alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems

Transkript

1 Available online at alphanumeric ournal Volume 3, Issue 1, OR.02 MATEMATİKSEL PROGRAMLAMA İLE TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİNDE ETKİNLİK PLANLAMASI Murat ATAN * Sibel ATAN Şenol ALTAN Gazi Üniversitesi, İtisadi ve İdari Bilimler Faültesi, Eonometri Bölümü, Beşevler - ANKARA Received: 11 October 2014 Accepted: 25 June 2015 Özet Bir ürünün üretim dağıtım planı üretimin il aşamasından başlayara, ürünün tüeticiye ulaşması ve geri dönüşümünü de içeren tüm süreçlerde yer alan tedariçi, üretici, dağıtıcı, peraendeci ve ulaştırmacılardan oluşan bir bütündür. Tedari zinciri yönetimi; tedariçiler, üreticiler, dağıtıcılar ve peraendecileri en verimli şeilde bütünleştiren bir yalaşımdır. Bu bütünün önemli bir parçası tedari zinciridir. Tedari zinciri malların ve bilginin aışını yöneten bütünleşi bir sistem şelinde tasarlanmalıdır. Tedari zincirinin ve bu zincir içinde yer alan tüm işletmelerin uzun vadeli performanslarını arttırma amacıyla, söz onusu işletmelere ait işletme fonsiyonları ve planlarının sistemati ve stratei oordinasyonu şelinde oluşturulmalıdır. Bu çalışmada, tedari zinciri yönetiminde üretim dağıtım planı probleminin etinliğinin planlanması ele alınmıştır. İşletmelerin çeşitli ısıtlayıcı oşulları altında bir üretim dağıtım problemi için matematisel programlama tabanlı alternatif bir model geliştirilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Tedari Zinciri Yönetimi, Üretim Dağıtım Planı, Matematisel Programlama, Optimizasyon, Etinli Planlaması. Jel Kodu: C02, C44, C61, M11 * E- Mail Address: atan@gazi.edu.tr (Correspondence Author) E- Mail Address: sduman@gazi.edu.tr E- Mail Address: saltan@gazi.edu.tr

2 16 Murat ATAN, Sibel ATAN, Şenol ALTAN /, 3(1) (2015) Abstract AN EFFICIENCY PLANNING IN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT WITH MATHEMATICAL PROGRAMMING Starting from the initial phase of production, suppliers involved in all the processes from consumers to recycling is a whole made up of consumers, producers and distributors. Supplier chain management is an approach that integrates suppliers, producers, distributors and retail sellers in a most efficient way. One of the most important pieces of this whole is supplier chain. Supplier chain should be designed in an integrated manner that will manage the flow of goods and information. In order to boost the long-term performance of the firms in the supplier chain, managerial functions and plans should be devised in a systematic and strategic manner. In this study, the problem of the distribution of production plan in supply chain management the effectiveness of planning is discussed. Under the terms of a production deployment of various enterprises, restrictive for mathematical programming problem-based alternative a model has been tried to be developed. Keywords: Supply Chain Management, Production Distribution Plan, Mathematical Programming, Optimization,Efficiency Planning. Jel Code: C02, C44, C61, M11 1. Giriş Tedari zinciri, bir veya daha fazla ürün