KATILIN, BİRLİKTE YÖNETELİM!

Transkript

1 KONGRE YE KONGRE YE GİDERKEN GİDERKEN TÜRK ECZACILARI BİRLİĞİ ÇALIS MA PROGRAMI KATILIN, BİRLİKTE YÖNETELİM!

2

3 G İ R İ S GİRİS Küreselles me süreci ile birlikte; son 30 yılda devlet-toplum-yönetim ilis kilerinde önemli değis iklikler meydana gelmis tir. Bu değis iklikler önceki dönemlerden farklı biçim ve yapılarda es itsizlik mekanizmaları üretmektedir. Küreselles me bir olgu olarak bir kutupta zenginlik, diğer kutupta yoksulluk ve sefalet üreterek yol alabilmekte ve bu insanlığın geleceğini gözetmeden, doğanın tahribi, ekolojik dengenin bozulması pahasına gerçekles mektedir. Türkiye; ekonomisi giderek artan dıs a bağımlılık özellikleri kazanması bakımından klasik kapitalizmin gelis mesinden farklılık göstermektedir. Türkiye dünya ekonomisi ile eklemlenmesini ulusal kaynakları ile gerçekles tirmeyi bir türlü bas aramamıs, birikim sürecini büyük boyutlarda dıs kaynaklara bas vurarak sürdürmek zorunda kalmıs tır/kalmaktadır dan beri Türkiye ekonomisi hiçbir yıl dıs ticaret fazlası verememis tir. Cari açık günümüzde kars ılanamaz boyutlara ulas mıs tır. Sıcak para olarak da adlandırılan yabancı finansal sermayenin yüksek faizle borç olarak alınması ulusal kaynakların ve birikimin yabancı sermayeye transferine neden olmaktadır.kamu birikimlerinin sıcak para akıs ı ile eritilmesi, devletin sosyal niteliğini özellikle sağlık ve eğitimi bir yük olarak algılamasına neden olmaktadır. Kamu birikiminin transferi sonucu; devleti özellikle önümüzdeki dönemde hizmetleri kars ılayamayacak noktaya getirmesi, sağlık meslek çalıs anları ile merkezi hükümet arasında kaçınılmaz çatıs ma potansiyelini kendi içinde tas ımaktadır. Dünyada sağlık politikaları ve hizmetleri iki s ekilde üretilmektedir. Birincisi; sağlık hizmetlerinin planlanması, üretilmesi, harcamaların kars ılanması anlamında devletin tek otorite olduğu, sağlık hizmetlerinin küçük bir yüzdesinin yerel yönetimlere devredildiği modeldir ki kıta Avrupa nın klasik büyük devletleri ve Japonya böyledir. Japonya da sağlık hizmetlerinin %99 u devlet %1 i yerel yönetimler tarafından kars ılanmaktadır. İkinci olarak ülkemizde de uygulanmaya çalıs ılan Sağlıkta Dönüs üm Programı ve Genel Sağlık Sigortası olarak adlandırılan sistemdir. Sağlıkta dönüs üm; sağlığın temel bir devlet görevi olmaktan çıkarılmasıdır. Paran kadar sağlık denkleminin altyapısıdır. Bu dönüs üm programının ana bas lıklarını; Genel Sağlık Sigortası (G.S.S.), Aile Hekimliği (A.H.) ve sağlık kurumlarının is letme haline dönüs türülmesi olarak sıralayabiliriz. Tüm bunların altyapısı kamu alanını radikal değis ikliğe uğratacak yerel yönetim yasası ile olus turulmaktadır. Herkesi kapsayan bir sağlık sigorta s emsiyesi ve bu s emsiye içindeki herkes için tam olarak sağlığa eris im hakkını içeren bir reform paketine Türkiye nin ihtiyacı vardır. Genel Sağlık Sigortası sağlık alanındaki reform tercihlerinden birisidir, ancak bazı ana nitelikleri dikkate alındığında onun Türkiye gibi sağlığa ekonomik bakımdan fazla potansiyel yatırmayan ülkelerin altından 3

4 kalkmasının zor bir model olduğu anlas ılır. Çünkü G.S.S. ilaç ve teknoloji tüketimini körükleyen bir sistemdir. S imdiden ilaç ve sağlık hizmetlerinde ortaya çıkan rakamlar ürkütücüdür ve giderek kamunun kars ılayamayacağı noktaya hızla sürüklenmektedir. Önümüzdeki dönemlerde kamunun sağlık hizmetlerini kars ılayamaması ve piyasalas tırması ile sağlık alanındaki tedarikçiler ile merkezi hükümet arasındaki ilis kilerde kırılma ve gerilimler kaçınılmaz olacaktır. Sağlıkta Dönüs üm Projesi 1-AİLE HEKİMLİĞİ Aile Hekimliği Uygulaması Sağlıkta Dönüs üm Projesi nin temel ayaklarından birini olus turmaktadır. Amaç birinci basamakta arası nüfusu bir Aile Hekimine bağlamak ve koruyucu ve tedavi edici tüm sağlık hizmetlerinin birinci basamakta Aile hekimi tarafından verilebilmesidir. Aile hekimi kendisine bas vuran hastaların en az %80 ini tedavi etmek zorundadır. Hasta ikinci ve üçüncü basamağa Aile Hekimi nin sevki sonucu gidebilecektir. Aile Hekimi statüsünü kabul edenler sözles meli hekim olarak hizmet verecektir. Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Yasa da ilaç ve eczacılık hizmetlerinin nasıl verilmesi gerektiği tanımlanmamıs tır. Ancak Aile Hekimliği Pilot Uygulamasının gerçekles tirildiği illerde hastaların ilaç, reçete ve raporları ile ilgili aile hekimlerinin görev ve sorumluluk alanlarında kargas a devam etmektedir. Aile hekimliği; bas ta doktorlar olmak üzere çalıs anların sosyal güvenliklerinde geri adım (sözles meli personel statüsü), koruyucu sağlık hizmetlerinden çok tedavi edici sağlık hizmeti vermeleri ve aile hekimliği uygulamasının ekonomik anlamda çok pahalı bir hizmet olması biçiminde eles tirilmelidir. Aile Hekimliği uygulamasının önümüzdeki dönemde ülke geneline yaygılas tırılacağı göz önüne alındığında TEB nin bu konuda çalıs ma ile birlikte bir politika belirlemesi kaçınılmazdır. 2-GENEL SAĞLIK SİGORTASI 5510 sayılı SSGSS yasa tasarısı önümüzdeki günlerde yasalas acaktır. SSGSS tasarısı bu hali ile yasalas tığında; sağlık hizmetleri toplanan primler ile kars ılanacak, sağlık hizmetinin tüm alanlarında hasta ek katkı payı verecek, prim borcu olan sağlık hizmeti alamayacak, ne kadar para o kadar sağlık hizmeti olacaktır. OKUMAYAN VE 18 YAS INI DOLDURAN KIZ ÇOCUKLARI ARTIK AİLESİNİN SİGORTA KAPSAMINDA OLAMAYACAKTIR. Ayrıca tarihinden sonra sigortalı olanlar 9000 is günü prim yatırmak zorunda olacak ve 65 yas ından önce emekli olamayacaklardır. İs sizliğin bu kadar yaygın olduğu, kis i bas ı yıllık ulusal gelirin 6500 dolar olduğu ülkemizde bu s artlarda sağlıklı yas amak ve emekli olmak mümkün olamayacaktır. Sağlık hizmetlerinin herkes için parasız ve ulas ılabilir hale getirildiği bir reform s arttır. Fakat tüm vatandas ları sigorta s emsiyesi altına alan bir model olarak GSS sağlık hizmeti bedelini vergilerden değil primlerden, yüksek tutulan katılım paylarından kars ılamayı öngörmektedir. Bu nedenle, bu yasa tasarısı sosyal hukuk devleti anlayıs ından sapmanın hukuki metni niteliğindedir. 3-KAMU HASTANE BİRLİKLERİ PİLOT UYGULAMA YASA TASARISI Bu yasa tasarısı sağlık hizmetini ilaç hizmetinde olduğu gibi metalas tıran, sağlığın kamu hizmeti niteliğinden uzaklas tırılıp kamu hastanelerini s irketlere 4

