ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ İHTİYAÇ ANALİZİ

Transkript

1 2012 ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ İHTİYAÇ ANALİZİ İZMİR EKONOMİ ÜNİVERSİTESİ AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ - SEKTÖR RAPORU PROJE YÖNETİMİ: Prof. Dr. Erhan ADA Prof. Dr. Cengiz EROL Doç. Dr. Hasan Fehmi BAKLACI Yrd. Doç. Dr. Yiğit KAZANÇOĞLU Arş. Gör. Muhittin SAĞNAK İzmir, 2012

2 PROJE EKİBİ: İzmir Ticaret Odası: Pınar ÖKSÜZ Gündem KONT Şebnem BORAN Nesteren KESEN Birol EFE Sektör Raporu: Prof. Dr. Oğuz ESEN Firma Analizi: Doç. Dr. Gülem ATABAY Doç. Dr. Öznur YURT Yrd. Doç. Dr. Gülin VARDAR Yrd. Doç. Dr. Tuğba TUĞRUL Yrd. Doç. Dr. Berna OKAN Yrd. Doç. Dr. Gökçe TUNÇ Yrd. Doç. Dr. Burcu ÇANGARLI Yrd. Doç. Dr. Işık Özge YUMURTACI Yrd. Doç. Dr. Deniz ATİK Yrd. Doç. Dr. Yasemin KARAİBRAHİMOĞLU Öğr. Gör. Sedef UZGÖREN Öğr. Gör. Taylan DEMİRKAYA Öğr. Gör. Ece ACAR 2

3 Arş. Gör. İsmail KARABAŞ Arş. Gör. Mert GÜNERERGİN Arş. Gör. Cansu TAYAKSİ Arş. Gör. Deniz ZAPTÇIOĞLU Arş. Gör. Murad CANBULUT Arş. Gör. Şebnem PENBEK Arş. Gör. Ezgi ÖZKAN 3

4 ÖZET Ülkemizde son dönemlerde gözlemlenen makroekonomik göstergelerdeki istikrara paralel olarak dış ticaret hacmi rakamlarında da istikrarlı bir artış görülmektedir yılı toplam ihracat rakamlarında da bir önceki yıla kıyasla yaklaşık %20 lik bir artış sağlanmıştır. Mevcut siyasi yönetim, 2023 senesinde toplam 500 milyar $ lık bir ihracat rakamına ulaşmayı hedef olarak belirlemiş olup, bu hedef doğrultusunda ilgili bakanlık ve kurumlar bünyesinde yoğun ve koordineli çalışmalar başlatılmış bulunmaktadır. Ekonomi Bakanlığı bünyesinde yürütülen Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi projesinin temel amacı da, özellikle Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin uluslararası pazarlarda ihracat ve rekabet kapasitesinin artırılabilmesidir. Bu plan ve hedef doğrultusunda, bu projenin ilk aşamasını oluşturan İhtiyaç Analizi çalışması, İzmir de ayakkabıcılık sektöründe faaliyet gösteren 35 firma üzerinde gerçekleştirilmiştir. İhtiyaç Analizi çalışmalarında analitik bir yaklaşım benimsenmiş ve Porter ın Değer Zinciri Analizi esas alınmıştır. Bu analiz çerçevesinde çalışmaya iştirak eden firmalar ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmeler sonucunda firmaların Değer Zinciri Analizi yaklaşımına göre mevcut durumları tespit edilmiştir. Bunun yanında sektörün Kümelenme potansiyeli ile firmaların Yenilik ve İhracat Fırsatları detaylı olarak değerlendirilmiştir. Firma bazında yapılan analizlere ek olarak ayakkabıcılık sektörünün gerek genel gerek bölgesel çapta rekabetçi yapısı ve rekabet edebilirliği de detaylı olarak analiz edilmiştir. Bu analizlerde sektörün katma değer yaratma gücü, üretim ve istihdam verileri ve potansiyeli ile sektörün ihracat ve ithalat verileri esas alınmıştır. Öte yandan çalışmada sektörün rekabet yapısının analizinde Porter ın Five Forces (Beş Güç) modelinden de yararlanılmıştır. Bu model firmalara da uygulanmış ve hem firmaların hem de sektörün rekabetçi yapısı daha kapsamlı bir şekilde ortaya konmuştur. Bu çalışma kapsamında yapılan analizlerden elde edilen bulgu ve sonuçlar ekteki raporlarda ayrıntılı şekilde sunulmaktadır. Bu çalışmanın en önemli katkılarından biri olarak İzmir de ayakkabıcılık sektöründe faaliyet gösteren firmaların mevcut durumlarının daha bilimsel bir yaklaşımla tespit edilmesi ve bu firmalar açısından farkındalık yaratılması olduğu söylenebilir. 4

5 İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ RAPORU 1. Giriş 2. Dünyada Ayakkabı Sektörü 3. Dünya Ayakkabı Üretim ve Tüketimindeki Genel Eğilimler 4. Türkiye de Ayakkabıcılık Sektörü 5. Sektör Raporu Sonuçları BÖLÜM 2: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ İHTİYAÇ ANALİZİ A. KÜME YOL HARİTASI B. İHRACAT YOL HARİTASI B.1. Dış Ticaret B.1.1. Su Geçirmez Ayakkabılar B.1.2. Plastik/Kauçuk Ayakkabılar B.1.3. Deri Ayakkabılar B.1.4. Tekstil Ayakkabılar B.1.5. Diğer Ayakkabılar B.1.6. İllere Göre Dış Ticaret B.2. Hedef Ülkeler ve İhracat Yol Haritası C. EĞİTİM VE DANIŞMANLIK İHTİYACI C.1. Eğitim İhtiyacı C.2. Danışmanlık İhtiyacı Ek 1: Anket Soruları ve Cevapları Ek 2: Anket Soruları Hakkında Firmaların Ekstra Yorumları 1. Pazarlama ve Marka Yönetimi Ölçütleri 2. Ürün Geliştirme Ölçütleri 3. Tedarik Zinciri Ölçütleri 4. Üretim Ölçütleri 5. Satış Ölçütleri 6. Satış Sonrası Hizmetler ve Müşteri İlişkileri Ölçütleri 5

6 7. Kurumsal Yönetim Süreçleri Ölçütleri 8. Mali ve Finansal Ölçütler 9. İnsan Kaynağı Ölçütleri 10. AR-GE ve Teknoloji Geliştirme Ölçütleri 11. İş Sonuçları Ölçütleri 12. İnovasyon Ölçütleri 13. Beş Rekabetçi Güç Modeli 14. Kümelenme 6

7 BÖLÜM 1: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ RAPORU 1. GİRİŞ Ayakkabı yerle teması eden sabit bir tabanı olan ayağı korumak ya da kaplamak üzere tasarlamış her türlü insan yapımı malzeme olarak tanımlanabilir. Çok geniş bir yelpazede yer alan farklı türden ayakkabılar üç farklı temelde sınıflandırılabilir:kullanıcılara göre erkek, kadın ve çocuk ayakkabıları; ayakkabı çeşidine göre, gündelik, resmi, abiye ve spor; kullanılan malzemeye göre plastik su geçirmezler, plastik/kauçuk, deri, tekstil ve diğer olarak sınıflandırılır. Bu çalışmanın ilk bölümünde dünya ayakkabı piyasasındaki gelişmeler kullanılan malzemeye sınıflandırılmasına göre yapılacaktır. 2. DÜNYADA AYAKKABI SEKTÖRÜ 2010 yılında dünyada 20 milyar çift ayakkabı üretilmiştir. Bu 20 milyar çift ayakkabının % 87 si Asya da, % 4 ü Avrupa da, % 6 sı Güney Amerika da, % 2 si Kuzey Amerika da üretilmiştir. Çin tek başına bu 20 milyar ayakkabının 12.6 çiftini üretmektedir. Bölgesel komşuları olan endonezya, Hindistan, Vietnam, Pakistan ve Tayland la beraber dünya ayakkabı üretim miktarının % 20 ni üretmektedir. Türkiye 174 milyon ayakkabı ile dünyanın 10. büyük ayakkabı üreticisidir. Ayakkabı tüketimindeki yoğunlaşma üretime göre daha azdır. Asya kıtası ayakkabıların % 80 nini, Avrupa % 20 ni, Kuzey Amerika % 17 ni, Güney Amerika % 8 ni tüketmektedir. En büyük ayakkabı tüketicisi Çin dir yılında 2.7 milyar ayakkabı Çin de satılmıştır. İkinci büyük tüketici ABD dir. Hindistan ve Brezilya da önemli ayakkabı tüketicisi ülkelerdir. Dünyada ihraç edilen ayakkabıların 10 milyarı Çin tarafından ihraç edilmektedir. Hong Kong 421 milyon, Veitnam 268 milyon, İtalya 322 milyon çift ayakkabı ihraç etmişlerdir. En büyük 10 ihracatçı ülke arasında dört Avrupa ülkesi vardır:italya, Belçika, Almanya, Hollanda. İthal edilen ayakkabıların 2.4 milyar çifti ABD ye, 620 milyon çifti Japonya ya satılmaktadır. Rusya dahil Avrupa ülkeleri 2.4 milyar çift ayakkabı ithal etmektedir. Miktar cinsinden yapılan bu analizler fiyatlar cinsinden ifade edildiğinde bir parça değişmektedir. Bundan sonraki bölümlerde dünya ayakkabı dış ticaretindeki dinamikler değerler cinsinden analiz edilecektir AYAKKABI İHRACATI Tüm kategorilerdeki dünya ayakkabı ihracatının 2011 yılındaki genel görünümü Şekil 1 de gösterilmiştir. Buna göre dünyanın iki büyük ayakkabı ihracatçısı Çin ve İtalya dır. İkinci büyük grup ihracatçı Asya kıtasında Vietnam, Hindistan ve Endonezya ile Avrupa kıtasında İspanya, Portekiz, Belçika, Hollanda, Almanya dır. Üçüncü grup Avrupa kıtasındaki Romanya ve Slovakya ile Amerika kıtasındaki ABD ve Brezilya dır. Küresel ihracatı gösteren harita yakından izlendiğinde, dünyada altı tür kümelenme olduğu görülmektedir. Ayakkabı sektöründe küresel düzeyde altı kümelenme bölgesi 7

8 vardır. Birincisi Çindir. İkincisi Vietnam ve Endonezya, üçüncüsü İtalya, dördüncüsü Portekiz, İspanya ve Fransa, beşincisi ABD, altıcısı da Güney Amerika dır. Şekil 1: Dünya Ayakkabı İhracat Haritası 2011 yılında 64 kodlu dünya ayakkabı ihracatı yaklaşık 117 milyar dolar olarak gerçekleştir yılına kadar sürekli artan toplam küresel ihracat 93 milyar dolara ulaşmış, küresel krizin etkisiyle 83 milyar dolara gerilemiş, bu tarihten sonra artmıştır. Küresel ihracatın yaklaşık % 36 nı Çin gerçekleştirmektedir. Çin in küresel ihracattaki payının artışı çarpıcıdır yılında % 24 den 12 puanlık bir artışla 2011 yılında % 36 na ulaşmıştır. Çin i takip eden ülkelerle Çin in ihracatı arasında büyük fark vardır ve Çin i, İtalya, Vietnam, Hong Kong, Almanya, Belçika, Endonezya, İspanya, Fransa, Hindistan, Portekiz ve Romanya gelmektedir. Türkiye 441 milyan dolarlık ihracat ile küresel ihracatta 30. sırada yer almaktadır Tablo 1: Ayakkabı (64 Kodlu) İhracatı İhracat İhracat değeri 2007 İhracat değeri 2008 İhracat değeri 2009 İhracat değeri 2010 İhracat değeri 2011 Dünya Çin Iitalya Viet Nam Hong Kong, Çin Almanya Belçika Hollanda

9 Endonezya İspanya Fransa Hindistan Portekiz Romanya Brezilya İngiltere Slovakya ABD Panama Austurya Tayland Danimarka Tunus Ckamboçya Polanya Çek Cumhuriyeti Fas Macaristan Meksika Kore Turkiye Kaynak:ITC Dünya ayakkabı ihracatı yılları arasında yıllık 7 oranında büyümüş, 2011 yılında ise çarpıcı bir gelişme göstererk % 17 büyümüştür. Çin yılları arasında dünya ortlamasının üzerinde % 13 büyümüştür. Bu dönem içinde dünya ortalamasının üzerinde büyüyen bir diğer ülke Slovakya olmuştur. Bu dönem içinde Slovakya nın yıllık büyüme oranı % 15 olmuştur. Dünyanın büyük ayakkabı ihracatçılaruı bu dönem içinde çoğunlukla dünya ortalamasının altında bir performans göstermişlerdir. Söz konusu yıllar arasında dünya ayakkabı ihracatının sürükleyicisinin esas olarak Çin ve Vietnam olduğu sonucu çıkartılabilir yılı ayakkabı sektörü açısından küresel krizin etkilerinin tamamen ortadan kalktığı bir yıl olmuştur. Nitekim bu yıl dünya ihracatı % 17 lik büyüme ile tarihi bir rekora imza atmıştır. Çin, dünya ortalaması düzeyinde % 17, italya % 18 Vietnam % 16 büyümüşlerdir. Almanya % 26, Belçika % 12, Hollanda % 14, Endonezya %32 büyürken, en büyük artışı % 40 ile Slovakya sağlamıştır. Ülkelerin dünya ticaretinden aldıkları paya baktığımızda daha önce 9

10 vurguladığımız gibi Çin % 35.8^lik pay ile dünyanın en büyük ihracatçısıdır. İkinci büyük ihracatçı lık pay ile İtalya dır. Üçüncü sırada Vietnam yer almaktadır. Dünya ihracatındaki payı % 7.4 dür. Altı Avrupa ülkesi Almanya, Belçika, Hollanda, İspanya, Portekiz ve Romanya nın toplam içinde payı % 17.6 dır. Dünyanın en büyük ayakkabı ihracatçısı ülkelerin ayakkabı dış ticaret dengesine bakıldığında Almanya, Hollanda, ispanya, Fransa ve İngiltere hariç diğerlerinin dış ticaret fazlası verdiği görülmektedir. Tablo 2 de Türkiye ye ilişkin rakamlar Türkiyenin ayakkabı dış ticaretinin 430 milyon dolar açık verdiği, yılları arasında ihracatın % 8 büyüdüğü, 2011 yılında ise % 12 lik bir artış gösterdiği görülmektedir. Tablo 2: Ayakkabı (64) İhracat Göstergeleri Ülkeler İhracat değeri 2011 Ticaret dengesi 2011 Yıllık büyüme oranı Yıllık oranı büyüme Dünya ihracatındaki payı (Bin doları) ABD (Bin doları) ABD (%) (%) (%) Dünya Çin Italya Viet Nam Hong Kong, Çin Almanya Belçika Hollanda Endonezya İspanya Fransa Hindistan Portekiz Romanya Brezilya İngiltere Slovakya

11 ABD Panama Avusturya Tayland Danimarka Tunus Kamboçya Polanya Çek Cumhuriyeti Fas Macaristan Meksika Kore Turkiye Kaynak:ITC 2.2. AYAKKABI (64 KODLU) İTHALATI Küresel ithalatı gösteren Şekil 2 den görüldüğü gibi, en büyük iki ithalatçı ABD ve Almanyadır. Bu iki ülke birinci grupta yer almaktadır. İkinci grup Rusya, İspanya, Fransa,Belçika, Hollanda İtalya, İngiltere ve Japonya dır.üçüncü grupta Çin, Hindistan, Avusturalya, Birleşik Arap Emirlikleri, Kazakidstan, Türkiye, Meksika yer almaktadır. Şekil 2: Dünya Ayakkabı İthalat Haritası 11

12 Tablo 3 de dünya ayakkabı ithalatındaki gelişmeler sunulmuştur yılında dünya ithalatı yaklaşık 90 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir yılında 98 milyar dolara çıkmış, küresel krizin etkili olduğu 2009 yılında 88 milyar dolara gerilemiş, 2010 yılında 103 milyar dolara, 2011 yılında ise 117 milyar dolara yükselmiştir. Dünyanın en büyük ayakkabı ithalatçısı ABD dir. ABD nin ithalatı 2007 yılında 20 milyar dolardan, 2011 yılında yaklaşık 24 milyara çıkmıştır. İkinci büyük ayakkabı ithalatçısı Almanya nın 2007 yılında 7 milyar dolar olan ithalatı 2011 yılında 10 milyar dolara yaklaşmıştır. Dördüncü büyük ithalatçı olan Fransa nın ithalatı arasında milyar dolar arasında setrettikten sonra 2011 yılında yaklaşık 7 milyar olmuştur. Dünyanın dördüncü büyük ithalatçısı olan İtalya nın 2011 yılında ithalatı, Fransa ile aynı düzeyde gerçekleşmiştir. Beşinci büyük ithalatçı olan İngiltere nin ithalatı 2011 yılında 6 milyar dolar olmuştur. Bu ülkeleri Japonya, Hong Kong, Hollanda, İspanya, Belçika ve Kanada izlemektedir yılında 570 milyon dolar olan Türkiye nin ithalatı, 2009 yılında 540 milyon dolara düştükten sonra,2011 yılında 871 milyon dolara çıkmıştır. Tablo 3: Ayakkabı (64 Kodlu) İthalatı Ülkeler İthalat değeri 2007 İthalat değeri 2008 İthalat değeri 2009 İthalat değeri 2010 İthalat değeri 2011 Dünya ABD Almanya Fransa Italya İngiletere Japonya Hong Kong, Çin Rusya Hollanda İspanya Belçika Kanada Avusturya Kore Çin İsviçre Avusturalya

13 Kazakistan Panama Birleşik Arap Emirlikleri Polonya İsveç Danimarka Şili Güney Afrika Turkiye Kaynak:ITC Tablo 3 de ayakkabı ithalat göstergeleri sunulmuştur. Ayakkabı ithalatı yılları arasında yıllık % 6 büyümüştür yılındaki büyüme oranı % 14 olmuştur. İlgili dönemlerdeki büyüme oranları ile karşılaştırıldığında her iki büyüme oranı da ihracat büyüme oranlarının altında gerçekleşmiştir. En büyük ithalatçı olan ABD nin ithalatı hem yılları arasında hem de 2011 yılında dünya ortalamasının altında büyümüştür yılındaki dünya ithalatındaki payı % 20.2 olarak gerçekleşmiştir. İkinci büyük ithalatçı olan Almanya dört yıl içinde % 8 büyüdükten sonra, 2011 yılında çarpıcı bir gelişme göstererek % 22 büyümüştür. Dünya ithalatındaki payı % 8.3 olmuştur. Rusya, Çin, Kore, İsviçre, Avusturalya yılları arasında dünya ortalamasının üzerinde bir büyüme performansı gösteren ülkeler olmuştur yılında ise Hollanda, Avusturya, Kore, Çin, İsviçre, Birleşik Arap Emirlikleri, Şili, polanya ve İsveç dünya ortalamasının üzerinde büyüyen ekonomilerdir. Türkiye nin dünya ithalatındaki payı % 0.7 dir yılları arasında ithalatı dünya ortalamasının üzerinde % 9 büyürken, 2011 yılında ithalatı rekor bir düzeyde % 32 büyümüştür. Tablo 3 de ayakkabı ithalatına uygulanan ortalama gümrük vergileri sunulmaktadır. Avrupa Birliği ülkeler Birlik dışından yapılan ayakkabı ithalatına ortalama % 2.4 gümrük vergisi uygulamaktadır. ABD % 11.3, Rusya % 15.7, Kanada % 10, Çin % 23.1, Kazakistan % 15.8 gümrük vergisi uygulamaktadır. Önemli ayakkabı ithalatçısı ülkelerden japonya % 70.5 ile en yüksek gümrük vergisini uygulamkatadır. Tablo 4: Ayakkabı (64 Kodlu) İthalat Göstergeleri Ülkeler İthalat değeri 2011 (Bin ABD Doları) Dış ticaret dengesi 2011 (Bin ABD Doları) Yıllık büyüme oranı (%) Yıllık büyüme oranı (%) Dünya ithalatı içindeki payı (%) Ortalama gümrük vergilsi (%) Dünya ABD

14 Almanya Fransa Italya İngiltere Japonya Hong Kong, Çin Rusya Hollanda İspanya Belçika Kanada Austria Kore Çin İsviçre Avusturalya Kazakistan Panama Birleşik Arap Emirlikleri Polanya İsveç Danimarka Şili Güney Afrika Turkiye Kaynak:ITC Ayakkabı (64 kodlu) dünya ithalat ve ihracatındaki genel eğilimleri ve dinamikleri inceledikten sonra alt kategorideki ayakkabı dünya dış ticaretindeki genel eğilimler analiz edilecektir. Bir alt kategori su geçirmez ayakkabılar(6401), plastik/lastik ayakkabılar(6402), deri ayakkabılar(6403), tekstil ayakkabılar(6404), diğer ayakkabılar(6405) ve ayakkabı aksamı(6406) dır. Bundan sonraki bölümde bu alt kategorideki ayakkabı dış ticaretindeki genel eğilimler incelenecektir SU GEÇİRMEZ (6401 KODLU) AYAKKABI İHRACATI 14

15 Son yıllarda en dinamik ayakkabı alt kategorilerinden biri su geçirmez ayakkabılardır. Su geçirmez ayakkabı ihracatını resm eden Şekil 3 den izlenebileceği gibi, iki büyük ihracatçı Çin ve İtalya dır. İkinci grup ABD, Almanya, Polonya, İspanya, Portekiz ve Romanya dır. Üçüncü grup Fransa, İngiltere ve Türkiye dir. Bir sonraki grup Hindistan, Endonezya, Kanada, İsveç den oluşmaktadır. Şekil 3: Su geçirmez (6401 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracat Haritası Küresel su geçirmez ayakkabı ihracatı 2011 yılında 1.5 milyar dolar olmuştur yılında 888 milyon dolardan, 987 milyon dolara çıkmış, kriz yılı 2009 da ihracatı azalmamış, yılında 1.3 milyara, 2011 yılında da 1.5 milyar dolara yükselmiştir. Çin in ihracatı 2009 yılında da artış eğilimini sürdürerek 2011 yılında 658 milyon dolar olmuştur. İkinci büyük ihracatçı İtalya dır. İtalya nn ihracatı 2007 yılında 96 milyon dolardan, 2010 yılında 133 milyaon dolara ve 2011 yılında 162 milyon dolara ulaşmıştır. Çin ve İtalya yı, Fransa, Hollanda, Hong Kong, Almanya, ABD ve Portekiz izlemektedir. Türkiye nin ihracatı 6 milyon dolardan biraz fazladır. Bu alanda en dikkati çeken ülkelerin başında Hong Kong gelmektedir yılında ihracatı 4 milyon olan bu ülke ihracatını dokuz kat artırarak dünyanın en fazla ihracat 5. Ekonomisi haline gelmiştir. Benzer şekilde Bosna Hersek de su geçirmez ayakkabı ihracatını altı kat artırarak en fazla ihracat yapan 9. ekonomi olmuştur. Tablo 5: Su Geçirmez (6401 Kodlu) Ayakkabı İhracatı Ülkeler İhracat değeri 2007 İhracat değeri 2008 İhracat değeri 2009 İhracat değeri 2010 İhracat değeri 2011 Dünya Çin ItalyA Fransa Hollanda Hong Kong, Çin

16 Germany ABD Portekiz Bosna-Hersek Panama Ekvador Danimarka Belçika Kanada İspanya Romanya Sırbistan İsveç İngiltere Malezya Polonya Kenya Slovakya Meksika Rusya Fas Viet Nam Fildişi Belarus Avusturya Guatemala Turkiye Kaynak:ITC Su geçirmez ayakkabı ihracatı yılları arasında ve 2011 yılında aynı oranda % 16 büyümüştür. Dünya ihracatında % 43 lük paya sahip olan yılları arasında % 25, 2011 yılında ise % 22 ile dünya ortlamasının üzerinde büyümüştür. Su geçirmez ayakkabı ihracatında ikinci sırada olan İtalya nın dünya ihracatındaki payı % 10.6 dır yılları arasında % 14 ile dünya ortalamasının altında ihracatını artıran italya geçtiğimiz yıl % 22 lik bir artış göstermiştir

17 yılları arasında en çarpıcı ihracat artışını Hong Kong gerçekleştirmiş, % 91 oranında ihracatını artırmıştır. Bu dönemde ihracatını en hızlı artıran ülkeler bosna-hersek ve Danimarka olmuştur yılında ihracatı en fazla artan ülkeler % 40 ile Hollanda, % 54 ile Almanya, % 29 la Bosna-Hersek, % 33 le Ekvator ve % 34 le Danimarka dır yılında negatif ihracat gösteren ülkeler de vardır. Bunlardan bazıları Portekiz, Kanada, İspanya, Romanya ve İngiltere dir. Su geçirmez ayakkabı ihracatında payı % 0.4 olan Türkiye hem yılları arasında hem de 2011 yılında dünya ortalamalarının altında bir performans göstermiştir. Tablo 6: Su geçirmez (6401 kodlu)ayakkabı ihracat göstergeleri Ülkeler İhracat değeri 2011 (Bin ABD Doları) Dış ticaret dengesi 2011 (Bin ABD Doları) İhraç edilen miktar 2011 Birim Birim değeri (ABD Doları/biri m) Yıllık büyüme (%) Miktar olarak yıllık büyüme (%) Değer olarak yıllık büyüme (%) Dünya ihracatı içindeki payı (%) Dünya Miktar bilinmiyor Çin Tons Italya Tons Fransa Tons Hollanda Tons Hong Kong, Çin Tons Almanya Tons ABD Tons Portekiz Tons Bosna-Hersek Tons Panama Tons Ekvator Tons Danimarka Tons Belçika Tons Kanada Tons İspanya Tons Romanya Tons Sırbıstan Tons