grubuyla ilgili elde etme, üretim ve dağıtım faaliyetlerinden oletif bir biçimde sorumlu olan otonom veya yarı otonom iş faaliyetlerinden oluşan bir şebeedir. Tedari zinciri, malzemelerin sağlanması, bu malzemelerin ara ve nihai ürünlere dönüşümü ve nihai ürünlerin müşterilere ulaştırılma çabasını yerine getiren araç ve dağıtım seçenelerinin bir şebeesidir. Tedari zinciri yönetimi ise müşteriye, doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde, doğru fiyata tüm tedari zinciri için mümün olan en az maliyetle ulaşmasını sağlayan malzeme, bilgi ve para aışını sağlayan uygulamalar bütünüdür (Tedari- ZinciriYönetimi-Nedir, Erişim Tarihi: Mayıs 2013). Özellile ar amaçlı işletmelerde bilişim tenoloisinin ullanımının yaygınlaşmaya başladığı 1960 yılların başlarında IBM tarafından geliştirilen il malzeme ihtiyaç planlaması MRP yazılımı ullanılmaya başlanmıştır lerde MRP II ile işletmelerinin üretim ile doğrudan ilişi olan üretim, satın alma, alite ontrol, sto ontrol, muhasebe ve maliyet analizi vb. uygulamaları taip altına alınmıştır lı yıllarda urumsal ayna planlaması ERP ile sadece üretim setörü değil hemen hemen tüm setörlerde uygulama başlamıştır. Bilişim setöründei hızlı ilerleme, internetin yaygınlaşması ile 2000 li yıllarda işletmeler müşteri ilişileri yönetimi (CRM) ve tedari zincir yönetimi (TZY) modüllerini de içeren ERP II urumsal ayna planlaması uygulaması ullanılmaya başlanmıştır. 2. Tedari Zincir Yönetimi Küreselleşme ve reabet oşullarının da etisiyle işletmeler azalan ar marlarını oruyabilme ya da arttırabilme amacıyla işletmesinin faaliyet alanlarını farlı alanlara yaymaya çalışmatadır. Son yıllarda bilgi tenoloilerinin gelişmesi, bilgi aışının hızlanması ve ulaşımın gidere olaylaşması işletmelerin piyasada reabet edebilmesini olaylaştırmıştır. Küreselleşme sadece ürün üretmete olan veya bunları pazarlayan işletmelerin çalışma oşullarını etilemele almamış bunun yanında hızlanan bilgi aışından payını alan tüeticilerin de bilinçlenmesine atıda bulunmuştur. Tüeticinin bilinçlenmesiyle birlite tüetici iste ve belentilerinde meydana gelen değişimler, o güne

3 17 Matematisel Programlama İle Tedari Zinciri Yönetiminde Etinli Planlaması /, 3(1) (2015) adar itme prensibi temelli çalışan işletmelerin üretim sistemleri üzerinde bası yaratmaya başlamıştır. Pazardai oyuncu sayısının artmasıyla şiddetlenen reabet işletmelerin mevcut pazar oşullarında çalışmalarını etilemiş ve üretimden yana olan talep dengesi, değişim rüzgârları ile tüetici odalı olara yön değiştirmeye başlamıştır (Zalluhoğlu, 2007: 3). Bugün gelinen nota da, çağdaş üretim ve işlemler fonsiyonun müşteri odalı olara hareet ettiğini, maliyetler yerine öncelile müşteri iste ve ihtiyaçlarını arşılayaca çeşitte ürünün, aliteli ve tüeticinin istediği fiyattan üretimi üzerine odalandığını görülmetedir (Soyuer ve Aracıoğlu, 2007:9) lı yılların başlarından itibaren işletmelerin süreçlerini müşteri odalı olara değerlendirmeye alması, reabet güçlerini arttırma ve yüse ar hedeflerine ulaşabilme için gelenesel pazarlama strateilerini ve tedari yönetimi alternatiflerini yeniden