KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN SOSYAL BOYUTU

Transkript

1 KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN SOSYAL BOYUTU Sempozyumu 12 Mayıs No lu Mimarlık ve Mühendislik Komitesi

2

3 SEMPOZYUM KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN SOSYAL BOYUTU İstanbul Ticaret Odası Meclis Salonu - Eminönü 12 Mayıs 2014 Pazartesi

4 KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN SOSYAL BOYUTU Yayına Hazırlayanlar Genel Yayın Yönetmeni İsmail Şaşmaz Editör Fatih Göksu Görsel Yönetmen Ersan Topuz Grafik Tasarım Elmira Girgin Yayıncı ABE MEDYA Yayıncılık LTD. ŞTİ. Kuştepe mah. Tomurcuk Sok. İzmen Sitesi A-1 Blok Kat:11 D-50 Şişli / İSTANBUL Tel: 0 (212) Faks: 0 (212) Sertifika No: Baskı ve Cilt Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj A. Ş. ISBN Basım: Mayıs Her hakkı saklıdır, alıntılar dışında izinsiz kopyalanamaz, çoğaltılamaz. Bildiri kitabında yayınlanan yazıların tüm sorumluluğu yazarlara aittir.

5 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu SEMPOZYUM KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN SOSYAL BOYUTU İstanbul Ticaret Odası Meclis Salonu - Eminönü 12 Mayıs 2014 Pazartesi 29 No lu Mimarlık ve Mühendislik Komitesi

6 KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN SOSYAL BOYUTU SEMPOZYUMU BİLİM VE DANIŞMA KURULU Prof. Dr. Ali Osman ÖNCEL Prof. Dr. Erdal Osmanlıoğlu Prof. Dr. Nazif GÜRDOĞAN Prof. Dr. Kemal Sayar Prof. Dr. Korkut TUNA Prof. Dr. Nevin GÜNGÖR ERGAN Prof. Dr. Esra BURCU Doç.Dr. Hatice AYATAÇ Doç. Dr. Nail YILMAZ Doç. Dr. Birsen ŞAHİN KÜTÜK Doç. Dr. Serdar SAĞLAM Abdurrahman GÜNER Yrd. Doç. Dr. Aynur CAN Yrd. Doç. Dr. Erhan Berat Fındıklı Araş Gör. Levent TAŞ Araş. Gör. Çiğdem Sema SIRMA Mazlum-Der Genel Başkanı Cüneyt SARIYAŞAR Mimar Semih AKŞEKER Ali ÖNER Erhan ER 4

7 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu Sempozyum Düzenleme Kurulu Murat Özdemir Murat Özmen Ali Reyhan Esen Ali Osman Öncel Murat Alpay EDİTÖRLER Ali Osman ÖNCEL Nevin Güngör ERGAN Ahmet Erdal OSMANLIOĞLU Murat ÖZDEMİR 5

8 İÇİNDEKİLER PROGRAM Açılış Konuşmaları MMG Genel Başkanı Murat ÖZDEMİR İTO Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Murat KALSIN İBB Başkanı Dr. Kadir TOPBAŞ Çevre ve Şehircilik Bakanı İdris GÜLLÜCE BİRİNCİ OTURUM 24 Medeniyetlerin Şehir Algısı ve Kentsel Dönüşüm Oturum Başkanı PROF DR. Ali Osman ÖNCEL PROF. DR. Korkut TUNA Tarihte Şehirler ve Dönüşümleri 26 PROF. DR. Nazif GÜRDOĞAN Medeniyet Kaynağı Kutlu Şehirler 30 PROF. DR. Nevin GÜNGÖR ERGAN Kentsel Dönüşüm Politikası ve Toplumsal Katılım 34 PROF. DR. Kemal SAYAR Şehir ve Ruh Sağlığı 54 6

9 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu İKİNCİ OTURUM 56 Kentsel Dönüşüm den Sosyal dönüşüme Oturum Başkanı Avni ÇEBİ DOÇ. DR. Nail YILMAZ Toplumsal Yapı Belediyeler ve Kentsel dönüşüm 58 YARD. DOÇ. DR. Erhan Berat FINDIKLI Metropolde Mekansal ve Tinsel Ayrışmanın Çoğul Formları 62 YARD. DOÇ. DR. Aynur CAN Turgut Cansever Düşüncesinde Şehir Tasavvuru 80 Cüneyt SARIYAŞAR Kentsel Dönüşümde İnsan Hakları İhlalleri 84 ÜÇÜNCÜ OTURUM 88 Şehirleşmede Mekansal Dönüşümün Toplumsal Etkileri Oturum Başkanı Y. Mimar Ali Reyhan ESEN DOÇ. DR. Hatice AYATAÇ Şehirleşmede Mekansal Dönüşüm 90 Mimar Semih AKŞEKER Şehir ve Kent Ayrımı 104 PROF. DR. Abdurrahman GÜNER Kentsel Dönüşümde Mühendislik Ahlakı 110 DİĞER BİLDİRİMLER 118 7

10 8

11 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu AÇILIŞ KONUŞMALARI SEMPOZYUM KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN SOSYAL BOYUTU İstanbul Ticaret Odası Meclis Salonu - Eminönü 12 Mayıs 2014 Pazartesi 9

