesi gerekmektedir. Rekabet yasağı sözleşmesi; Yazılı yapılmalıdır. İşçi fiil ehliyetine sahip olmalıdır. Kanuni temsilcisi ya da onun onayıyla bu sözleşme yapılamaz. Bu yasak iş akdi ya da rekabet yasağı sözleşmesi ile yapılabilip, iç yönetmeliklere veya bu belgelere atıf yapılmak suretiyle düzenlemez.

11 REKABET YASAĞıNıN KOŞULLARı İşverenin korunmaya değer haklı bir menfaatinin varlığı 1. Üretim sırları veya işverenin işleri hakkında bilgi edinme olanağı (mahrem bilgi ve sırdır. Bu nedenle vasıfsız ve alt kademe ile yapılan bu sözleşme geçersizdir.) 2. Müşteri çevresi hakkında bilgi edinme olanağı (müşteri çevresinin, işçilerin ehliyeti, kişisel niteliği, yeteneği ve bilgisi dolayısıyla sağlanmış olduğu hallerde (ör;av,dr, muhasebeci) yapılan rekabet yasağı sözleşmesi geçerli değildir) 3. İşverenin önemli bir zarara uğrama ihtimali

12 İşçinin ekonomik geleceğinin tehlikeye düşürülmemesi TBK m. 445/1; Rekabet yasağı, işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yer, zaman ve işlerin türü bakımından uygun olmayan sınırlamalar içeremez ve süresi, özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşamaz. 1. Rekabet yasağının süre bakımından sınırlandırılması(iş akdi sona ermeden itibaren 2 yıl) 2. Yer bakımından sınırlandırılması (işverenin fiilen yürüttüğü faaliyet alanının sınırlarını aşamaz.) 3. Rekabet yasağının konu bakımından sınırlandırılması (bu yasak işverenin tüm faaliyet alanıyla değil, işçinin işletmede yapmakta olduğu işle doğrudan ilgili, somut göreviyle sınırlı kalmalıdır.)

13 Yukarıdaki şartlara aykırı yapılmış bir rekabet yasağı sözleşmesi geçersizdir. TBK m. 445/2; Hakim, aşırı nitelikteki rekabet yasağını, bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve işverenin üstlenmiş olabileceği karşı edimi de hakkaniyete uygun bir biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamı ve süresi bakımından sınırlayabilir.

14 REKABET YASAĞıNA AYKıRıLıĞıN SONUÇLARı İşverenin zararının tazmini İşçinin cezai şart ödemesi TBK m. 446/2 ye göre, işçiye cezai şart olarak kararlaştırılan miktarı ödeyerek rekabet yasağına ilişkin borcundan kurtulabilme olanağı getirilmiştir. Zarar cezai şart miktarını aşıyorsa, işçi aşan kısmı tazminle yükümlüdür. TBK m. 180/son a göre hakim aşırı gördüğü ceza koşulunu kendiliğinden indirir. Rekabet yasağına aykırı davranışın sona erdirilmesi 1. Sözleşmede açıkça ve yazılı olarak öngörülmüş olmalı 2. İşverenin ihlal nedeniyle önemli bir zararının olması ve işçinin de ihlale yönelik davranışının ağır bir nitelik taşıması

15 REKABET YASAĞıNıN SONA ERMESI Yasağın devam etmesinde işverenin gerçek bir yararının kalmaması İşverenin haklı bir neden olmaksızın iş akdini feshi İşçinin işverene yüklenebilen bir nedenle iş akdini feshi İşyeri devrinin rekabet yasağına etkisi İşyeri iş akdi devam ederken devredilmişse; devralan işverenin rekabet yasağı ile korunan iş sırlarını ve müşteri çevresini kullanan bir faaliyeti sürdürmesi koşuluyla, rekabet yasağı sözleşmesi varlığını sürdürür. İş akdi sona erdikten sonra devredilmişse de aynı kural uygulanmalıdır. Ancak işveren faaliyet alanını değiştirir ve başka bir amaca yönelirse rekabet yasağı sona erer.