ve detaylı olara gözden geçirmelerine neden olmuştur. Bu notada hammadde satın alma ve tedariçilerden başlayara satış notalarına ve nihai ullanıcıya uzanan tedari zinciri yönetiminin verimli işletilmesi, maliyetlerin ısılması ve operasyonların hızlanması yönünde işletmelere önemli reabet avantaları yaratmatadır. Tedari zinciri yönetimi, işletmenin ihtiyaç duyduğu hammadde vb. ürünleri arşılaren tüm sistem içerisindei maliyeti minimize etme için üretilen ve dağıtılan doğru mitarda malın doğru yerde ve doğru zamanda olmasını sağlayan tedariçileri, imalatçıları, depoları ve dağıtım merezlerini verimli bir şeilde birleştirmeyi amaçlayan bir yönetim tarzı olara önemini hissettirir. Günümüzde artı sadece uygun fiyatla üretme değil, üretimde ullanılan malzeme ve hammaddelerin fabrialara, fabrialarda üretilen malların da piyasaya tam zamanında ve uygun fiyatlarla yapılması, hem işletmelerin faaliyetlerini geliştirebilmeleri hem de eonomi alınmanın hızlandırılması baımından önemli hale gelmiştir. Dolayısıyla, hem zincir boyunca bilgi aışının etin duruma getirilmesi, hem de tüetici hizmetleri düzeyleri ile ilişili amaçların sağlanabilmesi için tedari zinciri içinde eldei mevcut aynaların toplamının en uygun şeilde ullanılması sağlanmalıdır (Zalluhoğlu, 2007: 10). Kayna: Eymen, E. U., Tedari Zincir Yönetimi, Şeil 1. Tedari Zincir Yapısı Tedari zinciri yönetimini sadece te bir uzmanlı alanı olara algılama hatalıdır. Bir satın alma süreci ile gelen malın işletme içinde nasıl ullanılacağı farlı bir iştir. Üretilmiş malın depolanması ile depodan malın alınıp son ullanıcıya ulaştırılması da farlı bir süreçtir. Her biri endi içinde iyi bilinmesi gereen iş süreçleridir. Ama hepsi de birbirine bir zincirin halaları adar iyi bağlanmıştır. Tüm halaların sağlamlığı söz onusu oldutan sonra, zincirin sağlamlığından söz edilebilmetedir. Bunun yanında tedari zinciri yönetimi teni bir faaliyetin ötesinde bir yönetim felsefesi olara görülmesi elde edilebilece yararı en üst düzeye çıartacatır. Tedari zinciri yönetimi ile müşteri istelerini ısa sürede ve istenilen şeilde sağlama ve maliyetler, atma değer yaratmayan faaliyetler ile gereli olmayan malzemelerin azaltılmasını sağlar. Sonuçta etin bir tedari zinciri yönetimi, stoların azaltılmasına, daha düşü işlem maliyetlerine, ürünlerin uygun zamanda son ullanıcıya ulaştırılması sağlar. Bu durumda son

4 18 Murat ATAN, Sibel ATAN, Şenol ALTAN /, 3(1) (2015) ullanıcının tatmininin artmasına neden olur (Eymen, 2007: 9) Tedari Zinciri Modellemesi Tedari zinciri yönetim modellemesi oluşturuluren esin çizgiler ile model özellilerini belirleme mümün değildir. Her modelleme endi iç dinamilerine göre tanımlanmalıdır. Anca yine de literatür açısından bazı adımları orta olara tanımlama mümündür. Bu özelliler; problemin oluşturulması, hedeflerin oluşturulması, modelin formüle edilmesidir. Potansiyel problemleri olan sistem parçalarının incelenmesi ve çalışmanın buna göre hazırlanması etili bir çalışma yapabilme için gerelidir. Tedari zinciri modelinin amaçları, üzerinde çalışılaca problemin durumuna göre saptanır. Çalışmanın