18 İsveç Tons İngiltere Tons Malezya Tons Polanya Tons Kenya Pairs Oca Slovakya Tons Meksika Tons Rusya Tons Fas Tons Viet Nam No quantity Fildişi Tons Belarus Tons Avusturya Tons Guatemala Tons Turkiye Tons SU GEÇİRMEZ (6401 KODLU) AYAKKABI İTHALATI Dünya ithalat haritasından görüldüğü gibi, su geçirmez ayakkabının birinci grup ithalatçıları ABD, Japonya ve Avrupa ülkeleridir. İkinci grup Rusya, Kanada, İsveç, Noveç, Hong Kong, Panama ve Ekvator dur. Üçüncü grup Meksika, Polonya, Avusturalya, İrlanda, Portekiz ve Şili dir. Sonraki grup Brazilya, Peru, Türkiye, Pakistan, Fas tır. Şekil 4: Su Geçirmez Ayakkabı Dünya İthalat Haritası 18

19 6401 kodlu su geçirmez ayakkabı ithalatı 2007 yılında 900 milyon dolardan, 2010 yılında 1.3 milyar dolara, 2011 yılında 1.5 milyar dolara çıkmıştır. En büyük ithalatçı ülke japonya dır. 110 milyon dolarlık ithalatı, 2011 yılında 235 milyona ulaşmıştır.ikinci büyük ithalatçı ülke ABD nin 2007 yılındaki su geçirmez ayakkabı ithalatı 96 milyon dolardan, 2011 yılında 138 milyon dolara çıkmıştır. İtalya nın ithalatı 2007 yılında 21 milyon dolardan 65 milyon dolara çıkmıştır. İthalatı en fazla artan ülekelerden biri de Hog Kong dur yılında 7 milyon olan ithalatı, dört yıl içinde 40 milyon dolara yükselmiştir. Benzer şekilde Rusya da ithalatını 3.5 milyon dolardan 18 milyon dolara çıkarmıştır. başı çeken ülkeler Japonya, Tablo 7: Su Geçirmez(6401) Ayakkabı İthalatı Ülkeler İthalat değeri 2007 İthalat değeri 2008 İthalat değeri 2009 İthalat değeri 2010 İthalat değeri 2011 Dünya Japonya ABD İngiltere Almanya Fransa Italya Spain Hong Kong, Çin Kanada Danimarka Hollanda İsveç Norveç Panama Belçika Kore Kolombiya Finlandiya Avusturya Rusya Polanya

20 İsviçre Çek Cumhuriyeti Şili Portekiz Meksika Singapore Irlanda Avusturalya Yunanistan Slovakya Brazilya Bielişk Arap Emirlikleri Kaynak:ITC Su geçirmez ayakkabı ithalatında % 15 lik bir paya sahip olan Japonya, yıllarında ithalatını dünya ortalaması olan %15 in üzerinde artırarak % 19 büyümüştür yılında ithalat artış hızı % 25 iken Japonya nın artış hızı % 42 olmuştur. Dünya ithalatı içindeki payı % 9 olan ABD nin ithalatı arasında % 11 büyümüş, ancak 2011 yılında % 10 daralmıştır. Üçüncü büyük ithalatçı İngiltere dir. Dünya ithalatı içindeki payı % 8 dir yılında % 30 ithalatını artırmıştır yılında ithalatı çok hızlı artan ülkelerden biri de Almanya dır. Almanya nın ithalat artış hızı % 57 olmuştur. Son dört yılda su geçirmez ayakkabı ithalatı çok hızlı büyüyen ülkelerden biri de Hong Kong dur. Bu dönem içinde ithalatı % 67 büyümüştür.rusya da ithalatını % 63 artırmıştır. Geçtiğimiz yıl ithalatı Almanya gibi rekor düzeyde artan ülkeler, % 47 ile Danimarka, % 61 ile Hollanda, % 41 le Norveç, % 41 le Panama, % 38 le Kore, % 48 le Rusya, % 31 ile Avusturya, 5 35 le Ppolonya ve % 35 le Şili dir. Tablo 7: Su Geçirmez (6401 Kodlu) İthalat Dış Ticaret Göstergeleri Ülkeler İthalat değeri 2011 (USD thousand) Dış ticaret dengesi 2011 (USD thousand) İthalat miktarı 2011 Birim Birim değeri (USD/birim) Yıllık büyüme oranı (%) Yıllık miktar büyüme oranı (%) Yıllık değer büyüme oranı (%) Dünya ithalatındaki payı (%) Gümrük vergisi (%) Dünya No quantity Japonya Tons ABD Tons İngiltere Tons Almanya Tons Fransa Tons

21 Italya Tons İspanya Tons Hong Kong, Çin Tons Kanada Tons Danimarka Tons Hollanda Tons İsveç Tons Norveç Tons Panama Tons Belçika Tons Kore Tons Kolombia Tons Finlandiya Tons Avusturya Tons Rusya Tons Polanya Tons İsviçre Tons Çek Cumhuriyeti Tons Şili Tons Portekiz Tons Singapore Tons İrlanda Tons Avusturalya Çift Haz Yunanistan Tons Slovakya Tons Brazilya Tons Güney Afrika Tons Yeni Zelanda Tons Peru Tons Malezya Tons Gine Tons

22 Kırgizistan Tons Kaynak: ITC 2.5. PLASTİK/KAUÇUK (6402 KODLU) AYAKKABI İTHALATI Plastik/kauçuk ayakkabı ithalatı dünya haritası, en büyük ithalatçılar grubunun üç ithalatçı ülkeden oluştuğunu göstermektedir:abd, Almanya ve Japonya. İkinci grup, Rusya, İspanya, İtalya, Fransa, Belçika, Hollanda ve İngiltere den oluşmaktadır. Üçüncü grup Kanada, Hong Kong, Birleşk Arap Emirlikleri ve Güney Afrika dan oluşmaktadır. Şekil 5: Plastik/Lastik (6402 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Haritası 6402 kodlu plastik ayakkabı küresel ithalatı 2011 yılında yakşık 30 milyar dolar olmuştur yılında 20 milyar olan dünya ithalatı 2008 yılında 22 milyar dolara çıkmış 2009 da 22 milyar dolara geriledikten sonra 2010 yılında 26 milyar dolara ve 2011 de 30 milyar dolara yükselmiştir. En büyük ithalatçı ülke ABD dir, onu Japonya, Almanya, Fransa, Rusya Federasyonu, İngiltere, italya, İspanya ve Hong Kong izlemektedir. Plastik ayakkabı ithalatında en dikkati çeken ülke Rusya Federasyonu olmuştur yılında 500 milyon doların altında olan ithalatı dört yıl içinde yaklaşık artarak 1.2 milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye nin 2007 yılında 164 milyon dolar olan ithalatı, 2008 yılında 208 milyon dolara 2011 yılında ise 302 milyon dolara çıkmıştır. Bu ithalat hacmi ile Türkiye dünyanın 20. Büyük plastik/lastik ayakkabı ithalatçısıdır. Tablo 8: 6402 Kodlu Plastik Ayakkabı İthalatı Ülkeler İthalat değeri 2007 İthalat değeri 2008 İthalat değeri 2009 İthalat değeri 2010 İthalat değeri 2011 Dünya

23 ABD Japonya Almanya Fransa Rusya İngiltere Italya İspanya Hong Kong, Çin Hollanda Belçika Panama Birleişki Arap Emirlikleri Kanada Güney Afrika Kore Avusturya Avusturalya Şili Turkiye Kaynak: ITC 2.6. PLASTİK/KAUÇUK (6402 KODLU) AYAKKABI İHRACATI Dünya plastik/kauçuk ihracat haritasından görüldüğü gibi, en büyük ihracatçı Çin dir. Vietnam la birlikte Çin ilk grubu oluşturur. İkinci grup İtalya, Almanya, üçüncü grup Brezilya, İspanya, Endonezya dan meydana gelir. Üçüncü grup ABD, Polonya, Romanya, Slovakya, İngiltere, Türkiye Hindistan, Kanada dır. 23

24 Şekil 6: Plastik/kauçuk (6402 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracat Haritası 2011 yılında plastik/lastik ayakkabı ihracatı yaklaşık 30 milayr dolar olmuştur. Dört yıl önce 2007 de yaklaşık 17 milyar dolardan, 2008 yılında 20 milyar dolara çıkmış, krize rağmen ihracat azalmamış, 2010 da başlayan artış 2011 de de devam etmiştir. Ayakkabı ihracının % 60 Çin tarafından gerçekleştirlmektedir yılında yaklaşık 10 milyar dolardan, 2011 de 18 milyar dolara ihracatı artmıştır. Çin i izleyen diğer ülkeler arasında büyük bir fark vardır. Küresel ihracatta ikinci sırada yer alan Vietnam ın ihracatı 2.3 milyar dolardır. Bu iki ülkeyi bir milyar dolar civarındaki ihracatla Belçika, Almanya, Hong Kong, İtalya, Holonda, panama ve Brezilya izlemektedir. Tablo 9: Plastik/Kauçuk ( 6402 Kodlu) Ayakkabı İhracatı Ülkeler İhracat değeri 2007 İhracat değeri 2008 İhracat değeri 2009 İhracat değeri 2010 İhracat değeri 2011 Dünya Çin Viet Nam Belçika Almanya Hong Kong, Çin Italya Hollanda Panama Brazilya Endonesia

25 Fransa İspanya Slovakya Tayland Romanya ABD İngiltere Avusturya Çek Cumhuriyeti Kamboçya Turkiye Macaristan Polanya Malezya Tunus Fas Meksika Portekiz Singapore Kanada Hindistan Kaynak:ITC 2.7. DERİ (6403 KODLU) AYAKKABI İHRACATI Deri (6403 kodlu) ayakkabı ihracatını gösteren Şekil 6 da izlenebileceği gibi, birinci grup Çin, Vietnam ve İtalya dan oluşur. İkinci grup Hindistan, Endonezya, Portekiz, İspanya, Fransa, Belçika, Hollanda, Danimarka dır. Üçüncü grup Brezilya, İngiltere, Romanya, Slovakya dan oluşur. 25

26 Şekil 7: Deri (6403 Kodlu) Ayakkabı İhracatı Haritası Tablo 10: Deri (6403 Kodlu) Ayakkabı İhracatı Haritası İhracat değeri İhracat değeri İhracat değeri İhracat değeri İhracat değeri Ülkeler Dünya Çin Italya Viet Nam Hong Kong, Çin Almanya Endonezya Belçika Hindistan Portekiz İspanya Hollanda Fransa

27 İngiltere Romanya Brazilya Slovakya Avusturya Tayland ABD Danimarka Tunus Kamboçya Fas Meksika Panama Macaristan Bangladesh Dominik Cumhuriyeti İsviçre Polanya Çek Cumhuriyeti Turkiye kodlu deri ayakkabı küresel ihracatı 54 milyar dolardır yılında 45 milyar dolar olan deri ayakkabı ihracatı, İncelediğimiz altı kategoride Çin in en az baskın olduğu ayakkabı kategorisi deri ayakkabılardır. Çin ile onu izleyen İtalya arasında ihracat hacmi açısından diğer kategorilerde olduğu gibi büyük bir fark yoktur.toplam ihracatın 11 milyar doları Çin, 8 milyar doları İtalya gerçekletirmektedirler. Bu iki ülkeyi Vietnam, Hong Kong, Almanya, Endonezya, Belçike, Hindiztan, Portekiz, ispanya ve Hollanda izlemektedir. Türkiye nin 2007 yılında 168 milyar olan deri ayakkabı ihracatı 2011 yılında 200 milyon dolara yükselmiştir. Tablo 9 da deri ayakkabı ihracatına ilişkin bazı göstergeler sunulmaktadır. Deri ayakkabı ihracatı büyüme hızı yılları arasında diğer ayakkabı kategorilerine göre daha yavaş bir tempoda artmış, % 2 olarak gerçekleşmiştir. Buna karşılık 2011 yılında büyüme oranı % 13 olmuştur. Deri ayakkabı ihracatındaki payı % 20 olan Çin, yılları arasında ihracatını miktar olarak 5 34 artırmış olsa da, değer olarak ihracat artışı ancak % 5 olmuştur. Buna karşılık İtalya nin ihracatı miktar olarak söz konusu dönemde % 5 azalmış olsa bile, ihracat değer artışı 5 18 olmuştur. Bu iki ülke arasındaki fark, büyük ölçüde ihracat fiyatlarının farklı olmasından kaynaklanmaktadır. Daha sonraki bölümlerde görüleceği gibi Çin in deri iayakkabı ihraç fiyatları, başta İtalya olmak üzere diğer avrupalı 27

28 üretici ülkelere göre oldukça düşüktür. Yaklaşık % 7 lik payı ile dünyanın dördüncü ihracatçısı olan Hong Kong un ihracatı miktar olarak düşmesine rağmen, değer olarak artmıştır. Bir diğer ilginç örnek Belçika dır. Deri ayakkabı ihracatı miktar olarak % 38 azalmasına rağmen, değer olarak ihracatı, artan fiyatlar nedeniyle, % 11 artmıştır. Benzer durum fransa ve Romanya da gözlenmektedir. Türkiye nin deri ayakkabı ihracatındaki payı% 0.4 dür. İhracatı miktar olarak % 6 artmasına rağmen, değer olarak ancak % 2 artabilmiştir. Tablo 11: Deri (6403) Kodlu Dünya İhracat Göstergeleri Ülkeler İhracat değeri (bin ABD doları) Dış ticaret dengesi 2011 (bin ABD Doları) İhracat miktarı 2011 Miktar birimi Birim değeri (ABD Doları/birim) Değer olarak yıllık büyüme oranı (%) Miktar olarak yıllık büyüme oranı (%) Değer olarak yıllık büyüme oranı (%) Dünya ihracatındaki payı (%) Dünya 54,069, , Çin 10,854,124 9,957, ,242 Tons 14, Italya 8,413,359 4,883, ,958 Tons 81, Viet Nam 3,828,050 3,804, Hong Kong, Çin 3,751, ,609 85,516 Tons 43, Almanya 2,550,797-2,285,047 49,920 Tons 51, Endonesia 2,198,646 2,152, ,029 Tons 18, Belçika 2,049, ,926 7,816 Tons 262, Hindistan 2,012,643 1,969, Portekiz 1,822,544 1,541,690 40,450 Tons 45, İspanya 1,792, ,083 35,686 Tons 50, Hollanda 1,693, ,616 38,427 Tons 44, Fransa 1,420,108-2,221,875 30,947 Tons 45, İngiltere 956,617-2,264,135 23,514 Tons 40,

29 Romanya 948, ,667 33,038 Tons 28, Brazilya 735, ,419 16,919 Tons 43, Slovakya 682, ,176 19,263 Tons 35, Avusturya 615, ,396 9,452 Tons 65, Tayland 561, ,452 13,892 Tons 40, ABD 530,529-11,267,036 12,841 Tons 41, Danimarka 500, ,664 9,841 Tons 50, Tunus 499, , Kamboçya 481, , Fas 361, , Meksika 323,679 43,592 6,195 Tons 52, Panama 295,143-12,796 12,309 Tons 23, Macaristan 273, ,362 8,708 Tons 31, Bengaldeş 271, , Dominik Cumhuriyeti 264, , İsviçre 245, ,292 1,854 Tons 132, Polanya 244, ,730 6,701 Tons 36, Çek Cumhuriyeti 229, ,265 7,951 Tons 28, Turkiye 200, ,228 11,349 Tons 17, Kaynak: ITC 2.8. DERİ (6403 KODLU) AYAKKABI İTHALATI Dünya deri ayakkabı ithalatını gösteren haritadan izlenebileceği gibi, birinci grup tek bir ülkeden ABD den meydana gelmektedir. İkinci grup Rusya, Fransa, Belçika, Hollanda, İngiltere, İtalya, Almanya dan oluşur. Üçüncü grup Kanada, Japonya ve İspanya dır. Dördüncü grup Çin, Avusturalya, Türkiye, Kore, İsveç, Norveç, Birleşik Arap Emirlikleridir. 29

30 Şekil 8: Deri(6403 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Haritası Tablo 12 den sunulduğu gibi, 2011 de dünya deri ayakkabı ithalatı 53 milyar dolar olmuştur. En büyük deri ayakkabı ithalatçısı 12 milyar dolarla ABD dir. Esasen ABD nin ithalatı 2007 yılına göre gerilemiştir.almanya, Fransa, İtalya, Hong Kong, İngiltere, Rusya Federasyonu, japonya, ispanya diğer önemli deri ayakkabı ithalatçısı ülkelerdir. Bunlardan Almanya nın, Fransa nın, İtalya nın, ingiltere nin ithalatı ya değişmemiş ya da çok artmıştır. Buna karşılık Rusya nın, Hollanda nın, Japonya nın, Kore nin ve özellikle Çin in ithalatı artış göstermiştir. Türkiye nin ithalatı 2007 yılında 270 milyon dolardan 2011 yılında 320 milyon dolara artmıştır. Tablo 12: Deri (6403) Kodlu Dünya İthalatı Ülkeler İthalat değeri 2007 İthalat değeri 2008 İthalat değeri 2009 İthalat değeri 2010 İthalat değeri 2011 Dünya ABD Almanya Fransa Italya Hong Kong, Çin İngiltere Rusya

31 Hollanda Japonya İspanya Belçika Kanada İsviçre Avusturya Çin Avusturalya Kore Danimarka İsveç Polanya Norveç Birleşik Arap Emirlikleri Şili Çek Cumhuriyeti Turkiye Kaynak:ITC Dünya ithalatı yılları arasında yıllık % 1, yılları arasında % 10 büyümüştür. İthalat miktar olarak yılları arasında % 4 azalmıştır. Değer artışı fiyat artışından kaynaklanmaktadır. Deri ayakkabı ithalatçısı ilk 13 ülke yılları arasında ithalatlarını miktar olarak azaltsalar bile değer olarak ithalatları artmıştır. Almanya nın % 24, Hollanda nın % 20, japonya nın % 18 ithalat değer artışı en yüksek ithalat değer artışları olmuştur. Buna karşılık Çin ithalatını hem miktar olarak, % 6, hem de değer olarak % 57 artıran ülkelerdendir. Türkiye de miktar olarak ithalatıı % 5 artırmış, değer oalrak ithalatı % 22 artmıştır. İthalatçı ülkelerin deri ayakkabıya uyguladıkları gümrük vergileri son sütünda gösterilmiştir. AB deri ayakkabılara % 1.6 gümrük vergisi uygulamaktadır. En yüksek gümrük vergisini % 97.3 ile Japonya uygulamaktadır. Rusya %14.1, Kanada % 8.8, Çin 19.2, Avusturalya % 7.5, Kore % 8.1 gümrük vergisi almaktadır. Tablo 13: Deri (6403 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Göstergeleri Ülkeler İthalat değeri (Bin Doları) ABD Dış dengesi 2011 (Bin ticaret ABD İthalat miktarı 2011 Birim Birim değeri (ABD/birim) Değer olarak yıllık büyüme oranı Miktar olarak yıllık büyüme oranı Değer olarak yıllık büyüm e oranı Dünya ithalatı ndaki payı (%) Gümrük vergileri (%) 31

32 Doları) 2011 (%) (%) (%) Dünya ABD Tons Almanya Tons Fransa Tons Italya Tons Hong Kong, Çin Tons İngiltere Tons Rusya Tons Hollanda Tons Japonya Tons İspanya Tons Belçika Tons İsviçre Tons Austria Tons China Tons Australia Çift Republic of Korea Tons Denmark Tons Sweden Tons Poland Tons Norway Tons United Arab Emirates Chile Tons Czech Republic Tons Turkey Tons

33 2.9. TEKSTİL (6404 KODLU) AYAKKABI İTHALATI Tekstil ayakkabı dünya ithalat haritasına göre birinci grup ülkeler ABD, Japonya, İspanya, Fransa, Belçika, Hollanda, Danimarka, Almanya, İngiltere ve İtalya dır. İkinci grup ülkeler Kanada, Rusya ve Hong Kong dur. Üçüncü grubu Meksika, Norveç, isveç, Polonya, Türkiye, Çin gibi ülkeler oluşturur. Şekil 9: Tekstil(6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Haritası Tablo 14 de dünyanın başlıca tekstil ayakkabı ithalatçısı ülkelerin ithalatları sunulmaktadır. Dünya tekstil ayakkabı ithalatı 2007 yılında yaklaşık 10 milyar dolardı yılında 11 milyar dolara çıkmış, 2009 yılında geriledikten sonra, 2010 yılında 13, 2011 yılında 17 milyar dolara yükselmiştir. En büyük ithalatçı ülke ABD dir. ABD nin ithalatı 1.4 milyar dolardan, 2011 yılında 1.9 milyar dolara artmıştır. Almanya 1.4 milyar dolar, Japonya 1.2 milyar dolar, Fransa 1.2 milyar dolar, İngiltere 1.1 milyar ithalat yapmaktadırlar. Türkiye nin ithalatı 2007 yılında 97 milyon dolardan 172 milyon dolara çıkmıştır. Tablo 14: Tekstil( 6404 Kodlu) Ayakkabı İthalatı Ülkeler İthalat değeri 2007 İthalat değeri 2008 İthalat değeri 2009 İthalat değeri 2010 İthalat değeri 2011 Dünya ABD Almanya Japonya

34 Fransa İngiltere Italya İspanya Hollanda Hong Kong, Çin Rusya Kore Belçika Kanada Avusturya Güney Afrika Avusturalya Şili Çin Meksika İsveç Panama İsviçre Danimarka Turkiye Kaynak:ITC Dünya tekstil ayakkabı ithalatı yıllarınarasında yıllık % 12, yılları arasında % 27 büyümüştür. Miktar artışının % 6 olması tekstil ayakkabı fiyatlarının daha hızlı arttığının bir işaretidir. Dünya ithalatında % 11 lik bir paya sahip olan ABD nin ithalatı son dönemde % 45 oranında artmıştır. Almanya yılları arasında ithalatını % 13 artırmış, geçtiğimiz yıl artış oranı % 36 olmuştur. Dünya ithalatında % 7 lik bir paya sahip olan Fransa nın ithalat artışı sırasıyla % 9 ve % 20 olmuştur. Kore nin ithalatı % 54, Rusya nın % 50, İspanya nın % 45 artmıştır. Ab üyesi ülkeler birlik dışı ithalata % 4 gümrük vergisi uygularken, en yüksek vergiyi % 79.9 ile Japonya almaktadır. Tablo 15: Tekstil (6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İthalat Göstergeleri Ülkeler İthalat değeri 2011 Dış ticaret dengesi İthal edilen miktar Birim Birim değeri Değer olarak yıllık Miktar olarak yıllık Değer olarak yıllık büyüme2010- Dünya ithalatındaki Gümrük vergileri (%) 34

35 (Bin Doları) ABD 2011 (Bin ABD Doları) 2011 (USD/unit) büyüme (%) büyüme (%) 2011 (%) payı (%) Dünya ABD Çft Almanya Tons Japonya Tons Fransa Çift Ağu İngiltere Tons Italya Tons İspanya Tons Hollanda Tons Hong Kong, Çin Çift Tem Rusya Tons Kore Tons Belçika Tons Kanada Çift Eyl Avusturya Tons Güney Afrika Çift Mar Avusturalya Çift Tem Şili Çift May Çin Tons Meksika Çift Eyl İsveç Tons Panama Tons İsviçre Tons Danimarka Tons Turkiye Tons Kaynak:ITC TEKSTİL (6404 KODLU) AYAKKABI İHRACATI Tekstil ayakkabı ihracatı sıralamasının en üstündeki grupta Çin ve Vietnam yer alır. İkinci grup Belçika, İtalya, Almanya, Hong Kong, Hollanda, İspanya, Kanada, ABD, Rusya, Portekiz, İspanya, üçüncü grup İngiltere, Fransa, Endonezya dan oluşur. 35

36 Şekil 10: Tekstil(6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracatı Haritası Dünya tekstil ayakkabı ihracatı 2007 yılında 9 milyar dolardan, 2011 yılında 17 milyar dolara yükselmiştir. En büyük ihracatçı Çin 2007 yılında 3.5 milyar dolar olan ihracatı küresel krize rağmen sürekli artarak 2011 yılında 7 milyar dolar olmuştur. İkinci büyük ihracatçı Vietnam 2000 li yıllarda yaklaşık 1 milyar dolar olan ihracatı 2011 yılında 2 milyar dolar sınırını aşmıştır. Belçika nın ihracatı 1 milyar doların hemen altındadır. İtalya ve Almanya sırasıyla 900 milyon dolar, 770 milyon dolar ihracat yapmışlardır. Hong Kong, Hollanda, İspanya ve Endonezya nın ihracatları 500 milyon dolar civarında dalgalanmaktadır. Slovakya dört yıl içinde ihracatını 5 kat artırmıştır. Türkiye 2007 yılında 28 milyon dolar olan ihracatını 2011 yılında 55 milyon dolara yükseltmiştir. Tablo 16 : Tekstil(6404 Kodlu) Ayakkabı Dünya İhracatı Göstergeleri İhracat değeri İhracat değeri İhracat değeri Ülkeler İhracat değeri 2010 İhracat değeri 2011 Dünya Çin Viet Nam Belçika Italya Almanya Hong Kong, Çin Hollanda