16 İŞVERENİN BORÇLARI Arş. Gör. Aslıhan KAYIK

17 1. İŞVERENİN ÜCRET ÖDEME BORCU İK m. 32; Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. Sosyal ücret? Temel ücret sadece para ile ödenen tutardır. Geniş ücret? Bazı durumlarda geniş (giydirilmiş ücret) dikkate alınır.

18 ÜCRET TÜRLERI Zamana göre ücret (saat ücreti veya gündelik, haftalık, aylık ödeme. Aylık olarak ödeme=maktu aylık ücret?) Parça başına (akort) veya götürü ücret İşçi tarafından üretilen mal veya çıkarılan işin miktarına göre yapılan ödemedir. Yüzde usulüne göre ücret ve bahşişler Otel, lokanta gb işyerlerinde hesap pusulalarına belirli bir yüzde olarak eklenerek müşterilerden alınan paraların işveren tarafından işyerinde çalışan tüm işçilere belirli oranlarda ödenmesi şeklinde uygulanan sistemdir.

19 Primler İşçinin başarısı nedeniyle ödül olarak verilen ek bir ücrettir. İkramiyeler İkramiye işverenin işçilerinden duyduğu memnuniyeti ifade etmek ya da özel vesileler nedeniyle verdiği ek ücrettir. 1. Sözleşmeden doğan ikramiyeler (TİS, iş akdi, iş yönetmelik, işyeri uygulaması. Hizmet sözleşmesi ikramiyenin verildiği dönemden önce sona ermişse?) TİS ile en çok 4, yeraltında çalışanlar 5 verilebilir. 2. Kanundan doğan ikramiyeler 6772 s. Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çlışan İşçilere İlave Tediye Yapılması Hakkında Kanun. Her yıl 1 er aylık istihkakları tutarında (TİS ile en fazla 2 kere daha) bir ikramiye ödenir.

20 Aracılık ücreti Temel ücrete ek olarak kararlaştırılabileceği gibi asıl ücretin tamamının aracılık ücreti biçiminde kararlaştırılması da mümkündür. İşin sonucundan pay alma TBK m. 403; Sözleşmeyle işçiye ücretle birlikte üretilenden, cirodan veya kardan belli bir pay verilmesi kararlaştırılmışsa, hesap dönemi sonunda bu pay, yasal hükümler veya genellikle kabul edilmiş ticari esaslar göz önünde tutularak belirlenir. Ek ücret niteliği taşır. Asgari ücretin altında kalmamak şartıyla asıl ücret olarak da kararlaştırılabilir.

21 ÜCRETIN BELIRLENMESI TBK m. 401; İşveren, işçiye sözleşmede veya TİS nde belirlenen, sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde ise, asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlüdür.

22 Y9HD; İMZALı BORDROLARDA YER ALAN ÜCRETIN GERÇEĞI YANSıTMADıĞı ŞÜPHESI ORTAYA ÇıKTıĞıNDA, BU KONUDA TANıK BEYANLARı GÖZETILMELI VE IŞÇININ MESLEKTE GEÇIRDIĞI SÜRE, IŞYERINDE ÇALıŞTıĞı TARIHLER, MESLEK ÜNVANı VE FIILEN YAPTıĞı IŞ BILDIRILEREK SENDIKALARLA, ILGILI IŞÇI VE IŞVEREN KURULUŞLARıNDAN EMSAL ÜCRETIN NE OLABILECEĞI ARAŞTıRıLMALı VE TÜM DELILLER BIRLIKTE DEĞERLENDIRILEREK BIR SONUCA GIDILMELIDIR. Arş. Gör. As slıhan KAYIK

23 ASGARI ÜCRET AY m. 55 ve İK m. 39 da düzenleme alanına kavuşmuştur. İK kapsamına dahil olup olmadığına bakılmaksızın iş akdine dayanarak çalışan tüm işçiler bu uygulamadan faydalanacaktır.

24 Asgari Ücret Yönetmeliği m. 4; İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrettir. Bölge ya da işkolu ayrımı yapılmaksızın ülke düzeyinde asgari ücretin saptanması yoluna gidilmektedir. İşçilerin 16 yaşını doldurup doldurmamalarına bakılmaksızın tek bir asgari ücret ödemesi söz konusu olacaktır.