12 Açılış Konuşmaları MMG GENEL BAŞKANI MURAT ÖZDEMİR Sayın Bakanım, Büyükşehir Belediye Başkanımız, Esenler Belediye Başkanımız, Sektör Temsilcilerimiz ve kıymetli katılımcılar. İstanbul Ticaret Odası ile ortaklaşa düzenlediğimiz "Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu" başlıklı sempozyumumuza katılımınız için Mimar ve Mühendisler Grubu adına, sizlere teşekkür ediyor, hoş geldiniz diyorum. Sizden, hayra çağıran, iyiliği emredip kötülüğü meneden bir topluluk bulunsun. " hükmünü meslek alanlarında da rehber edinerek 1996 yılında dernekleşen MMG hareketi bugün, 3000'e yaklaşan üyesi, civarında takip edeni olan, İstanbul dışında Ankara, İzmir, Bursa, Kayseri, Sakarya, Konya, Samsun ve son olarak da Diyarbakır da şubeleşen ve bugünlerde Erzurum şubesinin de kuruluş çalışmalarına başlayan, camiamızın saygın bir STK sı haline gelmiştir. Evet, teknik bir Sivil Toplum Kuruluşu olan MMG olarak, ilgi alanımız içerisindeki konularda yaptığımız bu ve benzeri etkinliklerimizle, çıkardığımız dergilerimizle, meslektaşlarımızı ve kamu oyunu bilgilendirmeye, kanun koyucu ve uygulayıcılara destek olmaya, yol göstermeye, teşvik etmeye ve uyarıcı olmaya gayret ediyoruz. Bu kapsamdaki çalışmalarımızda Şehirleşme ve Kentsel Dönüşüm önemli bir yer tutmaktadır. Kentsel Dönüşüm kavramı, özellikle 23 Ekim 2011 tarihinde meydana gelen Van depremi sonrasında gündeme gelmiş ve 31 Mayıs 2012 tarihinde yürürlüğe giren, kamuoyunda Kentsel Dönüşüm Kanunu olarak bilinen 6306 sayılı "Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki" kanun ile birlikte popülaritesini arttırmışsa da bizim gündemimizde çok öncesinden beri 10

13 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu yer almaktaydı. Hatta bu konuda belki de ilk sayılabilecek bir sempozyumu 19 Kasım 2011 tarihinde, hemen Van depreminin ertesinde, Üsküdar Belediyesi ile ortaklaşa gerçekleştirmiştik. Şehirlerimizin Geleceği, Tehditler ve Fırsatlar başlıklı o sempozyumumuzda, Kamu, Üniversite ve Meslek mensuplarından uzmanlar bir araya gelerek Afet, Deprem ve Risk Analizleri, Kentsel Dönüşüm Politikaları ile Şehir, İnsan ve Toplum başlıklı oturumlarda konunun teknik yönleriyle birlikte sosyal yönlerini de etraflıca değerlendirme imkanı bulmuştuk. Bir sempozyum düzenlemek aylar süren bir organizasyon gerektirdiğinden böyle bir sempozyumu depremden hemen sonra yaklaşık 25 günde tabii ki organize etmemiştik. Bütün bu konular henüz kamuoyunun gündeminde değilken biz sempozyum hazırlığımızı yapmıştık, deprem ve gündem bizim hazırlığımızın üzerine gelmiş oldu. Şehirleşme kamu oyu gündeminde bu yoğunlukla konuşulmazken, gerek üniversitelerde yaptığımız panellerde gerekse çıkardığımız dergilerimizde şehirleşmeyle ilgili endişelerimizi sürekli gündemde tutmaya gayret ediyorduk. Bizim için önemli olan ve ülkemizde yaşanan bir çok problemin ana çıkış kaynağı olarak gördüğümüz şehirleşme sorunumuzu dergilerimizin 52. Ocak-Şubat 2010 sayısında "ŞEHİRLEŞME AMA NASIL?" 57. Kasım-Aralık 2010 sayısında "KENTSEL DÖNÜŞÜM" 65. Mart-Nisan 2012 sayısında "ŞEHİRLERİMİZ DÖNÜŞÜRKEN BAŞKA BİR ŞE- HİRLEŞME MÜMKÜN MÜ? ve 71. Mayıs-Haziran 2013 sayısında "ŞEHİRLERİMİZ NEREYE KOŞUYOR?" dosya konuları ile her açıdan işlemiştik ve bundan sonra da işlemeye devam edeceğiz. Dergilerimizin tüm sayılarına internet sitemizden ulaşılabilinir. Üniversitelerimizde gerçekleştirdiğimiz paneller kapsamında da, tarihinde Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi'nde "Şehirlerin Kimliği ve Geleceğe Taşınması" tarihinde İTÜ'de "Medeniyet Kurucu Şehirler" tarihinde Sabahattin Zaim Üniversitesi'nde K.Çekmece belediyesi ile "Herkes için Şehir: Değişen Kentler Dönüşen Yaşamlar tarihinde Marmara Üniversitesi'nde "Şehir ve Medeniyet Tasavvurumuz" panellerini gerçekleştirdik. Bunlardan, şehircilik konusuyla popüler olduğu için değil gerçekten önemsediğimiz için ilgilendiğimizi ifade etmek ve tabii ki biraz da MMG'nin reklamını yapmak için bahsettim. Aslında bütün bu dergilerimizde yazılanlar, sempozyum ve panellerde konuşulanlarla konu ile ilgili olarak söylenmesi gereken bir çok şey söylenmiş, yazılmış, çizilmiştir. Ama, sizlerinde bildiği gibi özellikle iyi ve faydalı şeylerin tekrar edilmesi teşvik edilmiştir. Ayrıca her defasında farklı uzmanlarla, gelişen şartları da dikkate alarak konuyu farklı yönleriyle değerlendirmek ve kamuoyunun gündeminde tutmak adına bu ve benzer faaliyetlerimize devam ediyoruz. Biz MMG olarak şehirlerimizin yapılanmalarını ve şehircilik uygulamalarını yakından takip etmeye çalışıyor ve şehirlerimizin insani ölçeklerde, herkes için huzur beldeleri ola- 11