37 İspanya Endonezya Fransa İngiltere Panama Danimarka Çek Cumhuriyeti ABD Slovakya Kamboçya Tayland Avusturya Romanya Şili Bengaldeş Brezilya Hindistan Turkiye Kaynak:ITC Dünya diğer ayakkabı(6405 kodlu) ihracat haritası, ilk grubun Çin, Vietnam, Hong Kong ve İtalya dan meydana geldiğini göstermektedir. İkinci grup ABD, İspanya, portekiz, Romanya, Almanya, Polanya dan oluşmaktadır. Üçüncü grup ülke Fransa, Belçika, Hollanda, İngiltere ve Türkiye dir. Kanada, Hindistan, Endonezya, Pakistan, Brezilya, İsveç, Tunus, Fasd ve Avusturalya dır. 37

38 Şekil 11: Diğer Ayakkabı Dünya İhracatı Haritası Diğer ayakkabı ihracatı 2007 yılında yaklaşık 4 milyar dolardı, 2008 yılında 5 milyar dolara çıkmış, 2009 yılında 4 milyara geriledikten sonra 2011 yılında 5 milyar doları aşmıştır. En büyük ihracatçı olan Çin in ihracatı küresel krize rağmen sürekli artarak 3 milyar doları aşmıştır. Vetnam ihracatını önemli ölçüde artıran ülkelerden biridir, 2007 yılında 180 milyon dolar olan ihracatı, 2011 yılında 210 milyon doları geçmiştir. İtalya nın ihracatı 180 milyon dolardır. Türkiye 37 milyon dolarlık ihracatı ile dünyanın 15. ihracatçısıdır. Tablo 17: Diğer Ayakkabı (6405) Dünya İhracatı Göstergeleri İhracat değeri İhracat değeri İhracat değeri Ülkeler İhracat değeri 2010 İhracat değeri 2011 Dünya Çin Viet Nam Italya Polanya Portekiz ABD Romanya İspanya Almanya

39 Fransa Singapore Hong Kong, Çin İngiltere Hollanda Turkiye Arnavutluk İsveç Avusturya Malezya Endonesia Hindistan Bulgaristan Belçika Makedonya Kanada Kaynak: ITC DİĞER (6405 KODLU) AYAKKABI İTHALATI Diğer ayakkabı dünya ithalat haritası, en büyük ithalatçı birinci grubun ABD, Kazakistan, Tacikistan,İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, Almanya dan oluştuğunu ikinci grubun Kanada, Cezayir, İspanya ve Polonyadan, üçüncü grubun ise Türkiye, Çin, Rusya, Norveç te oluştuğu görülür. 39

40 Şekil 12 : Diğer Ayakkabı (6405) Dünya İthalat Haritası Dünya ithalat hacmi 7 milyar dolardır. En büyük ithalatçılardan ABD 2007 yılında 1.5 milyar dolar ithalat hacmine sahipken, 2009 yılında 1.7 milyar dolara çıkmış, 2010 da 2.3 milyar dolara, 2011 yılında da 2.8 milyar dolar olmuştur. İkinci önemli ithalatçı ülke Kazakistan 2007 yılında 7 milyon dolar ithalat yapaken, ithalatını önemli ölçüde artırarak 1.1 milyar dolara çıkarmıştur. ABD ve Kazakistan dışındaki ülkelerin ithalatları 400 milyon doların altındadır. Türkiye 2011 yılında 18 milyon dolarlık diğer ayakkabı ithalatı yapmıştır. Tablo 18: Diğer Ayakkabı (6405) Dünya İthalat Göstergeleri İthalat Değeri İthalat Değeri İthalat Değeri İthalat Değeri İthalat Değeri Ülkeler Dünya ABD Kazakistan Almanya İngiltere Tajikistan Singapur Fransa

41 Italya Hollanda Japonya Polanya Kanada İspanya Belçika Hong Kong, Çin Cezayir İsveç Austria Philippines Ürdün Pakistan Birleşik Arap Emirlikleri Danimarka Guatemala İrlanda Kore Avusturalya Malezya Portekiz Venezuela Şili Yunanistan Turkiye Kaynak: ITC AYAKKABI (6406 KODLU) AKSAMI İTHALATI Dünya ayakkabı aksamı ithalat haritası birinci grubun İtalya, Almanya ve Romanya dan oluştuğunu gösterir. İkinci grup ABD, Rusya, Fransa, çin, Vietnam, Japonya, Endonezya, Slovakya dır. Üçüncü grup ayakkabı aksamı ithalatçısı ülke Hindistan, Hong Kong, İspanya, Portekiz,İngiltere, Şili ve Tunus tur. 41

42 Şekil 13 : Ayakkabı(6406 Kodlu) Aksamı İthalatı Haritası Dünya ayakkabı ithalatı 2007 yılında 6 milyar dolardı, 2008 yılında 6 milyar doları aşmış, 2009 kriz yılında 5.4 milyar dolara gerilemiş, 2010 da 6.6 milyar dolara, 2011 de 7.6 milyar dolara yükselmiştir. En büyük ithalatçı olan İtalya nın ithalatı 2007 yılında 1 milyar doların hemen altında iken, 2011 yılında hemen hemen aynı düzeyde kalmıştır. Almanya 600 milyon dolar, Romanya 490 milyon dolar, ABD 405 milyon dolarlık ayakkabı aksamı ithal etmişlerdir. Japonya ve Vietnam ın ithalatları 300 milyon dolardan, Hong Kong, Çin, Slovakya, Rusya, Fransa nın da 200 milyon dolardan fazladır. Türkiye 2007 yılında 30 milyon dolar olan ayakkabı ithalatını 2011 yılında 56 milyon dolara çıkarmıştır. Tablo 19: Ayakkabı Aksamı (6405) Dünya İthalat Göstergeleri İthalat Değeri İthalat Değeri İthalat Değeri Ülkeler İthalat Değeri 2010 İthalat Değeri 2011 Dünya Italya Almanya Romanya ABD Viet Nam Japonya Hong Kong, Çin

43 Çin Slovakya Rusya Fransa Endonezya Portekiz Kore Macaristan Tunus İspanya Arjantin İngiltere Belarus Avusturya Hindistan Hollanda Bosna-Hersek Arnavutluk Fas Bulgaristan Tayland Brezilya Kanada Finlandiya Turkiye

44 2.13. AYAKKABI (6406 KODLU) AKSAMI İHRACATI Şekil 14 : Ayakkabı (6406 Kodlu) Aksamı İhracatı Haritası Tablo 20: Ayakkabı Aksamı (6405) Dünya İhracat Göstergeleri İhracat değeri İhracat değeri İhracat değeri Ülkeler İhracat değeri in 2010 İhracat değeri 2011 Dünya Çin Italya Romanya Hindistan Almanya Hong Kong, Çin Kore ABD Chinese Taipei Slovakya Brezilya Tunus

45 Viet Nam İspanya Fransa Bulgaristan Macaristan Arnavutluk Sırbistan Polanya Fasds Ukrayna Bosna-hersek Endonezya Portekiz Meksika Hollanda Çek Cumhuriyeti Austurya Turkiye Kaynak:ITC İHRACAT VE İTHALAT FİYATLARI Dünya ortalama ayakkabı fiyatları 2000 li yılların başında 5.50 ABD Dolarıydı. Fiyatlar 2005 yılına kadar göreli istikrarlı kaldı, bu tarihten sonra artmaya başladı. Kriz öncesi 2008 yılında 7.22 ABD Doları düzeyine çıktı. Bugün ortalama 6.40 ABD Dolarına eşittir.çarpıcı iki tesbitle devam edelim. Birincisi, Asya ülkelerinde ortalama fiyatları 4 ABD dolarıdır. Buna karşılık Avrupa ülkelerinin ortalama ihraç fiyatları 23 ABD Dolardır. İkincisi, 2000 li yıllar boyunca Asya daki bu fiyatlar aynı kalmış, Avrupada ihraç fiyatları 15 dolardan 23 dolara artmıştır. Bunun açıklamasında iki olgu öne çıkmaktadır. İlki Avrupa ülkelerinin yüksek ihracat fiyatlarına sahip deri ayakkabılarda daha büyük piyasa payına sahip olmaları, buna bağlı olarak daha yüksek fiyatlı piyasa segmentinde üretim yapmalarıdır. Şekil 14 de dünyanın en büyük 15 ayakkabı ihracatçısının ortalama fiyatları sunulmaktadır. En büyük ihracatçı Çin in ortalama ihraç fiyatı 3.39 ABD dolarıdır. Buna karşılık İtalya nın ortalama ihraç fiyatı ABD dolarıdır. Fransa ve Portekiz ortalama ihraç fiyatları 25 ABD dolarının üzerindedir. 45

46 Şekil 15: Ayakkabı İhracat Fiyatları İthalat fiyatlarındaki dağılım ihraç fiyatlarına göre daha azdır. Avrupa ülkeleri diğer ülkelere göre ithal ayakkabılara daha yüksek fiyat ödemektedir. Bunun tek istisnası İspanya dır. İspanya nın ithalata ödediği fiyat ortalama 6.25 dolardır. En yüksek fiyatı yaklaşık 24 dolar ile İsviçre ödemektedir. Şekil 15 de en büyük 15 ithalatçı ülkenin ödediği ortalama ithalat fiyatları gösterilmektedir. Şekil 16: Ayakkabı İthalat Fiyatları Daha önceki bölümlerde gösterildiği gibi, sugeçirmez(6401 kodlu) ayakkabılarda Çin en büyük ihracatçı ülkedir. Çin in ihraç fiyatları en büyük on ihracatçı ülkenin en düşüğü olmasına rağmen İtalya ve Portekiz in fiyatlarına yakındır. Fransa, İspanya, Hollanda ve Hong Kong en yüksek ihraç fiyatlarına sahiptir. 46

47 Şekil 17: Su Geçirmez Ayakkabı İhracat Fiyatları Şekil 16 da pastik/lastik ayakkabılarda en büyük 10 ihracatçı ülkenin ortalama fiyatları gösterilmektedir. Bu kategori ayakkabı sanayinin en fazla ticareti yapılan üründür. Çin en büyük ihracatçı olmasına rağmen en düşük ihracat fiyatına sahiptir. Şekil 18: Plastik/Kauçuk(6402) Ayakkabı İhracat Fiyatları Şekil 19 da dünyanın en büyük 10 deri ihracatçısı ülkenin ortalama ihraç fiyatları gösterilmektedir. Deri ayakkabı ihracatında miktar olarak ihracatın % 43 nü gerçekleştirdiği halde Çin yaklaşık en düşük ihracat fiyatı nedeniyle payı % 16 ya düşmektedir. Buna karşılık 52 dolarlık fiyatı nedeniyle dünya deri ihracatının yalnızca %& nı gerçekleştiren İtalya, değer olarak dünyanın ikinci büyük ihracatçısı haline gelmektedir. 47

48 Şekil 19: Deri(6403 Kodlu) Ayakkabı İhraç Fiyatları Şekil 20 de en büyük ihracatçı ülkelerin tekstil ayakkabı ihracat fiyatları gösterilmektedir. Diğer ayakkabı kategorilerinde olduğu gibi en düşük ihracat fiyatı Çin, en yüksek fiyat İtalya ya aittir. Diğer ayakkabı kategorilerinden farklı olarak İngiltere düşük bir ihracat fiyatıyla da olsa dünya sıralamasına girmiştir. Şekil 20: Tekstil (6404 Kodlu) Ayakkabı İhracat Fiyatları Şekil 21 de diğer ayakkabı kategorisinde yer alan ürünleri en fazla ihraç eden ülkelerin ihracat fiyatları sunulmaktadır. Ayakkabı ihracatında orta segmentte ki ürünlerde Avrupa piyasasına üretim yapan Portekiz, Romanya ve Polonya nın yüksek ihracat fiyatları dikkat çekmektedir. Diğer ayakkabı ihracatında en büyük paya sahip olan Çin en düşük ihracat fiyatına sahiptir. 48

49 Şekil 21: Diğer Ayakkabı (6405 Kodlu)İhraç Fiyatları 3. DÜNYA AYAKKABI ÜRETİM VE TÜKETİMİNDEKİ GENEL EĞİLİMLER Şu ana kadar yapılan analizlerde Avrupa ayakkabı sanayinin esas olarak deri ayakkabı üretiminde, özellikle de ayakkabı tasarımda ve dünya çapındaki prestijli markaların üreriminde üstünlüğe sahip olduğu görülmüştür. Özellikle İtalya ve Fransa ayakkabı sanayi kalite ve yaratıcık açısından dünya çapında büyük bir şöhrete sahiptir. Buna karşılık başta Vietnam ve Endonezya ve kısmen de Çin olmak üzere Asya ülkeleri düşük piyasa segmentindeki ürünlerde başta Avrupa olmak üzere dünya piyasaları için üretim yapmaktadır. Çin ağırlıkla olarak ABD pazarı için düşük piyasa segmentinde üretiminde yoğunlaşmıştır. ABD spor ayakkabıları ile botların tasarım ve pazarlamasında uzmandır. Kısaca pazarın belirli bir segmenti için üretim yapmaktadır. Romanya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Slovakya ve Bulgaristan İtalyan, Fransız ve Alman markaları ile bu markaların aksamının üretiminde uzmanlaşmışlardır. Portekiz ve İspanya Avrupa piyasaları orta piyasa segmentindeki ürünlerin üretiminde uzmanlaşmışlardır. Küresel kriz sona ermiş olsa da, krizin tüketiciler üzerindeki etkisi halen devam etmektedir. Özellikle gelişmiş ülkelerde tüketim harcamaları kriz öncesi eski düzeyine geri dönmemiştir. Harcanabilirler gelir düzeyi kriz öncesi düzeyin oldukça altında seyretmektedir. Bu durum tüketim mallarına özel olarakta ayakkabı talebini etkilemektedir. Özellikle fiyat tüketiciler için tekrar önemli bir değişken hale gelmiştir. Gelişmiş ülkelerdeki demografik yapıdaki değişiklikler ayakkabı talebini etkilemektedir. 55 yaş üzerindeki nüfusdaki artış rahat, konforlu ayakabılara olan talebi artırmaktadır. Eskiye oranla bu kesim daha aktif, spor yapmakta ve modayı takip etmektedir. Küreselleşmeyle birlikte farklı kültürlere ve farklı kültürlere ilişkin tarzlara daha çok ilgi duyulmaya başlanmıştır. Buda kültürel-etnik ayakkabı biçimlerine olan talebi artırmaktadır. Ekolojik ürülere talep artmıştır. Örneğin geri dönüşümlü malzemelerden yapılmış ayakkabılara talep artımaktadır. 49

50 Ayakkabı sektöründe taşaronluk uzunca bir süredir yaygın bir uygulama haline gelmiştir. Avrupa kökenli spor markalarının üretim tesisleri uzunca süredir Çin, Vietnam ve Hindistan başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesine yayılmış durumdadır. Taşeronluk ayakkabı sektörünü küresel hale getirmiş ve üreticiler arasındaki rekabeti artırmıştır. Taşeronluk giderek yakın ülkelere doğru kaymaktadır. Bunun en önemli nedeni yakın zaman kadar yılda iki kez olan moda ve trendlerin değişimi giderek yılda 4-6 ya çıkmasıdır. Bunun sonucunda talepteki değişmelere hemen cevap vererek az sayıda ve garantili satışa imkan vermek için tüketim piyasalarına yakın yerler terih edilmeye başlanmıştır. Slovakya, Polonya, Macaristan, Romanya, Bulgaristan, ikinci halkada da Türkiye, Fas ve Tunus tercih edilmeye başlanmıştır. Yenilik ve katma değer giderek önem kazanmaktadır. Derinin yumuşatılması teknolojisi, su geçirmez ayakkabılardaki gelişmeler giderek önem kazanmaktadır. Yumuşak ve hafif malzemelerin kullanıldığı ayakkabılar yeni trendin en önemli ürünleridir. Çizmeler, su geçirmezler ve sandallardaki gelişme devam etmektedir SATIŞ KANALLARI Genel olarak gelişmiş ülkelerde özel olarak Avrupa Birliğinde ayakkabılar başlıca iki kanaldan tüketicilere ulaşmaktadır. Ayakkabıda uzmanlaşmış dağıtım kanalı ve uzmanlaşmamış/genel dağıtım kanalları. Birincisinde ürünler ithalatçı/toptancı ya da simsar/ parekendeciler tarafından arz edilir. Bunlar Avrupa pazarının yaklaşık % 58 ni temsil ederler. Bunlar ya zincir mağazalar ya da küçük bağımsız satış mağazaları biçiminde organize olmuşlardır. İkincisinde uzmanlaşmamış/genel dağıtımda ayakkabı parekendecilerin sattıkları çok çeşitli üründen yalnızca biridir. Bunlar ürünlerini ithalatçı/toptancılardan ya da doğrudan yabancı üreticilerden alırlar. Bu tür parekendeciler spor/ giyim mağazaları, süper marketler, outleri içerir. Bu satış kanallarıyla Avrupa da ayakkabıların % 42 si satılmaktadır. Görüldüğü gibi ayakkabı çok geniş bir dağıtım ağıyla satılmaktadır. Geleneksel satış yöntemi imalatçıdan ithalatçıya/toptancıya oradan da parekendeciye ürünün satışıdır. Bu geleneksel tedarik zincirinde ithalatçı/imalatçı stok bulundurmak zorundadırlar. Gelişmekte olan ülke üreticileri için ayakkabının gelişmiş ülkelerde dağıtımı önemlidir. İlk defa o ülkeye ihracat yapılacaksa ithalatçı/toptancıcıya satış yapılması en iyi yoldur. Bunun nedeni bu tür ithalatçılar piyasalar hakkında daha iyi bilgiye sahip olmasıdır. İthalatçılar, kendi hesaplarına ayakkabı alırlar. Bunların bir kısmı uzman parekendicilere, parekende zincirlerine fuarlar aracılığıyla ya da satış temsilcileri aracılığıyla satarlar ya da satış temsicileri aracılığıyla siparişleri alırlar. İthalatçıların yerel piyasa ilişkileri vardır. Piyasalardaki trendleri, eğilimleri iyi değerlendirirler. Toptancılar, çoğunlukla bağımsız ya da uzman ayakkabı dükkanlarına satarlar ve belirli türden ayakkabıların satışında önemli rol oynarlar. Çoğunlukla geniş bir ayakkabı koleksiyonlarını bulundurular. Toptancı kar marjları oldukça yüksektir. Ancak internet üzerinde yapılan ticaret ve büyük parekende ticaret zincirlerinin artmasıyla kar marjları azalmaya başlamıştır. 50

51 Simsarlar, alıcı ve satıcılar arasında yer alırlar, kendi hesaplarına mal alıp, satmazlar, komisyon temelinde çalışırlar. Belirli imalatçı/toptancı/parekendeci hesabına çaşılırlar. Alıcı grupları, simsarlar gibi çalışırlar. Doğrudan imalatçıdan kendi parekende birimleri için ayakkabı satın alırlar. İmalatçılar ve parekendeciler arasında finansal aracı gibi hareket ederler. Bu gruplar kendi markalarını geliştiremeye çalışırlar. Ariston, nord West, Ring, Euro ile spor ayaklabılarda intersport, Sport 2000 bu gruplara örnekdir. Yerli tedarikçiler,imalatçılar, üretim maliyetlerinin artmasıyla, ithalatçılığa başlamaktadırlar. Siparişle ayakkabı ürettikleri için üretim maliyetlerini düşürmek için ucuz kaynak arayışına girerek ayakkabı aksamı ithal ederler. Clark,Eram, Ecco vb bunlara örnektir. Uluslararası tedarikçiler ve moda evleri, uluslararası markaların yönetici ofisleri ya ABD ya da Avrupa dadır. Bunların tasarımı, ürün geliştirme, pazarlama ve satın alma ofisleri vardır. bunlar iki türlüdür: Lüks tüketim moda evleri, Prada, Yves Sain Lorent, Chanel gibi. Anaakım modaevleri, bunlar üst ve orta kalitede üretim yapan Burberry, Geox vb. dir. Ayakkabı satan zincir mağazalar, bunlar toplam arzın AB de üçte birini sağlamaktadır. Bu zincir mağazalar standart ürün çeşidine sahiptirler, ya prestijli caddelerde ya da kent dışı AVM lerde yer alırlar. Bunlar ürünlerini düşük-orta düzeyde fiyatlarda satarlar. Bunlar AB piyasalarında iyi işlemektedir. Buna rağmen son yıllarda spor parekendicileri/hipermarket fiyat rekabetinden ciddi biçimde etkilenmişlerdir. Bağımsız ayakkabı mağazaları(butikler)üst düzey kalitede deri ayakkabı satışında uzmanlaşmışlardır. Department mağazalar, ayakkabı pazarında önemlidirler. Spor ayakkabı parekendiciler, bunlar portföylerinde çok çeşitli markaları bulundururlar. Decatthlon, JD Sports gibi. Giyim parekendicileri, değişik marka ve tarzda ayakkabıda bulundururlar. AB de ayakkabı pazarının % 8 ni oluşturur. Supermarketler, Tesco, Carefour gibi, düşük kalitedeki ürünlerde fiyatlar üzerinde ciddi bir baskı yaratırlar. Son yıllarda en hızlı artan dağıtım kanalı internet üzerinden yapılan ticaret olmuştur FİYAT YAPISI Hedeflenen piyasalara girileceği zaman piyasaya giriş stratejisinde doğru fiyatlama temel bir konudur. İhracatçılar için gelirin yaratıldığı tek strateji alanı fiyatlamadır. Diğer tüm faaliyetler maliyetlere ilişkindir. Ürünün diğer ürünlerle kıyaslanmasındaki en önemli kıyaslama aracı fiyatlamadır. Aşırı arz ve rekabet nedeniyle, standart ayakkabı fiyatları ciddi bir baskı altındadır. Büyük parekendiciler büyük miktarlarda satın alımlar yaparak fiyatlar ve kar marjları üzerinde büyük baskı yaratmaktadır. Gelişmekte olan ülke ihracatçılarının hedef tüketici grupları için tasarım, tarz ve rahatlık olarak kendi ürünlerinin farklılıkları üzerinde odaklanmaları gerekmektedir. Bu yaratıldığı takdirde fiyat daha az önemli bir değişken haline gelecektir. Ucuz tedarikçi gelişmekte olan ülkelerden biri olmaktan kaçınılması gerekir. Fiyat belirlenirken, aşağıdaki unsurlar önem kazanmaktadır: Her bir dağıtım kanalının ve parekende kategorisinin mark-up ları Hedef piyasalardaki rakip ürünlerin fiyatları Yerel rakiplerin kredi koşulları ve indirim yapısı 51

52 Üretim maliyetleri, gümrük vergileri, KDV düzeyi ve diğer maliyetler Ürünün tanıtımı, paketlenmesi ve pazarlanması için gereken diğer maliyetler Yerel bağlantılara göre uygun ve taktik fiyat düzeyi Tablo 21: Nihai Parekende Fiyatının Hesaplanması Düşük Orta Yüksek Malzeme maliyeti(%15 stok maliyeti dahil) Doğrudan işgücü maliyeti Diğer maliyetler(paketleme, tanıtım, numune gönderilmesi) Maliyet fiyatı Mark-up (kar dahil, % 35, genel giderler) İhracat fiyatı(fob) Gümrük vergileri(ab için) Diğer maliyetler(taşıma, sigorta, bankacılık) CIF fiyatı İthalatçı/toptancı kar marjı İthalatçı/toptancı satış fiyatı Parekendeci kar marjı(düşük % 45, orta %60, yüksek % 75) Net satış fiyatı KDV(örnek % 19) Nihai parekende satış fiyatı Kaynak: CBI Fiyatın belirlenmesinde en önemli unsur her düzeydeki kar marjlarıdır. AB de parekendeci kar marjları, ayakkabıya bağlı olarak % 45 ile % 75 arasında değişmektedir. Resmi ya da gece ayakkabılarında en yüksek, spor ayakkabılarında düşük kar marjı vardır. Benzer şekilde, eğer ayakkabı zincir mağazalarda satılacaksa parekendeci kar marjı düşük olacak, buna karşılık cadde de satılacaksa yüksek olacaktır. Rakip ürünlerin ihracat, CIF fiyatlarını bulmak için nihai satış fiyatının bölünmesi gerekir. Bulunacak bu fiyat rakip ürünlerin ihraç fiyatını verecektir. İthalatçı/toptancı fiyatları maliyetlerini CIF temelinde hesaplarlar. İthalatçı/toptancı kar marjı % 30 ile 40 arasında değişir. AB de şu ana kadar en düşük % 15 en yüksek % 60 ithalatçı/toptancı kar marjı kayd edilmiştir YABANCI PİYASALARA GİRİŞ Gelişmekte olan ülkede faaliyet gösteren ayakkabı üreticilerinin gelişmiş olan ülkelere ihracat yapabilmesi için piyasaya giriş şartlarının iyi belirlenmesi gerekir. Bu şartlar çevre, tüketici sağlığı ve toplumsal duyarlılıklara dayanır. İhracatçıların paketlemeden başlayarak, fikri mülkiyet hakları, etiketleme, anti-dumping, sahtecilik, gümrük vergileri ve kotalar konusunda bilgilenmesi gerekir: 52