25 İş akitler,ine ve TİS ne belirlenmiş asgari ücretten düşük hükümler konulamaz. Yönetmeliğe göre belirlenmiş olan asgari ücretten daha az ödeme yapılması halinde işveren veya işveren vekiline idari para cezası öngörülmüştür. Düşük olarak belirlenen miktarlar asgari ücrete yükseltilir. İşverenler tarafından işçilere sağlanan sosyal yardımlar nedeniyle asgari ücretten herhangi bir indirim yapılamaz.

26 A AYNı IŞYERINDE BIRISI TAM SÜRELI BIRI KıSMI SÜRELI ÇALıŞAN IŞÇILERDEN, KıSMI SÜRELI ÇALıŞAN IŞÇIYE ASGARI ÜCRETTEN AZ ÖDEME YAPıLABILIR MI? Arş. Gör. As slıhan KAYIK

27 TİS ile de bir asgari ücretin kararlaştırılması mümkün olup bu akdi asgari ücret yasal asgari ücretten farklıdır. İmzalanmış olan TİS de işçilere yapılması öngörülen % 5 lik zam uygulanmış ancak daha sonra yasal asgari ücret yükselmişse nasıl bir yol izlenmesi gerekmektedir?

28 ÜCRETIN ÖDENME ŞEKLI Ücretin ayni olarak ödenmesi mümkün müdür? Arş. Gör. Aslıhan KAYIK

29 Aynen ödeme işverenin temel ücret dışında sağlamış olduğu yan menfaatlerin, ücret eklerinin ödenmesi açsısından geçerli olacaktır. İşveren tarafından her 6 ayda bir yapılan ayakkabı ve kıyafet yardımının yapılmaması halinde, bu ayni ödeme yerine nakdi ödeme yapması mümkün müdür?

30 İK m. 32/2; Ücret prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak, Türk parası ile ödenir. Ücret.. yabancı para olarak kararlaştırılmışsa ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme yapılabilir. TBK m. 407; Ücretin işveren lehine kullanılabileceğine ilişkin anlaşmalar geçersizdir.

31 ÜCRETIN ÖDEME YERI İK m. 32/2; Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir tarihli Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik e göre; tarihinden itibaren, anılan yasalara tabi olarak Türkiye genelinde en az 10 işçi, gazeteci veya gemi adamı çalıştıran işverenler, çalıştırdıkları bu kişilere o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler. 10 dan az işçi çalıştıran işyerlerinde ücretler kural olarak işyerinde ödenir.

32 İK m. 32/7;..bahsedilecek yerlerde çalışan işçiler hariç, meyhane ve benzeri eğlence yerleri ve perakende mal satan dükkan ve mağazalarda..ücret ödemesi yapılamaz. İşçi buralarda yapılan ödemeyi kabul zorunda değildir.

33 ÜCRETIN ÖDENME ZAMANı Kural olarak işçi ücretleri, memurlardan farklı olarak, peşin değil işin ifasından sonra ödenir. İzne çıkan işçilerin bu süreye ilişkin ücretleri izne başlamadan peşin ödenir veya avans olarak verilir.

34 A: MEMUR, AYLıK TL B: IŞÇI, AYLıK TL HER IKISI DE AYNı IŞYERINDE ÇALıŞMAYA TARIHINDE BAŞLAMıŞLARDıR TARIHINDE A VE B NIN HESABıNA NE KADAR PARA YATACAKTıR? Arş. Gör. As slıhan KAYIK

35 İşçi ücretleri düzenli aralıklarla ödenmesi gerekli olup, işçi açısından uzun işveren açısından ise bu aralığın çok kısa olamaması gerekir. İK m. 32/5; ücret en geç ayda bir ödenip, bu sürenin iş akitleri veya toplu iş sözleşmeleriyle bir haftaya kadar indirilmesi mümkündür.