14 Açılış Konuşmaları cak şekilde teşkil edilmelerinin önemini sürekli vurguluyoruz. Aslında şehirlerimizin birer "Dönüştürme Makineleri" olduğunu düşünüyoruz. İnsanı, aileyi ve toplumu dönüştürme makineleri. Bizleri dönüştürmek üzere kendi ellerimizle inşa ettiğimiz, sonucunu sıcağı sıcağına belki hemen görüp anlayamayacağımız, anladığımızda da, geç kalmış olacağımızdan korktuğumuz, dönüştürme makineleri. Bu konu ile ilgili olarak hemen her defasında ifade ettiğim gibi, 1+1, 1+0 dairelerin, mahalleyi ortadan kaldıran, kendi içinde bir dünyası olan, çevresinden izole adeta gettolaşan, isimlerinde Türkçenin kaybolduğu, çok katlı korunaklı, havuzlu sitelerin, orta ve küçük ölçekli esnafı ortadan kaldıran dev market ve alışveriş merkezlerinin, çocuk, yaşlı ve engellilerin şehir içindeki varlıklarını önemsemeyen, doğayla ve coğrafyayla mücadele eden bir yapılaşma gerçeğinin bizleri ve toplumumuzu zamanla nasıl dönüştürebileceğini bugünlerden hesap etmemiz gerektiğini düşünüyoruz. Çünkü etrafımızda birbiri ardına gerçekleştirilen projelerde işin bu kısmının genelde göz ardı edildiğini düşünüyoruz. Şehircilik ve yapı yapmak sadece arsa büyüklüğü ile emsal değerini çarparak bulduğunuz alanı yapı olarak o arsaya yerleştirmek ve metrekare maliyeti ile satış fiyatı arasındaki farkı hesaplamak değildir, olmamalıdır. Bu anlayışın yerleşip hakim olmasında aslında hepimizin, yani vatandaşından mimar ve mühendisine, ve müteahhidine, idarecisinden STK'sına kadar hepimizin bir sorumluluğu ve vebali bulunmaktadır. Evet biraz önce bahsettiğin dönüşümün etkisinden olsa gerek daha tamahkar bir toplum haline gelmemizle birlikte, farklı konuları önceliklerimiz arasına aldığımızdan, şehircilikle ilgili sağlıklı, içimize sinecek, bu coğrafyanın inanç ve kültür değerlerinin ürünü diyebileceğimiz şehircilik örnekleri ortaya maalesef koyamadık. Yanlışta ısrar etmemek ve yeni şehircilik kazalarına yol açmamak adına, çünkü bu süreçte maalesef yaşanan bir çok şehircilik kazası da olmuştur, öncelikle hepimizin bir öz eleştiri olarak bu durumu tespit etmemiz gerektiğini düşünüyoruz. Tabii aslında, siz samimiyetle bir şeyler yapıyor ve doğruları dile getiriyorsanız, bu doğrular bir gün bir şekilde mutlaka bir yerlerde karşılık bulacaktır diye düşünüyor ve ümit ediyoruz. En azından şimdilik teorik de olsa, bu düşüncemizi doğrulayan gelişmelerde yok değil aslında. Kentsel dönüşüm ve bu vesile ile şehirlerimizin yeniden yapılanması kapsamında MMG olarak, gerek önceki başkanımız Avni bey'in gerekse benim muhtelif vesilelerle dile getirdiğimiz çekincelerimiz, endişelerimiz ve yapılması gerekenler hakkındaki düşüncelerimiz ortadadır. Bu kapsamdaki genel prensip ve yaklaşımlarımızdan bazılarını, 19 Kasım 2011 tarihinde düzenlediğimiz sempozyumun sonuç bildirgesinden aktarmak isterim: 1. Şehirlerimiz kurulduğu bölgenin kültürel ve topografik dokusuna uygun, bölgenin kendine has mimari özeliklerinin yansıtıldığı, yerel malzemenin kullanıldığı, mimari ve estetiğin öne çıktığı, sosyal donatı alanlarının geniş ve erişilebilir olduğu, birbirini tekrar etmeyen kimlikli şehirler olarak inşa edilmelidir. 12