hedefinin belirlenmesi daha önce yapılan modelin sonuçlarının yeni verilere uyarlanmasını engelleyece şeilde dar planlanmamalıdır. Hedeflerin ve problemin belirlenmesinden sonra, modeli uraca olan işi modelin temel çatısını geliştirebilir. Bu çatı genellile olayların prensiplerini ve ullanılan elemanları içerir. Toplanan verilerin doğruluğunun, elde edilen sonuç üzerindei etisi büyütür. Yapılan il plan içerisinde; gereli olan verilerin, bilgi aynalarının ve bu bilgilerin nasıl elde edilebileceği belirtilmetedir (Pasoy, 2005: ) Tedari Zincirinde Üretim - Dağıtım Ağının Oluşturulması Tedari zincirinde bir ürünün tedariçi aşamasından müşteri aşamasına ulaşması için ürünün taşınması ve depolanmasına dağıtım denir. Dağıtım tedari zincirinin beş aşaması olan müşteri, peraendeci, dağıtımcı, imalatçı ve tedariçi aşamalarından herhangi iisi arasında gerçeleşebilir. Hammaddeler tedariçilerden imalatçılara ve nihai ürünler ise imalatçılardan müşterilere taşınır. Dağıtım, bir şiretin arlılığını etileyen en önemli fatörlerden biridir çünü hem tedari zinciri maliyetleri hem de müşteri memnuniyeti dağıtımdan doğrudan etilenir. Dağıtım ağı tercihi düşü maliyetten yüse servis düzeyi ve hızlı sipariş arşılamaya adar birço tedari zinciri amacını gerçeleştirmete ullanılabilir. Şiretler, dağıtım ağı tasarımında var olan birço seçeneten birini seçebilir. Kötü bir tasarım hem maliyetleri arttırır hem de hizmet düzeyini düşürür ve bir şiretin arlılığını önemli ölçüde etiler. Bir tedari zincirinin performansı ii boyutta incelenmelidir. 1. Karşılanan müşteri ihtiyaçları ve 2. Müşteri ihtiyaçlarını arşılamanın maliyeti dir. Dolayısı ile bir işletme, farlı dağıtım ağı seçenelerini arşılaştırıren, seçeneğin müşteri hizmeti ve maliyetler üzerindei etisini değerlendirmelidir; çünü arşılanan müşteri ihtiyaçları ve maliyetleri dağıtım ağının arlılığını belirler. Dağıtım ağı yapısının etilediği müşteri hizmeti performansları şunlardır: Tepi Zamanı Ürün Çeşitliliği Ürün Varlığı Müşteri Tecrübesi Sipariş Görünürlüğü Geri Verebilmedir. Tepi zamanı bir müşterinin sipariş vermesinden, ürünün endisine teslim edilene adar geçen zamandır. Ürün Çeşitliliği, bir müşterinin dağıtım analının sunmasını belediği ürün çeşitlerinin sayısıdır. Ürün Varlığı, bir müşteri siparişi geldiğinde stota ürünün bulunma olasılığıdır. Müşteri tecrübesi ise müşterinin sipariş verme ürünü teslim alma olaylığıdır. Sipariş görünürlüğü, verilen sipariş vermeden ürün teslimine adar olan tüm aşamalarda müşterinin siparişinin durumunu taip edebilme yeteneğidir. Geri verebilme ise bir müşterinin hatalı ya da herhangi bir nedenle ürünü geri verebilme olaylığı ve ağın bu tür geri vermelerden aynalanan sorunları çözebilme yeteneğidir. Tedari zinciri ağ tasarım ararları, imalat, depolama ve ulaşım ile ilgili tesislerin yerlerinin belirlenmesi ve her bir tesisin apasitesinin ve rolünün belirlenmesini içerir. Tedari zinciri tasarım ararları aşağıdai gibi