36 İ, İŞÇININ IŞ AKDININ, ÜCRETIN ÖDENME ZAMANı OLAN AYıN 10 UNDAN ÖNCE SONA ERMESI HALINDE NASıL BIR YOL IZLENECEKTIR? Arş. Gör. As slıhan KAYIK

37 İK M.32/6; SÖZ KONUSU ÖDEME GÜNÜNDEN ÖNCE IŞ AKDI SONA ERMIŞSE, IŞÇININ ÜCRETI ILE YASA VE SÖZLEŞMEDEN DOĞAN PARA VE PARAYLA ÖLÇÜLMESI MÜMKÜN MENFAATLERIN IŞVERENCE TAM OLARAK VE DERHAL ÖDENMESI ZORUNLUDUR. Arş. Gör. As slıhan KAYIK

38 SÖZ KONUSU IŞYERINDE ÜCRET ÖDEMELERI AYıN 10 U OLARAK KARARLAŞTıRıLMıŞTıR. KASıM AYıNDA. K AYıN 10 U PAZAR GÜNÜNE GELMEKTEDIR. ÜCRET ÖDEMESI NE ZAMAN YAPıLMALıDıR? Arş. Gör. As slıhan KAYIK

39 TBK M. 93; IŞÇI ÜCRETLERI IŞGÜNÜNDE ÖDENIR. BU NEDENLE, ÖDEME GÜNÜ HAFTA TATILI, VEYA ÇALıŞıLMAYAN BIR TATIL GÜNÜNE RASTLARSA, ÖDEME TATILI IZLEYEN IŞGÜNÜNDE YAPıLıR. Arş. Gör. As slıhan KAYIK

40 İK nda avans ödenmesine ilişkin hüküm yer almamakta, ancak TBK m. 406; İşveren, işçiye zorunlu ihtiyacının ortaya çıkması halinde ve hakkaniyet gereği ödeyebilecek durumda ise, hizmetiyle orantılı olarak avans vermekle yükümlüdür. Zorunlu bir ihtiyacının ortaya çıkması İşverenin avansı hakkaniyet gereği ödeyebilecek durumda olmalıdır İşçi o güne kadar çalışması ile hak ettiği diğer deyişle yaptığı iş nispetinde avans tutarını talep edebilir.

41 Avans da ücretin bir kısmı olduğu için, en az 10 işçi çalıştırılan işyerlerinde banka aracılığıyla ödenmesi gerekir.

42 ÜCRETIN ÖDENMESININ İSPATı Ücretin ödendiğinin ispat yükü işverene aittir. Ücret alacağının varlığını ispat yükü işçiye aittir. İK m. 37; İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır. Bu pusulada ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi.gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir.

43 İşverence işçinin ücretinin ödenmiş olduğunu gösteren bu belgelerin işçi tarafından imzalanmış olması ücretin ödenmiş olduğu anlamına gelir. Para borcu olan ücretin ödendiğinin tanıkla ispat edilmesi mümkün değildir. Ücret bordroları önemli bir deli olmakla birlikte, imzalı bordrolar her zaman kesin ve nihai bir delil niteliği taşımamaktadırlar. İşçinin bordroda imzasının bulunmaması da her zaman ücretin ödenmediği anlamına gelmez.

44 ÜCRET ALACAKLARıNDA ZAMANAŞıMı İK m. 32/ son; Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır. Buradaki ücret deyimi, nakdi ve ayni ücret niteliğindeki tüm ödemeleri kapsar. İş akdinin devamı zamanaşımının işlemesini durdurmaz.

45 ÜCRETIN ÖDENMEMESI DURUMUNDA İŞÇILERIN HAKLARı Ücretin ve faizin talep edilmesi İşçilerin çalışmaktan kaçınma hakkı

46 1. ÜCRETIN VE FAIZIN TALEP EDILMESI İK m. 34/1; Ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır. Yasal faiz burada uygulama alanı bulmayacaktır. YİBK na göre; faize karar verilebilmesi için ücretin muaccel olması yeterli olmayıp ayrıca işverenin temerrüde düşürülmüş olması zorunludur. Ücretin ödenme tarihi taraflarca sözleşmeyle kesin olarak belirlenmişse, işverenin ayrıca temerrüde düşürülmesi gerekmeyip, hak kazanma tarihinden itibaren faize hak kazanması söz konusu olacaktır.