15 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu 2. Yapılması gereken, şehirlerimizi, yoğunluğunu azaltarak mümkün mertebe az katlı ve bahçeli konutlardan müteşekkil, eskiden olduğu gibi zengini fakiri, doğulusu batılısı her bireyinin birlikte yaşadığı, paylaşmaktan ve diğerinin varlığından güç aldığı, sosyal barışını sağlamış medeni, mutlu birey ve ailelerin olduğu, çocuk, yaşlı, özürlü gibi tüm sakinlerinin çevre, estetik ve sosyal donatı imkanlarından istifade edebildiği, mekanlara dönüştürmektir. 3. Şehri insana, doğaya saygılı bir şekilde onu bir rant aracı olarak değil Allah ın bize bir emaneti olarak korumalı ve güzelleştirmeliyiz. O bizim ve bizden sonrakilerin ortak malıdır. Bizden sonraki nesillere imar edilmiş, huzurlu ve yaşanabilir şehirler bırakmak herkesin görevidir. Toplumsal barışımıza ve insanımızın huzuruna katkı sağlayacak şehirleri yeni bir idrak ile inşa ve ihya ederken, şehirlerimizi yeni bir medeniyetin taşıyıcıları olarak geleceğe taşımalı, bugün yaptığımız şehirlerle yarınlarımızı belirlediğimizi aklımızdan çıkarmamalıyız. Bunların yanı sıra teknik olarak üzerinde durduğumuz iki önemli husus daha var. Bunlardan bir tanesi; Şehirlerimizin özellikle de İstanbul'un sorunlarını çözmek için tüm ülkenin kaynak ve imkanlarını birlikte değerlendirip ülkeyi top yekun planlamak ve çözmek gerekliliğidir. Anadolu'yu planlayıp çözmeden İstanbul'u çözmemiz mümkün olamaz. Kırsalın, Anadolu'nun itim gücünü kırmadan İstanbul'a yapacağınız her yatırım buranın çekim gücünü daha da arttıracaktır. Onu için kırsalın, Anadolu'nun çekim gücünü arttıracak yatırımlar yapılmalı ve teşvikler verilmelidir. Diğer husus ise, daha önce de her vesile ile söylediğimiz gibi, gerek emsal artışlarıyla gerekse kamu yatırımlarıyla oluşturulan kent rantının bir şekilde kamuya geri dönüşünün sağlanmasıdır. Bu tabii siyasi olarak riskli ve sıkıntılı bir durum olabilir ama bunun kamuoyu önünde anlatılması ve savunulması ile ilgili STK desteğini biz MMG olarak vermeye hazır olduğumuzu bir kez daha ifade etmek isterim. Şimdi ise Ak Parti'nin 30 Mart 2014 seçimleri öncesi yayınladığı seçim beyannamesinden bazı cümleleri aktarmak istiyorum: Kişinin yaşadığı çevre, binalar dünya ve yaşam tasavvuruna etki eder. Bu bilinçle uygarlığımızın insan ölçekli, insan odaklı ve insan dostu şehir anlayışını ihya etmek temel misyonumuzdur. 1. Şehirlerimizin her birini kendi tarihi, sosyal, ekonomik, kültürel değerleriyle marka şehir haline getirmeyi hedefliyoruz. Hedefimiz öncelikle insan dostu şehir anlayışımızı hâkim kılmaktır. Kimlikli ve kişilikli 13

16 şehirler oluşturarak medeniyetimizin şehir tasavvurunu ihya etmektir. Güzel insan, güzel şehir demektir. Mekânın estetiği, insanın estetiği demektir. Çünkü mekân insanı, insan da mekânı şekillendirir. 2. Mahalleler şehirde dayanışma ve kaynaşmanın vuku bulduğu, toplumsal değerlerin yeni kuşaklara aktarıldığı yerlerdir. Bizim şehirlerimiz, sadece kendi insanımıza değil, her insana açık olmuştur. Bizim şehirlerimiz, sosyal ve iktisadi durumuna bakmadan, her insanı kuşatan, kucaklayan mekânlar olmuştur. 3. Bizim anlayışımıza göre, Allah ın yeryüzündeki halifesi olan insanın temel sorumluluklarından bir tanesi de dünyayı, yani yaşadığı mekânı güzelleştirmektir. Her nesil, devraldığı çevreyi güzelleştirerek kendinden sonraki nesillere miras bırakmakla mükelleftir. Dolayısıyla insanın iki temel görevi vardır: Doğal çevrenin güzel muhafaza edilmesi İnsan tabiatına uygun mimari eserlerin vücuda getirilmesi. Bizim hedefimiz huzurlu şehirler" dir. Hedefimiz; çocuklarımıza, torunlarımıza gurur duyacakları bir medeniyeti, şehirleri ve ülkeyi miras bırakmaktır. Şehir sadece insanın inşa ettiği değil, insanı da inşa eden canlı bir mekândır. İnsanı şekillendirir, geçmişini olduğu kadar bugününü ve yarınını da belirler. Şehir mirasımız, aynı zamanda medeniyet birikimimizdir. Göç olgusunun, yasaklarla cebredici tedbirlerle önüne geçilemeyeceği aşikârdır. Göç, ancak taşranın güçlendirilmesi ile, yani cezbedici tedbirlerle azaltılabilir. Yeni dönemde teşvik politikalarımızı çeşitlendirip, daha yaygın hale getireceğiz. Böylelikle Anadolu da yeni cazibe merkezleri oluşacağına ve alternatif şehirlerimizin ortaya çıkacağına inanıyoruz. Mevcut şehirlerin merkezlerini daha fazla yoğunlaştıracak mevcut yapılaşma eğilimini azaltacağız. İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa gibi şehirleri daha da büyütecek gelişim planları yerine, sosyo-ekonomik gelişimi yeni şehirlere bir şehirleşme modeli uygulayacağız. Ve son olarak ta geçenlerde gazetelere yansıyan Kalkınma Bakanı Sayın Cevdet Yılmaz'ın yaptığı açıklamaya göre, Temmuz ayına kadar görüşülmesi beklenen Gelir Vergisi Kanun tasarısı kapsamında Şehir Rantının Vergilendirilmesi ile ilgili bir çalışma da yürütülmektedir. Gerçi bakanımızın bu konunun kısa vadede akşamdan sabaha çözülebilecek bir konu olmadığı ancak orta vadede gündeme gelebileceği gibi bir beyanını da yine basından takip ettik ama böyle bir konunun gündeme alınmış olmasını bile önemsediğimizi ifade etmek isterim. Evet, demin de dediğim gibi, bu görüşlerin seçim beyannamelerine girmesini düşüncelerimizin doğru ve haklılığını gösteren gelişmeler olarak değerlendiriyoruz. Tabii ki bu saatten sonra bu ifadelerin teorik düzlemden pratik uygulamalara dönüştüğünü görmeyi 14