5 dönüs türen bir tasarıdır. Yasanın genel gerekçesinde 'Hastanelerin madde ve insan gücü anlamında her türlü kaynağı sınırsızca merkezden talep etme yerine kendi kaynaklarından kars ılamaları' ifadesi yer almaktadır. Yani artık kaynak müs teri olarak görülecek hastalar olacaktır. Yasa tasarısına göre hastaneler hizmet altyapısı, organizasyon, kalite, verimlilik ve hasta memnuniyeti ölçütlerine göre aldıkları puanlarla A, B, C, D, E olmak üzere bes sınıfa ayrılmaktadır. Yaklas ık 10 hastaneden olus acak grupların, sınıfı C ve üzeri olanları birlik haline getirilecektir. Verimliliği düs ük, yani kâr etme potansiyeli olmayan E sınıfı hastaneler ise Sağlık Bakanlığı'nda kalacaktır. Birlik sermayesi, devredilen döner sermaye, birlik kârları, bağıs ve yardımlar ve 'gerektiğinde' devletçe yapılacak yardımlardan olus acaktır. Devletin yapacağı katkı 'yardım' olarak tanımlanmaktadır. Bu da açık olarak sosyal devletin son kazanımlarından olan devlet hastanelerinin ortadan kaldırılacağı anlamına gelmektedir. Birlik gelirini esas olarak sağlık hizmetlerinin satıs ından elde edecektir. Tesislerin ve yapıların is letilmesinden, kiraya verilmesinden, satılmasından elde edilecek gelirler de buna eklenecektir. Bu kurumlar birer s irket olarak piyasada yerlerini alacaklar ve sosyal hukuk devletinin halka sunmakla yükümlü olduğu sağlık hizmetini üreten yapılar değil parası olanın yararlanacağı birer piyasa aktörü haline geleceklerdir. Önümüzdeki Dönem Sağlığın piyasalas ması açısından, 6 bin 200 sağlık ocağı yerine bin birinci temas yeri/muayene birimi olması, 1000 civarında hastane yerine bin klinik/ayrı tedavi birimi olmasından daha mantıklı bir s ey yoktur. Dolayısı ile sağlığı piyasalas tırmaya soyunanlar, bütünlüğü bozulmus ve sayıları artmıs sağlık hizmeti tüketim birimlerini artırmayı sürdüreceklerdir. Yani aile hekimliği birimleri ve hastanelerin is letmeles tirilmesi süreci devam edecektir. Özellikle, sevk zorunluluğu da kaldırıldıktan sonra, birinci basamağın anlamı, kıs kırtılmıs sağlık hizmetleri talebinin kars ılanmasından (ve dolayısı ile sağlık tüketiminden) bas ka bir s ey değildir. Henüz nitelik gibi bir kaygı görünmemektedir. Kamu hastanelerinin is letmeles tirilmesinin mantığı, kamu-özel farkını kaldırmak, kamudan özele kaynak aktarma modelini daha da rahat is letmek, tek tek parçalara ayrılabilecek olan kamu hastanelerinin bütününe olmasa bile, kârlı parçalarına yerel ya da uluslararası sermaye gruplarının talip olabilmesi ve bu kârlı alanların artması ile sağlık tekelleri için cazip bir tedavi alanı olus turabilmektir. Önümüzdeki dönem, çok uluslu sağlık tekellerinin adlarını daha fazla duyacağız. Kısa vadede fizik tedavi hizmetleri, laboratuarlar, evde bakım hizmetleri, diyaliz hizmetleri, yoğun bakım hizmetlerinin özelles tirilmesi rasyonel gözükmektedir. İs letmeles me, bir yanı ile parçalanma, diğer yanı ile kâr edemediği takdirde kapanma riski demektir. Bunun olumsuz getirisi kars ısında, yerel yönetimlere devir formülü ile, yoksullar, kendilerini yoksullas tıran sisteme daha fazla bağımlı kılınabilecektir. Biz Ne Yapmalıyız? Sağlıkta yapılanlar, diğer alanlarda yapılanlarla çok yakından ilgilidir. Bu gerçek iyi kavranıp, is lenmelidir. Hem de, farklı alanlarda olanları öğrenmeye çalıs mak, sağlıkta olanları onlarla paylas mak, gücü/etkiyi artıracaktır. 5

6 Sağlık, sadece sağlıkçıları ilgilendiren bir konu değildir. Hizmet sunucuları olduğu kadar hizmetten yararlananları da ilgilendirmektedir. Sağlık, toplumun tüm kesimlerini, en çok da yoksulları, çalıs an sınıfları ilgilendiriyor. S imdilik, kendilerini kazanmıs ların yanında hissetmeleri bir yanılsamadır. Hem hizmet sunucularını hem de hizmetten yararlananları bir araya getirecek, sorunlarını tartıs acak bir zemin yaratmak, Yoksulları, çalıs anları, diğer kesimleri kapsayan, olayın teknik yanını içeren, ama kendini onunla sınırlamayan sağlık hakkı hareketleri/komiteleri, ön açıcı olabilir. Sağlıkta dönüs üm; sağlığın ticariles tirilmesi ise, itiraz etmemek, sürecin bir parçası olmayı kabul etmektir. Bu noktada, siyasal örgütlerin, meslek örgütlerinin ve sendikaların, kendilerinin birer değer örgütü olduğunu unutmamaları gerekmektedir. Sağlığın bir hak olmasından vazgeçememek, bunun da ancak doğumdan ölüme, her insana, ücretsiz, nitelikli, kolay ulas ılabilir sağlık hizmetleri ve sağlıklı yas am kos ullarını sağlamak ile mümkün olacağı unutulmamalıdır. Sağlık ve ilaç politikaları sektörün biles enlerinin tüm temsilcilerinin ortak ve es it hakka sahip olduğu bir zeminde belirlenmelidir. Sağlıkta dönüs ümün ücretsiz, es it ve adil bir sağlık hizmeti yönünde gerçekles mesi için, hem sağlık hizmet sunucuları, hem de hizmetten yaralananlar kararlara katılmalıdır. İlaçta Reklam Öldürür! İlaçların reçetesiz hemen her türlü araçla reklamının yapılarak satılması, ilaç firmalarının sarıldığı önemli bir satıs yöntemidir. Satıs ın düs memesi amacıyla ilaç OTC grubuna geçilerek uzun süre reklamla piyasada aynı satıs düzeyinde tutulur. Reçetesiz ilaçların fiyat denetimi yapılmadığından ilaçlar reçetesiz gruba geçirilerek karın yükselmesi amaçlanır. Referans fiyat sistemi orijinal ürünün fiyatı üzerinde baskı yarattığından, garantili alıcı olan sosyal güvenlik kurumunun bu özelliği karların düs üklüğü ile kars ılas tırıldığında, fiyat baskısı olmaksızın serbest piyasada ilaçların satılması, s irket karını göreli olarak artırır. Diğer yandan OTC uygulaması hekim, eczacı, dis hekimi gibi alanın uzmanlarının ilaç üzerindeki denetimini ortadan kaldırır. İlaçta küresel politikaların bir sonucu da OTC dir. Amaç, pazar payını, dolayısıyla ilaç tüketimini artırmaktır. Ülkemizde, reçetesiz ilaçlar, mamalara ve vitaminlere verilen Tarım Bakanlığı ruhsatları ve bu tip ilaçların eczane dıs ına çıkarılması, halk sağlığına çok yönlü olarak zarar vermektedir. Bu ilaçlarda denetim azaldıkça; ilaca gereksinimi olanlar yan etkilere tamamen açık hale gelmekte, ilaç kullanımının ilkeleri konusunda danıs manlık hizmeti alabileceği doktor ve eczacılara ulas ması zorlas makta, bu da bir bütün olarak rasyonel olmayan ilaç kullanımını ve ilaç tüketimini artırmaktadır. İlaçta Fikri Mülkiyet Olmaz! İlacın Mülkiyeti İnsanlığa Aittir! Fikri mülkiyet savas larında cephelerden birini de "ilaçlar" cephesi olus turuyor. Yazılım ve bitkiler için olduğu gibi, ilaçlar için de kıran kırana bir patent çıkarma, "veri ayrıcalığı" kapma savas ı sürüyor. Bugün ulusötesi ilaç devlerinin en büyük sorunlarının bas ında, patent sürelerinin sona erecek olması ile "es değer" (ya da yaygın terimle "jenerik") ilaçlardan kaynaklanan rekabet geliyor. 2008'de dünyada en çok kullanılan ilaçlardan yirmi üçünün patent süreleri sona eriyor ve ilaç devleri için bunun faturası 46 milyar doları bulabilir. 6