47 2. İŞÇILERIN ÇALıŞMAKTAN KAÇıNMA HAKKı İşçilerin ücretlerinin veya ücret eklerinin ödenmemesi Ücretlerin 20 gün içinde ödenmemesi Ücretlerin ödenmemesinin mücbir sebebe dayanmaması

48 ÇALıŞMAKTAN KAÇıNMANıN HUKUKI SONUÇLARı İşçilerin sayısı sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Kaçınma hakkı sadece ücretleri ödenmeyen işçiler için öngörülmüş olan bir haktır. Çalışmaktan kaçınan işçiler yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz. Çalışmaktan kaçınan işçilerin sözleşmeleri feshedilemez. İşçilere bu haklarını kullandıkları dönem içinde ücretleri ödenir mi?

49 ÜCRETIN GÜVENCESI 1. Haczedilememesi 2. Devredilememesi ve rehnedilememesi 3. Takas edilememesi 4. Ayrıcalıklı alacak olması 5. İşçinin ücret garanti fonundan yararlanması 6. Asıl işveren ve alt işverenin hakedişlerinden ödenmesi 7. Ücret kesme cezasının sınırlandırılması 8. Ücretten indirim yapılamaması 9. İşverenin temerrüdü halinde ücret ödenmesi

50 1. ÜCRETIN HACZEDILEMEMESI İK m. 35; İşçinin aylık ücretinin ancak dörtte biri haczedilebilir, bundan fazlası haczedilemez. İşçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için yargıç tarafından takdir edilecek miktar haczedilemeyecek miktara ayrıca eklenir. Nafaka borcu alacaklılarının hakkı saklıdır.

51 2. ÜCRETIN DEVREDILEMEMESI VE REHNEDILEMEMESI İK m. 35; İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası devir ve temlik edilemez. TBK m. 410; İşçilerin ücretinin dörtte birinden fazlası rehnedilemeyecektir.

52 3. ÜCRETIN TAKAS EDILEMEMESI TBK m. 407; İşveren işçiden olan alacağı ile ücret borcunu işçinin rızası olmadıkça takas edemez. Ancak, işçinin kasten sebebiyet verdiği yargı kararıyla sabit bir zarardan doğan alacaklar, ücretin haczedilebilir kısmı kadar takas edilebilir. İstisnalar; 1. İşçinin rızası söz konusu ise, 2. Kasten sebebiyet verilen ve yargı kararıyla sabit bir zarardan doğan alacaklar

53 4. ÜCRETIN AYRıCALıKLı ALACAK OLMASı İcra ve İflas Kanunu nda, iflas durumunda işçi alacakları devlet alacakları ve rehinle temin olunan alacaklardan sonra 1. sırada yer alır. İİK m ; İşçilerin, iş ilişkisine dayanan ve iflasın açılmasından önce ki bir yıl içinde tahakkuk etmiş ihbar ve kıdem tazminatları dahil alacakları ile iflas nedeniyle iş ilişkisinin sona ermesi üzerine hak etmiş oldukları ihbar ve kıdem tazminatları nın tam ödenmesinden sonra arta kalanlar diğer alacaklılara ödenir. İİK m. 140/2 ye göre iflas halinde uygulanacak alacaklar sırası haciz halinde de uygulanacaktır.

54 TBK m. 437 e göre; işverenin ödeme güçsüzlüğü içine düşmesi halinde işçi, sözleşmeden doğan hakları uygun bir süre içinde işveren tarafından güvenceye bağlanmazsa, sözleşmeyi derhal feshedebilir. İİK m. 317 e göre; BK sürekli ekonomik kriz gibi olağanüstü hallerde borçlulara, borçlarını ödeme sürelerini erteleyerek, uzun süreler tanıyabilir. Ancak söz konusu erteleme işçi ücretlerini etkilemez, işçiler ücret alacaklarını bu süre içinde de aynı şekilde talep ve takip edebilirler.