17 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu de bir an önce beklemekleyiz. Kentsel dönüşüm yasasının esas çıkış maksadı risk taşıyan binaların dönüştürülmesi iken bugün geldiğimiz noktada risk taşıyan binalardan ziyade rant taşıyan binaların dönüştürüldüğünü görmekteyiz. Zira barınma hakkı temel insan haklarındandır ve rant konusu edilmemesi gerekir. Dönüşüm uygulamalarını, insanların kendi yaşayıp büyüdükleri, aidiyet hissettikleri, komşuluk ilişkileri kurup geliştirdikleri ortamlarını muhafaza edecek bir kurgulamanın gereğine inanıyoruz. Bu maksatla Kentsel dönüşüm kanunu ve hamlesi, bir fırsat olarak görülmeli ama fırsatçılığa dönüşmesine de meydan verilmemelidir. Sayın bakanımızın da konu ile ilgili hassasiyetimizi paylaştığını biliyoruz. Tabii çok zor ve maalesef çoğunluğun tamahkarlıkla yaklaştığı bir konuyu değerlendiriyoruz. Ama biz elimizden geldiğince öncelikle olması gerekenleri tespit ve ifade etmek, sonrasında ise eldeki imkanlarla bu olması gereken tespitlere ne kadar ulaşabileceğimizin mücadelesini vermek durumundayız. Burada herkes elini taşın altına koymalı ve gerekli fedakarlığı ve katkıyı yapmalıdır. Zira, Şehirlerde aslında insanlar gibi canlı organizmalara benzerler. Şehirlerin de insanlar gibi doğumu, büyümesi, gelişmesi, hastalığı ve hatta ölümü söz konusu olabilir. Ancak şehirler insanlardan farklı olarak öldükten sonra hesap vermezler ama o şehirlerde yaşayanlar, yönetenler, yetkililer, aydınları, müteahhitleri, mimarları, mühendisleri o şehirlerin de hesabını verirler... Evet, bu önemli konu yoğun bir gündemle uzmanları tarafından ele alınacağından, ben sözü daha fazla uzatmadan esas sahiplerine bırakmak istiyorum. Bu vesile ile de, Mimar ve Mühendisler Grubu olarak, her zaman ülkemiz adına değer üretmeye, dönemimize şahitlik yaparken olumlu gelişmeleri müjdelemeye ve duyurmaya, yanlış gördüğümüz uygulamalar hakkında da uyarıcı olmaya çalışırken her faaliyetimizde HİKMETİ gözeterek İMAR edici olacağımızı ve ürettiklerimizi toplumumuzla İHSAN la paylaşacağımızı ifade etmek istiyor, bu sempozyumumuzun da hayırlara vesile olması duasıyla, İstanbul Ticaret Odasına ev sahipliğinden ve katkılarından, Sayın bakanımıza yoğun programı arasında bizlere değer verip vakit ayırdığından, sizlere de katılımızdan dolayı bir kez daha teşekkür ediyor saygılarımı sunuyorum. 15

18 Açılış Konuşmaları İTO YÖNETİM KURULU BAŞKAN YARDIMCISI MURAT KALSIN Çok kıymetli Bakanım, İBB Başkanım, Esenler Belediye Başkanım, MMG Değerli üyeleri, değerli konuklar sizleri İTO adına saygıyla selamlıyor ve bugünkü düzenlenen sempozyuma hoş geldiniz diyorum. Konumuz kentsel dönüşümün sosyal boyutu. Burada bu konuda konuşacak çok önemli bireyler var, umarım önemli meselelere parmak basarız. Kentsel dönüşüm Türkiye nin son yıllarında en önemli gündem maddelerinden birisidir. Şehirlerimizin imar ve inşası adına çok önemli süreçlerden geçiyoruz. Yapı stokumuz eski, deprem yönetmeliğimizde olmayan bina sayısı fazla ve şehirlerimizin estetik konusunda sıkıntıları var. MMG işte bu işlere gönlünü koymuş bir kurum. Daha evvel 4 yıl başkanlığını da yapma gururuna eriştiğim bu kurumu bir fikir ve imar potası olarak görüyorum. Kentsel dönüşümün sosyal boyutlarının da olduğunu bu sempozyumda her beraber izleyeceğiz. Değerli dostlar inşaat sektörü ülke ekonomisinin lokomotifidir. Başta imalat sektörü olmak üzere bir çok sektör iç içedir. Dolayısıyla bu sektörde yapılan harcamalar diğer sektörlere de ivme kazandırır yılında 1 milyon 200 bine yakın Türkiye de konut satıldı ve bunun 200 bine yakını tek başına İstanbul da gerçekleşti. Diğer yandan 3. köprü, yeni havalimanı projesi, kanal İstanbul ve kentsel dönüşüm projeleri sektördeki hareketliliğe büyük bir ivme katıyor. Öte yandan sektörün istihdam konusunda da önde gittiğini görmekteyiz. 2 milyona yakın insan sektörde çalışmakta. Biz İTO olarak 16