7 Ulusötesi s irketler için bir bas ka sıkıntı olan jenerik ilaç rekabeti ise gücünü, patent korumasında fiyatları daha da yükselen markalı ilaçlara ucuz alternatif olus turmasından alıyor. Jenerik ilaçlara en fazla, bir yandan kaynaktan yoksunlukla, diğer yandan bulas ıcı hastalıklarla boğus an geri kalmıs ülke insanları ihtiyaç duyuyor. Jenerik ilaç rekabeti fiyatları düs ürüyor. "Sınır Tanımayan Doktorlar" örgütünün (MSF) verilerine göre, Brezilya hükümeti jenerik AIDS ilaçları üretmeye bas ladığında fiyatlar yüzde 82 oranında düs müs tür. Belirli bir ülkede ilaç maliyetlerini düs ürmenin bir yolu da "paralel ithalat"tan geçiyor. Bir markalı ilacın o ülkedekinden daha ucuza satıldığı bir ülke bulma ve oradan ithal etme imkânı hep olabiliyor. İngiltere de dahil pek çok ülke paralel ithalat yaparak markalı ilaçları ucuza getirmenin yolunu buluyor. Ancak ilaç devleri jenerik rekabetinin gücünü kırmanın yolunu arıyorlar. Bu süreçte 1995 yılı ve "TRIPS Anlas ması" en keskin dönemeci temsil ediyor. Dünya Ticaret Örgütü TRIPS Anlas ması'nın ("Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights") üye ülkeler için yürürlüğe girdiği 1995 ten bu yana, üye devletlerin markalı ilaçlar için belirli patentle koruma standartları olus turması gerekiyor. Bu süre, ülkenin gelis mis lik düzeyine göre, bazı ülkeler için 2005 yılında, bazı daha az gelis mis ülkeler için ise 2016'da doluyor. Muvazaa İle Etkin Mücadele! Kelime anlamı İtibarı İle danıs ık, danıs ıklık anlamına gelen muvazaa uzun yıllardır mesleğimizi kemirmeye devam ediyor. Doğaldır ki eczacı dıs ında birinin muvazaa ile eczane sahibi olması, parayı kazanmak anlamında tüm yolları mübah görmektedir. Eczacı verdiği bilimsel hizmetin sonucunda yas amını idame ettirecek ekonomik girdi sağlarken; muvazaalı eczane sahibi için ticari kazanç kutsaldır. Son günlerde basına yansıyan sahte ilaçlarla ilgili haberler tesadüfi değildir. Yas ananlar insan hayatını değil, ticari kazancı kutsal sayanların yaptıklarıdır. Mesleğimizde yas anan büyük değis im ve dönüs ümler için yönetenler Avrupa Birliği sözles melerini gerekçe olarak göstermektedirler. Oysa demokratik yas am anlamında örnek aldığımız Avrupa Birliği nde sivil toplum örgütleri ile meslek örgütlerine Türkiye de yas anılanın aksine olağanüstü yetkiler tanınmaktadır Sayılı yasamızın TBMM de bulunduğu bu günlerde yasa değis ikliğinde konu ile ilgili eczacı odalarına genis yetkiler tanınması hayati öneme haizdir. İlaç Sanayinde Tekelles me ve Küreselles me ile Mücadele Etmeliyiz! 1990 lar ile birlikte hızlanan ve küreselles me olarak adlandırılan ancak sermayenin uluslararasılas ması ve merkeziles mesi demek olan ve bugün de (asıl olarak finansallas ma ayağı) hızla devam eden tarihsel süreç içerisinde; az sayıda küresel s irket, az sayıda üretici ve ihtisas yoğunlas ması, az sayıda dağıtım kanalı ve dengeli sayıda eczane, dünya sağlık sektörünün genel özelliğidir. Dünyada yaklas ık 35 ülkede Dünya Sağlık Örgütü nün kurallarına uygun kalitede üretim yapılabilmektedir. Yeni ilaç kes fi 7-8 ülkede gerçekles tirilmekte ve dünya pazarının yüzde 60 ın üzerindeki payını çok uluslu innovatör firmalar paylas maktadır. (1) 1 DPT (2006) Dokuzuncu Kalkınma Planı ( ) İlaç Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu. 7

8 Bugün 500 milyar dolara ulas an dünya ilaç pazarının 3 4 büyük pazarda yoğunlas tığı bilinmektedir. Bas lıca üç büyük pazarda (ABD, AB, Japonya) yoğunlas an tüketim büyük oranda gelis mis ülkelerde yapılan üretimle kars ılanmaktadır. ABD nin pazar içinde satıs ların %42 sini, üretimin %33 ünü ve aras tırma-gelis tirmenin %49 unu elinde bulundurması, ilaç s irketleri sıralamasında ilk on içinde 5 adet ABD s irketinin bulunması, diğer 5 s irketin Avrupa ülkelerinde yerles ik olması ilaç pazarının oligars ik bir piyasa özelliği göstermesinin açık kanıtıdır. Diğer s irketlerin de evlilik ve birles me yoluyla bu piyasada ayakta kalmaya çalıs ıldığı da düs ünülürse piyasanın gün geçtikçe tekelci reflekslere daha fazla tabi olacağı bir gerçektir. Türkiye İlaç sanayinin dıs a bağımlı durumu nedeniyle rekabetten uzak olan durumu göze çarpmaktadır. Dünya pazarı içinde Türkiye ilaç pazarının payı yüzde 1 dolayındadır ve sanayi üretimi içinde payı yüzde 1,3 (2003) tur. Böyle bir pazar içerisinde 2004 yılı itibariyle Türkiye de GSYİH içinde kis i bas ına düs en sağlık harcaması %6,5 tir ki bu oran OECD ve AB ülkeleri genelinde %8,5 olarak gerçekles mis tir. Buna rağmen 1991 yılından 2005 yılına kadar Türkiye ilaç pazarı % 43,4 oranında bir büyüme sergilemis tir yılında bu oran % 4,7 olmus tur ve böylelikle Türkiye en büyük 13. ilaç pazarı haline gelmis tir. Buna bağlı olarak Türkiye de her geçen yıl sağlık ve ilaç harcamaları artmaktadır. Diğer yandan sağlık harcamaları içinde ilacın payı yüksek olmasına kars ın, kis i bas ına tüketim bazında bakıldığında, yaklas ık 130 dolar civarında olan kis i bas ına ilaç tüketimi, gelis mis ülkeler ve AB ülkelerine kıyasla son derece düs üktür. Böyle bir piyasada rekabet kendisini, aras tırma-gelis tirme yatırımlarının artırılması s eklinde göstermektedir. Uluslararası tekellerin Ar-Ge yatırımları sonucu elde ettiği rekabet gücü, telif haklarının (TRIPs) birçok ülkede kabul ettirilmesinin sağlanması ile desteklenmektedir ki bu durum jenerik ilaç uygulamalarının yaygınlas tırılmasının önündeki en büyük engellerden biridir. Bununla birlikte Türkiye de ilaç sektöründe rekabetin sağlanmasının önkos ulu haline gelen Ar-Ge yatırımlarının artırılması gerektiğinden jenerik ilaçların üretimine ağırlık verilmesi için çalıs maların hızlandırılması elzemdir. Bu hem eczacılık ve diğer sektör biles enlerin çıkarına hem de insanlarımızın ilaca daha kolay ve ucuz eris iminin sağlanmasına hizmet edecektir. İlaç sanayisinin ve ilaç pazarının yoğun devlet denetimi ve müdahaleleri ile istikrarlı ve fon birikimine imkan verecek fiyatlandırma ve geri ödeme uygulamalarına geçmis yıllarda kavus amaması ve ekonomik çalkantılar sonucunda yeni teknoloji bağlantılı yatırımları yapamaması ve Ar-Ge yatırımlarının eksikliği, Türkiye de rekabet unsurlarından uzak kalmasına neden olduğu sık sık tekrarlanan iddialardır. Devlet müdahale ve kontrolünden uzak bir piyasanın insan sağlığının korunması ve iyiles tirilmesine hizmet etmeyeceği açıktır. Sadece ve sadece müdahalenin biçimlerinin insan sağlığının topyekûn çıkarına olacak s ekilde düzenlenmesi ve tekelci piyasa güçlerine boyun eğilmemesi gerekmektedir. Zira ulusal sağlığın korunması devletin sorumluğunda ve güvencesinde olmalıdır ki es itlik ve adalet ilkeleri piyasa güçlerinin kâr güdülerine teslim edilmemelidir. Bu anlamda devlet ve sektör biles enlerinin ortak olarak karar verme süreçlerine katılmasının olanaklarının yaratılması gerekmektedir. Yerli ilaç sanayisinin desteklenmesi (tes viklerin arttırılması), jenerik ilaç üretiminin gelis tirilmesi, sektör biles enleri arasında koordinasyon ile etkin ve istikrarlı bir s ekilde is leyen bir sosyal güvenlik sisteminin kurulması hem ilaç sanayisinin yararına hem de insanımızın daha kolay ve ucuz bir s ekilde ilaca eris iminin sağlanmasına fayda sağlayacaktır. Ayrıca akılcı ilaç kullanımının 8