53 Paketleme Paketleme, özellikle hava sıcaklığındaki değişikliklere, ürünlerin bozulmasına ve hırsızlıklara karşı önemli bir konudur. Deri ayakkabıların her bir çiftinin ayrı kutulara, çiftininde karton kutulara konması gerekir. Daha ucuz olan plastik ve tekstil ayakkabıların plastik poşetlere konulması gerekir. Gelişmiş ülkelerdeki ithalatçılar yükleme yapılmadan paketlemenin nasıl yapıldığını bilmek isterler. Güvenlik ve ürünlerin zarar görmesine karşı koruyucu paketleme bir yana, paketlemede bir diğer dikkat edilen nokta da çevre dostu ulaştırma yönteminin seçilmesidir. Fikri Mülkiyet Hakları Avrupa Birliği Rekabet ve Yenilik Kurumu ayakkabı üreticilerini ilgilendiren Fikri Mülkiye Hakları konusunda rehber hazırlanmıştır. Etiketleme Ayakkabı için AB de Ayakkabı Etiketleme Yönetmeliği vardır. Kullanılan malzeme ve üst kısım ve tabanda kullanılan malzeme konusunda bilgiler içermesi gerekir. Anti damping Nisan 2006 da, AB, Çin ve Vietnam dan yapılan deri ayakkabı ithalatına anti-damping vergisi uyguladı bu vergi önce 2010 a daha sonra da 2011 e kadar uzatıldı. AB ye yapılacak ayakkabı ihracattında uygulanacak anti-damping konusunda işlemler son bilgiler sürekli güncellenerek yayınlanmaktadır. Gümrük vergileri Ayakkabı ithalatında ülkelerin uyguladıkları gümrük vergileri 4-digite kadar olan ürünlerde bu çalışmada verilmiştir. Daha ayrıntılı gümrük tarifeleri Birleşmiş Millerler ve Dünya Bankası tarafından yayınlanmaktadır. Kotalar Bazı ülkeler ayakkabı ithalatında miktar kısıtlamaları, kota uygulamaktadır. Örneğin AB, ithalat hacminin büyüklüğü ve AB fiyatları ile Çin deki fiyatlar arasındaki büyük farklar nedeniyle Çin den yapılan ithalata karşı çok duyarlıdır ve bazı ürünlerde kısıtlamalara gitmektedir. Sahtecilik Bu konuda ayakkabı sanayi birlikte çalışmaktadır. Ekim 2008 de aralarında Türkiye nin de bulunduğu 9 ülke( ispanya, Fransa, Bulgaristan, Romanya, Fas, Tunus, İtalya ve Türkiye) sahte ayakkabı üreticilerine, ithalatçılarına ve internetten satış yapanlara karşı ortak eylem kararı almışlardır. 53

54 4. TÜRKİYE DE AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ 4.1. DÜNYA AYAKKABICILIK SEKTÖRÜNDEKİ KONUMU Türkiye, 2010 yılında ürettiği 174 milyon çift ayakkabıyla dünyanın en büyük üreticileri listesinde on birinci sırada yer almaktadır yılında üretilen ayakkabıların 72 milyon çifti ihraç edilmiş, buna karşılık ithalat 41 milyon çift olmuştur. Miktar bazındaki bu rakamların değer karşılığı ise; ihracat ve ithalat için sırasıyla 358 milyon ve 626 milyon ABD Doları olmuştur. Böylece, Türkiye nin ihracatçı ülkeler dünya sıralamasındaki yeri miktar bazında on altıncılık, değer bazında ise yirmi dördüncülük olmuştur. İthalatta ise, Türkiye miktar bazında otuz sekizinci, değer bazında yirmi altıncı olmuştur. Bu sıralamalar Türkiye nin ortalama birim ihracat ve ithalat fiyatları arasındaki farkı yansıtmaktadır: 2010 yılında, ortalama birim fiyat ithalatta 16,06 ABD Doları, ihracatta ise 5,17 ABD Doları olmuştur. Türkiye ne yazık ki, düşük katma değerli ürünler ihraç ederken, yüksek katma değerli ürünler ithal etmektedir. Karşılaştırma yapmak amacıyla, AB nin ayakkabıcılık sanayisinde uzmanlaşmış 9 ülkesinin ortalama ihracat ve ithalat birim fiyatları aşağıda verilmiştir. Tablo da Ortalama İhracat Ve İthalat Birim Fiyatları (USD) Sıra* İhracat %** Sıra* İthalat %*** Birim Fiyatı Birim Fiyatı İtalya 2 39,51 10,0 5 13,83 5,4 Belçika 5 18,30 4, ,42 2,8 Almanya 6 19,99 3,9 2 12,94 7,5 Hollanda 8 16,64 2,8 9 11,68 3,1 İspanya 9 21,51 2,8 10 6,25 3,0 Fransa 10 28,32 2,2 3 12,65 6,4 Portekiz 11 25,90 2,0 29 8,05 - Birleşik Krallık 14 23,81 1,4 4 10,00 6,1 Romanya 15 19,36 1,3 40 3,33 - Kaynak: World Footwear Yearbook 2011, *En Büyük İhracatçılar ve İthalatçılar Listesindeki **Dünya ihracatındaki payı ***Dünya ithalatındaki payı 54

55 Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi ülkelerin tümünün ortalama ihracat birim fiyatları Türkiye nin birim fiyatından çok daha yüksek, buna karşılık ithalat fiyatları daha düşüktür. Türkiye nin tersine, bu ülkeler yüksek katma değerli ürünler ihraç ederken, düşük katma değerli ürünler ithal etmektedirler yılında, Türkiye nin ortalama ithalat birim fiyatı 17 ABD Doları na yükselirken, ortalama ihracat birim fiyatı 5,03 ABD Doları na gerilemiştir. Türkiye nin 2010 yılındaki başlıca dış ticaret ortakları aşağıdaki tablolarda verilmiştir: Tablo 23: En Büyük İhracat Müşterileri İhracat Pazarları Milyon Değer Milyon Miktar Ortalama Son 5 Yılda Milyon % USD (%) Çift (%) Birim Fiyat (USD) Değişim USD Rusya ,00 Rusya Irak ,32 Irak Suudi Arabistan ,13 Yunanistan Almanya ,33 Almanya Fransa ,00 Kaynak: World Footwear Yearbook 2011, Birim fiyatlar Tablo daki değerlerden tarafımızdan hesaplanmıştır. Türkiye nin değer bazında en önemli ihracat pazarı Rusya dır. Rusya ya katma değeri yüksek deri ayakkabı ihracatı 2010 yılında 65,6 milyon ABD Doları olmuştur. Deri ayakkabı ihracatı, bu ülkeye yapılan toplam ihracatın yaklaşık %80 ini oluşturmuştur (Bkz. Şekil 1.1). Irak ın 2010 da Türkiye den yaptığı ithalatın yaklaşık yarısını (21,3 milyon USD) ortalama ihracat birim fiyatı 3$ olan plastik ve kauçuk ayakkabılar oluşturmakta; dörtte birini deri ayakkabılar, geri kalanını ise tekstil ayakkabılar oluşturmaktadır. Türkiye nin deri ayakkabıların ortalama ihracat birim fiyatının 2010 da 8,72$ olduğu, tekstil ayakkabılar alt ürün grubunda ortalama birim fiyatının ise 2,98$ olduğu düşünüldüğünde Irak a yapılan ihracatta düşük birim fiyatının sebebi anlaşılabilir. Aynı argümanlar Suudi Arabistan için de geçerlidir. Almanya ve Fransa nın Türkiye den yaptıkları dışalımlarda ortalama birim fiyat, Türkiye nin ihracat birim fiyat ortalaması civarındadır. Şekil 22. Türkiye nin 2010 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisine Yaptığı Satışların Ürün Gruplarına Göre Dağılımı 55

56 Şekil Rusya Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Türkiye nin Rusya ya ayakkabı ihracatı, 2010 yılında, Türkiye nin toplam ihracatının %23,3 ünü, Rusya nın toplam ayakkabı ithalatının ise %2,2 sini oluşturmuştur. Rusya 2010 yılında, milyon ABD Doları na ulaşan ithalatıyla, dünya ithalatında %4,1 paya sahip olmuş ve en büyük ithalatçılar listesinde sekizinci sırada yer almıştır. Bu ülkenin 2010 yılındaki ortalama ithalat birim fiyatı 11,22$ iken, Türkiye den yapılan ithalatta ortalama birim fiyat 21$ olmuştur. Yukarıda da görüldüğü gibi, Türkiye nin Rusya ya yaptığı ihracatın ağırlıklı bölümünü (%78,5) yüksek katma değerli deri ayakkabılar oluşturmaktadır. Şekil Irak Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Şekil Suudi Arabistan Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri 56

57 Irak ve Suudi Arabistan a yapılan ihracatın ağırlıklı bölümünü kauçuk veya plastik ya da tekstil ayakkabılar oluşturmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracatta ortalama birim fiyatın sırasıyla 2,32 ve 3,13$ la Türkiye nin 5,17$ lık ortalama birim fiyatının altında kalması bu ürün bileşiminin sonucudur. Bu ülkeler Türkiye nin ayakkabı ihracatında sırasıyla %12,3 ve %7,1 paya sahiptir. Şekil Almanya Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Almanya nın 2010 yılındaki ayakkabı ithalatı milyon ABD Doları olmuştur. Bu ülke Dünya ithalatındaki %8,5 luk payıyla, en büyük ithalatçılar listesinde ABD nin ardından ikinci sırada yer almaktadır. Bu ülke ayrıca milyon ABD Doları na ulaşan ihracatıyla dünya ihracatında %3,9 paya sahiptir; en büyük ihracatçılar listesinde 6. Sırada yer almaktadır. Türkiye nin Almanya ya ihracatı Almanya nın toplam ayakkabı ithalatının ancak binde ikisini (%0,24) oluşturmaktadır. Almanya ithalatında ortalama birim fiyat 12,94$ iken, Türkiye nin bu ülkeye ihracatında birim fiyat (5,33$) bu rakamın yarısını bile bulmamaktadır. Üstelik deri ayakkabı alt ürün grubu bu ülkeye yapılan ihracatın (%48,4) yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. Bu durum Türkiyeli üreticilerin bu ülke pazarında ancak alt gelir gruplarına hitap eden ürünlerle yer bulabildiklerinin göstergesidir. Şekil Fransa Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Fransa 2010 yılında, milyon ABD Doları tutarındaki toplam ithalatıyla dünya ithalatında %6,4 paya sahip olmuş ve en büyük ithalatçılar listesinde Almanya nın ardından üçüncü sırada yer almıştır. Fransa da yine Almanya gibi aynı zamanda ihracatçı bir ülkedir; milyon ABD Doları tutarındaki 57

58 ihracatı ve %2,2 ye ulaşan pazar payıyla dünyanın en büyük ayakkabı ihracatçıları arasında onuncu sırada yer almaktadır. Türkiye nin Fransa ya ihracatı ise Fransa nın toplam ayakkabı ithalatının ancak binde üçünü (%0,26) oluşturmaktadır. İhracatın ağırlıklı bölümünü kauçuk ve plastik ayakkabılar (%44,3) ile deri ayakkabılar (%34,8) oluşturmaktadır. Türkiye nin bu ülkeye yaptığı ihracatta ortalama birim fiyat (5$), bu ülkenin ortalama ithalat birim fiyatının (12,65) çok altında kalmayıp, aynı zamanda Türkiye nin ortalama ihracat birim fiyatından da düşüktür. Tablo 24. En Büyük İhracatçılar İhracatçı Milyon Değer Milyon Miktar Ortalama Son 5 Yılda Milyon % Ülkeler USD (%) Çift (%) Birim Fiyat (USD) Değişim USD Çin 351, ,70 Çin Vietnam 83, ,75 Endonezya Endonezya 62, ,70 Vietnam İtalya 54, ,00 Malezya Hindistan 12, ,50 Kaynak: World Footwear Yearbook 2011, Birim fiyatlar Tablo daki değerlerden tarafımızdan hesaplanmıştır. Yukarıdaki 5 ülkenin Türkiye ye ihracatı, 2010 yılında Türkiye nin toplam ayakkabı ithalatının %90,2 sini oluşturmuştur. Çin, tüm alt ürün gruplarında (6401: Su geçirmez ayakkabılar; 6402: Kauçuk ve plastikten mamul ayakkabılar; 6403: Deri ayakkabılar; 6404: tekstil ve 6405: Diğer ayakkabılar) açık farkla lider konumdadır. Değer bazında %56,2, miktar bazında %74 paya sahip Çin i, değer bazında %13,3, miktar bazında %10 paya sahip Vietnam takip etmektedir. Vietnam ın ardından değer bazında %10, miktar bazında %7 payla Endonezya gelmektedir. İtalya nın miktar bazında pazar payı %2 olmasına rağmen, değer bazındaki payı %8,8 dir. Son sırada, değer bazında payı %2, miktar bazında payı %1 olan Hindistan yer almaktadır. Tablo 24 te görülebileceği gibi, İtalya ile Hindistan ın Türkiye ihracatında ortalama birim fiyat dünya ortalamasıyla hemen hemen aynıyken, ilk sıradaki üç ülkenin birim fiyatları dünya ortalamasının hayli üzerindedir. Bu durum, bu ülkelerin Türkiye ye katma değeri yüksek mal satmakta başarılı olduklarını göstermektedir. 58

59 Tablo 25. Türkiye nin İthalat Yaptığı Başlıca Ülkelerin Dünya Ortalama İhracat Birim Fiyatları Ortalama Birim Fiyat (USD) Çin 3,39 Vietnam 15,79 Endonezya 14,09 İtalya 39,51 Hindistan 12,53 Kaynak: World Footwear Yearbook 2011 İhracatçı ülkelerin Türkiye ye ihracatının alt ürün gruplarına göre dağılımı aşağıda Şekil 23 de verilmektedir: Şekil 23. İlk 5 İhracatçı Ülke Tarafından Türkiye ye Yapılan İhracatın Dağılımı (2010) Şekil Çin Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Çin 2010 yılında, milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla ve %38,5 pazar payıyla dünyanın en büyük ihracatçısıdır. Türkiye nin Çin den yaptığı ithalat toplam ithalatının %56,2 sini oluştururken, bu ülkenin toplam ihracatında ancak %1 paya sahiptir. Çin in Türkiye ye ihracatının hemen hemen yarısı kauçuk ve plastik ayakkabılardan, geri kalan ise ağırlıklı olarak deri ve tekstil ayakkabılardan oluşmaktadır. Çin in bu ürün gruplarında ortalama dünya ihracat birim fiyatı sırasıyla 2,41$, 10,57$ ve 3,15$ dır. Çin in Türkiye ye ihracatında ortalama birim fiyatın neredeyse 12$ ı bulması, bu ülkenin Türkiye pazarına görece yüksek kaliteli ürünlerle girdiğini göstermektedir. 59

60 Bu tespit Vietnam ve Endonezya için de geçerli olmalıdır. İtalya ile Hindistan ın birim fiyatlarının bu ülkelerin dünya ortalama birim fiyatlarıyla aynı olması ise, Türkiye pazarında da diğer ülkelerdekine benzer ürün yelpazeleriyle yer aldıklarını göstermektedir. Şekil Vietnam Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Vietnam ın 2010 yılında toplam ihracatı milyon ABD Doları olmuştur. Ülke, %4,8 piyasa payıyla, dünyanın en büyük ihracatçıları listesinde dördüncü sırada yer almaktadır. Vietnam ın Türkiye ye ihracatı Türkiye nin toplam ithalatının %13,3 ünü, bu ülkenin toplam ihracatının ise %2 sini oluşturmaktadır. Türkiye nin Vietnam dan yaptığı ithalatın yarısını deri ayakkabılar, dörtte birinden biraz fazlasını tekstil ayakkabılar, dörtte bire yakınını da kauçuk ve plastikten mamul ayakkabılar oluşturmaktadır. Şekil Endonezya Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Endonezya en büyük ihracatçılar listesinde, toplam milyon ABD Doları ihracat değeri ve %3,4 pazar payıyla yedinci sırada yer almaktadır. Türkiye ye yapılan ihracat, bu ülkenin toplam ihracatının %2,1 ini, Türkiye nin ithalatının ise %10 unu oluşturmaktadır. Endonezya Türkiye ye ağırlıklı olarak deri ayakkabılar satmaktadır. %73,2 paya sahip olan deri ayakkabıları, yaklaşık %19 payla tekstil ve %8 payla kauçuk ve plastikten mamul ayakkabılar izlemektedir. 60

61 Şekil İtalya Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Dünyanın ikinci büyük ihracatçısı konumunda olan İtalya nın Türkiye ye ihracatının %85,6 sını deri ayakkabılar oluşturmaktadır. Tekstil ürünler ihracatta %6,2 paya sahiptir. Kauçuk ve plastik ayakkabılar ve su geçirmez ayakkabılar sırasıyla %4,4 ve %3 paya sahipken, diğer kategorisinin payı %1 in altındadır da İtalya nın toplam ihracatı milyon ABD Doları, pazar payı ise %10 olmuştur. Türkiye nin ithalatının bu ihracattaki payı %0,6 olmuştur. İtalya dan yapılan ithalatın toplam ithalattaki payı ise %8,8 dir yılında İtalya nın toplam ihracatının %81 ini (7.117 milyon USD) deri ayakkabı satışları oluşturmuştur. Deri ayakkabı ihracatında, İtalya değer bazında %16,1 payla, %23,4 lük paya sahip Çin in ardından ikinci sırada yer almaktadır. İtalya nın ortalama ihracat fiyatı 52,58$ düzeyindeyken, Çin in ortalama birim fiyatı 10,57$ dır. İtalya aynı zamanda dünyanın beşinci büyük ithalatçısıdır yılında dünya ayakkabı ithalatındaki payı %5,4, toplam ithalat değeri ise milyon ABD Doları olmuştur. Şekil Hindistan Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Hindistan 2010 yılında gerçekleştirdiği ABD Doları değerindeki ihracatla en büyük ihracatçılar listesinde on üçüncü sırada yer almıştır; pazar payı ise %1,6 olmuştur. Hindistan ın ayakkabı ihracatının %93,4 ü (1.340 milyon USD) deri ayakkabılardan oluşmaktadır. Hindistan %3 lük pazar 61

62 payıyla dünyanın onuncu büyük deri ayakkabı ihracatçısıdır. Hindistan ın bu alt ürün kategorisindeki ortalama ihracat birim fiyatı 2010 yılında 14,05$ olmuştur. Hindistan ın Türkiye ye ihracatının bileşimi dünya genelindeki ihracat bileşimine paraleldir yılında, Hindistan ın Türkiye ye satışlarının %94,3 ünü deri ayakkabılar oluşturmuştur. Tekstil ayakkabıların payı %3,7, kauçuk ve plastik ayakkabıların payı %1,8 olmuştur. Yukarıdaki grafiklerde de görüleceği gibi, Çin in dışındaki dört ülkenin ihracatının ağırlıklı bölümü deri ayakkabılardan oluşmaktadır. Deri ayakkabı Vietnam ın ihracatının yarısını, Endonezya nın ihracatının yaklaşık dörtte üçünü, İtalya nın ihracatının %86 sını, Hindistan ın ihracatının ise nerdeyse tamamını (%94,3) oluşturmaktadır. Deri ayakkabı, bilindiği üzere katma değerin en yüksek olduğu ürün grubudur. Türkiye nin 2010 ihracat ve ithalatının miktar bazında bileşimi aşağıda Şekil 3 te verilmiştir. Şekil 24. Türkiye İhracat ve İthalatının Miktar Bazında Bileşimi (2010) Şekil İhracat Kaynak: World Footwear Yearbook 2011 Kauçuk ve plastik ayakkabılar miktar olarak, Türkiye nin 2010 yılı ihracatında %45 paya sahiptir. İkinci sırada %31 payla deri ayakkabılar yer almaktadır. Tekstil ayakkabılar ihracatın %16 sını oluşturmakta, bunları %6 lık payla diğer (yani başka bir yerde sınıflandırılmayan) ayakkabılar izlemekte, son sırada ise %2 lik payla su geçirmez ayakkabılar alt ürün grubu yer almaktadır. Şekil İthalat Kaynak: World Footwear Yearbook

63 İthalatın yarıya yakın bölümünü kauçuk ve plastik ayakkabılar oluşturmaktadır. Tekstil ayakkabılar ise toplam ithalatın dörtte birini temsil etmektedir. Bu alt grubu %20 payla deri ayakkabılar izlemektedir. Diğer kategorisi %5 paya sahip olurken, bakiye %1 su geçirmez ayakkabılardan oluşmaktadır. Türkiye nin miktar 2010 ihracat ve ithalatının değer bazında bileşimi aşağıda Şekil 25 te verilmiştir. Şekil 25. Türkiye İhracat ve İthalatının Değer Bazında Bileşimi (2010) Şekil İhracat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri 2010 yılı ihracatının miktar bazında %31 ini temsil eden deri ayakkabıların değer bazındaki payı %54 e çıkmaktadır. Buna karşılık, miktar bazında %45 le en büyük paya sahip olan kauçuk ve plastik ayakkabıların payı değer bazında %27 ye gerilemektedir. Tekstil ayakkabı alt grubunun miktar bazında %16 olan payı değer bazında %10 a gerilemektedir. Diğer ayakkabılar kategorisinin miktar bazında %6 olan payı değer bazında %7 ye yükselmekte, su geçirmez ayakkabıların payı her iki ölçüte göre değerlendirmede de hemen hemen aynı (%2 civarında) kalmaktadır. Şekil İthalat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri İthalatta ise, miktar bazında toplam ithalatın %49 unu oluşturan kauçuk ve plastik ayakkabıların değer bazında %35 e düşmekte; miktar bazında %20 paya sahip olan deri ayakkabıların payı değer bazında iki kattan fazla artarak %42 ye çıkmaktadır. Tekstil ayakkabılar alt grubu miktar bazında %25 ten, değer bazında %20 ye gerilemekte; diğer ayakkabılar alt grubunun miktar bazında %5 e ulaşan payı değer bazında %2 ye düşmektedir. Su geçirmez ayakkabıların payı ise ihracatta olduğu gibi hemen hemen aynı kalmaktadır. 63

64 Aşağıdaki grafikte, hem ihracatta hem de ithalatta değer bazındaki payların, miktar bazındaki paylara oranı verilmektedir. Şekil 26. İhracatta ve İthalatta Değer Bazındaki Payların Miktar Bazındaki Paylara Oranı Yukarıdaki rakamlar ayakkabı ihracat ve ithalatında dış ticaret hadlerinin, ürün alt gruplarında Türkiye nin aleyhine olduğunu göstermektedir. Türkiye nin ihracat birim fiyatları, diğer kategorisi dışında ithalat birim fiyatlarının gerisindedir. Aşağıdaki grafik, ayakkabı sektöründe dış ticaret hadlerinin Türkiye aleyhine gelişimini yıllar itibariyle göstermektedir. Şekil 27. Miktar ve Değer Bazında Ayakkabı Dış Ticareti Türkiye nin Dünya ayakkabıcılık sektöründe iç tüketim bakımından yeri, herhalde kesin istatistiksel veri yokluğundan olsa gerek, World Footwear Yearbook 2011 tarafından tartışmalı bir yöntemle hesaplanmıştır yılında üretilen 174 milyon çift ayakkabıdan ihraç edilen 72 milyon çift çıkarılarak bulunan rakama, ithal edilen 41 milyon çift ayakkabı eklendiğinde, elde 143 milyon kalmaktadır. Bunun tamamının tüketildiği varsayıldığında, Türkiye 2010 yılı dünya ayakkabı tüketimi sıralamasında, yılda iki çift ayakkabı tüketimiyle yirmi üçüncü sırada yer almaktadır. 64

65 Türkiye ayakkabı sanayisinin başlıca üretim merkezleri İzmir ve İstanbul dur. Sanayi bu iki ilin yanı sıra, Konya, Bursa, Ankara, Gaziantep, Manisa ve Denizli gibi illerde de önemli bir varlık göstermektedir. Ayakkabı, bot, terlik vb. üretiminde illere göre alt sektör dağılımı aşağıdaki haritada verilmiştir. Renk Ürün Kodu Ürün Açıklama Su geçirmez ayakkabı, bot vb., tabanı ve sayası kauçuk veya plastik olanlar (koruyucu metal burunlu olanlar hariç) Ayakkabı, bot vb., tabanı ve sayası kauçuk veya plastik olanlar (su geçirmez ayakkabılar veya spor ayakkabılar hariç) Ayakkabı, bot vb., sayası deri olan (spor ayakkabılar, koruyucu metal burunlu ayakkabılar ve çeşitli özel ayakkabılar hariç) Ayakkabı, bot, terlik vb., sayası tekstil malzemesinden olanlar (spor ayakkabılar hariç) Spor ayakkabılar, tenis, basketbol, jimnastik, antrenman vb. İçin Diğer spor ayakkabılar (kayak ve paten ayakkabıları hariç) Ayakkabı, bot vb. (koruyucu metal burunlu olanlar) Başka yerde sınıflandırılmamış tahta ayakkabılar, çeşitli özel ayakkabılar ve diğer ayakkabılar Deri ayakkabıların parçaları; çıkarılabilir taban astarı, topuk yastığı ve benzeri ürünler; kısa ve uzun tozluklar ile bunların parçaları Şekil 27: Ayakkabı üretiminin illere göre dağılımı Yukarıdaki alt sektörlerde kayıtlı üreticilerin, kurulu kapasitenin ve çalışan sayısının illere göre dağılımı aşağıdaki tablolarda verilmektedir. Tablo 26. Dize Kadar Su Geçirmez Ayakkabı, Bot vb. M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi 65

66 Üretici M T U İ İD Toplam Çift AFYONKARAHİSAR * ANKARA * ANTALYA * ÇORUM * İSTANBUL * KONYA * SAMSUN BARTIN * Toplam Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi Her ne kadar kurulu kapasite konusunda üretici sayısının 3 veya daha az olduğu illere ilişkin bilgiler saklı tutulsa da, çalışan sayısına bakarak bu sektörde sürükleyici ilin Ankara olduğunu söylemek mümkündür. Ankara yı, Bolu, Afyon ve Samsun takip etmektedir. Tablo 27: Ayak Bileğine Kadar Su Geçirmez Ayakkabı, Bot vb. M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi AFYONKARAHİSAR * ANKARA * ANTALYA * ÇORUM * İSTANBUL * KONYA * SAMSUN BARTIN * Toplam Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi 66