5 19 Matematisel Programlama İle Tedari Zinciri Yönetiminde Etinli Planlaması /, 3(1) (2015) sınıflandırılabilir (Gürdrama, 2009: 19 20): 1. Tesis Rolü: Her bir tesis nasıl bir rol oynamalıdır? Her bir tesiste hangi süreçler gerçeleştirilmelidir. 2. Tesis Yeri Seçimi: Tesisler nerelerde urulmalıdır? 3. Kapasite Atama: Her bir tesise ne adar apasite atanmalıdır? 4. Pazar ve Tedari Atama: Her bir tesis hangi pazarlara hizmet vermelidir? Her bir tesis hangi tedariçiler tarafından beslenmelidir? Kayna: Gürdrama, Tedari Zincir Yönetimi, ss 20. Şeil 2: Tedari Zincir Tasarımı Karar Aşamaları Birinci Aşama (Tedari Zinciri Strateisinin Tanımlanması): Ağ tasarımının il aşamasında amaç bir tedari zinciri onfigürasyonunun tanımlanmasıdır. Tedari zinciri strateisi, tedari zincirinin işletme strateisini desteleyece hangi özellilere sahip olması geretiğidir. İinci Aşama (Bölgesel Tesis Konfigürasyonun Tanımlanması): İinci aşamada amaç, tesislerin urulacağı bölgelerin, tesis rollerinin ve yalaşı apasitelerinin belirlenmesidir. Eğer, tedari zinciri üresel ise bu aşama ülelere göre taleplerin belirlenmesi, değil ise bölgelere göre taleplerin belirlenmesi ile başlamalıdır. Talep tahmini talep mitarlarının yanı sıra, müşteri talebinin farlı bölge ya da ülelerde homoen ya da değişen mi olduğunu içermelidir. Talep homoen ise yüse apasiteli büyü tesisler, talep değişen ise düşü apasiteli bölgesel tesisler urma gereebilir. İinci adım, var olan üretim tenoloileri göz önüne alınara, ölçe eonomisinin maliyetleri azaltmada önemli etisi olup olmadığının belirlenmesidir. Eğer ölçe eonomisi var ise, birço pazara biraç tesis ile hizmet sağlama daha arlı olabilir. Eğer ölçe eonomisi yo ise, beli de her bir pazar için ayrı bir tesis urma daha iyi olabilir. Daha sonra, talep risi, ur risi ve politi risler belirlenmelidir. Ayrıca, her bölgedei raipler ve tesislerin raiplerin tesislerine uza mı yosa yaın mı olacağı belirlenmelidir. Her bir pazar için yanıt süresinin ne olacağına arar verme gereir. Son olara, her bölge için bütünleşi düzeyde fatör ve loisti maliyetlerini belirlemelidir. Tüm bu bilgilere dayanara yöneticiler tedari zinciri ağ tasarım modellerini ullanara, tedari zinciri için bölgesel tesis onfigürasyonunu belirlemelidir. Bölgesel tasarım, ağda urulaca tesislerin yalaşı sayısını, tesislerin urulacağı bölgeleri ve urulan bir tesisin belirli bir pazar için var olan ürünlerin tümünü ya da belirli bir ısmını tüm pazarlar için üretip üretmeyeceğini belirler. Üçüncü Aşama (Aday Arsaların Seçimi): Bu aşamada amaç, belirli bir bölge içinde urulum yerinin belirlenmesidir. Yer seçimi, ullanılaca üretim metotlarını desteleyece altyapının durumu göz önüne alınara yapılmalıdır. Altyapı ihtiyaçları, somut ve soyut altyapı ihtiyaçları olara iiye ayrılabilir: Somut altyapı ihtiyaçları, tedariçilerin var olup olmadığı, ulaşım hizmetleri, iletişim, eletri, su, depolama altyapısından oluşur. Soyut altyapı ihtiyacı ise, vasıflı işgücünün var olup olmadığı, işgücü dönüşüm oranları, halın işletme ve endüstriye baışından oluşur. Dördüncü Aşama (Yer Seçeneleri): Bu aşamada amaç, esin bir yer seçilmesi ve apasite atamasının yapılmasıdır. Bu aşamada, çeşitli loisti ve tesis maliyetleri, vergiler, teşviler göz önünde bulundurulmalıdır.