19 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu bu dinamizmin farkındayız. Bu yüzden göreve geldikten sonra mimar ve mühendisleri bir araya getirerek bir proje birliği kurduk. Komitelerimizi geniş paydaşlara açtık. Gerçekten de mimarlık ve mühendislik alanında birçok şehir yeniden kuruluyor. Bugün birçok ülke mimari ve teknik inşaat sayesinde büyüdü. Burada tarihi bir vakayı sizlerle paylaşmak istiyorum. Süleymaniye Camii nin açılışında Mimar Sinan altın bir tepsi üzerinde Süleymaniye Camii nin anahtarını Kanuni Sultan Süleyman a sunduğunda Padişah kendisine cevaben, Ey Sinan bu ihtişamlı yapının açılışı bunu yapanlara düşer der ve anahtarı açılışı yapması için Mimar Sinan a verir. İşte ecdadın mimara ve mühendislere verdiği önem budur. Biz de bu değeri mimar ve mühendislere vermek için elimizden geleni yapmaktayız. Değerli katılımcılar, kentsel dönüşüm sadece binaların güvenli hale gelmesi anlamına gelmez. Esasen kentsel dönüşüm tam anlamıyla bir dönüşümden bahsetmektir. Burada belki de en az kentsel dönüşümün sosyal boyutundan bahsedilecek. Kentsel dönüşüm ile yeni yaşam alanlarına kavuşacağımızın yanı sıra yeni sosyal ortamlara da kavuşacağız. Bu alanlar bize kendimizi daha iyi hissettirecek alanlar olmalıdır. Trafik sıkışıklığının bizlere sosyal yönden nasıl sorunlar çıkardığı ortadadır. Biz İTO olarak denizi daha yoğun olarak kullanılması konusunda çalışmalar yürütmekteyiz ve inşallah iyi sonuçlar almayı planlıyoruz. Burada farklı bir konudan bakarsak, ülkemiz Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu vasıtasıyla Avrupa Birliği Kırsal Kalkınmayı destekleme fonlarında senelik 750 milyon TL para alıyor ve bu fondan şu ana kadar 1 milyar TL nin üzerinde para dağıtıldı. Kasada da 2 milyar 600 bin TL dağıtılmak üzere duruyor. Bu paranın kırsal kesimlere dağıtılması neticesinde umuyoruz ki işsiz nüfusu tarıma çekip bu üretim alanını da tekrar harekete geçirmiş oluruz. Büyük şehirlerde istediğiniz kadar yol yapın, istediğiniz kadar yol açın artan nüfus ile baş etmek mümkün değil. Bundan 30 yıl önceki kırsal-kentsel nüfus dengesini yakalamadan kentsel dönüşüm hamlesinin başarılı olması çok zor görünüyor. Ayriyeten dönüşüm projelerinin İstanbul a uygun ve geleneksel mimari anlayışımız ile uyuşmasına çok önem vermekteyim. Bu vesile ile organizasyonda emeği geçen herkese teşekkür eder, saygılarımı sunarım. 17

20 Açılış Konuşmaları İBB BAŞKANI DR. KADİR TOPBAŞ Sayın Bakanım, Ticaret Odamızın Genel Başkan Yardımcısı., Mimar ve Mühendisler Grubu nun Sayın Başkanı ve yöneticileri, değerli katılımcılar, hepinizi saygıyla selamlıyorum. Günümüzün önemli konularından birisi olan kentsel dönüşümün gündeme alınmasının çok önemli olduğunu söylemeliyim. Bir yazarın güzel bir ifadesi var. Diyor ki; bundan yıl önce biz insanların atları, bahçeleri, bağları vardı ve biz bunların hepsini teknoloji uğruna verdik. İnsanoğlu olarak şu an karda mıyız zararda mıyız değerlendirmek lazım ama bir gerçek var dünyanın hızla nüfusu artmakta. Şu an şehirlerin kara alanlarında işgal ettiği alan ise yer kürenin % 2.5 i durumunda. Yine 2005 yılında kırsal ve kent nüfus oranı dengelendi ve daha sonra kentsel nüfus oranı artışa geçti. Yakın bir gelecekte de kent nüfusunun % inin şehirlerde yaşayacağı düşünülmekte. Bizler bu dengeleri kader olarak görmeyip ne yapmamız gerekiyorsa yapmak durumundayız. Şunu maalesef dile getirmek zorundayım. Ülkemizde yapılan 5 yıllık kalkınma planları var ama ulusal ölçekte yapılmış bir kalkınma planımız yok. Araziler nasıl gelişecek, bölgeler nasıl gelişecek gibi konular ne yazık ki olmadı ve yöneticilere göre şehirler oluştu. Mutlaka ulusal planlar yapılmalı. Sayın Başbakan ın talimatıyla sanırım şu anda ulusal planlar yapılmakta. Sanayileşme sürecinin Avrupa da başlamasıyla daha sonra ülkemize sıçraması neticesinde göçlerin kentlere doğru akışı maalesef bugün ki şikayet 18