67 Bu alt sektörde en büyük kurulu kapasite Samsun dadır. Samsun un ardından Bartın gelmektedir. Tablo 28: Sandaletler, tabanı ve sayası kauçuk veya plastik olanlar (parmak arası sandaletler ve tokyolar dâhil) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi GAZİANTEP İSTANBUL * İZMİR * UŞAK * Toplam Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi Bu alt sektörde en büyük üretim merkezi Gaziantep tir. Bu ili İstanbul izlemektedir. Tablo 29: Gündelik/abiye ayakkabı, bot vb., sayası kauçuk veya plastikten olanlar M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi GAZİANTEP * İSTANBUL SAMSUN * Toplam Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi Gündelik kauçuk veya plastik ayakkabı üretiminde sürükleyici il İstanbul dur. İkinci sırada Samsun gelmektedir. 67

68 Tablo 30: Terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar, sayası plastik, tabanı kauçuk veya plastik olanlar M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam çift Üretim Kapasitesi ANTALYA * BOLU * DENİZLİ GAZİANTEP İSTANBUL İZMİR * KIRKLARELİ * MANİSA * SAMSUN * TRABZON * Toplam Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi Bu alt sektörde en fazla kayıtlı üreticiye, çalışana ve kurulu kapasiteye sahip olan il Gaziantep tir. Ülkede bu alt sektördeki üretim kapasitesinin %52 si Gaziantep tedir. İkinci sırada toplam kurulu kapasitenin %38 ini barındıran İstanbul gelmektedir. Bu alt sektörde öne çıkan diğer 2 il ise Denizli ile Bolu dur. Tablo 31: Ayakkabı, bot vb., tabanı tahta, sayası deri olanlar (takunyalar dahil; iç tabanlı veya koruyucu metal burunlu olanlar hariç) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi 68

69 ADANA * ANKARA * GAZİANTEP GİRESUN * İZMİR * KONYA TRABZON * Toplam Kaynak: TOBB, Bilgi Hizmetleri Dairesi Bu alt sektörde, çalışan sayısının işletme sayısına oranı dikkate alındığında Trabzon ve Giresun illeri ön plana çıkmaktadır. Konya ve Gaziantep illeri 4 er üreticiyle kurulu kapasitenin sırasıyla %16,6 ve %8 ini barındırmaktadır. Tablo 32: Gündelik/abiye ayakkabı, bot vb., sayası deri olanlar, erkekler için (bot ve ayakkabılar dahil; fakat, su geçirmez olanlar ve koruyucu metal burunlu olanlar hariç) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi M T U İ İD Toplam adet Çift ADANA ADIYAMAN * * AĞRI * * ANKARA BURSA * * ÇORUM * * DENİZLİ * * GAZİANTEP HATAY * * İSTANBUL İZMİR KIRKLARELİ * * KONYA MALATYA

70 MANİSA ORDU * * VAN * * BARTIN * * OSMANİYE * * Toplam Sayası deri erkek ayakkabıları alt sektöründe sürükleyici il, 87 üretici firmaya, çalışana ve 12,6 milyon çift üretim kapasitesine sahip olan İstanbul dur. İstanbul u, 23 üretici firmaya, 424 çalışana ve 6,3 milyon çift üretim kapasitesine sahip Konya izlemekte; Konya nın ardından üçüncü sırada 12 üretici firması, 367 çalışanı ve 3,6 milyon çift üretim kapasitesi olan Gaziantep gelmektedir. Dördüncü ve beşinci sıralarda yer alan Manisa ve İzmir in üretici firma, çalışan sayıları ve üretim kapasiteleri sırasıyla; 8, 375, 1,3 milyon çift ve 18, 554 ve 1,2 milyon çifttir. Bu arada, her ne kadar üretim kapasitesine ilişkin bir bilgiye sahip olmasak da, çalışan sayısına ve bu çalışanların bileşimine bakarak, uzun bir ayakkabıcılık geçmişine sahip Çorum daki tek üretici firmayı da dikkate almak gerekecektir. Tablo 33: Gündelik/abiye ayakkabı, sayası deri olanlar, kadınlar için (bot ve ayakkabılar dâhil; fakat su geçirmez olanlar ve koruyucu metal burunlu olanlar hariç) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi İl Adı Kayıtlı Üretici M T U İ İD Toplam çift ANKARA BURSA * ÇORUM * GAZİANTEP İSTANBUL İZMİR KONYA MANİSA * 70

71 VAN * BARTIN * Toplam Sayası deri olan kadın ayakkabılarında da, 91 üretici firmasıyla, çalışanıyla ve yaklaşık10 milyon çift üretim kapasitesiyle İstanbul öne çıkmaktadır. Üretim kapasitesi Gaziantep inkinden biraz düşük (2,8 milyon çifte karşılık 2,4 milyon çift) olmakla birlikte, İzmir kadın ayakkabıcılığında önemli bir merkezdir. Bu iki ilin ardından, 2 milyon çift üretim kapasitesi, 375 çalışanı ve 14 üretici firmasıyla Konya gelmektedir. Bursa, Manisa, Bartın ve Çorum diğer önemli üretim merkezleridir. Tablo 34: Terlik ve evde giyilen diğer ayakkabılar, tabanı kauçuk, plastik veya kösele, sayası deri olanlar M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi BALIKESİR * DENİZLİ * GAZİANTEP İSTANBUL KIRKLARELİ * TRABZON * Toplam Sayası deri olan terlik ve evde giyilen diğer ayakkabılar alt sektöründe, 42,7 çift üretim kapasitesiyle toplam kapasitenin yaklaşık %80 ine sahip olan Gaziantep öne çıkmaktadır. Hemen hemen aynı üretici sayısına sahip olmakla birlikte çalışan sayısı Antep tekinin üç katından fazla olan; ancak buna karşılık üretim kapasitesi yalnızca 2 milyon çift olan İstanbul ikinci sırada gelmektedir. Rakamlarda bir hata olmayacağı varsayıldığında, İstanbul firmalarının çalışan bileşimi dikkate alındığında, kurulu kapasite farkının, bu üreticilerin aynı başlık altında olmakla birlikte farklı üretim dallarında faaliyet gösterdiklerini akla getirmektedir. Tablo 35: Ayakkabı, bot vb., tabanı tahta, mantar veya diğer malzemelerden ve sayası deri olanlar (tabanı kauçuk, plastik veya kösele olanlar hariç) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. 71

72 İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi ADANA ,000 ANKARA * GAZİANTEP ,000 İZMİR * BARTIN * Toplam ,094,200 Bu ürün alt grubunda, kapasite rakamları görülmese de, işletme başına çalışan sayısına bakarak İzmir in başı çektiği söylenebilir. Tablo 36: Terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar, sayası tekstil malzemesinden olanlar M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam çift Üretim Kapasitesi ANKARA * BALIKESİR * BURSA * DENİZLİ ,905 İSTANBUL ,441,240 Toplam ,339,745 Bu alt ürün grubunda en yüksek kurulu kapasite İstanbul dadır. Denizli ve Bursa önemli üreticiler arasında sayılabilir. 72

73 Tablo 37: Ayakkabı, bot vb., tabanı kauçuk, plastik veya kösele, sayası tekstil malzemesinden olanlar (terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar ile spor ayakkabılar hariç) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi AFYONKARAHİSAR * GAZİANTEP * İSTANBUL ,251,308 İZMİR * KAYSERİ * MANİSA * TRABZON * BARTIN * Toplam ,948,628 Bu alt sektörde, İzmir, Manisa, Gaziantep ve İstanbul öne çıkmaktadır Tablo 38: Ayakkabı, bot vb., sayası kumaş olanlar (terlikler ve evde giyilen diğer ayakkabılar ile tabanı kauçuk, plastik, deri veya deri bileşimli olanlar hariç) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi ÇORUM * DENİZLİ * Toplam * Sayası kumaş olan ayakkabılarda sürükleyici il Denizli dir. Bu alt sektörde, bunun dışında Çorum da toplam çalışanı 16 dan ibaret olan küçük bir işletme faaliyet göstermektedir. 73

74 Tablo 39: Ayakkabı, bot vb. (su geçirmeyen ayakkabı dahil), tabanı ve sayası kauçuk veya plastik (koruyucu metal burunlu olanlar) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi ANKARA * GAZİANTEP * İSTANBUL * KOCAELİ * MANİSA * Toplam Bu alt sektörde en büyük üretici firma Ankara dadır. Bu işletmede 12 si mühendis, 4 ü teknisyen, 14 ü usta, 47 si idari personel ve geri kalan 637 si işçi olmak üzere, toplam 714 çalışan istihdam edilmekte ve bunlar bu alt sektördeki toplam çalışan sayısının yaklaşık % 90 ını oluştuırmaktadır. Tablo 40: Ayakkabı, bot vb., tabanı kauçuk, plastik veya kösele; sayası deri (koruyucu metal burunlu olanlar) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi İSTANBUL MANİSA * MUŞ * TEKİRDAĞ * UŞAK * Toplam Bu alt sektörde öne çıkan iki il, Tekirdağ ile İstanbul dur. Tekirdağ daki üretici firma, biri mühendis, 5 i teknisyen, 4 ü usta, 8 i idari personel ve geri kalan 171 i işçi olmak üzere toplam 189 kişi istihdam etmektedir. Buna karşılık, İstanbul da kayıtlı, toplam kapasitesi 4,2 milyon çift olan 5 üretici firma, 2 si mühendis, 2 si teknisyen, 4 ü usta, 9 u idari personel olmak üzere, toplam 129 kişi istihdam etmektedir. 74

75 Tablo 41: Başka yerde sınıflandırılmamış tahta ayakkabılar, çeşitli özel ayakkabılar ve diğer ayakkabılar M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam Çift Üretim Kapasitesi ADANA * BİLECİK * GAZİANTEP * TEKİRDAĞ * Toplam Bu alt sektörün tartışmasız sürükleyici ili, tek firmada 9 u mühendis, 4 ü teknisyen, 12 si usta, toplam 137 çalışan istihdam eden Tekirdağ dır. Tekirdağ ı, tek firmada 3 ü mühendis, toplam 85 kişi çalıştıran Bilecik izlemektedir. Tablo 42: Ayakkabıların deri sayaları ve bunların parçaları (takviye, sağlamlaştırıcı nitelikte olanlar hariç) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri M T U İ İD Toplam kilogram Üretim Kapasitesi ANKARA * ELAZIĞ * GAZİANTEP * İSTANBUL * Toplam Deri ayakkabı imalatı açısından öneme sahip bu alt sektörde Elazığ ve Gaziantep illeri öne çıkmaktadır. 75

76 Tablo 43: Ayakkabıların sayaları ve bunların parçaları (deriden olanlar ile takviye, sağlamlaştırıcı nitelikte olanlar hariç) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi M T U İ İD Toplam Kilogram DENİZLİ * KIRKLARELİ * UŞAK * Toplam * Bu alt sektörde, Kırklareli ve Uşak illeri öne çıkmaktadır. Tablo 44: Diğer malzemelerden yapılan ayakkabı parçaları (sayalar hariç) M: Mühendis; T: Teknisyen; U: Usta;İ: İşçi; İD: İdari; * Kayıtlı üretici sayısı 3 ve daha az ise üretim kapasitesi bilgileri verilmemektedir İl bazında üretim kapasitesi toplamları ürünün niteliğine bağlı olarak farklı birimlerde olabilir. İl Adı Kayıtlı Üretici Personel Bilgileri Üretim Kapasitesi M T U İ İD Toplam kilogram çift BURSA * * GAZİANTEP * * İSTANBUL İZMİR KONYA * * MANİSA * * Toplam Diğer malzemelerden imal edilen saya dışındaki ayakkabı parçalarının üretiminde öne çıkan iller İstanbul ve İzmir dir. İstanbul, çift bazında üretimin tamamını gerçekleştirirken, kilogram bazında üretimin yaklaşık %65 ini üstlenmektedir. İzmir ise kg bazındaki üretimin yaklaşık %10 nu gerçekleştirmektedir. 76

77 4.2. SEKTÖRE GENEL BAKIŞ Bu bölümde, daha önceki bölümlerden farklı olarak, NACE Rev sınıflandırılması kullanılacaktır. Bu sınıflandırmada, ayakkabıcılık sektörünün tamamı 1930 başlığı altında toplanmaktadır. Bu durumda, alt sektörlere ilişkin verilerin yokluğunda, ayakkabıcılık sektörü bir bütün olarak değerlendirilecektir GİRİŞİM SAYISI Ayakkabıcılık sektöründe girişim sayısı, incelemeye konu olan yıllarda 2006 yılına kadar artmakta; sonraki iki yılda ise düşüş göstermektedir. Şekil 28. Girişim Sayısı Kaynak: TUİK Ayakkabı sektörünün, toplam imalat sanayisi çıktı sayısındaki payı da benzer bir seyir izlemektedir. Şekil 29. Ayakkabı Sektöründeki Girişim Sayısının İmalat Sanayisindeki Payı Kaynak: TUİK 4.3. ÇIKTI ANALİZİ Sektörün toplam üretim değeri girişim sayısına koşut bir seyir izleyerek, 2006 yılına kadar artmakta, 2007 yılında düştükten sonra yeniden yükselişe geçmektedir. Şekil 30: Ayakkabı çıktısı 77

78 Kaynak: TUİK Ayakkabıcılık sektöründe üretim değeri artışının, imalat sanayisi genelindeki üretim değeri artışıyla kıyaslanması aşağıdaki grafikte verilmektedir. Şekil 31. Ayakkabıcılık Sektöründeki Çıktı Artışının İmalat Sanayisindeki Çıktı Artışıyla Kıyaslanması (2003=100) Kaynak: TUİK Ayakkabıcılık sektöründe üretim artışı 2005 yılına kadar imalat sektörü geneline yakın bir seyir izlerken, 2006 yılında yükselişe geçip, imalat sanayisi genelinin yaklaşık 20 puan üzerine yükselmiş, ancak sonraki iki yılda gerileyerek, 2005 düzeyinin altına düşmüştür. Bu gelişmede, ayakkabı sektöründeki fiyatların (ithal ürün rekabetine bağlı olarak) imalat sanayisi genelindeki fiyatlardan daha az artış göstermesi etkili olmuştur, 78

79 Şekil 32. İmalat Sanayisinde ve Ayakkabı Sanayisinde ÜFE Kaynak: TCMB Yukarıdaki grafikte de görüldüğü gibi imalat sanayisi üretici fiyat endeksiyle ayakkabı sanayisi üretici fiyat endeksi arasında ciddi bir ıraksama söz konusudur. Fiyat artış farkı, 2012 Mayıs ayında 30 puanı bulmuştur KATMA DEĞER Sektörde katma değer TRY bazında genelde yükselme eğiliminde olsa da dalgalı bir seyir izlemektedir. Şekil 33: Ayakkabı İmalatında Katma Değer Kaynak: TUİK Katma değerin çıktıya oranı, 2004 yılında düşse de 2005 yılında 2003 düzeyinin üzerine çıkmakta, 2006 daki yaklaşık 10 puanlık sert düşüşten sonra yeniden yükselişe geçmektedir. 79

80 Şekil 34: Katma Değerin Çıktıya Oranı Kaynak: TUİK Aşağıdaki grafikte ayakkabıcılık sektöründeki Katma Değer/Çıktı Oranı, imalat sanayisinin geneliyle karşılaştırılmaktadır. Şekil 35: Ayakkabıcılık Sanayisinde ve İmalat Sanayisinde Katma Değer/Çıktı Oranı Kaynak: TUİK Sektörde katma değer imalat sanayisinin genelinden yüksektir. KD/Çıktı oranı imalat sanayisinin genelinde 2005 ten itibaren %20 nin hemen altında durağan bir seyir izlerken, ayakkabıcılık sektöründe 2006 daki sert düşüşten sonra yükselme eğilimindedir. Buna karşılık, çalışan ücretli başına katma değer imalat sanayisindekinden düşüktür. Bu oran, imalat sanayisi genelinde sabit sermaye yatırımlarındaki artışa koşut olarak 2005 ten sonra yükselme eğilimindeyken, aynı dönemde ayakkabıcılık sektöründe %15 civarında yatay bir seyir izlemektedir. Emek yoğun bir sektör olan ayakkabıcılık sektöründe emek verimliliği düşüktür Şekil 36: Ücretli çalışan başına katma değer 80

81 Kaynak: TUİK Ayakkabıcılık sanayisindeki Çıktı/Ücretli oranının, imalat sanayisinin geneliyle kıyaslanması da yukarıdaki saptamayı doğrulamaktadır. Şekil 37:Ücretli başına çıktı Kaynak: TUİK 4.5. BRÜT YATIRIM yılları arasında ayakkabıcılık sektöründe yapılan gayrisafi sabit sermaye yatırımları aşağıdaki grafikte verilmektedir. Şekil 38: Brüt Yatırım Kaynak: TUİK Brüt yatırım TRY bazında artış eğilimindeyken, imalata sanayisi gayrisafi sabit sermaye yatırımındaki pay gerilemektedir. Bu nedenle, emek verimliliğinde imalat sanayisindekine koşut bir artış görülmemektedir. Şekil 39: İmalat Sanayisi Brüt Yatımındaki Pay

82 Kaynak: TUİK 4.6. İSTİHDAM TUİK verilerine göre ayakkabıcılık sanayisi 2008 de toplam çalışan istihdam etmekteydi; bunların ü ücretli çalışanlardan oluşmaktaydı. Şekil 40: Ayakkabıcılık Sanayisinde Toplam Çalışan Sayısı Kaynak: TUİK Toplam çalışan sayısı yıllar itibariyle artmaktadır. Çalışan sayısı 2006 da, yatırımlardaki ve işletme sayısındaki artışa koşut olarak yükselmiş, 2007 de girişim sayısındaki düşüşü izleyerek gerilese de, 2008 de girişim sayısı düşmeye devam etmesine karşın tekrar yükselme eğilimine girmiştir. Ayakkabı sanayisinde çalışanların, imalat sanayisindeki toplam çalışan sayısı içindeki payı aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 41: Çalışan Sayısının İmalat Sanayisi İçindeki Payı Kaynak: TUİK 82

83 Ayakkabıcılık sanayisinde çalışanların imalat sanayisinde çalışanlar içindeki payı 2006 yılına kadar yükselmekte, 2007 de sert bir gerileme yaşadıktan sonra, 2008 de yeniden yükselişe geçmektedir. İmalat sanayisinde ve ayakkabıcılık sanayisinde ücretlilerin toplam çalışanlar içindeki payı aşağıdaki grafikte verilmektedir. Şekil 42: Ücretlilerin Toplam Çalışanlara Oranı Kaynak: TUİK Ücretlilerin toplam çalışanlar içindeki payı, 2005 ten sonra artmaya başlamıştır ve imalat sanayisi ortalamasıyla yakınsama eğilimindedir. Bu durum sektörde mikro işletmelerin gerileyip, yerlerini gitgide küçük ve orta boy işletmelere bırakmakta olduklarını göstermektedir. Ayakkabıcılık sanayisinde ücretli başına çalışılan saat sayısı imalat sanayisiyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki grafikte verilmektedir. Şekil 43: Ücretli Başına Çalışılan Saat Sayısı, İmalat Sanayisi ve Ayakkabıcılık Sanayisi (Yıllık) Kaynak: TUİK Ücretli başına çalışılan saat sayısı, imalat sanayisi genelinde 2005 yılına kadar düşmekte, 2006 dan itibaren ise yeniden yükselişe geçmektedir; 2007 ve 2008 yıllarında aynı düzeydedir. Ayakkabı sanayisinde, ücretli başına çalışılan saat sayısında 2003 ve 2006 yıllarında saatten, saate sert bir düşüş gözlenmektedir yılında ise ücretli başına yıllık çalışma saati yine sert bir artışla 2003 yılındaki düzeyine dönmüştür; 2008 yılında ise imalat sanayisi ortalamasına yakın bir düzeye gerilemiştir. 83

84 Ayakkabıcılık sektöründe saat ücretleri yılları arasında nominal bazda %73 artmıştır. Bu artış imalat sanayisi ortalamasının (%64) üzerindedir. Buna karşılık ayakkabıcılık sanayisinde saat ücretleri, imalat sanayisi ortalamasının oldukça gerisindedir. İmalat sanayisinde ortalama saat ücreti, ayakkabıcılık sanayisindeki saat ücretinin neredeyse iki katıdır. Şekil 44: Ortalama Saat Ücretleri, İmalat Sanayisi ve Ayakkabıcılık Sanayisi Kaynak: TUİK Buna karşılık, maaş ve ücretlerin katma değer içindeki payı, imalat sanayisi ortalamasının üzerindedir. Saat ücretlerinin çok düşük olmasına rağmen, maaş ve ücretlerin katma değer içindeki payının imalat sanayisi ortalamasının üzerinde olması, ayakkabıcılık sanayisinde istihdamın katma değeri düşük alt sektörlerde yoğunlaştığını göstermektedir. Şekil 45: Maaş ve Ücretlerin Katma Değer İçindeki Payı Kaynak: TUİK Bu alt ürün gruplarında, enerji girdi fiyatı, ölçek vb. gibi karşılaştırmalı üstünlüklere sahip ülkelerle, özellikle Çin ile gerek iç piyasada, gerekse dünya pazarlarında rekabete girilmesi, üretim fiyatlarını ve dolayısıyla ücretleri baskı altında tutmaktadır DIŞ TİCARET Bu başlık altında, ayakkabıcılık sanayisi alt sektörlerinde (6401: Su geçirmez ayakkabılar; 6402: Kauçuk ve Plastikten Mamul Ayakkabılar; 6403: Sayası deriden mamul ayakkabılar; 6404: Yüzü dokumadan mamul ayakkabılar; 6405: Diğer ayakkabılar) Türkiye nin dış ticareti tartışılacaktır. 84

85 SU GEÇİRMEZ AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 45: Su Geçirmez Ayakkabı İhracatın Dağılımı (Milyon USD) % % % % % Irak 2,1 35,9% Irak 3,2 51,9% Rusya Federasyonu 0,8 21,4% Irak 1,1 18,4% Gürcistan 1,2 19,0% Bosna- Hersek 0,5 8,1% Rusya Federasyon u 0,6 9,8% Kazakistan 0,3 9,0% Gürcistan 0,7 11,4% Irak 0,9 15,1% Kazakistan 0,4 6,1% Bosna- Hersek 0,3 4,6% Bosna- Hersek 0,3 9,0% Rusya Federasyonu 0,6 9,7% Rusya Federasyon u 0,6 10,3% Romanya 0,3 5,7% Bulgaristan 0,3 4,3% Türkmenista n 0,3 8,8% Türkmenista n 0,5 8,2% Kazakistan 0,5 7,5% Sırbistan 0,3 5,3% Yunanistan 0,2 3,5% Libya 0,3 8,1% Kazakistan 0,4 6,6% Almanya 0,3 4,5% Toplam 5,8 100,0% 6,2 100,0% 3,5 100,0% 5,8 100,0% 6,2 100,0 % Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Tabloda ilk dikkati çeken husus, incelemeye konu olan yıllar boyunca hiçbir ülkenin, en büyük 5 ithalatçı listesinde sürekli yer almamasıdır. İkinci bir husus, bu listelerde görece daha sık yer bulan ülkelerin Türkiye ihracatındaki paylarındaki oynaklıktır (volatilite). Bu durum, bu ürün grubunda aynı kalitede mal üreten çok sayıda üretici bulunduğunu, alıcıların fiyata duyarlı olduğunu göstermektedir. Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. 85

86 Şekil 46: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat (USD) Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında Türkiye nin en büyük ihracat müşterisi olan Gürcistan ın Türkiye den dış alımları 2010 yılına kadar önemsenecek bir düzeyde değildir. Buna karşılık, 2008 yılında 3,2 milyon Dolar lık ithalattan, 2011 yılında 940 bin Dolar lık ithalata gerileyen Irak ın Türkiye den son 5 yıldaki toplam dış alımı 7,5 milyon ABD Doları na ulaşmaktadır listesindeki ilk beş ithalatçının son beş yıldaki ortalama ithalat rakamları aşağıda verilmektedir. Şekil 47: İlk Beş İthalatçının Son Beş Yıldaki Performansı Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Bu grafikteki veriler dikkate alındığında Türkiye nin bu alt ürün grubunda en büyük alıcısı Irak tır. İkinci sırada Rusya Federasyonu, üçüncü sırada ise 2011 listesinde ilk sırada yer alan Gürcistan gelmektedir. b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. 86

