BİYOLOJİ 6. Sınıf haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 36 ders saati

Transkript

1 BİYOLOJİ 6. Sınıf haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 36 ders saati GİRİŞ Biyolojiye ait konular ilköğretimde Doğa ve İnsan dersinde öğretilir. Biyoloji, ayrı bir ders olarak ancak alt kademe ortaöğretimin 6. sınıfında öğretilmeye başlar. Bu iki derse ait öğretim programları arasında sıkı bir bağlılık vardır. Biyoloji dersi sayesinde öğrenciler, canlıların yapı ve yaşayışı, üreme ve gelişmesi hakkında bilgilere sahip olur, gözlem ve eleştirel yetilerini geliştirirler. Biyoloji, aynı zamanda, canlılar arası ilişkileri ve canlıların yaşam ortamına uyumunu da inceler. Biyoloji dersi öğretim programı şekil ve metodoloji, organizasyon ve içerik, ayrıca değerlendirmede uygulanan yöntemler bakımından bilime dayanan gerçekler temelinde yapılmıştır. UZAK HEDEFLER Teorik bilgiler laboratuvar ve doğada gerçekleştirilen gözlem ve inceleme gibi pratik çalışmalarla tamamlanır. Bu şekilde öğrenciler sürekli olarak bilgilendirilir ve edinilen bilgi ve beceriler sayesinde canlılar ve doğa arasındaki bağlılığı kavramış olur. Canlıları ve doğayı araştırabilmek ve açıklayabilmek için gözlem yapmak, gözlem sonucunda elde edilen bilgileri depolamak ve sınıflandırmak, deney düzenlemek ve yapmak, çeşitli incelemelerde bulunmak gerekir. Bütün bunları başarabilmek için Biyoloji dersi programı gençlerde ilgi uyandıracak karakterde olmalı ve aynı zamanda Biyoloji ve diğer fen bilimleri, ayrıca sosyal bilgiler arasındaki bağlılığı sağlamalıdır.

2 6. Sınıf Biyoloji dersi programı, öğrencilerde hücre yapısını kavramak için gereken becerilerin gelişmesini, onların biyosistematik prensiplerini uygulamakta yetenekleştirilmelerini, canlıların çeşitliliği (monera, protistler, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar) hakkında bilgilendirilmelerini, laboratuvar ve doğada gerçekleştirilen incelemelerin önemini kavramalarını, derslerde sadece bir kaynak yerine, incelenen konuların karakterine göre çeşitli bilgi kaynaklarından yararlanmalarını, dersleri yaparak ve yaşayarak öğrenmelerini, biyolojik malzemeyi sınıflandırmalarını, ders araç ve gereçlerini kullanmalarını sağlamalıdır. GENEL HEDEFLER Canlı ve cansız doğa arasındaki benzerlik ve farklılıkların kavranmasını; Fen eğilimli olan bazı felsefecilerin biyoloji konusundaki görüşlerine ait bilgilerin edinmesini; Canlıların yapı taşı olan hücre yapısını kavranmasını; Biyoloji laboratuvarında bulunan araç ve gereçlerin kullanılmasını; Canlı ve cansız varlıklar arasındaki ilişkilerin kavranmasını; Biyolojik terim, kavram, işlem ve kanunların kavranmasını; Hayatsal olay ve süreçlerin araştırılması için gereken becerilerin geliştirilmesini; Kişisel araştırma yaparak yeni buluşlar için gereken yetilerin geliştirilmesini; Genel bilgiler sayesinde yeni bilgilere ulaşma yollarının bulunmasını; İnsanın diğer canlılardan farklı olduğunu ve diğer canlılardan sorumlu olduğunun farkında olunmasını; Yararlı, doğru ve sağlam araştırma becerilerinin geliştirilmesini, laboratuvar ve doğada gerçekleştirilen pratik çalışmalarda, gözlem ve incelemelerde yapılması gereken işlemlerin neler olduğunun kavranmasını; Çevre ve doğaya karşı saygılı ve sorumlu davranılmasını;