21 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu ettiğimiz kentleşmeyi ortaya çıkardı. Kentlilik aslında sosyolojik bir evrimdir. Kente gelen bir insan kenti yaşayamıyorsa o insan kentli olamaz. Ne yazık ki savaşlar sonrası yaşam mücadelesi veren insanlarımız temel ihtiyaçlarını karşılamak düşüncesiyle dar ufuklarla bakmak zorunda kaldı. İstanbul un dün üzerinde biraz inceleme yaptığım bir kitapta 1930 ların İstanbul una bakma fırsatına eriştim. Gerçekten sıkıntıdan dolayı çökmüş bir İstanbul vardı fotoğraflarda. Ama biliyoruz ki burası bir yeryüzü cenneti. Her alanıyla 4 mevsimi yaşayan bir nokta. Zaten bundan dolayı insanlar 8 bin 500 yıl önce burayı keşfedip yaşamını buraya kurmuş ama şu an hemen hemen 15 milyona gelmiş bir İstanbul dan bahsediyoruz. Bu şehrin kullanma konusunda daha dikkatli olmalıyız. Ben çocukluğumdan İstanbul u hatırlarım, Şehir Suriçi dolduktan sonra dışa taşmaya başladı. O dönemde yeni ihtiyaç alanları belirlenseydi bugün daha farklı bir İstanbul u konuşuyor olurduk. Bir gerçek var, İstanbul un 5 bin 400 km lik alanının 2 bin 500 km si orman alanıdır. Geri kalanı ise yerleşim alanı. Hesap yaparsak kişi başına düşen alan İstanbul da 160 metrekaredir. Siz bu alanı tek katlı yapılar ile yerleşim alanlarına dönderirseniz 4 kişilik bir aileye 560 metrekarelik bir alan, ki bu alanda yollar ve sosyal donatı alanları dahil olmak üzere nasıl bir ölçek ortaya çıkar, işte o yüzden çok katlı yapıları savunmasam bile böyle bir durum ortaya çıkmaktadır. Şu an Paris te yapılan bir çalışma var. Geleceğin Paris i isimli. 100 milyon nüfuslu bir Paris ve Rhen Nehri ne kıyısı olan 3 kenti birleştirip yeni bir yönetim merkezi kuruyorlar. Diyorlar ki bizim şu an ihtiyaçlarımız farklı, tabiî ki eskiyi koruyoruz ama zaman değişiyor. Evet, artık çocukluğumuzdaki 1 milyonluk İstanbul yok, 15 milyonluk bir şehir var. Şehirler inovasyon merkezlerdir. İhtiyaçlar doğurmaktadır. Atlı tramvaylar yerini metrolara bıraktı. Tabii ki bu değişim talepler neticesinde oldu. Biz bugünün şartlarında kentin her noktasına birkaç kez ulaşabiliyoruz. İş alanları genişledi. İlişkiler arttı ve hızlı hareket etme mecburiyeti geldi. Aslında bizleri artık sistemler yönetir hale geldi. Bize bu kentlerde düşen, değerler konusunda hassasiyet göstermek, yeni yaşam alanlarında yaşam ilişkilerini doğru hale getirmek bizim için önemli olmalı. Londra da şehrin en yüksek binası yapıldı. Projelendirmede şu düşünüldü. Biz diğer yüksek binalarda insanları ayrıştırıyoruz. Bu binalarda her katmandan insan yaşamalı diyorlar. Bu çok önemli çünkü insan ilişkilerine değer veriyorlar. Biz de maalesef siteler ayrıştırma amacıyla yapılıyor. Aradaki uçurumlar artmakta. Bu mesafeler artmakta ve arttıkça tehlikeli hale gelmektedir. Bir de şunu iyi biliyoruz ki hareket halinde olan insanlar, göçmenler var. Bakın Yunanistan çitler inşa ediyor. Ama bu dengesizlik devam ederse en büyük problem güvenlik konusu olacaktır. Ben bunu Birleşmiş Milletler deki bir konuşmamda da dile getirdim. 19

22 Açılış Konuşmaları Biz bir kere sosyalleşme adına ortak mekan sayısını artırmak zorundayız. Ötekini kanıksama yollarını açmalıyız. Bakın Sayın Başbakanımız Belediyelere ait olan Sosyal Tesisleri halka açtığında, toplumsal bir sosyalleşmeyi ortaya çıkardığını kendisi dile getirmiştir. İnsanlar sokağa çıktığı zaman aidiyet duyguları gelişiyor ve dolayısıyla sorgulamaya başlıyor. Dahası talepleri dile getiriyorlar. Burada bize düşen gelir, rant gibi kavramlardan uzak sosyal gelişimleri ortaya koyacak çalışmalar yapmak zorundayız. Her daim dile getirdiğim gibi insanoğlunun kutsal olan bir hakkı; barınma hakkı vardır. Yönetimlerin bu hak konusunda üzerine düşeni yapması lazımdır. Kira öder gibi yapıları, ucuz yapıları vermezseniz, çarpık, sakat yapılar ortaya çıkar. Son olarak deprem riski var, burada kentsel dönüşüm de bir şans getirmektedir, tabii ki rant ve kar amacı gütmeden yapılmalı, Sayın Başbakan ın belediye başkanlarına ilk söyledikleri de budur. Sözlerime burada son verirken sempozyumun hayırlı ve başarılı geçmesini diliyor ve saygılarımı arz ediyorum. 20

23 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu Günümüzün önemli konularından birisi olan kentsel dönüşümün gündeme alınmasının çok önemli olduğunu söylemeliyim. Bir yazarın güzel bir ifadesi var. Diyor ki; bundan yıl önce biz insanların atları, bahçeleri, bağları vardı ve biz bunların hepsini teknoloji uğruna verdik. 21