87 Tablo 46: Su Geçirmez Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon USD) 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % İtalya 0,5 34,8% İtalya 0,7 43,5% İtalya 1,1 32,3% Çin 2,4 43,4% Çin 2,0 46,3% Çin 0,3 22,4% Çin 0,4 24,2% Çin 1,0 30,5% İtalya 1,7 30,3% İtalya 0,7 17,3% Fransa 0,2 11,1% Fransa 0,1 7,1% Portekiz 0,3 8,8% Portekiz 0,6 11,0% Portekiz 0,4 10,2% İngiltere 0,1 5,7% İngiltere 0,1 4,2% Malezya 0,3 8,3% Fransa 0,3 5,1% Malezya 0,3 6,5% Malezya 0,1 3,5% Polonya 0,0 2,9% Hollanda 0,2 6,4% Malezya 0,1 2,4% Fransa 0,2 5,3% Toplam 1,4 100,0% 1,7 100,0% 3,3 100,0% 5,5 100,0% 4,2 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Su geçirmez ayakkabılar alt ürün grubunda en büyük ihracatçı iki ülke, İtalya ve Çin incelemeye konu olan beş yılda, İtalya ilk sıradaki yerini 2010 dan itibaren yerini Çin e bıraksa da en büyük ihracatçılar listesinde ilk iki sıradaki yerini korumaktadır. Portekiz, 2009 yılından itibaren hatırı sayılır bir pazar payına sahip olmuştur yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 48: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı İlk üç sırada yer alan ihracatçıların Türkiye ye dış satımları 2010 yılına kadar artış göstermektedir. Çin in Türkiye ye su geçirmez ayakkabı ihracatı yılları arasında 6,4 kat artmıştır. Buna karşılık, 2009 yılına kadar Türkiye nin ilk tedarikçisi konumunda bulunan İtalya nın ihracatı, aynı dönemde 2,3 kat artmıştır listesinde üçüncü, dördüncü ve beşinci sırada yer alan Portekiz in, Malezya nın ve Fransa nın Türkiye ye yaptıkları dış satımlar aynı dönemde sırasıyla, 21,8, 1,6 ve 0,74 kat artmıştır. Bu dönemde, Portekiz in ihracatındaki artış özellikle dikkat çekicidir yılında ise Malezya dışında tüm tedarikçilerin satışlarında bir gerileme söz konusudur. 87

88 Su geçirmez ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 49: Su Geçirmez Ayakkabı Dış Ticareti Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir. Ancak, Türkiye nin bu alt ürün grubundaki ortalama ihracat birim fiyatının 2010 yılında 4,78$, buna karşılık, ilk beş ihracatçı arasında yer alan Çin, İtalya, Portekiz in ortalama ihracat birim fiyatlarının aynı yılda sırasıyla, 5,38$, 7,61$, 7,61$ ve 16,68$ olduğu dikkate alındığında, dış ticaret hadlerinin Türkiye aleyhine olduğu söylenebilir. Türkiye miktar bazında daha fazla ürün ihraç edip, değer bazında daha az gelir elde etmektedir PLASTİK/KAUÇUK AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 47: Plastik/Kauçuk Ayakkabı İhracatın Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Suudi Arabistan 13,7 23,3% Suudi Arabistan 16,9 25,0% Irak 15,2 22,2% Irak 21,3 22,0% Irak 23,6 23,4% Almanya 4,0 6,8% Almanya 5,8 8,6% Suudi Arabistan 15,1 22,0% Suudi Arabistan 18,2 18,7% Suudi Arabistan 18,8 18,6% Romanya 3,7 6,3% Bulgaristan 4,4 6,4% Almanya 4,9 7,1% Fransa 6,7 6,9% Almanya 7,5 7,4% Fransa 3,2 5,5% Romanya 4,2 6,2% Yunanistan 2,4 3,5% Rusya Federasyonu 6,5 6,7% Rusya Federasyonu 4,2 4,2% Bulgaristan 2,6 4,5% Tacikistan 3,1 4,6% Kosova 2,4 3,5% Almanya 5,9 6,1% Fransa 3,0 3,0% Toplam 58,7 100,0% 67,9 100,0% 68,6 100,0% 96,9 100,0% 100,9 100,0% 88

89 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin kauçuk ve plastikten mamul ayakkabı ihracatında, son üç yıldaki istikrarlı alımlarıyla Irak ve Suudi Arabistan öne çıkmaktadır. İncelemeye konu olan son üç yılda, Türkiye nin bu alt ürün grubundaki ihracatlarının yaklaşık %40 ı bu iki ülkeye yapılmıştır. Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. Şekil 50: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Irak dışındaki ülkelere yapılan ihracat, 2009 yılında bir önceki yıla göre gerilemiş, ancak 2010 yılında yeniden yükselişe geçmiştir. Irak a yapılan ihracat ise 2008 de 1,7 milyon ABD Doları ndan 2009 da 15,2 ABD Doları na çıkmış, sonraki iki yılda da artışını sürdürmüştür. Rusya Federasyonu ile Fransa ya yapılan dış satımda 2011 de bir gerileme gözlemlenmektedir. b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 48: Plastik/Kauçuk Mamul Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Çin 130,0 79,4% Çin 160,5 77,2% Çin 137,1 79,7% Çin 174,4 80,0% Çin 238,7 79,1% Vietnam 16,2 9,9% Vietnam 25,0 12,0% Vietnam 16,9 9,8% Vietnam 19,4 8,9% Vietnam 22,8 7,6% Endonezya 3,9 2,4% Brezilya 5,3 2,5% Endonezya 5,1 3,0% Endonezya 5,0 2,3% Suriye 13,6 4,5% Brezilya 3,2 2,0% Suriye 5,0 2,4% Brezilya 3,1 1,8% Suriye 4,7 2,2% Endonezya 8,9 3,0% 89

90 Suriye 3,2 2,0% Endonezya 4,3 2,0% Suriye 2,6 1,5% Brezilya 3,9 1,8% Brezilya 4,9 1,6% Toplam 163,7 100,0% 208,0 100,0% 172,1 100,0% 218,1 100,0% 301,9 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Bu alt ürün grubunda en büyük tedarikçi, incelemeye konu olan yıllarda %80 civarında istikrarlı piyasa payıyla Çin dir. Çin in ardından, 2011 yılında piyasa payında bir azalma olsa da daha önceki yıllarda %10 civarında pazar payına sahip olan Vietnam gelmektedir. Endonezya nın payı %2-%3 aralığında, Brezilya nın payı ise %2 civarında seyretmektedir. Suriye, %2 civarındaki payını 2011 de %4,5 a yükseltmiştir yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 51: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Endonezya dışındaki ülkelerin Türkiye ye yaptıkları kauçuk veya plastik ayakkabı ihracatında 2009 yılında bir gerileme görülmektedir. Bu ülkelerin dış satımları, 2010 yılından itibaren yeniden yükselişe geçmektedir. Kauçuk ve plastik ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir. 90

91 Şekil 52: Plastik/Kauçuk Ayakkabı Dış Ticareti Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye, bu alt ürün grubunda değer bazında dış ticaret açığı vermektedir. Türkiye nin bu alt ürün grubundaki ortalama ihracat birim fiyatı 2010 yılında 3,01$ olmuştur. Türkiye nin bu alt ürün grubunda mal aldığı ülkelerin bazılarının 2010 yılındaki ortalama ihracat birim fiyatları ise şöyledir: Çin: 2,41$; Vietnam: 11,38$; Brezilya: 4,57$. Suriye ile Endonezya bu alt sektörde dünyanın en büyük 10 ihracatçısı listesinde yer almadıklarından, bu ülkelerin ortalama ihracat birim fiyatları hakkında bilgi elde edilememiştir. Türkiye nin bu alt sektördeki dış satımının ağırlıklı bölümünü, Irak ile Suudi Arabistan a yapılan ihracat oluşturmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracatta ortalama birim fiyat 2010 yılında, katma değeri daha yüksek deri ürünler de dâhil olmak üzere tüm ayakkabıcılık sanayisi ürünlerinde Irak için 2,32$, Suudi Arabistan için 3,13$ olmuştur. Bu koşullarda, dış ticaret hadlerinin, Çin den yapılan ucuz ithalata rağmen, Türkiye nin aleyhine geliştiği söylenebilir DERİ AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 49: Deri Ayakkabı İhracatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % % Rusya Federasy onu 18,8 11,2% Rusya Federasyonu 28,8 15,3% Rusya Federasyo nu 37,1 25,1% Rusya Federasyonu 65,6 33,6% Rusya Federasyo nu 59, 4 29,7% İngiltere 14,8 8,8% Hollanda 15,3 8,1% İngiltere 11,2 7,6% Irak 11,4 5,8% Irak 12, 2 6,1% Romanya 14,1 8,4% Bulgaristan 14,3 7,6% Hollanda 10,3 7,0% İngiltere 10,4 5,3% İngiltere 10, 6 5,3% Hollanda 13,7 8,1% Romanya 14,0 7,4% Irak 9,5 6,4% Hollanda 9,1 4,7% Almanya 7,9 3,9% 91

92 Yunanist an 12,6 7,5% Yunanistan 12,1 6,4% Yunanista n 6,9 4,7% Almanya 7,8 4,0% Suudi Arabistan 7,1 3,5% Toplam 167,8 100,0% 188, 1 100,0% 147,6 100,0% 195, 2 100,0% 200,0 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında Türkiye den en fazla deri ayakkabı alımı yapan ülke 59,4 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla ve Türkiye nin toplam ihracatındaki %29,7 payıyla Rusya olmuştur. Rusya yı ihracatta %6 dan %3,5 a değişen paylarla Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan izlemektedir. Türkiye nin deri ayakkabı dış satımında 2007, 2008 ve 2009 yıllarında %7 ye yakın payla beşinci sırada yer alan Yunanistan ise son iki yılda ilk beş ithalatçı listesine girememiştir. Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. Şekil 52: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Rusya ya yapılan ihracat 2011 yılında %10 civarında bir gerileme gösterse de, bu ülke hâlâ Türkiye nin en önemli ihracat pazarı konumundadır. Irak ile Suudi Arabistan a yapılan ihracat yıllar itibarıyla artarken, İngiltere ye ve Almanya ya yapılan satışlar son iki yılda istikrarlı bir seyir izlemektedir. b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 50: Deri Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Çin 71,7 26,6% Çin 73,0 24,2% Çin 63,5 27,6% Çin 80,4 30,6% Çin 83,0 25,9% 92

93 İtalya 63,7 23,6% İtalya 72,9 24,1% İtalya 40,7 17,7% İtalya 46,8 17,8% İtalya 62,0 19,4% Endonezya 39,5 14,6% Endonezya 52,1 17,3% Endonezya 40,3 17,5% Endonezya 45,6 17,3% Endonezya 61,2 19,1% Vietnam 32,4 12,0% Vietnam 37,6 12,4% Vietnam 35,1 15,3% Vietnam 41,7 15,9% Vietnam 51,7 16,2% Tayland 10,2 3,8% Tayland 12,4 4,1% Hindistan 12,2 5,3% Hindistan 11,8 4,5% Hindistan 14,6 4,6% Toplam 269,8 100,0% 302,2 100,0% 230,2 100,0% 263,1 100,0% 320,3 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin deri ayakkabı alt sektöründeki en büyük tedarikçisi, diğer tüm alt sektörlerde olduğu gibi Çin dir. %25,9 piyasa payına sahip olan Çin i, %19 civarında birbirine yakın Pazar paylarına sahip İtalya ve Endonezya izlemektedir. Dördüncü sırada %16,2 piyasa payıyla Vietnam gelmekte. %5 e yakın piyasa payına sahip Hindistan ise beşinci sırada yer almaktadır yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 53: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin ilk beş ihracatçı ülkeden yaptığı dış alımlar, 2009 yılında küresel krize bağlı olarak biraz düşse de sonraki yıllarda artmaya devam etmektedir. Sayası deri olan ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 54: Deri Ayakkabı Dış Ticareti 93

94 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin bu alt sektördeki dış ticaret açığı krizin etkili olduğu iki yılda azalsa da 2011 den itibaren artmaya başlamıştır TEKSTİL AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 51: Tekstil Ayakkabı İhracatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Romanya 3,3 11,6% Romanya 3,2 11,0% Irak 2,3 11,1% Irak 8,4 24,3% Irak 16,0 29,1% Bulgaristan 2,7 9,4% Irak 3,1 10,5% İtalya 1,8 8,7% Rusya Federasyonu 4,4 12,8% Rusya Federasyonu 3,8 7,0% Irak 2,0 7,0% Rusya Federasyonu 2,9 10,0% Rusya Federasyonu 1,5 7,5% Azerbaycan 1,7 5,0% Kırgızistan 3,5 6,4% İspanya 1,8 6,3% Almanya 1,8 6,0% Romanya 1,5 7,2% Fransa 1,6 4,5% Azerbaycan 3,5 6,3% Almanya 1,7 5,8% İtalya 1,6 5,4% Fransa 1,3 6,3% Kazakistan 1,6 4,5% Suudi Arabistan 2,8 5,1% 28,4 100,0% 29,4 100,0% 20,6 100,0% 34,6 100,0% 55,0 100,0% Toplam Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin bu alt sektörde en büyük ihracat müşterisi Türkiye nin toplam dış satımlarında %29,1 payıyla Irak tır yılında Türkiye nin toplam ihracatındaki payı %7 olan Irak ın Türkiye den yaptığı dış alımlar sonraki yıllarda artış göstererek 2007 de 2 milyon ABD Doları ndan 2011 de 16 milyon ABD Doları na yükselmiştir. 94

95 Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. Şekil 55: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Rusya ya yapılan ihracat 2011 yılında bir önceki yıla göre gerilerken, diğer ülkelere yapılan dış satımlar yıllar itibarıyla artmaktadır. b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 52: Tekstil Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Çin 55,9 57,9% Çin 67,8 59,5% Çin 63,2 64,0% Çin 80,6 64,9% Çin 111,0 64,7% Vietnam 19,3 20,0% Vietnam 16,5 14,5% Vietnam 18,6 18,8% Vietnam 21,9 17,6% Vietnam 31,9 18,6% Endonezya 7,3 7,6% Endonezya 16,0 14,0% Endonezya 8,5 8,6% Endonezya 11,8 9,5% Endonezya 16,0 9,3% Tayland 5,4 5,6% İtalya 4,8 4,2% İtalya 3,1 3,2% İtalya 3,4 2,8% İtalya 4,4 2,6% İtalya 3,8 3,9% Tayland 3,4 3,0% Tayland 2,5 2,5% Tayland 1,5 1,2% İspanya 1,9 1,1% Toplam 96,6 100,0% 114,0 100,0% 98,7 100,0% 124,2 100,0% 171,5 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 95

96 Diğer alt sektörlerde olduğu gibi bu alt sektörde de en büyük ihracatçı ülke Çin dir. Bu ülkenin Türkiye nin toplam ithalatındaki payı yaklaşık %65 tir. İkinci sırada %18,6 pazar payıyla Vietnam, üçüncü sırada %9,3 piyasa payıyla Endonezya gelmektedir. Dördüncü sıradaki İtalya nın payı %2,6, beşinci sıradaki İspanya nın payı ise %1,9 dur yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 56: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı İlk beş ihracatçı ülkeden dördünün Türkiye ye dış satımları 2009 yılı haricinde yıllar itibarıyla artmaktadır. İkinci sırada yer alan Vietnam dan yapılan dış alımlar 2009 yılında da artmaya devam etmiştir. Tekstil ayakkabı alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 57: Tekstil Ayakkabı Dış Ticareti Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Bu alt sektörde Türkiye nin dış ticaret açığı 2009 yılında biraz azalsa da sonraki yıllarda artmaya devam etmektedir. 96

97 DİĞER AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 52: Diğer Ayakkabı İhracatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Irak 3,1 13,7% Irak 2,9 11,9% Irak 3,3 13,8% Rusya Federasyonu 6,5 25,0% Irak 5,9 16,3% Hollanda 2,6 11,3% Rusya Federasyonu 2,3 9,3% Hollanda 3,1 12,8% Hollanda 2,8 10,9% Rusya Federasyonu 5,5 15,2% Romanya 2,2 9,8% Bulgaristan 2,2 9,1% Rusya Federasyonu 1,9 8,0% Irak 2,0 7,9% Hollanda 2,8 7,7% İtalya 2,0 8,7% Hollanda 2,1 8,6% Arnavutluk 1,5 6,1% Fransa 1,5 5,7% Cezayir 1,9 5,3% Almanya 1,8 7,9% Romanya 1,8 7,6% Almanya 1,3 5,6% Arnavutluk 1,4 5,3% Arnavutluk 1,6 4,5% Rusya Federasyonu 1,4 6,0% İngiltere 1,6 6,6% Suudi Arabistan 1,2 5,1% Almanya 1,1 4,2% Gürcistan 1,5 4,2% 22,7 100,0% 24,3 100,0% 23,9 100,0% 25,8 100,0% 36,0 100,0% Toplam Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Bu alt sektörde Türkiye nin en büyük ihracat pazarı Türkiye nin 2011 yılındaki toplam dış satımlarında %16,3 paya sahip olan Irak tır. Rusya nı payı ise 2007 yılında %6 dan 2010 yılında %25 e kadar yükselmiş, ancak 2011 de %15,2 ye gerilemiştir. Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. 97

98 Şekil 57: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 52: Diğer Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Çin 7,0 80,5% Çin 10,9 85,9% Çin 9,1 93,6% Çin 13,7 92,8% Çin 16,1 90,1% İtalya 0,6 7,1% İtalya 0,7 5,3% İtalya 0,2 2,4% İtalya 0,4 2,9% İtalya 0,9 5,0% Suriye 0,2 2,7% Suriye 0,5 3,6% Vietnam 0,1 1,3% Vietnam 0,3 2,1% Vietnam 0,2 1,4% İspanya 0,2 2,4% Vietnam 0,2 1,6% Endonezya 0,0 0,4% İspanya 0,1 0,5% İspanya 0,2 0,9% Vietnam 0,1 1,5% Almanya 0,1 0,8% Brezilya 0,0 0,4% İngiltere 0,1 0,3% Romanya 0,1 0,6% Toplam 8,7 100,0% 12,7 100,0% 9,8 100,0% 14,8 100,0% 17,9 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Bu alt sektörde Türkiye nin toplam ithalatının %90 ı Çin den yapılmaktadır. İkinci sırada yer alan İtalya nın payı %5, üçüncü sıradaki Vietnam ın payı ise sadece %1,4 tür yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 58: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat 98

99 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir İLLERE GÖRE DIŞ TİCARET Tablo 53: Ayakkabı İhracatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları) Kuzeydoğu Anadolu İstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Toplam

100 Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında ihracatçı bölgeler sıralamasında ilk sırada, 294,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış satımıyla İstanbul gelmektedir. Başlıca ihracatçı illeri İzmir, Manisa ve Denizli olan Ege Bölgesi ve Ankara ile Konya nın da içinde yer aldığı Batı Anadolu Bölgesi, sırasıyla 28,8 ve 23,4 milyon ABD Dolar lık ihracat performanslarıyla İstanbul un ardından ikinci ve üçüncü sıraları paylaşmaktadırlar. Dördüncü ve beşinci sıralarda ise sırasıyla 9,1 ve 4,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış satımlarıyla Akdeniz (Osmaniye, Adana, Hatay, Mersin) ve Batı Karadeniz (Çorum, Samsun, Bartın) Bölgeleri yer almaktadır. Şekil 59: Ayakkabı İhracatının Seçilmiş Yıllarda Bölgelere Göre Dağılımı a) Bölgelerin son beş yılın toplam ihracatındaki payları yukarıdaki grafikte verilmektedir. İstanbul %79,4 payla ilk sırada yer almakta; İstanbul un ardından sırasıyla %9,7 ve %7 lik paya sahip Ege ve Batı Anadolu Bölgeleri gelmektedir. b) c) Kaynak:TUİK İstanbul un toplam ihracattaki payı 2007 de %77,1 den, 2010 da %80 e yükselmiştir. Buna karşılık, Ege Bölgesi nin payı %11,3 ten %7,8 e, Batı Anadolu Bölgesi nin payı ise %8,3 ten %6,4 e gerilemiştir. 100

101 Akdeniz Bölgesi nin payı %0,9 dan %2,5 a yükselirken, Batı Karadeniz in payı %1,5 tan %1,2 ye düşmüştür. Tablo 54: Ayakkabı İthalatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları) Kuzeydoğu Anadolu İstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Toplam Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında en büyük ithalatı gerçekleştiren Bölge/İl 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımıyla İstanbul olmuştur. İstanbul un ardından ikinci sırada toplam 28,8 milyon ABD Doları ithalatıyla Ege Bölgesi gelmektedir. Bu dış alımın çok büyük bir bölümü (27,3 milyon USD) İzmir tarafından gerçekleştirilmiştir. Üçüncü sırada ise Batı Anadolu Bölgesi gelmektedir. Bu bölgenin 2011 yılındaki 13,9 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımının 9,8 milyon Dolarlık bölümü Ankara, geri kalanı ise Konya tarafından gerçekleştirilmiştir. 101

102 Şekil 60: Ayakkabı İthalatının seçilmiş Yıllara Göre Bölgelere Göre Dağılımı a) yılları arasındaki toplam ithalatta üç büyük ithalatçı Bölge nin (İstanbul, Ege ve Batı A nadolu) payları sırasıyla %92,9, %3,7 ve %1,6 olmuştur. b) c) Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı İstanbul un toplam ithalattaki payı 2007 de %90,5 tan, 2011 de %93,9 a yükselirken, Ege nin payı %4,9 dan %3,4 e, Batı Anadolu nun payı ise %2,1 den %1,7 ye gerilemiştir. 102

103 Tablo 55: En Büyük 20 İhracatçı İl (ABD Doları) 2011 Sıralaması 2007 Sıralaması İller 'ye Göre Değişim 1 1 İstanbul ,1% 2 3 Ankara ,3% 3 2 İzmir ,7% 4 4 Manisa ,2% 5 - Osmaniye Çorum ,1% 7 6 Denizli ,5% 8 34 Rize ,2% 9 8 Adana ,6% Hatay ,0% Eskişehir ,6% Balıkesir ,8% 13 7 Konya ,6% Ağrı ,8% Samsun ,6% Kocaeli ,4% Mersin ,2% 103

104 18 9 Bursa ,9% 19 - Bartın Trabzon ,6% Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı yılları arasında ihracatını %32,1 artırarak, 294,6 milyon ABD Doları na çıkaran, Türkiye nin toplam ihracatındaki payı ise aynı dönemde %77 den %80 e yükselen İstanbul, en büyük ihracatçı il olmayı sürdürmüştür. Dış satımları 2011 yılında 2007 yılına göre %5,7 gerileyerek 21,3 milyon ABD Doları na düşen İzmir, ikinci sıradaki yerini, aynı dönemde ihracatı %8,3 artarak 22,9 milyon ABD Doları na yükselen Ankara ya kaptırmıştır. İhracatı yılları arasında %19,2 azalarak 5,2 milyon ABD Doları na düşen Manisa nın sıralamadaki yeri (4. lük) değişmemiştir yılında ihracatı bulunmayan Osmaniye ise 2011 yılındaki 4,9 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla beşinci sırada yer almıştır. Dış satımları %20,1 ve %37,5 gerileyerek sırasıyla 3,4 ve 2,2 milyon ABD Doları na düşen Çorum ile Denizli, Osmaniye nin dördüncü sıraya yerleşmesiyle, birer basamak gerileyerek beşinci ve altıncı sıralarda yer almışlardır. En çarpıcı yükselişlerden birini gerçekleştiren il 2011 yılındaki 2,1 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla Rize olmuştur. İhracatını yılları arasında yaklaşık elli kat artıran Rize sıralamada otuz dördüncülükten sekizinciliğe yükselmiştir. Tablo 56: En büyük 20 İthalatçı İl 'ye Göre Değişim 1 1 İstanbul ,6% 2 2 İzmir ,5% 3 4 Ankara ,1% 4 5 Konya ,1% 5 10 Çorum ,8% 6 9 Balıkesir ,1% 7 6 Aydın ,4% 8 13 Trabzon ,8% 104

105 9 8 Bursa ,1% 10 7 Antalya ,6% Erzurum ,3% Kocaeli ,6% Adana ,5% Hatay ,3% 15 - Bartın Mersin ,5% Kayseri ,8% 18 - Rize Manisa ,6% Zonguldak ,7% Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında en büyük ithalatçı il, 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla Türkiye nin toplam ithalatında %93,9 paya (2007 de %90,5)sahip olan İstanbul olmuştur; İstanbul ithalatını 2007 yılına göre %55 artırarak ilk sıradaki yerini korumuştur. 27,3 Milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla ikinci sırada yer alan İzmir in dış alımları arasında %5,5 artmıştır. Üçüncü sırada ise, ithalatı arasında %55 artarak 10 milyon ABD Doları na ulaşan Ankara gelmektedir. Aynı dönemde ithalat rakamında dikkate değer bir değişim olmamakla birlikte sıralamada bir basamak yükselen Konya nın 2011 yılı ithalatı 4,1 milyon ABD Doları olmuştur. Çorum ile Trabzon ise dış alımlarını sırasıyla %292 ve %929 artırarak sırlamada beşer basamak yukarı çıkmışlardır yılında, 9,1 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla en büyük ithalatçılar listesinde üçüncü sırada yer alan Tekirdağ, 2011 yılında yalnızca 1.336$ tutarında ithalat yaparak yirmi dokuzuncu sıraya gerilemiştir. Bu ilin 2008 ve 2009 yıllarındaki ithalatı sırasıyla 13,1 milyon ve 6,1 milyon ABD Doları olmuş; ancak 2010 yılında ithalat sert bir düşüşle 1.000$ ın altına gerilemiştir. 105