3 İnsanın doğanın bir parçası olduğunu ve doğaya bağımlı olduğunun kavranılmasını; İnsanın doğaya karşı olumsuz etkisi konusunda eleştirel düşünülmesini; Edinilen bilgi ve becerilerin günlük yaşamda kullanılmasını; Aktif olarak bilgi edinme yollarının araştırılmasını ve bu bilgilerin başlı başına uygulanmasını, amaçlamaktadır. BİYOLOJİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ İÇERİĞİ Biyoloji dersi öğretim programı, 6. Sınıf Biyoloji dersinin genel ve özel amaçlarına uygun olarak kategori ve altkategoriler şeklinde verilmiştir. BİYOLOJİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ ORGANIZASYONU PROGRAM İÇERİĞİ KATEGORİ I. CANLILARIN YAPISI VE YAŞAYIŞI ALT KATEGORİ I 1.BİTKİSEL HÜCRE, DOKU VE ORGANLAR DERS SAATİ YÜZDELİK % II. CANLILAR VE ÇEVRE II. 1. BİYOSİSTEMATİK Laboratuvar ve Doğa Çalışmaları Serbest Kalan Ders Saatleri Toplam

4 Ders içeriğinin düzenlenmesine ait 36 ders saatinde gerçekleştirilmesi gerekenler aşağıda verilmiştir: Kategori, altkategori ve konular Hedefler Program içeriği Kazanımlar Dersler arası ilişki HÜCRE BİYOLOJİSİ Hedefler: Hücrenin temel yapısını kavrayabilme; Canlılığın temel birimi hücre olduğunu kavrayabilme; Biyolojinin inceleme konusuna göre kollara ayrıldığını kavrayabilme; Biyolojinin günlük yaşamdaki önemini kavrayabilme; Laboratuvar çalışmalarını gerçekleştirebilme; Hücre şekillerini ayırt edebilme; Prokaryot ve ökaryot hücreler arasındaki benzerlik ve farklılıkları ayırt edebilme; Bitki ve hayvan hücreleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları ayırt edebilme; Hücre kısımlarını fotoğraf, çizim ve mikroskopta gözleyebilme. Program İçeriği: Canlıların temel yapı birimi olarak hücre; Bitki ve hayvan hücrelerinin temel özellikleri; Prokaryot ve ökaryot hücreler; Hücrelerin mikroskopta gözlenmesi. Kazanımlar: Hücrenin yapı ve görevlerini açıklayabilme; Bitki ve hayvan hücreleri arasındaki farkları ayırt edebilme; Prokaryot ve ökaryot hücreleri, ayrıca organizmaları birbirinden ayırt edebilme;

5 Hücredeki madde ve enerji dolaşımını açıklayabilme; Hücrelerin bir araya gelerek dokuları, dokuların organları, organların da organik sistemleri oluşturduğunu açıklayabilme. Dersler Arası İlişki: Kimya ile, hücrenin kimyasal yapısını kavramada; Fizik ile, fiziksel kanunları, ayrıca madde dolaşımını kavramada. Hedefler: BİYOSİSTEMATİK, SINIFLAMA BİRİMLERİ Biyosistemikte uygulanan esas yöntemleri kavrayabilme; Canlıların beş aleme ayrılarak incelendiğini kavrayabilme; Sınıflama birimlerini ayırt edebilme; Canlıları sınıflama birimlerine yerleştirebilme; Line nin biyosistematikteki katkısını kavrayabilme; Esas bitki gruplarının evrimleşmesini anlayabilme. Program İçeriği: Biyosistematik yöntemleri; Sınıflama birimleri; Canlıların sınıflandırılması: 1. Prokaryotlar, 2. İlkel Hayvanlar, 3. Mantar ve Likenler, 4. Bitkiler, 5. Hayvanlar Kazanımlar: Sınıflandırmanın akrabalık (filojeni) derecesine, adlandırmanın da adlandırma kurallarına göre yapıldığını açıklayabilme; Sınıflama birimlerini adlandırabilme; Yakın çevrede bulunan bazı mantar ve tohumlu bitki türlerini tanımlayabilme; Biyosistematiğe ait bilgileri günlük yaşamda uygulayabilme; Esas sınıflama birimlerini açıklayabilme.