55 5. İŞÇININ ÜCRET GARANTI FONUNDAN YARARLANMASı 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu na göre; Bu Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin konkordato ilan etmesi, işveren için aciz vesikası alınması, iflası veya iflasın ertelenmesi nedenleri ile işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan 3 aylık ödenmeyen ücret alacaklarını karşılamak amacı ile İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında ayrı bir Ücret Garanti Fonu oluşturulur. Bu madde kapsamında yapılacak ödemelerde işçinin, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içinde aynı işyerinde çalışmış olması koşulu esas alınarak temel ücret üzerinden ödeme yapılır.

56 Bu ödemeler 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu nun 78. maddesince belirlenen kazanç üst sınırını aşamaz. Ücret garanti fonu, işverenlerce işsizlik sigortası primi olarak yapılan ödemelerin yıllık toplamının yüzde biridir. Ücret garanti fonunun oluşumu ve uygulanması ile ilgili usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.

57 6. MÜTEAHHIT VE ALT İŞVERENLERIN HAKEDIŞLERINDEN ÜCRETLERIN ÖDENMESI Kamu kuruluşları söz konusu olmalıdır Kamu kuruluşlarının müteahhide verdikleri bina ve yol inşası gibi yapım ve onarım işi söz konusu olmalıdır. İşçilerin ücretlerinin ödenmediğini kendi yaptıkları kontroller ya da işçilerin başvurusu üzerine saptarlar Bu ücretleri asıl işverenlerden ya da alt işverenlerden isteyecekleri bordolara göre bunların hakedişlerinden öderler. Hakediş ödeneceği ilgili idare tarafından işyerinde şantiye şefliği ilan tahrası veya işçilerin toplu bulunduğu yerler gibi işçilerin görebileceği yerlere yazılı ilan asılmak suretiyle duyurulur. İlgili idare tarafından işçilerin her hakediş dönemi için olan ücret alacaklarının sadece 3 aylık tutarı ödenir.

58 İK m. 36 ya göre kamu tüzel kişilerine verilen bu yetkiler İK m.2/6 uyarınca sorumluluk taşıyan bütün işverenler de kullanmaya yetkilidir. Arş. Gör. Aslıhan KAYIK

59 7. ÜCRET KESME CEZASıNıN SıNıRLANDıRıLMASı İK m. 38 uyarınca bu disiplin cezasının verilebilmesi için; Bu cezanın hangi nedenlerle uygulanabileceği iş akdinde veya toplu iş sözleşmesinde gösterilmiş olması gerekir Bu kesintiler bir ayda iki gündelikten ya da parça başına ya da yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin iki günlük kazancından fazla olamaz. Ücret kesme cezasının işçiye derhal nedenleriyle birlikte bildirilmesi gerekir.

60 8. ÜCRETTE İNDIRIM YAPıLAMAMASı İK m. 62 uyarınca; Yasayla çalışma sürelerinin azaltılması, Yasa gereğince işverene düşen bir yükümlülüğün yerine getirlmesi, İşverence İK hükümlerinin herhangi birinin uygulanması, Nedeniyle işçinin ücretinde bir indirime gidilemeyecektir.! Bu belirtilen haller dışında işverenin tek taraflı iradesiyle de ücrette indirime gidilemez.

61 9. İŞVERENIN TEMERRÜDÜ HALINDE ÜCRET ÖDENMESI İşçi iş görme edimini yerine getirmeye hazır olmasına rağmen işverenin işi kabulde temerrüt ettiği hallerde işçi çalışmaksızın ücrete hak kazanır. TBK m. 408; İşveren, iş görme ediminin yerine getirilmesini kusuruyla engellerse ya da edimi kabulde temerrüde düşerse, işçiye ücretini ödemekle yükümlü olup, işçiden bu edimini daha sonra yerine getirmesini isteyemez. Ancak, işçinin bu engelleme sebebiyle yapmaktan kurtulduğu giderler ile başka bir iş yaparak kazandığı veya kazanmaktan bilerek kaçındığı yararlar ücretinden indirilir.

62 İşverenin bu davranışı, iş akdinin feshi olarak değerlendirildiği hallerde işveren temerrüdüne değil sözleşmenin geçersiz veya haksız feshine ilişkin hükümler uygulanır. Arş. Gör. Aslıhan KAYIK