106 5. SEKTÖR RAPORU SONUÇLARI Dünya ve Türkiye de ayakkabı sektörünün çeşitli yönleriyle araştırıldığı bu çalışmada şu bulgulara ulaşılmıştır: Dünya Ticaret Örgütüne tam üye olması ve uluslar arası ticaret öünündeki tüm engellerin kalkmasıyla Çin, düşük işgücü maliyeti avantajını kullanarak dünya ayakkabı üretiminde ve ihracatında ezici bir hakimiyete ve paya sahip olmuştur yılında dünyada 117 milyar dolarlık ayakkabı ticareti yapılmıştır. Dünya ayakkabı ihracatının % 36 sı çin tarafından gerçekleştirlmiştir. Dünya ayakkabı ihracatında en fazla paya sahip olan 5 ülke Çin, İtalya, Vietnam, hong Kong ve Almanya dır. En fazla ayakkabı ithal eden 5 ülke ABD, Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere dir yılları arasında ihracat % 7 büyürken, ithalat % 6 büyümüştür yılında ihracat artışı % 17, ithalat artışı ise % 14 olmuştur. Su geçirmez ayakkabı ihracatı 2011 yılında 1.5 milyar dolar, en fazla ihracat yapan 5 ülke de Çin, İtalya, Fransa, Hollanda, Hong Kong ve Almanya olmuştur. En 5 sugeçirmez ayakkabı ithalatçısı ülke sırasıyla Japonya, ABD, İngiltere, Almanya ve Fransa dır yılında bu kategorideki ayakkabı ihracatı % 25, ithalatı ise 5 19 artmıştır. Plastik/kauçuk ayakkabı ticareti yaklaşık 30 milyar dolardır. En büyük 5 ihracatçı Çin, Vietnam, Meksika, Almanya, Hong Kong dur. İlk beş ithalatçı ülke ise, ABD, Japonya, Almanya, Fransa ve Rusya dır. Dünyada 2011 yılında 54 milyar dolarlık deri ayakkabı ihracatı yapılmıştır. En büyük 5 ihraçatçı ülke Çin, İtalya, Vietnam, Hong Kong ve Almanya dır. Deri ayakkabı ihracatı yılları arasında çok düşük düzeyde, % 1, artış göstermiş, buna karşılık 2011 yıllında % 13 artmıştır. İthalat ise % 3 artmıştır. En önemli 5 ithalatçı ülke ABD, Almanya; Fransa, İtalya ve Hong Kong dur. Dış ticareti en fazla artan ayakkabı kategorisi tekstil ayakkabılardır. Yaklaşık 17 milyar dolarlık ithalat yapılmaktadır yılları arasında bu ayakkabıların ithalatı % 27 artarken, ihracat % 11 artmıştır. Bu kategorideki en büyük ithalatçı ve ihracatçı ülkeler sırasıyla ABD, Almanya, Japonya, Fransa, İngiltere ile Çin, Vietnam, Belçika, İtalya, Almanya dır. Diğer ayakkabı kategorisindeki 5 ihracatçı ülke Çin, Vietnam, İtalya, Portekiz ve Polonya dır. İthalatçı ülkeler ise ABD, Kazakistan, Almanya, İngiltere ve Tajikistan dır. Ayakkabı aksamı ihracatı 2011 yılında 8.5 milyar dolar, ithalatı ise 7.6 milyar dolar olmuştur yılında ayakkabı ortalama ihraç fiyatı 5.00 ABD Dolarından 2011 yılında 6.40 ABD Dolarına artmıştır. İhracat fiyatları arasında ülkeler arasında büyük farklılıklar vardır. Asya ülkelerinin ortalama fiyatı 4.00 ABD Doları iken AB nin ortalama fiyatı ABD Dolarıdır. 106

107 Asya ülkelerinin fiyatları aynı kalırken, AB nin fiyatları 15 ABD Dolarından ABD Dolarına çıkmıştır. Tahmin edildiği gibi, fiyatı en yüksek olan ayakkabı kategorisi deri ayakkabılardır. Bu kategoride İtalya nın ortalama fiyatı 52 ABD Doları, Çin in 11 ABD dolarıdrır. Plastik/kauçuk ayakkabıda İtalya nın fiyatı 18 ABD Doları, Çin in 2 ABD Doları, tekstil de İtalya nın 25 ABD Doları, Çin in 2 ABD Dolar, diğer ayakkabı kategorisnde Portekiz in 30 ABD Dolar, Çin in 3 ABD Dolarıdır. Türkiye düşük-kalte/fiyat kategorisinde aykkabı ihraç ederken, yüksek kaliteli/fiyatlı ayakkabı ithal etmektedir yılında ortlama ijhraç fiyatı 5.00 ABD Doları iken, ithal fiyatı ABD Dolarıdır. Rusya en önemli ihraç pazarı iken, bunu Irak, Suudi Arabistan, Almanya ve Fransa izlemektedir. Ayakkabı sektörü emek-yoğun bir sektördür ve emek verimliliği düşüktür. Sektörde 2003 yılından sonra yapılan yatırımlar artmış olmasına rağmen, imalat sanayi ortalamasının altında kaldığı için, imalat sanayi içindekipayı azalmıştır. Sektördeki çalışan sayısı, 2006 yılında en yüksek düzeyine ulaşmış, küresel kriz nedeniyle azalmış, ancak daha sonra artış eğilimine girmiştir. Sektörde giderek orta ve büyük işletmeler mikro işletmelerin yerini almaya başlamış, buna paralel olarak ücretli çalışanların toplam çalışanlar içindeki payı artmaya başlamıştır. Sektörde ortalama ücretler imalat sanayinin gerisindedir. Saat ücretler düşük olmasına rağmen, ücretlerin katma değer içindeki payı yüksektir. Bu durum istihdamın katma-değeri düşük alt-sektörlerde yoğunlaştığını gösterir. Sugeçirmez ayakkabı alt sektöründe ihraç pazarları sürekli değişmektedir. Bu da ithalatçıların fiyatlara çok duyarlı olduğunu göstermektedir. Türkiye nin ithalat yaptığı ülkeler İtlaya, Çin, Fransa ile 2009 yılından sonra Portekiz dir. Türkiye bu alt-sektörde dış ticaret fazlası vermesine rağmen dış ticaret hadleri aleyhine işlemektedir. Plastik/Kauçuk alt sektöründe en fazla ihracat yapılan ülkeler Irak, Suudi Arabistan, Almanya, Rusya ve Fransa dır. En fazla ithlat yapılan ülkeler de Çin, Vietnam, Suriye, Endonezya ve Brezilya dır. Bu sektörde dış ticaret açığı verilmektedir. Deri ayakkabılar en fazla Rusya, Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan a ihraç edilmektedir. Çin den, İtalya dan, Endonezya dan, Vietnam dan ve Hindistan dan ithalat yapılmaktadır. Tekstil ayakkabı kategorisindeki ürünlerin ihracatında en büyük payı Irak, Rusya, Kırgızistan, Azerbeycan, Suudi Arabistan almaktadır. İthalatta Çin, İtalya, Vietnam, İspanya ve Romanya dan yapılmaktadır. Bu alt sektör dış ticaret açığı vermektedir. 107

108 Diğer ayakkabı alt kategorisinde ihracatta Irak, Rusya, Hollanda, Cezayir, Arnavutluk ve Gürcistan ilk beş büyük ihracatçı, Çin, İtalya, Vietnam, İspanya ve Romanya,ilk beş büyük ithalatçı ülkedir. İzmir, İstanbul ve Ankara dan sonra en fazla ayakkabı ihraç eden üçüncü il, en fazla ithalat yapan ikinci il konumundadır. Genel olarak ayakkabı sanayinin dünya piyasalarının dinamiklerini, özel olarak da Türkiye nin bu alandaki karşılaştırmalı üstünlüklerini dikkate alan yeni stratejiye ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Düşük fiyat-düşük kalite segmentinde alt gelir gruplarına yönelik ayakkabı üretiminde Türkiye nin başta Çin olmak üzere Asya ülkeleri ile rekabet etmesi zor görünmektedir. Bu nedenle orta ve üst gelir gruplarına yönelik yüksek katma değerli deri ayakkabı üretiminin hedeflendiği yeni bir stratejiye ihtiyaç vardır. Benzer bir strateji değişikliği yaparak orta ve üst segment ayakkabı üretimine yönelen ve bunda da başarılı olan Portekiz örneği dikkate alınmalıdır. Böyle bir strateji değişikliği kaçınılmaz olarak vasıflı işgücüne talebi artıracaktır. Sektörün vasıflı işgücüne dayalı işgücü ihtiyacının karşılanmasına yönelik olarak başta yüksek öğrenim kurumları olmak üzere her düzeyden eğitim kurumları ile işbirliğini geliştirecek modeller geliştirilmelidir. İtalya ve Fransa daki orta ölçekli ayakkabı üreticilerinin tasarım okulları ile oluşturdukları işbirliklerine benzer işbirliği modelleri geliştirilmelidir. Sektörün ağırlıklı olarak orta ve küçük işletmelerden oluşması nedeniyle ürün geliştirme, marka yaratma, reklam ve pazarlama maliyetlerinin geliştirilecek çeşitli birlik modelleriyle paylaşılması/üstlenilmesi sağlanmalıdır. BÖLÜM 2: AYAKKABICILIK SEKTÖRÜ İHTİYAÇ ANALİZİ A. KÜME YOL HARİTASI Ayakkabıcılar Sitesi nde birçok ayakkabı üreticisi ve ayakkabı yapımında kullanılan diğer aksesuarların tedarik edildiği malzemelerin üretildiği firmalar mevcuttur. Bu nedenle yeterli sayıda yerel firma ve tamamlayıcıdan söz edilebilir. Sektörde faaliyet gösteren bazı firmalar, iyi bir isme sahip olduklarını ve zamanında ödeme yapmalarının kendilerine avantaj sağlayacağını belirtmişlerdir. Bazı firmalar ise üretim kalitelerinin kendileri için avantaj olduğunu ifade etmişlerdir. Kümelenmeyi özel kılan en önemli avantajın tasarım olduğu vurgulanmıştır. Bazı firmalar ise kümelenmeyi özel kılan herhangi bir avantajları olmadığını vurgulamışlardır. Sektörde faaliyet gösteren firmaların bazıları, dünya çapında bölgeye/ülkeye önemli miktarda yatırım yapmış ve onun gelişmesine katkıda bulunacak çok uluslu bir şirket olmadığını belirtmişlerdir. Bazıları ise, Chicco, Starlight, Freidenberg, Karetta, Ziylan gibi firmaların bu tanıma uyabileceğini ifade etmişlerdir. 108

109 Sektörde faaliyet gösteren firmaların çoğu Işıkkent Ayakkabıcılar Sitesi içerisinde üretim yapan firmalar arasında kuvvetli bir bağ bulunduğunu ve çoğu zaman üreticilerin birlikte hareket etme imkanına sahip olduğunu belirtmişlerdir. Az sayıdaki firmalar ise böyle bir bağın bulunmadığını, sektördeki firmaların birbirleriyle ortak iş yapmaya çok sıcak bakmayacaklarını vurgulamıştır. Sektörde yer alan Ayra, Aytan, Bambam, Can Bebe, Cihan Kundura, Ertekin, Güler, Güzel, Hediye, Özbircan, SCS Deri, Zandar, Benk, Çağlar Bebe, Dekolte, Durmaz, FTH, Haldun, Hocaoğlu, Mustafa Koç, Pehlivan, Özdoku, YYT firmaları kümelenmeyi destekleyen firmalardır. Ancak oluşacak kümelenmenin hammadde tedarikçilerini ve nihai üreticiyi kapsaması gerekmektedir. B. İHRACAT YOL HARİTASI B.1. DIŞ TİCARET Bu başlık altında, ayakkabıcılık sanayisi alt sektörlerinde (6401: Su geçirmez ayakkabılar; 6402: Kauçuk ve Plastikten Mamul Ayakkabılar; 6403: Sayası deriden mamul ayakkabılar; 6404: Yüzü dokumadan mamul ayakkabılar; 6405: Diğer ayakkabılar) Türkiye nin dış ticareti tartışılacaktır. B.1.1. SU GEÇİRMEZ AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 45: Su Geçirmez Ayakkabı İhracatın Dağılımı (Milyon USD) % % % % % Irak 2,1 35,9% Irak 3,2 51,9% Rusya Federasyonu 0,8 21,4% Irak 1,1 18,4% Gürcistan 1,2 19,0% Bosna- Hersek 0,5 8,1% Rusya Federasyon u 0,6 9,8% Kazakistan 0,3 9,0% Gürcistan 0,7 11,4% Irak 0,9 15,1% Kazakistan 0,4 6,1% Bosna- Hersek 0,3 4,6% Bosna- Hersek 0,3 9,0% Rusya Federasyonu 0,6 9,7% Rusya Federasyon u 0,6 10,3% Romanya 0,3 5,7% Bulgaristan 0,3 4,3% Türkmenista n 0,3 8,8% Türkmenista n 0,5 8,2% Kazakistan 0,5 7,5% Sırbistan 0,3 5,3% Yunanistan 0,2 3,5% Libya 0,3 8,1% Kazakistan 0,4 6,6% Almanya 0,3 4,5% 109

110 Toplam 5,8 100,0% 6,2 100,0% 3,5 100,0% 5,8 100,0% 6,2 100,0 % Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Tabloda ilk dikkati çeken husus, incelemeye konu olan yıllar boyunca hiçbir ülkenin, en büyük 5 ithalatçı listesinde sürekli yer almamasıdır. İkinci bir husus, bu listelerde görece daha sık yer bulan ülkelerin Türkiye ihracatındaki paylarındaki oynaklıktır (volatilite). Bu durum, bu ürün grubunda aynı kalitede mal üreten çok sayıda üretici bulunduğunu, alıcıların fiyata duyarlı olduğunu göstermektedir. Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. Şekil 46: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat (USD) Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında Türkiye nin en büyük ihracat müşterisi olan Gürcistan ın Türkiye den dış alımları 2010 yılına kadar önemsenecek bir düzeyde değildir. Buna karşılık, 2008 yılında 3,2 milyon Dolar lık ithalattan, 2011 yılında 940 bin Dolar lık ithalata gerileyen Irak ın Türkiye den son 5 yıldaki toplam dış alımı 7,5 milyon ABD Doları na ulaşmaktadır listesindeki ilk beş ithalatçının son beş yıldaki ortalama ithalat rakamları aşağıda verilmektedir. Şekil 47: İlk Beş İthalatçının Son Beş Yıldaki Performansı Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 110

111 Bu grafikteki veriler dikkate alındığında Türkiye nin bu alt ürün grubunda en büyük alıcısı Irak tır. İkinci sırada Rusya Federasyonu, üçüncü sırada ise 2011 listesinde ilk sırada yer alan Gürcistan gelmektedir. b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 46: Su Geçirmez Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon USD) 2007 % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % İtalya 0,5 34,8% İtalya 0,7 43,5% İtalya 1,1 32,3% Çin 2,4 43,4% Çin 2,0 46,3% Çin 0,3 22,4% Çin 0,4 24,2% Çin 1,0 30,5% İtalya 1,7 30,3% İtalya 0,7 17,3% Fransa 0,2 11,1% Fransa 0,1 7,1% Portekiz 0,3 8,8% Portekiz 0,6 11,0% Portekiz 0,4 10,2% İngiltere 0,1 5,7% İngiltere 0,1 4,2% Malezya 0,3 8,3% Fransa 0,3 5,1% Malezya 0,3 6,5% Malezya 0,1 3,5% Polonya 0,0 2,9% Hollanda 0,2 6,4% Malezya 0,1 2,4% Fransa 0,2 5,3% Toplam 1,4 100,0% 1,7 100,0% 3,3 100,0% 5,5 100,0% 4,2 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Su geçirmez ayakkabılar alt ürün grubunda en büyük ihracatçı iki ülke, İtalya ve Çin incelemeye konu olan beş yılda, İtalya ilk sıradaki yerini 2010 dan itibaren yerini Çin e bıraksa da en büyük ihracatçılar listesinde ilk iki sıradaki yerini korumaktadır. Portekiz, 2009 yılından itibaren hatırı sayılır bir pazar payına sahip olmuştur yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 48: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 111

112 İlk üç sırada yer alan ihracatçıların Türkiye ye dış satımları 2010 yılına kadar artış göstermektedir. Çin in Türkiye ye su geçirmez ayakkabı ihracatı yılları arasında 6,4 kat artmıştır. Buna karşılık, 2009 yılına kadar Türkiye nin ilk tedarikçisi konumunda bulunan İtalya nın ihracatı, aynı dönemde 2,3 kat artmıştır listesinde üçüncü, dördüncü ve beşinci sırada yer alan Portekiz in, Malezya nın ve Fransa nın Türkiye ye yaptıkları dış satımlar aynı dönemde sırasıyla, 21,8, 1,6 ve 0,74 kat artmıştır. Bu dönemde, Portekiz in ihracatındaki artış özellikle dikkat çekicidir yılında ise Malezya dışında tüm tedarikçilerin satışlarında bir gerileme söz konusudur. Su geçirmez ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 49: Su Geçirmez Ayakkabı Dış Ticareti Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir. Ancak, Türkiye nin bu alt ürün grubundaki ortalama ihracat birim fiyatının 2010 yılında 4,78$, buna karşılık, ilk beş ihracatçı arasında yer alan Çin, İtalya, Portekiz in ortalama ihracat birim fiyatlarının aynı yılda sırasıyla, 5,38$, 7,61$, 7,61$ ve 16,68$ olduğu dikkate alındığında, dış ticaret hadlerinin Türkiye aleyhine olduğu söylenebilir. Türkiye miktar bazında daha fazla ürün ihraç edip, değer bazında daha az gelir elde etmektedir. B.1.2. PLASTİK/KAUÇUK AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 47: Plastik/Kauçuk Ayakkabı İhracatın Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Suudi Arabistan 13,7 23,3% Suudi Arabistan 16,9 25,0% Irak 15,2 22,2% Irak 21,3 22,0% Irak 23,6 23,4% Almanya 4,0 6,8% Almanya 5,8 8,6% Suudi Arabistan 15,1 22,0% Suudi Arabistan 18,2 18,7% Suudi Arabistan 18,8 18,6% 112

113 Romanya 3,7 6,3% Bulgaristan 4,4 6,4% Almanya 4,9 7,1% Fransa 6,7 6,9% Almanya 7,5 7,4% Fransa 3,2 5,5% Romanya 4,2 6,2% Yunanistan 2,4 3,5% Rusya Federasyonu 6,5 6,7% Rusya Federasyonu 4,2 4,2% Bulgaristan 2,6 4,5% Tacikistan 3,1 4,6% Kosova 2,4 3,5% Almanya 5,9 6,1% Fransa 3,0 3,0% Toplam 58,7 100,0% 67,9 100,0% 68,6 100,0% 96,9 100,0% 100,9 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin kauçuk ve plastikten mamul ayakkabı ihracatında, son üç yıldaki istikrarlı alımlarıyla Irak ve Suudi Arabistan öne çıkmaktadır. İncelemeye konu olan son üç yılda, Türkiye nin bu alt ürün grubundaki ihracatlarının yaklaşık %40 ı bu iki ülkeye yapılmıştır. Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. Şekil 50: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Irak dışındaki ülkelere yapılan ihracat, 2009 yılında bir önceki yıla göre gerilemiş, ancak 2010 yılında yeniden yükselişe geçmiştir. Irak a yapılan ihracat ise 2008 de 1,7 milyon ABD Doları ndan 2009 da 15,2 ABD Doları na çıkmış, sonraki iki yılda da artışını sürdürmüştür. Rusya Federasyonu ile Fransa ya yapılan dış satımda 2011 de bir gerileme gözlemlenmektedir. b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 48: Plastik/Kauçuk Mamul Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % 113

114 Çin 130,0 79,4% Çin 160,5 77,2% Çin 137,1 79,7% Çin 174,4 80,0% Çin 238,7 79,1% Vietnam 16,2 9,9% Vietnam 25,0 12,0% Vietnam 16,9 9,8% Vietnam 19,4 8,9% Vietnam 22,8 7,6% Endonezya 3,9 2,4% Brezilya 5,3 2,5% Endonezya 5,1 3,0% Endonezya 5,0 2,3% Suriye 13,6 4,5% Brezilya 3,2 2,0% Suriye 5,0 2,4% Brezilya 3,1 1,8% Suriye 4,7 2,2% Endonezya 8,9 3,0% Suriye 3,2 2,0% Endonezya 4,3 2,0% Suriye 2,6 1,5% Brezilya 3,9 1,8% Brezilya 4,9 1,6% Toplam 163,7 100,0% 208,0 100,0% 172,1 100,0% 218,1 100,0% 301,9 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Bu alt ürün grubunda en büyük tedarikçi, incelemeye konu olan yıllarda %80 civarında istikrarlı piyasa payıyla Çin dir. Çin in ardından, 2011 yılında piyasa payında bir azalma olsa da daha önceki yıllarda %10 civarında pazar payına sahip olan Vietnam gelmektedir. Endonezya nın payı %2-%3 aralığında, Brezilya nın payı ise %2 civarında seyretmektedir. Suriye, %2 civarındaki payını 2011 de %4,5 a yükseltmiştir yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 51: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Endonezya dışındaki ülkelerin Türkiye ye yaptıkları kauçuk veya plastik ayakkabı ihracatında 2009 yılında bir gerileme görülmektedir. Bu ülkelerin dış satımları, 2010 yılından itibaren yeniden yükselişe geçmektedir. Kauçuk ve plastik ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir. 114

115 Şekil 52: Plastik/Kauçuk Ayakkabı Dış Ticareti Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye, bu alt ürün grubunda değer bazında dış ticaret açığı vermektedir. Türkiye nin bu alt ürün grubundaki ortalama ihracat birim fiyatı 2010 yılında 3,01$ olmuştur. Türkiye nin bu alt ürün grubunda mal aldığı ülkelerin bazılarının 2010 yılındaki ortalama ihracat birim fiyatları ise şöyledir: Çin: 2,41$; Vietnam: 11,38$; Brezilya: 4,57$. Suriye ile Endonezya bu alt sektörde dünyanın en büyük 10 ihracatçısı listesinde yer almadıklarından, bu ülkelerin ortalama ihracat birim fiyatları hakkında bilgi elde edilememiştir. Türkiye nin bu alt sektördeki dış satımının ağırlıklı bölümünü, Irak ile Suudi Arabistan a yapılan ihracat oluşturmaktadır. Bu ülkelere yapılan ihracatta ortalama birim fiyat 2010 yılında, katma değeri daha yüksek deri ürünler de dâhil olmak üzere tüm ayakkabıcılık sanayisi ürünlerinde Irak için 2,32$, Suudi Arabistan için 3,13$ olmuştur. Bu koşullarda, dış ticaret hadlerinin, Çin den yapılan ucuz ithalata rağmen, Türkiye nin aleyhine geliştiği söylenebilir. B.1.3. DERİ AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 49: Deri Ayakkabı İhracatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % % Rusya Federasy onu 18,8 11,2% Rusya Federasyonu 28,8 15,3% Rusya Federasyo nu 37,1 25,1% Rusya Federasyonu 65,6 33,6% Rusya Federasyo nu 59, 4 29,7% İngiltere 14,8 8,8% Hollanda 15,3 8,1% İngiltere 11,2 7,6% Irak 11,4 5,8% Irak 12, 2 6,1% Romanya 14,1 8,4% Bulgaristan 14,3 7,6% Hollanda 10,3 7,0% İngiltere 10,4 5,3% İngiltere 10, 6 5,3% Hollanda 13,7 8,1% Romanya 14,0 7,4% Irak 9,5 6,4% Hollanda 9,1 4,7% Almanya 7,9 3,9% 115

116 Yunanist an 12,6 7,5% Yunanistan 12,1 6,4% Yunanista n 6,9 4,7% Almanya 7,8 4,0% Suudi Arabistan 7,1 3,5% Toplam 167,8 100,0% 188, 1 100,0% 147,6 100,0% 195, 2 100,0% 200,0 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında Türkiye den en fazla deri ayakkabı alımı yapan ülke 59,4 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla ve Türkiye nin toplam ihracatındaki %29,7 payıyla Rusya olmuştur. Rusya yı ihracatta %6 dan %3,5 a değişen paylarla Irak, İngiltere, Almanya ve Suudi Arabistan izlemektedir. Türkiye nin deri ayakkabı dış satımında 2007, 2008 ve 2009 yıllarında %7 ye yakın payla beşinci sırada yer alan Yunanistan ise son iki yılda ilk beş ithalatçı listesine girememiştir. Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. Şekil 52: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Rusya ya yapılan ihracat 2011 yılında %10 civarında bir gerileme gösterse de, bu ülke hâlâ Türkiye nin en önemli ihracat pazarı konumundadır. Irak ile Suudi Arabistan a yapılan ihracat yıllar itibarıyla artarken, İngiltere ye ve Almanya ya yapılan satışlar son iki yılda istikrarlı bir seyir izlemektedir. b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 50: Deri Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Çin 71,7 26,6% Çin 73,0 24,2% Çin 63,5 27,6% Çin 80,4 30,6% Çin 83,0 25,9% 116

117 İtalya 63,7 23,6% İtalya 72,9 24,1% İtalya 40,7 17,7% İtalya 46,8 17,8% İtalya 62,0 19,4% Endonezya 39,5 14,6% Endonezya 52,1 17,3% Endonezya 40,3 17,5% Endonezya 45,6 17,3% Endonezya 61,2 19,1% Vietnam 32,4 12,0% Vietnam 37,6 12,4% Vietnam 35,1 15,3% Vietnam 41,7 15,9% Vietnam 51,7 16,2% Tayland 10,2 3,8% Tayland 12,4 4,1% Hindistan 12,2 5,3% Hindistan 11,8 4,5% Hindistan 14,6 4,6% Toplam 269,8 100,0% 302,2 100,0% 230,2 100,0% 263,1 100,0% 320,3 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin deri ayakkabı alt sektöründeki en büyük tedarikçisi, diğer tüm alt sektörlerde olduğu gibi Çin dir. %25,9 piyasa payına sahip olan Çin i, %19 civarında birbirine yakın Pazar paylarına sahip İtalya ve Endonezya izlemektedir. Dördüncü sırada %16,2 piyasa payıyla Vietnam gelmekte. %5 e yakın piyasa payına sahip Hindistan ise beşinci sırada yer almaktadır yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 53: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin ilk beş ihracatçı ülkeden yaptığı dış alımlar, 2009 yılında küresel krize bağlı olarak biraz düşse de sonraki yıllarda artmaya devam etmektedir. Sayası deri olan ayakkabılar alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 54: Deri Ayakkabı Dış Ticareti 117