6 Dersler Arası İlişki: Anatomi ile, canlıların yapısını kavramada; Paleontoloji, jeoloji, genetik, biyokimya, ekoloji, embriyoloji ile. Kazanımlar: BAKTERİLER, ESMER YEŞİL SU YOSUNLARI Prokaryotların şekil, yapı, büyüklük, üreme ve yayılışlarına ait bilgileri kavrayabilme; Prokaryotların genel özelliklerini, ayrıca bakterilerin önemini kavrayabilme; Bakterilerin doğa idaresinde ve ekonomideki önemini değerlendirebilme; Bakterilerin neden olduğu bazı hastalıkları adlandırabilme; Prokaryotlara ait esas bilgilere sahip olabilme. Program İçeriği: Prokaryotlar, bakteri ve esmer yeşil su yosunları; İnsan için yararlı olan bakteriler (çürükçül ve asalak bakteriler). Kazanımlar: Bakteri ve esmer yeşil su yosunlarının gerçek hücre çekirdeği olmayan canlılar (prokaryotlar) olduğunu açıklayabilme; Kendibeslek (ototrof) ve dışbeslek (heterotrof çürükçül ve asalak) bakterileri birbirinden ayırt edebilme; Bazı bakteri hastalıklarını adlandırabilme; Suların çiçek açması olayını açıklayabilme; Bakteri hastalıklarına ait bilgileri uygulayabilme; Bakterilerin insan ve ekonomi için yarar ve zararları hakkındaki bilgileri geliştirebilme.

7 Dersler Arası İlişki: Sistematik ile, yararlı ve zararlı bakterilerin tanımlanması ve adlandırılmasında; Biyoteknoloji ile, bakterilerin tarım, besin endüstrisi, eczacılık, enerjetik, çevre korunumu kullanımında; İmmünoloji ile, mikroorganizmalardan korunma mekanizmalarının geliştirilmesinde. ÖKARYOTLAR SU YOSUNLARI, MANTARLAR, LİKENLER VE KARA YOSUNLARI (DAMARSIZ BİTKİLER) Hedefler: Su yosunlarının yapısını, ayrıca pigmentlerin rolünü kavrayabilme; Su yosunlarının yayılış ve önemini kavrayabilme; Mantarları tanımlayabilme ve onların ayrı bir grup canlıyı oluşturduklarını kavrayabilme; Mantarların yapısını, beslenme ve yayılışlarını kavrayabilme; Mantarların doğa idaresindeki önemini kavrayabilme; Zehirli ve zehirsiz mantarları birbirinden ayırt edebilme; Likenlerin mantar ve su yosunlarından oluşan bir ortak yaşar (sembiyoz) bitki olduğunu kavrayabilme; Likenlerin biyoindikatör bitkiler olduklarını kavrayabilme; Kara yosunlarının yapısını kavrayabilme; Kara yosunlarının yayılış ve önemini kavrayabilme. Program İçeriği: Su yosunlarının çeşitliliği ve doğa ile ekonomideki önemi; Mantarlar beslenmeleri, üremeleri, yayılış ve önemi; Likenler su yosunları ve mantarların oluşturduğu bitkiler; Kara yosunları yayılışları, beslenme ve çeşitleri.

8 Kazanımlar: Ökaryot su yosunları, mantarlar, likenler ve kara yosunlarının yapısını açıklayabilme; Su yosunları, mantarlar, liken ve kara yosunlarının beslenme şekillerini inceleyebilme; Su yosunları, mantarlar, liken ve kara yosunlarını birbirinden ayırt edebilme; Ekmek küfü ve yeşil su yosunlarını mikroskopta gözleyebilme. Dersler Arası İlişki: Ekoloji ile, damarsız bitkilerin yayılışını kavramada; Eczacılık ile, damarsız bitkilerin antibiyotik üretimindeki kullanımında; Paleontoloji ile, damarsız bitkilerin filojenisini kavramada. EĞRELTİLER, TOHUMLU BİTKİLER (Spermatophyta) Hedefler: Bitkisel doku ve organların yapısını kavrayabilme; Bitkiler aleminin temel özelliklerini kavrayabilme; Açık ve kapalı tohumlu bitkileri birbirinden ayırt edebilme; Yakın çevrede bulunan bitkileri betimleyebilme; Eğreltilerin yayılış ve gelişimini kavrayabilme; Soyu tükenmiş eğreltilerin bazılarını tanıyabilme; Tohumlu bitkilerin genel özelliklerini kavrayabilme; Kök, gövde ve yaprak, ayrıca çiçek ve meyve yapısını kavrayabilme; Hayvanların, meyvelerin dağılımındaki rolünü kavrayabilme; Açık ve kapalı tohumlu bitkilerin sınıflandırılmasında biyosistematik ilkelerinin uygulanması; Kapalı tohumlu bitkilerin bir çenekliler ve iki çenekliler olmak üzere iki grupta incelendiklerini kavrayabilme.