9 tes vik edilmesi için gerekli mekanizmaların harekete geçirilmesi hem insan sağlığının korunmasına hem de gereksiz ilaç tüketiminin önüne geçilmesine olanak tanıyacaktır. Bu bağlamda önerilerimiz s u s ekilde sıralanabilir: İlaç sanayinde Ar-Ge yatırımları desteklenmeli ve tes vik unsurları harekete geçirilmelidir. Jenerik ilaç üretimi için gerekli tüm mekanizmalar harekete geçirilmeli varolan durum daha da gelis tirilerek uluslar arası ilaç s irketlerine fason üretim yapmak yerine sanayi yerli üretime yönlendirilmelidir. Hindistan, İsrail, Güney Kore örneklerini yakında takip edilmelidir. Ayrıca jenerikes değer ilaç konusunda yapılacak bilgilendirme faaliyetleri ile toplumun bilinç düzeyi yükseltilmelidir. İç pazar rekabet kos ullarına uygun bir s ekilde korunmalıdır ki ilaç sanayinde kendi kendine yeten ve yerli üretim yapan firmaların artması sağlanmalıdır. İlaç sanayinde (doktorlardan, kimyagerlerden ve kimya mühendislerinden farklı olarak) ilaç uzmanları olan eczacıların istihdam edilmesinin artırılmasının kos ulları yaratılmalıdır. Akılcı ilaç kullanımının tes vik edilmesi için gerekli mekanizmaların ve programların en kısa sürede hayat geçirilmesi ile ilaç tüketimi rasyonelles tirilerek kontrolsüz tüketimin önüne geçilmelidir. Eczacı Kooperatifleri Eczacıların Gelecek Garantisidir! Kooperatifçilik ortak çalıs ma kültürünün yerles mesi ile gelis tirilecek diğer örgütlenme biçimlerden biridir. Sadece üretim değil temin ve tüketim kooperatiflerinin de öneminin kavranması hem kooperatifçiliğin gelis tirilmesi hem de ülke kalkınmasının sağlanmasında önemli unsurlar olarak kars ımıza çıkmaktadır. Türkiye ekonomisinde sıklıkla yas anan krizlere kars ı daha dayanıklı olabilmenin kos ulu aktif ve etkin bir ortaklık anlayıs ının gelis tirilmesi ve eczacıların ve bölgesel eczacı kooperatiflerin güçlerini birles tirmesi ve bu doğrultuda katılımların yaygınlas tırılması, Ecza Kooperatifçiliğinin günümüzdeki en önemli politikalarından biri olmalıdır. %70 i iki ecza deposunun kontrolü altında olan ilaç dağıtım piyasası içinde % 13,5 lik bir payı bulunan Ecza Kooperatiflerinin toplam (ki bu tüm eczacı sayısının yarısı kadardır) ortağı bulunmaktadır. (2) Ancak önemli olan ortakların sayısının artmasından çok aktif üyeliğe dayalı bir birlikteliğin yaratılabilmesidir. Genel olarak kooperatifçiliğinin (dolayısıyla ecza kooperatifçiliğinin) gelis tirilmesi için belli bas lı alanlarda yapılacak yatırım ve gelis tirmeler önem tas ımaktadır. Bu alanların bas ında nitelikli insan kaynağının sağlanması ve mali sürdürülebilirliğin kos ullarının yaratılması gelmektedir. Nitelikli insan gücü yaratmak ve sürekliliğini sağlamak kooperatifçilik içinde en kârlı yatırım yapılacak alandır. Ayrıca daha etkin ve verimli bir eczacı ve eczacı kooperatifi anlayıs ının gelis tirilebilmesi için; eczane ve kooperatifler arasına kurulacak bilgi ağlarının (bilgisayar dolayımıyla) faydalı olacağı gözden kaçmamalıdır. 2 Geri kalan pazar payı, 400 e yakın küçük depo ve dağıtıcı tarafından kontrol edilmektedir. 9

10 Ayrıca s u da unutulmamalıdır ki, kooperatifçilik düs üncesinin özü ilacın her as amasına eczacının dahil olması, eczacının ilacı bir ticari meta olarak gören anlayıs kars ısında durması ve ilaç ticaretinin yerine insan sağlığını koymasıdır. Bu nedenle ecza kooperatifleri, ülkemizde gittikçe yaygınlas an sahte ilaç satımı vakaları ile mücadele etmenin de en etkin araçlarını hayata geçirebilecek kurumsal kapasiteye sahip örgütlerdir. Bu kapasitenin artırılması için eczanelerin kooperatifler ve meslek örgütü dolayımıyla mücadele alanları olus turması, insan sağlığının korunması ve mesleki saygınlığın, devamlılığının sağlanması için vakit kaybetmeden uygulamaya geçilmesi gereken bir husustur. TEKB ve ülkemizde eczacıların olus turdukları sivil kurulus ların bas ında gelen eczacı kooperatiflerinin istenilen hedefe ulas ması amacı ile kooperatiflerimizi yaygınlas tırmak, gelis tirmek, eczacılarla ilis kilerinin kolaylas masını sağlama amacına yönelik tüm çalıs malar ve projeler desteklenmelidir. TEKB nin eczacı kooperatifçiliğinin Türkiye de gelis imine yapmıs ve yapmakta olduğu katkılarını devam ettirmesi yas amsal öneme sahiptir. Tekelci sermayenin egemen olduğu ilaç pazarı içinde ecza kooperatifleri eczacıların piyasa güçlerine ve onların s ekillendirdiği es itsiz piyasa kos ullarına ve onun yarattığı krizlere kars ı direnebilmesinin en önemli odağı olmus lardır. Bu anlayıs doğrultusunda Türk Eczacıları Birliği nin, eczacı odalarının, eczacı kooperatiflerinin ve tüm eczacıların bir bütünün parçaları olduklarının bilinciyle hem eczacılık mesleğinin önündeki sorunları ortadan kaldırmak hem de mesleğin gelis tirilmesi ve korunması hedeflerine ortak vizyon ve çabalar ile ulas maya çalıs maları eczalık mesleği ve toplumun sağlığı açısından yas amsal bir öneme sahiptir. Mesleki kurullarda yer alarak, eczacının geleceğini belirleme ve haklarını koruma noktasında sorumluluk almıs, iradesini ortaya koymus yöneticilerimizin, aktif olarak kooperatiflerimizle çalıs ma yapmalarının sağlanması gerekmektedir. Bu bağlamda: Kooperatifçilik ortak çalıs ma kültürünün eseri bir yapı olarak mesleki dayanıs manın bir göstergesidir, bu nedenle tüm eczacılarımızın kooperatiflere üye olması tes vik edilmelidir. Türk Eczacıları Birliği nin, eczacı odalarının, eczacı kooperatiflerinin ve tüm eczacıların bir bütünün parçaları olduğunun farkında olunmalı ve ortak bir vizyon gelis tirilmelidir. Kooperatiflerin gönüllü üyelik esasına dayalı üyelik sistemine sahip olduğu unutulmamalı ve demokratik yönetim ve denetleme prensipleri çerçevesinde hareket edilmelidir. Kooperatiflerin demokratik yapılarına müdahale etme tehlikesini içinde barındıran yetkilerin anti-demokratik bir s ekilde kullanılmasını engellemek için denetimin ecza kooperatiflerinin bağlı oldukları üst birlik dolayımıyla yapılmasının kos ulları yaratılmalıdır. Mesleki haklarının garantisi olan kooperatiflerde örgütlenmenin, kurumsal kapasitesi ve pazar kontrolü gücü gereği, sahte ilaç üretimi ve satımı vakaları ile mücadele etmenin en etkin araçlarından biri olacağı unutulmamalıdır. Bu kapasitenin ve pazar kontrol gücünü artırılması gerekmektedir. TEB ve TEKB'nin birlikte yapmaya bas ladıkları Eczacılık Fuarı nı yine birlikte yapmaya devam etmeleri, bu ve benzeri bilimsel kongre gibi organizasyonlarda birlikte davranarak bir bütünlük göstermeleri, iki örgüt arasındaki dayanıs mayı artırarak gelis tirmeleri gerekmektedir. Yeni eczane açan meslektas larımıza, açılıs larını kooperatiflerden yapmaları kos ulu ile ilave kooperatif kredisi verilmesi önerisi değerlendirilmelidir. 10