24 Açılış Konuşmaları ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK BAKANI İDRİS GÜLLÜCE Değerli Belediye Başkanları, İTO nun değerli yöneticileri, Mimar ve Mühendisler Grubu ndan değerli dostlarım, kıymetli misafirler; hepinizi saygıyla selamlıyorum. Organizasyon için çok teşekkür ediyorum ve böyle organizasyonların devamlı olmasının çok faydalı olacağını düşünüyorum. Kentsel dönüşüm bir mecburiyetten kaynaklandı. Hepimiz biliyoruz ki ülkemizin % 90 ı bir deprem alanı. Milletvekili iken ben deprem komisyon başkanıydım. Ayrıca deprem bölgelerinden birinde belediye başkanlığı yaptım. 17 Ağustos depremini de tecrübe edenlerden biriydim. Evet, böyle bir vaka var. Dahası yapılaşmamız çok çirkin olmuş. Bir anda % 60 köylü olan nüfusumuzun % 80 i şehirlere gelmiş. Bu kadar kısa zamanda nüfus katlandı ve mühendislik hizmetleri olmadan gecekondu ve benzeri olan binalar yapıldı. Bu binalar plan ve mühendislik görmeden yapılan binalardı. Ama artık ülkemiz eski Türkiye değil. Dünya ekonomisinde 16. sırayı zorlayan, 17 milyon öğrencisi olan, ileri teknoloji peşinde koşan, artık sanayi ürünleri satan bir ülkeye dönüşmüş durumda, o halde şehirlerinde bu çökmüş, riskli halden kurtarılıp çağdaş donatıları olan şehirlere kavuşması gerekiyor. Bu ve bunun gibi daha birçok nedenden dolayı da kentsel dönüşümün ortaya çıkması gerekiyor. 37 ilde 106 adet bakanlık, 148 farklı noktada 383 bin bağımsız birimin 81 ilde 106 binin üzerinde dönüşümünü başlattık. Tabi her işin başında eksik ve hatalar olabiliyor. Daha iyisi tecrübe ile kazanılıyor. Bazı belediye başkanlarımız yola çıkmış ama halkın % 70 i karşı bu duruma. Şikayet etmiyorum ama bazıları 22

25 Kentsel Dönüşümün Sosyal Boyutu geliyor ve halkın karşı çıkması konusunda endişelerini anlatıyor. Ama zaman içerisinde işin pişmesi de gerekiyor tabi. Yapılması gereken yapılacaktır. Ama halka rağmen değil, halkla birlikte yapacağız. Kentsel dönüşüm konusunda da bu böyledir. Siyaset mümkün olanı yapmaktır. Mümkün olanlar da her zaman doğru olanlar olmuyor ve olması gerekenle olabilecek olan da her zaman örtüşmüyor. Bu durum şehircilikte de böyledir. İnsanın gönlünde geçenlerle gerçekler örtüşmüyor. İstanbul un imarı Sivas tan, Ardahan dan, Sinop tan, Kastamonu dan başlıyor. Bu şehirler en fazla göç veren şehirler. Eğer siz buraların imarını yapamazsanız, o insanlar nerede iş bulabilirse oraya akıyor ve bu akış çok hızlı oluyor. Devletler bu hıza yetişememiştir ve bu çarpık şehirler ortaya çıkmıştır. Ben bu tür binaları yapan vatandaşları da suçlamıyorum, artık ne yapılacağının konuşulması lazım. Unutmamalıyız ki göç hiçbir gücün durduramayacağı bir olgudur. Avrupa yakın bir zaman içerisinde Afrika tarafından işgal edilecektir. Milyonlarca insan gelecektir. O zamanki İstanbul ile şimdiki İstanbul un aynı olmadığı bu duruma da örnektir. Eski İstanbul u artık bulamayız. Ahşap evleri artık bulamayız. Üsküdar buna örnektir. Artık Üsküdar ın Marmaray ı var. Bakın 3. Boğaz Köprüsü yapılan bir İstanbul var. Evet, topraktan uzaklaştıkça insanın mutluluğu azaldığı şeklinde iddialar var ve evet ben de buna inanıyorum. İnsanları diğeri için dertlenme ihtiyacından alıkoyuyor ki biz mazlum halklar için uğraşan onlara dert yanan en büyük milletiz. Topraktan uzaklaştıkça insanlar kendileri için yaşamaya başlıyor ve bu gönül ile ilgili problemken ekonomik durumlar bunu gerektirmeye başlıyor. Ekonomik-stratejik-mekansal planlamayı bakanlık olarak kararlaştırdık ve bunla ilgili olarak İTO nun da içerisinde bulunduğu tüm Türkiye nin stratejik planlamasını yapmaya çalışıyoruz. Herkesin karara etkisi olacağı çok ciddi bir projedir. Kentsel Dönüşümü hükümetimiz başka bir şekilde de yapıyor. Teşvik uygulaması denen olay da bana göre bir kentsel dönüşümdür. İnsanın bulunduğu yerdeki imkânları ile hayatını devam ettirmesi de bir kentsel dönüşümdür. Şehrin büyümesinin insani ilişkileri nasıl etkilediği konusuna gelirsek; bu konu az dikkat edilen bir konudur. Şehircilik sadece mimarlık ve mühendislik yanı ile bakılamayacak kadar önemli bir konu. Bunun bir de insani, sosyal ve psikolojik yanı var. Çünkü bu tür olguların ölçülmesi çok kolay değil. Bulunduğu dükkanın karşılığında plaza verseler gitmeyen yani oraya aitlik hisseden bireyler var ve bunu ölçmek çok kolay değil. Bu yüzden kentsel dönüşümünde sosyal boyutlarının iyi incelenmesi lazım. Biz her zaman hem şehirleri yıkıp yaşanabilir, donatıları olan, metroları olan şehirler yapacağız hem de kalbi olan, gönlü olan, aşkı olan, insanı seven, komşuluk bağları olan şehirler yapmaya çalışacağız. Komşulukların önemli olduğu cenazelerin ortada kalmadığı şehirler yapılması için uğraşacağız. Hepinize muhabbetler ediyor, saygılar sunuyorum 23