118 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin bu alt sektördeki dış ticaret açığı krizin etkili olduğu iki yılda azalsa da 2011 den itibaren artmaya başlamıştır. B.1.4. TEKSTİL AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 51: Tekstil Ayakkabı İhracatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Romanya 3,3 11,6% Romanya 3,2 11,0% Irak 2,3 11,1% Irak 8,4 24,3% Irak 16,0 29,1% Bulgaristan 2,7 9,4% Irak 3,1 10,5% İtalya 1,8 8,7% Rusya Federasyonu 4,4 12,8% Rusya Federasyonu 3,8 7,0% Irak 2,0 7,0% Rusya Federasyonu 2,9 10,0% Rusya Federasyonu 1,5 7,5% Azerbaycan 1,7 5,0% Kırgızistan 3,5 6,4% İspanya 1,8 6,3% Almanya 1,8 6,0% Romanya 1,5 7,2% Fransa 1,6 4,5% Azerbaycan 3,5 6,3% Almanya 1,7 5,8% İtalya 1,6 5,4% Fransa 1,3 6,3% Kazakistan 1,6 4,5% Suudi Arabistan 2,8 5,1% 28,4 100,0% 29,4 100,0% 20,6 100,0% 34,6 100,0% 55,0 100,0% Toplam Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye nin bu alt sektörde en büyük ihracat müşterisi Türkiye nin toplam dış satımlarında %29,1 payıyla Irak tır yılında Türkiye nin toplam ihracatındaki payı %7 olan Irak ın Türkiye den yaptığı dış alımlar sonraki yıllarda artış göstererek 2007 de 2 milyon ABD Doları ndan 2011 de 16 milyon ABD Doları na yükselmiştir. 118

119 Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. Şekil 55: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Rusya ya yapılan ihracat 2011 yılında bir önceki yıla göre gerilerken, diğer ülkelere yapılan dış satımlar yıllar itibarıyla artmaktadır. b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 52: Tekstil Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Çin 55,9 57,9% Çin 67,8 59,5% Çin 63,2 64,0% Çin 80,6 64,9% Çin 111,0 64,7% Vietnam 19,3 20,0% Vietnam 16,5 14,5% Vietnam 18,6 18,8% Vietnam 21,9 17,6% Vietnam 31,9 18,6% Endonezya 7,3 7,6% Endonezya 16,0 14,0% Endonezya 8,5 8,6% Endonezya 11,8 9,5% Endonezya 16,0 9,3% Tayland 5,4 5,6% İtalya 4,8 4,2% İtalya 3,1 3,2% İtalya 3,4 2,8% İtalya 4,4 2,6% İtalya 3,8 3,9% Tayland 3,4 3,0% Tayland 2,5 2,5% Tayland 1,5 1,2% İspanya 1,9 1,1% Toplam 96,6 100,0% 114,0 100,0% 98,7 100,0% 124,2 100,0% 171,5 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 119

120 Diğer alt sektörlerde olduğu gibi bu alt sektörde de en büyük ihracatçı ülke Çin dir. Bu ülkenin Türkiye nin toplam ithalatındaki payı yaklaşık %65 tir. İkinci sırada %18,6 pazar payıyla Vietnam, üçüncü sırada %9,3 piyasa payıyla Endonezya gelmektedir. Dördüncü sıradaki İtalya nın payı %2,6, beşinci sıradaki İspanya nın payı ise %1,9 dur yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 56: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı İlk beş ihracatçı ülkeden dördünün Türkiye ye dış satımları 2009 yılı haricinde yıllar itibarıyla artmaktadır. İkinci sırada yer alan Vietnam dan yapılan dış alımlar 2009 yılında da artmaya devam etmiştir. Tekstil ayakkabı alt sektöründe dış ticaret dengesi aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 57: Tekstil Ayakkabı Dış Ticareti Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Bu alt sektörde Türkiye nin dış ticaret açığı 2009 yılında biraz azalsa da sonraki yıllarda artmaya devam etmektedir. 120

121 B.1.5. DİĞER AYAKKABILAR a) İhracat Bu alt ürün grubunda, ihracatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ihracat müşterisine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 52: Diğer Ayakkabı İhracatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Irak 3,1 13,7% Irak 2,9 11,9% Irak 3,3 13,8% Rusya Federasyonu 6,5 25,0% Irak 5,9 16,3% Hollanda 2,6 11,3% Rusya Federasyonu 2,3 9,3% Hollanda 3,1 12,8% Hollanda 2,8 10,9% Rusya Federasyonu 5,5 15,2% Romanya 2,2 9,8% Bulgaristan 2,2 9,1% Rusya Federasyonu 1,9 8,0% Irak 2,0 7,9% Hollanda 2,8 7,7% İtalya 2,0 8,7% Hollanda 2,1 8,6% Arnavutluk 1,5 6,1% Fransa 1,5 5,7% Cezayir 1,9 5,3% Almanya 1,8 7,9% Romanya 1,8 7,6% Almanya 1,3 5,6% Arnavutluk 1,4 5,3% Arnavutluk 1,6 4,5% Rusya Federasyonu 1,4 6,0% İngiltere 1,6 6,6% Suudi Arabistan 1,2 5,1% Almanya 1,1 4,2% Gürcistan 1,5 4,2% 22,7 100,0% 24,3 100,0% 23,9 100,0% 25,8 100,0% 36,0 100,0% Toplam Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Bu alt sektörde Türkiye nin en büyük ihracat pazarı Türkiye nin 2011 yılındaki toplam dış satımlarında %16,3 paya sahip olan Irak tır. Rusya nı payı ise 2007 yılında %6 dan 2010 yılında %25 e kadar yükselmiş, ancak 2011 de %15,2 ye gerilemiştir. Aşağıdaki grafikte, 2011 listesinde yer alan ilk beş ihracat müşterisinin ithalatlarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmektedir. 121

122 Şekil 57: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracat Müşterisinin Türkiye den Son Beş Yılda Yaptıkları İthalat Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı b) İthalat Bu alt ürün grubunda, ithalatın yıllar itibarıyla ülkelere (ilk beş ithalat menşe ülkesine) göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 52: Diğer Ayakkabı İthalatının Dağılımı (Milyon ABD Doları) % 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % Çin 7,0 80,5% Çin 10,9 85,9% Çin 9,1 93,6% Çin 13,7 92,8% Çin 16,1 90,1% İtalya 0,6 7,1% İtalya 0,7 5,3% İtalya 0,2 2,4% İtalya 0,4 2,9% İtalya 0,9 5,0% Suriye 0,2 2,7% Suriye 0,5 3,6% Vietnam 0,1 1,3% Vietnam 0,3 2,1% Vietnam 0,2 1,4% İspanya 0,2 2,4% Vietnam 0,2 1,6% Endonezya 0,0 0,4% İspanya 0,1 0,5% İspanya 0,2 0,9% Vietnam 0,1 1,5% Almanya 0,1 0,8% Brezilya 0,0 0,4% İngiltere 0,1 0,3% Romanya 0,1 0,6% Toplam 8,7 100,0% 12,7 100,0% 9,8 100,0% 14,8 100,0% 17,9 100,0% Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Bu alt sektörde Türkiye nin toplam ithalatının %90 ı Çin den yapılmaktadır. İkinci sırada yer alan İtalya nın payı %5, üçüncü sıradaki Vietnam ın payı ise sadece %1,4 tür yılındaki ilk beş ihracatçının, Türkiye nin son beş yıllık ithalatındaki yeri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Şekil 58: 2011 Yılındaki İlk Beş İhracatçının Türkiye ye Son Beş Yılda Yaptıkları İhracat 122

123 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı Türkiye bu alt sektörde dış ticaret fazlası vermektedir. B.1.6. İLLERE GÖRE DIŞ TİCARET Tablo 53: Ayakkabı İhracatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları) Kuzeydoğu Anadolu İstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Toplam

124 Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında ihracatçı bölgeler sıralamasında ilk sırada, 294,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış satımıyla İstanbul gelmektedir. Başlıca ihracatçı illeri İzmir, Manisa ve Denizli olan Ege Bölgesi ve Ankara ile Konya nın da içinde yer aldığı Batı Anadolu Bölgesi, sırasıyla 28,8 ve 23,4 milyon ABD Dolar lık ihracat performanslarıyla İstanbul un ardından ikinci ve üçüncü sıraları paylaşmaktadırlar. Dördüncü ve beşinci sıralarda ise sırasıyla 9,1 ve 4,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış satımlarıyla Akdeniz (Osmaniye, Adana, Hatay, Mersin) ve Batı Karadeniz (Çorum, Samsun, Bartın) Bölgeleri yer almaktadır. Şekil 59: Ayakkabı İhracatının Seçilmiş Yıllarda Bölgelere Göre Dağılımı a) Bölgelerin son beş yılın toplam ihracatındaki payları yukarıdaki grafikte verilmektedir. İstanbul %79,4 payla ilk sırada yer almakta; İstanbul un ardından sırasıyla %9,7 ve %7 lik paya sahip Ege ve Batı Anadolu Bölgeleri gelmektedir. b) c) Kaynak:TUİK İstanbul un toplam ihracattaki payı 2007 de %77,1 den, 2010 da %80 e yükselmiştir. Buna karşılık, Ege Bölgesi nin payı %11,3 ten %7,8 e, Batı Anadolu Bölgesi nin payı ise %8,3 ten %6,4 e gerilemiştir. 124

125 Akdeniz Bölgesi nin payı %0,9 dan %2,5 a yükselirken, Batı Karadeniz in payı %1,5 tan %1,2 ye düşmüştür. Tablo 54: Ayakkabı İthalatının Bölgelere Göre Dağılımı(ABD Doları) Kuzeydoğu Anadolu İstanbul Batı Marmara Ege Doğu Marmara Batı Anadolu Akdeniz Orta Anadolu Batı Karadeniz Doğu Karadeniz Toplam Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında en büyük ithalatı gerçekleştiren Bölge/İl 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımıyla İstanbul olmuştur. İstanbul un ardından ikinci sırada toplam 28,8 milyon ABD Doları ithalatıyla Ege Bölgesi gelmektedir. Bu dış alımın çok büyük bir bölümü (27,3 milyon USD) İzmir tarafından gerçekleştirilmiştir. Üçüncü sırada ise Batı Anadolu Bölgesi gelmektedir. Bu bölgenin 2011 yılındaki 13,9 milyon ABD Doları tutarındaki dış alımının 9,8 milyon Dolarlık bölümü Ankara, geri kalanı ise Konya tarafından gerçekleştirilmiştir. 125

126 Şekil 60: Ayakkabı İthalatının seçilmiş Yıllara Göre Bölgelere Göre Dağılımı a) yılları arasındaki toplam ithalatta üç büyük ithalatçı Bölge nin (İstanbul, Ege ve Batı A nadolu) payları sırasıyla %92,9, %3,7 ve %1,6 olmuştur. b) c) Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı İstanbul un toplam ithalattaki payı 2007 de %90,5 tan, 2011 de %93,9 a yükselirken, Ege nin payı %4,9 dan %3,4 e, Batı Anadolu nun payı ise %2,1 den %1,7 ye gerilemiştir. 126

127 Tablo 55: En Büyük 20 İhracatçı İl (ABD Doları) 2011 Sıralaması 2007 Sıralaması İller 'ye Göre Değişim 1 1 İstanbul ,1% 2 3 Ankara ,3% 3 2 İzmir ,7% 4 4 Manisa ,2% 5 - Osmaniye Çorum ,1% 7 6 Denizli ,5% 8 34 Rize ,2% 9 8 Adana ,6% Hatay ,0% Eskişehir ,6% Balıkesir ,8% 13 7 Konya ,6% Ağrı ,8% Samsun ,6% Kocaeli ,4% Mersin ,2% 127

128 18 9 Bursa ,9% 19 - Bartın Trabzon ,6% Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı yılları arasında ihracatını %32,1 artırarak, 294,6 milyon ABD Doları na çıkaran, Türkiye nin toplam ihracatındaki payı ise aynı dönemde %77 den %80 e yükselen İstanbul, en büyük ihracatçı il olmayı sürdürmüştür. Dış satımları 2011 yılında 2007 yılına göre %5,7 gerileyerek 21,3 milyon ABD Doları na düşen İzmir, ikinci sıradaki yerini, aynı dönemde ihracatı %8,3 artarak 22,9 milyon ABD Doları na yükselen Ankara ya kaptırmıştır. İhracatı yılları arasında %19,2 azalarak 5,2 milyon ABD Doları na düşen Manisa nın sıralamadaki yeri (4. lük) değişmemiştir yılında ihracatı bulunmayan Osmaniye ise 2011 yılındaki 4,9 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla beşinci sırada yer almıştır. Dış satımları %20,1 ve %37,5 gerileyerek sırasıyla 3,4 ve 2,2 milyon ABD Doları na düşen Çorum ile Denizli, Osmaniye nin dördüncü sıraya yerleşmesiyle, birer basamak gerileyerek beşinci ve altıncı sıralarda yer almışlardır. En çarpıcı yükselişlerden birini gerçekleştiren il 2011 yılındaki 2,1 milyon ABD Doları tutarındaki ihracatıyla Rize olmuştur. İhracatını yılları arasında yaklaşık elli kat artıran Rize sıralamada otuz dördüncülükten sekizinciliğe yükselmiştir. Tablo 56: En büyük 20 İthalatçı İl 'ye Göre Değişim 1 1 İstanbul ,6% 2 2 İzmir ,5% 3 4 Ankara ,1% 4 5 Konya ,1% 5 10 Çorum ,8% 6 9 Balıkesir ,1% 7 6 Aydın ,4% 8 13 Trabzon ,8% 128

129 9 8 Bursa ,1% 10 7 Antalya ,6% Erzurum ,3% Kocaeli ,6% Adana ,5% Hatay ,3% 15 - Bartın Mersin ,5% Kayseri ,8% 18 - Rize Manisa ,6% Zonguldak ,7% Kaynak: TUİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veri Tabanı 2011 yılında en büyük ithalatçı il, 793,6 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla Türkiye nin toplam ithalatında %93,9 paya (2007 de %90,5)sahip olan İstanbul olmuştur; İstanbul ithalatını 2007 yılına göre %55 artırarak ilk sıradaki yerini korumuştur. 27,3 Milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla ikinci sırada yer alan İzmir in dış alımları arasında %5,5 artmıştır. Üçüncü sırada ise, ithalatı arasında %55 artarak 10 milyon ABD Doları na ulaşan Ankara gelmektedir. Aynı dönemde ithalat rakamında dikkate değer bir değişim olmamakla birlikte sıralamada bir basamak yükselen Konya nın 2011 yılı ithalatı 4,1 milyon ABD Doları olmuştur. Çorum ile Trabzon ise dış alımlarını sırasıyla %292 ve %929 artırarak sırlamada beşer basamak yukarı çıkmışlardır yılında, 9,1 milyon ABD Doları tutarındaki ithalatıyla en büyük ithalatçılar listesinde üçüncü sırada yer alan Tekirdağ, 2011 yılında yalnızca 1.336$ tutarında ithalat yaparak yirmi dokuzuncu sıraya gerilemiştir. Bu ilin 2008 ve 2009 yıllarındaki ithalatı sırasıyla 13,1 milyon ve 6,1 milyon ABD Doları olmuş; ancak 2010 yılında ithalat sert bir düşüşle 1.000$ ın altına gerilemiştir. 129

130 B.2. HEDEF ÜLKELER VE İHRACAT YOL HARİTASI Sektör raporunda daha detaylı bir şekilde belirtilmiş olmakla birlikte tekrar genel bir değerlendirme yapılacak olursa; Başta Rusya ve Hollanda olmak üzere, özellikle Avrupa ülkeleri en çok ihracat yapılan ülkeler arasındadır. Hollanda ile diplomatik ilişkilerin başlamasının 400. yılı olması sebebiyle, firmaların Hollanda ile olan ilişkileri fırsat olarak değerlendirmesi gerekmektedir. Bunların haricinde, ihracat yapılması ve arttırılması istenen diğer ülkeler; Başta ABD, Rusya ya ihracatı olmayan firmalar için özellikle Rusya ve bütün Avrupa ülkeleri, Orta Doğu ülkeleri, Afrika ülkeleri, Türki Cumhuriyetleri dir. Bu pazarlara yönelik olarak alım heyeti gönderilmesi ve pazar ziyaretleri düzenlenmesi beklenmektedir. C. EĞİTİM VE DANIŞMANLIK İHTİYACI Değer zinciri analizi, bir organizasyonun sunduğu hizmet veya ürünlere yönelik olarak belirli bir sırayla uyguladığı operasyonları, bu sırayı bir değer zinciri olarak gören ve işletmenin bu operasyonlara değer zinciri sayesinde anlam kattığını kabul eden işletme felsefesi çerçevesinde, zincirdeki güçlü ve zayıf yönleri ile sistematik olarak belirlemek, tanımlamak ve değerlendirmek için kullanılan analiz yöntemidir. Diğer bir deyişle, değer zinciri analizi, bir organizasyonun kendi sunduğu ürün ve hizmetlere, belirli bir sırayla uyguladığı işlemlerin, yani bir değer zincirinin sayesinde anlam kattığını kabul eden işletme felsefesinde, bu zincirdeki güçlü ve zayıf yönleri sistematik olarak ortaya çıkarmak, tanımlamak ve analiz etmek için kullanılan analiz yöntemidir. Değer artışının nasıl sağlanabileceğini, bunun için hangi kritik faaliyetlerin ve faktörlerin göz önüne alınması gerektiği, düşük maliyet ve farklılaşmanın nasıl gerçekleşeceği, rakiplerin yetenek ve faaliyetleri ile karşılaştırarak sistematik bir şekilde bu analizle açıklanır. Porter ın değer zinciri modeline göre, firmanın karlılığına etki eden faaliyetler değer zinciri içerisinde, iç lojistik, işlemler, dış lojistik, pazarlama & satış ve hizmetler gibi temel faaliyetler; firma altyapısı, insan kaynakları yönetimi, tedarik ve teknolojik geliştirme gibi destek faaliyetleridir. Bu faaliyetleri Şekil 61 de görebilirsiniz. 130

131 Şekil 61: Değer Zinciri Analizi Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi projesi kapsamında hazırlanan anket soruları, değer zinciri analizi ve inovasyon ölçütleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Firmalarda yapılan inceleme ve görüşmelerin bir düzen ve sistematik içinde sürdürülebilmesi amacıyla söz konusu modele göre düzenlenmiş model aşağıda verilmiştir. Anket bütün işletme alanlarını kapsayan ve durum tespitine yönelik bir araç olarak kullanılmıştır. Ankette çok sayıda soru bulunmaktadır. Ancak anket uygulamasında klasik soru-cevap yöntemi değil, yapısal bir mülakat yöntemi kullanılmıştır. Bu şekilde sıkıcı bir anket uygulaması dışına çıkılarak, anket bir yol gösterici rehber olarak kullanılmış ve firma yöneticilerinin ihtiyaçlara yönelik serbest açıklamalarda bulunmasına imkan yaratılmıştır. Çalışma kapsamındaki her bir firma için toplanan veriler firmalar için bireysel raporların hazırlanmasında kullanılmış ve ayrıntılı firma raporları hazırlanmıştır. Bu raporlar danışmanlık hizmetleri ve ihracatın artırılmasına yönelik çalışmalarda firmalar için yol gösterici olacaktır. Bunun yanında çalışmaya katılan firmaların oluşturduğu sektör grubu için bir genel fikir elde etmek amacıyla aşağıdaki çalışma yapılmıştır. Aşağıdaki değerlendirme sonuçları eğitim ihtiyacının belirlenmesi açısından da yararlı olmuştur. Bu anket sorularına firmaların verdiği cevapların aritmetik ortalaması aşağıdaki gibidir: Ortalama ANA ÖLÇÜTLER Değer PAZARLAMA ve MARKA YÖNETİMİ ÖLÇÜTLERİ ALT ÖLÇÜTLER Ortalama Değer PAZARLAMA YÖNETİMİ

132 ÜRÜN GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ TEDARİK ZİNCİRİ ÖLÇÜTLERİ ÜRETİM ÖLÇÜTLERİ SATIŞ ÖLÇÜTLERİ SATIŞ SONRASI HİZMETLER VE MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ ÖLÇÜTLERİ KURUMSAL YÖNETİM SÜREÇLERİ ÖLÇÜTLERİ MALİ VE FİNANSAL ÖLÇÜTLER İNSAN KAYNAĞI ÖLÇÜTLERİ ARGE VE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME ÖLÇÜTLERİ İŞ SONUÇLARI ÖLÇÜTLERİ İNOVASYON ÖLÇÜTLERİ REKABET ANALİZİ MARKA YÖNETİMİ ÜRÜN GELİŞTİRME SATIN ALMA İÇ LOJİSTİK STOK KONTROL DIŞ LOJİSTİK ÜRETİM PLANLAMA ÜRETİM YÖNETİMİ BAKIM-ONARIM SATIŞ SATIŞ SONRASI HİZMETLER MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YENİLİKÇİ SÜREÇLER STRATEJİK YÖNETİM KURUMSALLAŞMA ve KURUMSAL YÖNETİŞİM HUKUK VE YASAL ÇERÇEVE BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ SOSYAL SORUMLULUK ÇEVRE YÖNETİMİ KALİTE YÖNETİMİ BÜTÇE-MUHASEBE-FİNANS İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İŞÇİ SAĞLIĞI-İŞÇİ GÜVENLİĞİ (İSİG) TEKNOLOJİ-ARGE SÜREÇLERİ İŞ SONUÇLARI

133 İNOVASYON C.1. EĞİTİM İHTİYACI Ekonomi Bakanlığı tarafından finanse edilen Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi Projesi nin ilk aşamasını oluşturan İhtiyaç Analizi çalışması, İzmir de ayakkabıcılık sektöründe faaliyet gösteren 35 firma üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ağustos-Eylül 2012 tarihleri arasında gerçekleştirilen projeye üniversitemiz öğretim üyesi ve uzmanlarından 26 kişi katılmıştır. Çalışmada kapsamına giren ayakkabıcılık sektöründeki firmaların ihracatlarının arttırılması nihai amacına uygun olarak kapsamlı bir sektör analizi gerçekleştirilmiştir. Sektör analizinin hazırlanmasında dünya, ülkemiz ve bölgemiz sırası izlenerek birçok veri toplanmış yapılan analizler sonucunda sektör raporunda aşağıda belirtilen önemli bulgulara ulaşılmıştır. Sektörün Mevcut Durumu Fırsatlar ve Tehditler Gelişme Potansiyeli Projeksiyonlar Hedef Pazarlar İhracat Yol Haritasına Yönelik Öneriler Sektör raporu ihtiyaç analizinin gerçekleştirilmesinde bir çerçeve oluşturmuştur. İhtiyaç Analizi çalışması firmalarda Porter ın Değer Zinciri Analizi esas alınarak yapılan derinlemesine görüşme ve bir soru formu kullanılarak yapılmıştır. Firma yöneticileri ile yapılan yüzyüze görüşmeler ihtyaçların belirlenmesinde önemli ipuçları vermiş ve sektörde bir kümelenme olanağının bulunup bulunmadığı konusu değerlendirilmiştir. Bu aşamada ihtiyaçlar doğrultusunda aşağıda belirtilen bulgulara ulaşılmıştır. Anket sonuçları değerlendirildiğinde, alt başlıkların ortalama değerlerinin en yüksek olandan en düşük olana sıralaması aşağıdaki gibidir: İÇ LOJİSTİK DIŞ LOJİSTİK BÜTÇE-MUHASEBE-FİNANS SOSYAL SORUMLULUK STOK KONTROL İŞ SONUÇLARI BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ SATIŞ SONRASI HİZMETLER SATIN ALMA PAZARLAMA YÖNETİMİ SATIŞ HUKUK VE YASAL ÇERÇEVE YENİLİKÇİ SÜREÇLER REKABET ANALİZİ

134 MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ İŞÇİ SAĞLIĞI-İŞÇİ GÜVENLİĞİ (İSİG) ÜRÜN GELİŞTİRME MARKA YÖNETİMİ STRATEJİK YÖNETİM ÜRETİM YÖNETİMİ KURUMSALLAŞMA ve KURUMSAL YÖNETİŞİM ÇEVRE YÖNETİMİ TEKNOLOJİ-ARGE SÜREÇLERİ ÜRETİM PLANLAMA İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ BAKIM-ONARIM İNOVASYON KALİTE YÖNETİMİ Bu verilere göre, firmaların en iyi oldukları alanlar, genel olarak tedarik zinciri alanlarıdır. Sektörde faaliyet gösteren firmaların zayıf olarak gözüktükleri ya da kendilerini zayıf olarak nitelendirdikleri alanlar ise kalite yönetimi, inovasyon, bakım-onarım, insan kaynakları yönetimi, üretim planlama ve teknoloji-ar-ge süreçleri gibi faaliyetlerdir. Aşağıda, bütün verilerin grafik halinde sunumunu bulabilirsiniz: Çıkan sonuçlara göre, Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi projesi kapsamında ayakkabıcılık sektöründe firmaların ihtiyaç duyduğu eğitim programları önem sırasıyla şunlardır: 1. Kalite Yönetimi (15-18 saat) 134