11 Çoğunlukla ecza depoculuğu is levi gören eczacı kooperatiflerinin mali gereksinimlerini is letme kredisi kullanarak ve/veya risturnların ortaklara dağıtılmasını geciktirerek kars ılaması mali sürdürebilirlik için tek yol gibi görünmektedir. Bu nedenle mali sürdürülebilirliğin uygun kos ullarda kredi alınması ve risturnların dağıtılmasının uzun döneme yayılması en uygulanabilir çözümler arasında durmaktadır. Bununla birlikte is letme kredisi alma kos ullarının iyiles tirilmesi için farklı ve alternatif mekanizmaların hayata geçirilmesi elzemdir. Yürürlükteki Anayasa nın 171. Maddesi Devlet, millî ekonominin yararlarını dikkate alarak, öncelikle üretimin artırılmasını ve tüketicinin korunmasını amaçlayan kooperatifçiliğin gelis mesini sağlayacak tedbirleri alır. diyerek kooperatifçiliğin gelis tirilmesini önemine dikkat çekmektedir. Gündemde olan yeni anayasanın olus turulma sürecinde de aynı ruhun korunmasının yakın takipçisi olunmalıdır. Eczacılık Eğitimini Gelis tirmeliyiz! Çağın sorumluluğunu tas ıyan, konus an, tartıs an, fikir üreten, meslek örgütüne etkin katılan, mesleki kalite kos ullarını yerine getiren mesleğin içinde bulunduğu ve hızla değis en kos ulları yakından takip edip müdahil olan eczacılar ile beraber mesleği daha ileri noktalara tas ımak istiyoruz. Bu bilinçle eczacı yetis tirilmesinin önemli olduğunu düs ünüyoruz. Halk sağlığını her daim kendi çıkarlarının önünde gören bir meslek etiği ile yetis mis eczacıların kafalarındaki soruları sürekli canlı tutmalarını, edindiği bilgileri hasta yararına kullanması gerekmektedir. Bir sağlık personeli olarak rekabeti değil sonuçta insan sağlığına ve insanlığa hizmet edecek meslek içi dayanıs mayı öne çıkarmaları hedeflenmelidir. Bu vizyon ile olus acak Türk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti, üniversitelerin eczacılık fakültelerinde verilen eğitimin ve üretilen bilginin çerçevesinin ve içeriğinin bu misyonları yüklenmesi için çalıs malar yürütmeye devam etmelidir. Eczacılık fakültelerinin eğitim süresinin 5 yıla çıkarılmıs olması avantajının iyi değerlendirilmesi ve eczacılık eğitiminin daha kaliteli olması için uğras verilmesi anlamlı çabalardır. Bu 5 yıllık süre içerisinde eczacılık fakültelerindeki eğitiminin, eczacılara tedavi süresince ve sonrasında hasta takibi yapma yetisi kazandıran, hasta bas ta olmak üzere, ilgili tüm kesimlerle iletis im kurma yetisi veren, ilacın üretiminden tüketiciye ulas ıncaya kadar geçen her as amasında bilgi birikimi sağlayan, meslek etiğine duyarlı eczacı yetis tiren bir konumda olmalıdır. Hasta-merkezli düs ünen, etik konularda duyarlı, mesleki bilgilerine her gün yenilerini ekleyen, Türkiye nin ve mesleğinin geleceğiyle yakından ilgili eczacılar yetis tirmek için uğras verme hedefini önüne koymus eczacıların yetis tirilmesi için üniversiteler kus kusuz merkezi bir yerde bulunmaktadır. Yukarıdaki vizyon ile donanmıs bir eczacı modeline uygun olarak öğrencilerin yetis tirilmesi için öğretim üyeleri ile meslek örgütünün birçok alanda ortak çalıs malar gelis tirmesi önemlidir. Türk Eczacıları Birliği de, bu bağlamda, üniversite sonrasında eczacılarımızın sürekli değis en kos ullara daha rahat ayak uydurabilmesi ve bilgi birikimlerini gelis tirebilmeleri için meslek içi sürekli eğitime gereken özeni göstermeye devam etmelidir. Üniversitelerimizde verilen eczacılık eğitiminin mesleki bilgi ve görgünün temelinin atıldığı yer olduğunun bilincindeyiz. 11

12 Bilimin yol göstericiliğinde hareket eden, kamu çıkarlarını koruyan ve gelis tiren, örgütlenme ve düs ünce özgürlüğünün vazgeçilmezliğine inanan, dayanıs mayı öne alan, katılımcılığa değer veren eczacıların yetis tirilmesi için üniversitelerdeki eczacılık eğitimin gelis tirilmesini önemseyen TEB Merkez Heyeti, bu doğrultuda destek vermelidir. Bu bağlamda: Hasta merkezli eczacılık eğitiminin gelis tirilebilmesi için önemli olan uygulama derslerinin artırılması ve öğrencilerin hastalar ile daha okulda tanıs ma ve iletis im kurma imkanı bulmalarının kos ulları yaratılmalıdır. 5 yıl için hazırlanmıs eczacılık fakültesi eğitim programlarına eczacının iletis im becerilerini gelis tirecek derslerin konulması önem arz etmektedir. Eczacılık mesleğinin sadece serbest eczacı olma boyutunun olmadığının öğrencilerce kavranabilmesi için eğitim çalıs maları ve seminerler düzenlemek ve böylelikle eczacının sağlık personeli kimliğini ön plana çıkarmaya çalıs mak anlamlı çabalar olacaktır. Eczacılık fakültelerindeki aras tırma görevlileri için mevcut istihdam kos ullarının gelis tirilebilmesi ve akademik kariyerin özendirilmesi için TEB ve fakültelerin is birliği gelis tirmesi anlamlı olacaktır. Klinik Eczacılık/Farmasötik Bakım Eğitimi Yaygınlas tırılmalı! 1940 lı yıllardan itibaren ilaç endüstrisinin gelis mesi eczacının geleneksel rollerinin azalmasına neden olmus ve Amerika Birles ik Devletleri'ndeki eczacılık otoritelerini eczacıya yeni sorumluluklar kazandırmaya yöneltmis tir. O yıllara kadar ürün odaklı olan eczacılık eğitimi ve uygulamalarının artık hasta odaklı olması gerekliliği üzerinde durulmus ve 1970 li yıllardan itibaren bu alandaki uygulamalara hız verilmis tir. Temel amacı hasta tedavisinin bas arıya ulas tırılması olan bu hizmetlerde klinik eczacılar sağlık ekibinin bir tamamlayıcısı olarak hasta eğitiminde, ilaç tedavisi izleminde, ilaç etkiles imleri ve istenmeyen ilaç reaksiyonlarının önlenmesinde ve diğer klinik uygulamalarda bas arılı örnekler sunmus lardır. Klinik eczacılık, yoğun eğitim almıs bir eczacının, hastaların ilaçlarına ait sorunlarını çözmek, hastanın yas am kalitesini ve tedavi sonuçlarını iyiles tirmek amacı ile, doktor, hems ire, diğer sağlık personeli ve hastalara sunduğu bilgi ve danıs manlık hizmetidir. Hizmet kapsamı, hem yatan hastalara hem de ayakta tedavi gören hastalara yöneliktir. Klinik eczacılık eczacının klinik bilgi ve becerisiyle sunduğu hizmet, farmasötik bakım ise hastanın aldığı hizmet olarak tanımlanmaktadır. Ancak, klinik eczacılık, farmasötik bakım, hasta odaklı eczacılık, akılcı ilaç kullanımı, iyi eczacılık uygulamaları gibi çes itli kavramlar tanım olarak az da olsa farklılıklar göstermesine rağmen, kavram kargas asını ortadan kaldırmak için bu kavramları birbirine es değer olarak kabul etmek gerekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Avrupa Topluluğu (EU), Uluslararası Eczacılık Federasyonu (FIP), Avrupa Eczacılık Fakülteleri Birliği (EAFP) bas ta olmak üzere eczacılık mesleği ve uygulaması ile ilgili eğitim, yönetim ve uygulama kurumlarının üzerinde birles tikleri ana nokta çağın ve geleceğin eczacısının yetis tirilmesi için ilaç merkezli eğitimin yanında Hasta Merkezli bir eğitime geçilmesinin zorunlu olduğudur. Bu s ekilde yetis en eczacı; Doktor-Hasta-Eczacı üçgenini olus turup sağlık ekibinde daha yararlı bir s ekilde yerini alarak ilaç danıs manlığı ile hastanın tedaviden daha fazla yararlanmasını sağlayacaktır. 12