9 Program İçeriği: Bitkisel doku ve organlar (kök, gövde ve yaprak); Eğreltilerin gelişimi ve yayılışı; Tohumlu bitkilerin genel özellikleri; Açık tohumlu bitkilerin genel özellikleri, en önemli familyaları; kapalı tohumlu bitkilerin bir çenekli ve iki çeneklilere sınıflandırılması; Çiçek ve yapısı; Tozlaşma, döllenme, tohum ve meyve. Kazanımlar: Kara yosunları, eğreltiler, açık ve kapalı tohumlular arasında benzerlik ve farklılıkları açıklayabilme; Eğreltiler, açık ve kapalı tohumluların üremesini açıklayabilme; Kapalı tohumluların çiçek yapısını açıklayabilme; Bir çenekli bitkileri iki çenekli bitkilerden ayırt edebilme; Meyvelerin meydana gelmesini açıklayabilme, ayrıca meyve çeşitlerini ayırt edebilme; Bir çenekli ve iki çenekli bitkilerin vejetatif ve üreme organlarının yapısını açıklayabilme; Yakın çevrede bulunan şifalı bitkilerin, ayrıca zehirli bitkilerin birkaçını ayırt edebilme. Dersler Arası İlişki: Anatomi, Morfoloji, Hekimlik, Ormancılık, Tarım ile, şifalı ve besleyici bitkilerin tanımlanmasında. PRATİK ÇALIŞMALAR Öğrencilerin laboratuvar ve doğada gerçekleştirebileceği çalışmalardır. Pratik çalışmalar teorik bilgilerin somutlaştırılması amacıyla yapılmaktadır. Pratik çalışmalarda (derslerde) gerçekleştirilmesi gereken ödev ve uygulamalar (grup ve bireysel olarak) Biyoloji dersinin program içerikliğiyle ilgilidir. Bu çalışmalar (uygulamalar) bir ders saati içinde gerçekleştirilebilir.

10 Biyoloji dersinde gerçekleştirilmesi mümkün olan pratik çalışmalar: Laboratuvar araç ve gereçlerinin (büyüteç ve mikroskobun) kullanılması; Soğan zarı hücrelerinin ve ekmek küfü hiflerinin mikroskopta gözlenmesi; Kök, gövde ve yaprağın, ayrıca çiçek ve meyvelerin incelenmesi; Kiraz, elma, armut, ayva çiçekleri v.b. yardımıyla bu bitkilerin familya, cins ve türlerinin tanımlanması (tanımlama işinde herbaryum bitkileri yada fotoğraf bitikileri de kullanılabilir); Bazı açık tohumlu ve kapalı tohumlu bitkilerin (bir çeneklilerin) anahtar kitap yardımıyla tanımlanması. Öğretim Yöntemleri Biyoloji dersi programı, birçok diğer etkinlikler olduğu gibi, değişik yöntemlerin uygulanması ile gerçekleştirilebilir. Değişik yöntemlerin uygulandığı derslerin, sadece bir yöntemin uygulandığı derslerden çok daha başarılı olduğu bilinir. Her dersin kendine göre öğretim yöntemleri olmasına rağmen, ortak olan öğretim yöntemleri de vardır. Biyoloji dersinde uygulanabilen öğretim yöntemlerinin bazıları aşağıda verilmiştir: Anlatma (monolog) yöntemi; Konuşma (diyalog) yöntemi; Metin üzerinde çalışma yöntemi; Gösteri yöntemi; İnteraktif yöntem (bilgisayar ve CD lerin kullanıldığı yöntem). Yukarıda sözü edilen öğretim yöntemlerinden başka eğitim seminerlerine katılan öğretmenler, derslerde Öğrenci Merkezli Eğitim yöntemini de uygulayabilirler. Bu yönteme göre çalışmalar: Bireysel, Çiftler üzere,