13 Ülkemizde serbest eczacıların bu alana yönelik yoğun talepleri doğrultusunda hasta merkezli eczacılık hizmeti sunabilmeleri amacıyla, s u an Hacettepe Üniversitesi, Ankara Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültelerindeki öğretim elemanlarının katkılarıyla, Türk Eczacıları Birliği Eczacılık Akademisi bünyesinde İyi Eczacılık Uygulamaları/Farmasötik Bakım/Klinik Eczacılık adlı 6 günlük bir eğitim programı Eylül 2003 tarihinde bas latılmıs ve halen düzenli bir s ekilde tekrarlanmaktadır. Ancak eczacıların çoğu aldıkları bu eğitim ile yetinmeyip, kendilerini bu alanda daha fazla gelis tirmek ve güncellemek için lisansüstü eğitim talebinde bulunmaktadırlar. Hastanelerdeki multidisipliner hasta bakım hizmetlerinin sağlanmasında, son zamanlarda eczacıların da aktif katılımı beklendiği için, bu alanda yeterli eğitim almıs klinik eczacılara ihtiyaç da artmıs tır. Böylece hastane eczacılarından beklenti ilaç temini, hazırlanması ve dağıtımı ile sınırlı kalmamıs, eczacılara yeni sorumluluklar yüklemis tir. Hastane eczacılarının bu alanda hizmet sunabilmeleri için klinik eczacılık lisansüstü master programları ile yeterlilik kazanıp, doktora programları ile de belirli alanlarda (kardiyoloji, endokrin, onkoloji, nutrisyon vb) brans las maları sağlanacak ve üstlendikleri bu yeni sorumlulukları yerine getirebileceklerdir. Ülkemizde, Klinik Eczacılık/Farmasötik Bakım dersleri lisans düzeyinde bazı üniversitelerde (Anadolu Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, İnönü Üniversitesi, Marmara Üniversitesi ve Yeditepe Üniversitesi) bu konunun uzmanı öğretim elemanları tarafından bas arıyla yürütülmektedir. Ayrıca, Klinik Eczacılık alanında, Ankara Üniversitesi (tezsiz), Marmara Üniversitesi (tezli ve tezsiz) ve Yeditepe Üniversitesi (tezli ve tezsiz) tarafından Yüksek Lisans programları ve Marmara Üniversitesi tarafından Doktora programı sunulmaktadır. Ancak bu alana yönelik yoğun talebi kars ılamakta zorlanmaktadır. Akademik kalitenin arttırılması ve mesleğin uygulanmasında kis isel performansların her alanda bütünüyle gelis tirilmesi, pratik ve eğitim arasındaki ilis kinin canlı tutmak suretiyle profesyonel gelis ime katkı sağlayabilmesi için, klinik eczacılık/farmasötik bakım anabilim dallarının üniversitelerde olus turulması ve yeni elemanların yetis tirilmesinde öncü olması beklenmektedir. Avrupa Birliği ne uyum süreci çerçevesinde eğitim alanında gerçekles tirilen değis iklikler doğrultusunda Üniversitelerarası Kurul Bas kanlığı nın; Tıp-Sağlık Bilimleri Eğitim Konseyi nce hazırlanan Eczacılık Eğitimi Standardizasyonu ve Çekirdek Müfredat Programı çerçevesinde Eczacılık Fakültesi eğitiminin 5 yıla çıkarılması dolayısıyla belirtilen dersler arasında yer alan Farmasötik Bakım- Klinik Eczacılık lisans dersleri de bulunmaktadır. Bu alanda gerek lisans gerekse lisansüstü derlesin yürütülebilmesi ve yetis mis eleman ihtiyacının giderilebilmesi için, hastanelerdeki giderek artan Klinik Eczacı taleplerinin kars ılanabilmesi için, serbest eczacıların hasta merkezli eczacılık hizmeti sunabilmelerini ve bu alanda kendilerini güncelleme taleplerini kars ılamak için, Klinik Eczacılık Anabilim Dalı nın açılması gerekmektedir. Klinik Eczacılık Doçentlik alanının bulunmaması, bu alanda yetis en kis ilerin akademik olarak yükselmelerini ve bu alanın gelis mesini de önlemektedir. Ülkemizde de eczacılık mesleğinin gerekli saygınlığını tekrar kazanması ve çağın gerektirdiği yeniliklerle hizmet sunabilmesi için bu yapılanmanın en kısa zamanda olus turulması gerekmektedir. Tüm sağlık personeli içinde ilaç konusunda en uzun ve detaylı eğitimi eczacılar aldığı için, ilaçlarla ilgili sorunları çözmek, akılcı ilaç kullanımı, hastanın yas am kalitesini ve tedavi sonuçlarını iyiles tirmek amacı ile eczacıların bu bilgisinden faydalanılmalıdır. 13

14 Türk Eczacıları Birliği nin klinik eczacılık/farmasötik bakım ile ilgili önerileri: Üniversite ile meslek örgütü is birliği ve ilis kilerinin arttırılması Eczacılık fakültelerinde verilen eğitimin, mezuniyet sonrası ihtiyacı kars ılayacak hasta odaklı eğitimine geçis inin sağlanması ve desteklenmesine ilis kin rapor hazırlanması ve bildirilmesi Eczacılık mesleğinin yeni bir vizyon kazanabilmesi ve pratiğe entegre olmus bir s ekilde faaliyet gösterebilmesi için, eczacıların klinik eczacılık lisansüstü programları ile donanımlarının arttırılmasına yönelik tes vik edilmesi Lisans ve lisansüstü eğitim sürecindeki staj programlarının yürütülmesinde bu alanda eğitim almıs, donanımlı ve gönüllü olan eczacıların aktif katılımının sağlanması ve bu alana yönelik tes vikin arttırılması Mesleğe yönelik hasta odaklı hizmet sunumunda kars ılas ılan sorunların ve önceliklerin belirlenerek, üniversite ile birlikte ortak aras tırma projelerinin yürütülmesi ve sonuçlarının pratiğe geçirilmesinin sağlanması ve desteklenmesi Daha fazla sayıda eczacının klinik eczacılık alanına yönelik donanımının sağlanması için, fakültelerde bu alanda uzman öğretim elemanları tarafından meslek içi eğitime verilen desteğin ve devamlılığının arttırılması Yatan hastalara klinik eczacılık hizmetlerinin sunulmasına ilis kin, hastanelerde istihdam yaratılması için giris imlerde bulunulması Eczanelerde sunulmak üzere, hastalara yönelik eğitici yazılı ve görsel materyallerin kaynaklarının hazırlanması Eczacıların hasta izleminde aktif rol almaları için, hasta-ilaç takip formlarının hazırlanıp gelis tirilmesi ve eczacılar tarafından uygulamaya geçirilip yaygınlas tırılmasının sağlanması Farmakovijilans yönetmeliğinin yürürlüğe girmesi sonucu, advers etkilerin rapor edilmesinde sorumluluğu artmıs olan hastane eczacılarının ve serbest eczacıların, bu açıdan daha aktif rol almalarının ve geri bildirimlerinin tes vikinin sağlanması Halk sağlığını gözeten ve tedavide hasta uyuncunu arttıran uygulamaların eczane pratiğinde yaygınlas tırılmasının desteklenmesi Aras tırma dönemindeki ilaçların izleminde de eczacıların aktif olarak rol almalarının desteklenmesi Sağlık Bakanlığı nda klinik eczacılık hizmetleriyle ilgili bir birim veya alt birimin kurulması, bu hizmetlerin gelis tirilmesi için meslek örgütleri, bakanlık ve üniversiteler arasındaki is birliğinin artırılması gerekmektedir. TEB Kamu Eczacılarının da Örgütüdür! Türk Eczacıları Birliği nin %90 lık bölümünü eczane eczacılarının olus turması, üyelerimizin %10 luk bölümünü olus turan kamu eczacılarının, örgüt s emsiyesi altında yeterince temsil edilmediği izlenimini uyandırmaktadır. Türk Eczacıları Birliği, üyelerinin tümüne aynı yakınlıkta durmayı ve aynı ölçüde hizmet vermeyi hedeflemelidir. Ülkemizde, resmi ve özel tüm kurum ve kurulus lar ile hastaneler ve diğer sağlık kurulus larında görev yapan meslektas larımız ile akademik kariyer yapan meslektas larımıza örgütümüz tarafından verilen hizmet, kamuda görevli meslektas larımızın çalıs ma kos ullarını iyiles tirmeyi, tüm yasal haklarından, sağlık hizmet sektöründe eczacılık mesleğinin hakkı olan bir biçimde yararlanmalarını sağlamayı amaçlamalıdır. Sağlık Bakanlığı tarafından 14

15 hekimlere tanınan haklardan, büyük özveriyle hizmet veren kamu eczacılarımızın da faydalanabilmesi için gerekli çalıs maların yapılması konusunda, 35.Büyük Kongre de karar alınmıs ve bu konuda yürütülen çalıs malar sonucunda, tarihli Resmi Gazete de yayımlanan Kanun Değis ikliği ile eczacıların döner sermayeden aldıkları payın katsayısı arttırılmıs tır. SGK reçete kontrol ünitelerinde görevli eczacıların maas larında yapılan iyiles tirmelerin, diğer kamu eczacılarının maas larına yansımaması, kamu eczacılarının kazançları arasında büyük farkların olus masına sebep olmus tur. Eczacıların gerek özel sektörde gerekse kamuda es it istihdam olanaklarının sağlanması için, kazançlarında belirli bir standardın yakalanması gerekmektedir. Kamu kurum ve kurulus larında olsun, özel sektörde olsun, farklı alanlarda görev alan tüm meslektas larımızın çalıs ma s artlarının iyiles tirilmesi ve hak ettikleri s ekilde ücretlendirilmelerinin sağlanması için önümüzdeki dönem Merkez Heyeti gerekli tüm çabayı sarf etmelidir. Ayrıca, ülkemizde, eczane sayısının homojen olmayan bir s ekilde artıs gösterdiği ve bu durumun önüne geçilebilmesi amacıyla yasamıza, nüfusa göre eczane sınırlandırılmasının eklenmesinin gündemde olduğu bu dönemde, eczane eczacılığındaki yoğunluğun bas ka alanlara kaydırılması, 6643 sayılı Türk Eczacıları Birliği Kanunu nun 4.maddesinin b ve f bentleri ile Birliğimize verilmis olan vazifeler uyarınca da eczacıların istihdam edilebileceği is alanlarının arttırılması, mesleğin sürdürülebilirliği ve geleceği açısından önem arz etmektedir. 35.Dönem içerisinde, TEB bünyesinde Avrupa Hastane Eczacıları Kamu Seksiyonu kurulması, diğer yandan ESCP 36.Avrupa Klinik Eczacılık Kongresi nin ülkemizin ve Birliğimizin ev sahipliğinde İstanbul da yapılması, kamu eczacılarının da örgüt s emsiyesi altında en iyi biçimde temsil edilmesini sağlamak adına yapılmıs önemli çalıs malardır. Olus acak Merkez Heyeti, bu ve benzeri çalıs malara bütün hızı ile devam etmelidir. Türk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti tüm çalıs malarda, mesleğimizin eczane eczacılığı, akademik eczacılık, kamu eczacılığı, hastane eczacılığı gibi bölümlerinin tamamının mensupları olan meslektas larımızın mesleki gelis imi ve mesleki memnuniyetini amaçlamalıdır. Eczacılık Akademisi tarafından verilen eğitimlerin konu bas lıklarının belirlenmesinde, üyelerimizin, meslektas larımızın, bu eğitimleri eczacı kimliğini, eczacılık mesleğinin çalıs ma alanı olan tüm kollarında uygulanabilir boyutuyla alması hedeflenmelidir. Eczacılık mesleği, ister eczanede, ister üniversitede, ister kamuda ister hastanede icra edilsin, sağlık hizmet sektörünün en önemli basamaklarından birini; halk sağlığı için çalıs mayı esas alır. Mesleğimizin sosyal boyutunun gelis tirilmesinde, kamuda görevli meslektas larımız ile eczane sahibi meslektas larımızın mesleki beklentilerinin tek bir potada eritilmesi, mesleki hedeflerimizin, çalıs ma alanına bağımlı olunmadan tüm meslektas larımızın dahil olduğu ortamlarda olus turulması ve paylas ılması meslek bilincimizi gelis tirecek ve mesleki anlamda hepimize sonsuz yarar sağlayacaktır. 15

16

17 Y A S A L V E K U R U M S A L YASAL VE KURUMSAL DÖNÜS ÜMLER Eczacılık mesleği son yıllarda hızlı bir değis im süreci içine girmis, SSK ve Yes il Kart lıların ilaçlarının serbest eczanelerden kars ılanmasıyla eczane pazarı genis lemis, ancak eczacı adına beklenen iyiles me bir türlü gerçekles memis tir. İlaç alımından, reçete kars ılanmasına kadar her geçen gün artan ve değis en sorunlarla kars ı kars ıya bulunan eczacı gelinen noktada ekonomik ve mesleki sorunlarla adeta mesleğine yabancılas tırılmıs tır. Tüm sağlık hizmetleri özelles tirilmis ve buna bağlı olarak tedavi giderleri olağanüstü artmıs tır. Hal böyle iken ilaç harcamalarını ve eczacı meslek haklarını kısıtlayarak sağlıkta tasarrufu hedeflemek yanlıs bir yaklas ım ve aldatmacadır. Bu alanda yapılan tüm yasal düzenlemeler hers eyden önce bu bakıs açısı ile irdelenmelidir SAYILI ECZACILAR VE ECZANELER HAKKINDA KANUN DA YAPILMASI TASARLANAN DEĞİS İKLİK VE DÜZENLEMELER S u anda yürütülmekte olan eczacılık hizmetinin kalitesinin yükseltilmesi, etik sorunların önlenmesi, Avrupa Birliği Eczacılık Mevzuatı na ve günümüz kos ullarına uyum sağlanması açısından, yürürlükte bulunan 6197 sayılı Yasa nın güncellenmesine olus acak Türk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti özel bir özen göstermelidir Sayılı Yasa Tasarısı Taslağı nda yer alan, sağlık hizmetleri alanında önemli bir rol üstlenen eczacıların mesleki düzeylerini artıracağını düs ünerek s u yenilikler desteklenmelidir: - Eczane açılmasının nüfusa göre sınırlandırılması - Yeni mezun eczacıların eczane açmadan önce eczane hakkında bilgi ve mesleki deneyim edinmelerini sağlamak amacıyla yardımcı eczacılık yapma zorunluluğu - Mesleki bilgilerin güncelles tirilmesi amacıyla meslek içi zorunlu eğitim programlarının yapılması - Eczanede hizmetin kalitesini arttırma amaçlı, eczane çalıs anlarına iki yıllık eczane teknikerliği eğitimi verilmesi 6197 Sayılı Eczaneler ve Eczacılar Hakkındaki Kanunda Değis iklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı Taslağı nın çalıs ılan son hali üzerinde yeniden düzenlenmesi ve eklenmesi gereken hususlar hakkında önemle üzerinde durduğumuz iki konu olmalıdır. Üzerinde görüs ülen Tasarı Taslağı nın 2. maddesinde yer alan 6197 Sayılı Yasa nın yeniden düzenlenmis olan 5. maddesinin 1. fıkrasında bahsedilen Serbest eczaneler eczacılık yapma hakkına sahip bir eczacının sahip ve mesul müdürlüğünde ifadesi metinde yer aldığı biçimde mesleğimizin vazgeçilmezi, olmazsa olmazları arasındadır Sayılı Yasa daki temel değis iklik talebimiz; eczane açma, kapama ve nakillerle ilgili tüm yetkinin TEB Merkez Heyeti ne ve eczacı odalarına verilmesi olmalıdır. Bu sayede zincir eczane endis eleri ortadan kaldırılırken muvazaa ile etkin mücadele imkânı sağlanmıs olacaktır. 17

18 Diğer yandan eczacıların ciroya göre yardımcı eczacı çalıs tırma zorunluluğu, taslağa mutlaka ilave edilmelidir. Ülkemizde eczacılar, hastaların tedavisinde ciddi sorumluluk yüklenmektedirler. İlaçla tedavinin vazgeçilemez ve devredilemez uzmanlarıdırlar Sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun da Yapılması Tasarlanan Değis iklik ve Düzenlemelerin Eczacılar Üzerindeki Etkileri Yasa tasarısı taslağında yer alan nüfusa göre eczane kısıtlaması, hizmetin tüm yurtta es it dağılması açısından önem tas ımaktadır. Böylece bazı bölgelerde yan yana eczane açılmasının önüne geçilecek, eczanesi olmayan bölgelerde de eczane açılması sağlanmıs olacaktır. Mesleğe olan bağlılığın bir sonucu olarak halen eczanesini is letmeyi sürdürmek isteyen ileri yas lardaki eczacıların kars ılas abilecekleri zorlukların önlenmesi yanında; sayısı gün geçtikçe artan eczacılık fakültesi mezunu meslektas larımıza is alanı yaratmak ve deneyim kazanmalarını sağlamak açısından yardımcı eczacılık müessesesi yararlı olacaktır. Mezuniyetten sonra bir yıl yardımcı eczacılık yapma zorunluluğu teorik bilginin pratik ortamda kullanılması açısından da yeni mezun eczane eczacıları için faydalı bir uygulama olacaktır. Böylelikle mesleğe yeni adım atan meslektas larımızın, eczacılıkla ilgili mevzuatlar, kamu kurumları ile yapılan protokoller, Sağlık Uygulama Tebliğleri, eczane is letimi ve bunun yanında hasta eczacı ilis kileri gibi konularda yas adıkları sıkıntılar engellenmis olacak; eczacı kendi eczanesini açtığında teorik bilgi birikimine ilave olarak uygulamada da yeterli deneyimi kazanmıs olmanın avantajlarına sahip olacaktır. Yasa tasarısı taslağında ifade edilen Türk Eczacıları Birliği nin koordinatörlüğünde Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanan zorunlu eğitim programları ile serbest eczacıların mesleki bilgilerini güncel tutmaları ve halk sağlığının korunması amaç edinilmektedir. İçinde bulunduğumuz bilgi çağında her alanda yas anan gelis meler ve değis iklikler, eczacılık mesleği için de geçerlidir. Olası değis iklikler ve gelis meler hakkında eczacılarımızın bilgi sahibi olması, mesleğimizin çağın gerisinde kalmasına engel olacak, mevcut bilgilerin güncellenmesiyle, eczacılık mesleğinin kalitesi yükselecek, dolayısıyla verilen hizmet de daha verimli olacaktır. İnsan sağlığıyla doğrudan ilgili eczacılık mesleğinin icrasında, eczacıya destek personeli olarak çalıs anların, Eczacılık Fakültesi bulunan üniversitelerin bünyesinde açılacak iki yıllık Eczane Teknikerliği eğitimini tamamlamıs olması s artı getirilerek, mesleğin kalitesi arttırılması amaçlanmaktadır. Kanun tasarısı taslağında eczanede satılabilecek ürünlerin içeriğine açıklık getirilerek, örneğin bitkisel drog ve tıbbi ürünlerin farmakognozi bilgisine sahip, is in ehli eczacılar tarafından halka sunulması amaçlanmıs tır. Eczacılık Fakültesinde alınan eğitimin eczane pratiğinde kullanılmasını amaçlayan bu kanun maddesi, Sağlık Bakanlığı kontrolü gerektirmeyen bu tür ürünlerin eczacı olmayan s ahıslar tarafından halka sunularak bilinçsiz tüketimini engelleyecektir. İLAÇ FİYAT KARARNAMESİ Türkiye de ilaç fiyatları 1262 Sayılı İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanunu ve 3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu gereğince bes eri tıbbi ürünlerin uygun s artlarda kullanımının sağlanması amacı ile Sağlık Bakanlığı önerisiyle Bakanlar Kurulu tarafından karar altına alınmaktadır. 18