11 Gruplar üzere, Tüm sınıfla, Yaratıcı fikir (brainstorming) üzere gerçekleştirilebilir. Her öğretim yönteminin olumlu ve olumsuz tararfları vardır. Yalnız bir öğretim yönteminin uygulandığı derslerde öğretim programlarının öngördüğü amaç ve ödevlerin gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Bu yüzden her derste öğretim yöntemlerinin birkaçı uygulanmalıdır. Pratikte yalnız bir öğretim yönteminin uygulandığı dersler genelde yoktur. Aynı bir derste birkaç öğretim yöntemi uygulandığında çalışmalar daha ilginç ve dinamik olur; monotoni kırılır ve öğrencilerin başarısı düzelir. Çalışmalar sırasında yapılan her değişme çalışmaları canlandırır, ilgi ve bilgiyi artırır. Biyolojiye ait amaç ve ödevlerin daha başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi için Bilinenden bilinmeyene, Basitten bileşiğe, Somuttan soyuda, Özelden genele gibi didaktik prensipler uygulanmalıdır. DEĞERLENDİRME Değerlendirme derslerin ayrı bir bölümünü oluşturur. Değerlendirmenin de kendi amaçları vardır. Değerlendirme gözlem ve sonuçlarının bir ölçütle ya da ölçütlerle karşılaştırılıp bir karara varılması işlemidir. Değerlendirme üç ayrı safhada gerçekleştirilebilir: Yoklama: Öğrencilerin bilgisi yoklanır; Ölçme: Yoklama sonuçları ölçme ile değerlendirilir; Öğretmen tarafından yapılan ölçmede değerlendirme aracı olarak puanlar, semboller, özel işaretler v.b. kullanılır; Değerlendirme: Öğrenci başarısını değerlendirmek, onlar hakkında bir değer yargısında bulunmak anlamına gelir. Değerlendirmek yargısında bulunmak, not vermek suretiyle yapılır. Kısaca öğrenci başarısını değerlendirme, öğrencilere not verme; karara varmadır.

12 Öğrenci bilgi ve becerilerinin, ayrıca davranışlarının değerlendirilmesinde uygulanabilen birçok teknikler vardır: Yazılı değerlendirme, Sözlü değerlendirme, Dinleme ile değerlendirme, Pratik değerlendirme, Sormaca (anket) değerlendirilmesi, Ödev ve proje değerlendirilmesi, Test değerlendirilmesi, Değerlendirmede birkaç çeşit test uygulanabilir: Alternatif cevaplı testler, Karma testler, Çoktan seçmeli testler, Kısa cevaplı testler, Değerlendirme: Yararlı, Güvenilir, Eşit, Tarafsız, Yapıcı olmalıdır. ÖĞRENCİ BAŞARISININ SAPTANMASI Biyoloji dersine ait başarının saptanması üç ayrı düzeyde gerçekleştirilebilir: A. Bilgi kavrama düzeyi; B. Verileri işleme ve sorun çözme düzeyi; C. Deney yapma düzeyi. A. BİLGİ KAVRAMA DÜZEYİ Bu düzeyde öğrencilerin kavraması gereken konular aşağıda verilmiştir: Olaylar, kanunlar, süreçler, tanımlar, kavram ve teoriler; Teknikler, esas ve ek araç ve gereçler; Sınıf, laboratuvar ve doğa çalışmalarındaki davranışlar; Çevredeki düzensizlikler, bu düzensizliklerin topluma zararları ve önlenmesi.

13 Bu düzeye ait bilgilerin saptanmasında en çok kullanılan sözcükler şunlardır: Tanımla, kaydet, betimle, çiz, özürle, uygula, açıkla, belirle, adlandır vb. B. VERİLERİ İŞLEME VE SORUN ÇÖZME DÜZEYİ Bu düzeyde öğrenciler edindikleri bilgi ve becerileri değişik şekilde (şema, grafik, sayı...) ifade ederler. Örneğin: Değişik şekilde toplama, çıkarma ve sıralama; Bir şekilden başka şekile dönüştürme; Verileri mantıksal kullanma; Olay ve kanunları mantıksal kullanma; Öğretim programına ait bölümler arasında ilişkiyi sağlama; Sorun çözme ve sorunları eleştirel inceleme. Bu düzeye ait başarının saptanmasında en çok kullanılan sözcükler şunlardır: Öner, kullan, bağla, anımsa v.b. C. DENEY YAPMA DÜZEYİ Bu düzeyde öğrencilerin kavraması gerekenler aşağıda verilmiştir: Basit deney yapma; Örnek hazırlama, gözleme, betimleme ve ölçme; Verileri pratikte uygulama; Teknik uygulama, laboratuvar ve doğa çalışmalarına ait araç ve gereç, ek araç ve gereç kullanma; Soruları cevaplandırma ya da sorun çözmede bilgi ve becerilerin mantıksal, deduktif kullanması gerekir.