19 İlaç fiyatlarının spekülatif değis imlerden kurtarılması temel ilke olmalıdır. Çünkü, referans ülkelerin ekonomisine göre Türkiye nin kos ullarını ayarlamak reel bir yaklas ım değildir. Bu nedenle; fiyat, referans ülkelerdeki fiyat değis ikliklerinden etkilenmemelidir. Ayrıca, ilaç fiyatı bir kez Euro ile saptandıktan sonra kur ortalamasına ya da Türkiye deki enflasyon oranına bağlanmalıdır. Olus abilecek olan zararların önüne geçilebilmesi için, ilk etapta yapılması gereken; ilaç fiyatlarında meydana gelen değis ikliklerin, fiyatların belirlendiği tarihten belli bir süre sonra yürürlüğe girmesinin sağlanmasıdır. Bunun için önerimiz, 90 günlük geçis süresinin tanınması olsa da Türkiye ekonomisinin seyrinin süreç içinde göreli olarak stabilize olması göz önünde bulundurulduğunda, talebimizin en az 45 günle sonlandırılmasının gerekliliği anlas ılmıs tır. Ancak bu 45 günlük geçis süresi uygulanmadığı için eczacıların zararı devam etmis tir. Önümüzdeki dönemde 45 günlük geçis sürecinin mutlaka uygulanması sağlanmalıdır. Diğer yandan Kararname de eksikliği bulunan meslek hakkı bedelinin yer alması için, eczacılara ilaç ve/veya reçete bas ına hizmet bedeli ödenmesi gerekmektedir. Kararnamede yer alan karlılık dilimleri ile ilgili olarak, fiyatı 200 milyon TL üzerinde olan ilaçların 2004 yılı verilerine göre tüm pazar içindeki payı %7,15 iken 2007 yılında bu oran %10,4 e yükselmis tir. Bu sebepten dolayı da eczacılara yönelik uygulanan kademeli karlılık oranı en az % 15 olarak düzeltilmelidir. Tüm bu gereksinimlerimizin yanı sıra ilaç sektöründe yas anan büyük çaptaki genis lemelerin ve ülkemiz kos ullarındaki değis ikliklerin de ilaç pazarına yansıması 2004 Kararnamesi nde bazı değis ikliklerin yapılmasını gerekli kılmıs tır. İLAÇLARIN REÇETEYE YAZIM VE GERİ ÖDENME KOS ULLARI 2004 yılı ve öncesi süreçte, bürokratik anlamda eczacıyı yormayan, sade ve anlas ılır bir Bütçe Uygulama Talimatı uygulaması hakimken; 2001 yılı itibariyle yapılmaya bas lanan ve 2004 sonrasında ivme kazanan düzenleme ve değis iklikler ile, ülkemizde tedavi yardımı ve ilaç temini alanlarında yeni bir döneme girilmis tir. Yapılan düzenlemeler ile, tedavi hizmetini olus turan sağlık kurum ve kurulus ları, hekimler ve eczacılar ağır reçete yazım ve geri ödenme s artları, karmas ık kurallar ve reçete ekinde düzenlenmesi gereken belgeler ile sürekli değis tirilen uygulamalar altında ezilmektedir. Tedaviyi ve ilaç temininin, insani bir hizmetten, bürokratik engellerle dolu bir Tebliğ uygulama sınavına dönüs tüğü bu dönemde, üyelerimiz sağlık danıs manından daha çok Tebliğ uygulayıcısı rolüne bürünmektedir. Yapılan düzenlemelerde, rasyonel ilaç kullanımının ve uygun tedavinin, tedavi yardımında tasarrufun hedeflendiği; gereksiz ilaç kullanımın önlenmeye çalıs ıldığı bilinmekle birlikte; bu düzenlemelerin, ülkemizin mevcut sağlık yasa ve düzenlemelerine uygun olarak olus turulması gerektiği inancındayız. Olus acak Türk Eczacıları Birliği Merkez Heyeti; - Yasal düzenlemelere uygun hazırlanmıs - Sade, anlas ılır, yoruma açık olmayan 19

20 - Tedavilerde aksamaya neden olmayan - Sürekliliği sağlanmıs - İlaç temin hizmeti sağlayıcılarının görüs ve önerileri dikkate alınarak hazırlanmıs - Hasta haklarına saygılı Bir Tedavi Tebliğinin yürürlüğe konması için çalıs malıdır. İlaçların reçeteye yazım ve geri ödenme kos ullarının, ilacın %80 inin alıcısı konumunda olan devlet tarafından tek taraflı olarak belirlenmesi ciddi sorunlar yaratmaktadır. Kos ulların saptanmasında, ilaç temininde uygulayıcı konumunda olan eczacıların da dahil edilmesinin, uygulamada rasyonelliği artırmak ve sürekliliği sağlamak bakımından elzem olduğu kesindir. İLAÇ VE TIBBİ CİHAZ KURUMU Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Kurulus ve Görevleri Hakkında Kanun Taslağı incelendiğinde, sorunlara çözüm olmaktan uzak; yıllardan beri eczacılık ve ilaç konularını düzenleyen en önemli yasaları yürürlükten kaldıran ve doğacak hukuki bos luğu dolduramayan bir tes kilat yasası niteliğinde olduğu görülmektedir. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Kurulus ve Görevleri Hakkında Kanun Taslağı ile, 1262 Sayılı Ispençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanunu ile 984 Sayılı Ecza Ticarethaneleriyle Sanat ve Ziraat İs lerinde Kullanılan Zehirli Müessir Kimyevi Maddelerin Satıldığı Dükkanlara Mahsus Kanun ve bağlı yönetmeliklerin kaldırılması öngörülüyor, ancak bu yasalarda belirlenen temel konulara taslakta yer verilmiyordu. Taslak bu kapsamda incelendiğinde ilaç dayanaksız kalacağı gibi, ilaçta reklam serbest hale gelecekti. Ayrıca ilaç fiyatlarının kim tarafından nasıl belirleneceği, ilaç üretim yerleri ve ecza depolarında mesul müdürün kim olacağı belli olmayacak, ilaç ambalajı ve prospektüs bilgileri üreticinin takdirine kalacak, kaçak ve ruhsatsız ilaç satan ve imal eden kis ilerle ilgili düzenlemeler olmayacak, ecza depolarının nasıl, nerede ve kimler tarafından açılacağı, depolardan nerelere toptan veya perakende ilaç satıs ı yapılacağı ve ilaçların saklama kos ulları gibi konular belirsiz olacak, ilacın üretimden halka ulas tırılmasına kadar olan zincir bozulacak, denetimler ve yaptırımlar ortadan kalkacaktı. Taslakta, İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü nün kaldırılması öngörülürken, eczacılık ile ilgili daire bas kanlığının kurulması gibi bir durum da söz konusu edilmiyordu. Bu durumda, eczacılık hizmeti ve uygulamaları aksayabileceği gibi, bakanlıkta ve kurumda konuyla ilgili tam yetkili bir merci kalmamasına sebep olacaktı. Kurulması planlanan kurumun adı İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu olmasına rağmen, taslakta ilaç ile ilgili düzenleme veya açıklama bulunmamakla birlikte, tıbbi ürün ibaresi ilaç kavramını tam olarak ifade etmiyordu. Yasa taslağında, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, idari ve mali açıdan özerk ve özel bütçeli bir kurulus olarak ifade edilmektedir. Taslağa göre kurumun gelirleri sıralanırken hazine payı dıs ında, hizmetler kars ılığında tarifeye göre ücret alınması, herhangi bir dayanağı olmadan ürünlerin üretim veya ithalat bedelleri üzerinden pay alınması, para cezaları ve en önemlisi gerçek veya tüzel kis ilerden alınacak bağıs ve yardımlar sıralanmaktadır. 20