6 20 Murat ATAN, Sibel ATAN, Şenol ALTAN /, 3(1) (2015) Tedari Zincirinde Üretim - Dağıtım Ağının Tasarımında Kullanılan Matematisel Modeller Tedari zincirinde dağıtım ağının tasarımında literatürde en sılıla ullanılan ii farlı yalaşım ile matematisel modelleme yapılabilir. Bunlar sırasıyla; 1. Matematisel Optimizasyon Tenileri: Bu yöntemler esin algoritmalar, en az maliyet, en yüse ar, en ısa yanıt süresi gibi en iyi çözüm verir. Bu yöntemlerin en bilinen ve ullanılanları Doğrusal programlama, Tamsayılı programlama, Dinami programlama, Envanter ve sto ontrol modelleri, Sezgisel (heuristic) algoritmalardır. 2. Simülasyon Modelleri: Gerçe sistemin bilgisayar üzerinde modellenere seçene strateilerin denenere sonuçlarının değerlendirildiği modeller bu grupta yer almatadır. 3. Tedari Zinciri Yönetiminde Etinli Planlaması: Alternatif Bir Matematisel Programlama Uygulaması 3.1. Araştırmanın Amacı Günümüzde raabet ortamında faaliyetini sürdüren işletmeler için tedari zincir yönetimi ço önemlidir. Reabet avantaı elde etme isteyen işletmelerin tedari zincir yönetimini etin olara yönetmesi gerelidir. Bu çalışmada bir işletmenin tedari zincir yönetiminde bu etinliği planlaması için matematisel modelleme ullanılara bir alternatif model önerisi yapılmıştır Araştırmanın Kapsam ve Sınırlılıları Araştırmada önerilen model için ullanılan tedariçi, fabria ve dağıtım merezlerine ait veriler hipoteti olara araştırmacılar tarafından üretilmiştir. Verilerin gerçe bir işletmeden ölçülere alınmamış olması çalışmanın sınırlılığıdır. Çalışmada ullanılma üzere tanımlanmış olan tüm veriler Eler bölümünde Tablo 2 ile Tablo 8 arasında verilen tablolar ile gösterilmiştir Araştırmanın Yöntemi Çalışmada Pasoy (2005) tarafından önerilen tedariçiler, üreticiler, dağıtım merezleri ve müşteri bölgelerinden oluşan ço aşamalı tedari zinciri için malzeme ihtiyaçlarını da göz önüne alan arma tamsayılı bir üretim dağıtım modeli temel alınara doğrusal programlama yapısı ullanılara model geliştirilmiştir. Oluşturulan matematisel modelin apalı notasyonla gösterimi aşağıda yapılmıştır. Amaç Fonsiyonu Min C X C Y C Z it it l l i t l Kısıtlayıcı Koşullar (1) Tedariçi apasite ısıtı;i x t adet ısıt X a, it it i t Fabria apasite ısıtı Y b, Fabria sayısı ısıtı P Dağıtım merezi apasite ısıtı l Z c, l Dağıtım merezi sayısı ısıtı i D Birinci aşama denge ısıtı; x t adet ısıt X Y 0,, it t t İinci aşama denge ısıtı Y Z 0, l l

7 21 Matematisel Programlama İle Tedari Zinciri Yönetiminde Etinli Planlaması /, 3(1) (2015) Üçüncü aşama talep denge ısıtı Z d, l l l, X Y Z ve,,,,, 0,1,,, 0 it l i l t olma üzere, (1) nolu eşitlite; X it : i inci tedariçiden inci fabriaya gönderilen t inci bileşenin mitarı. Y : inci fabriadan ıncı dağıtım merezine gönderilen nihai ürün mitarı. Z l : ıncı dağıtım merezinden l inci müşteriye gönderilen mitar. C it : i inci tedariçiden inci fabriaya t inci bileşenin birim tedari maliyeti (para birimi/ bileşen). C : inci fabriadan ıncı dağıtım merezine taşıma birim maliyeti (para birimi/ürün). C l : ıncı dağıtım merezinden l inci müşteriye taşıma birim maliyeti (para birimi/ürün). t : Bir birim nihai ürün içindei t inci bileşenin ullanım mitarı (bileşen/ürün). : inci fabrianın sabit işletme maliyeti. 1.fabriada üretim gerçeleştirilirse : 0 diğer durumlarda : ıncı dağıtım merezinin sabit işletme maliyeti 1 'ıncı dağıtım merezi açılırsa : 0 diğer durumlarda D: Açılaca toplam dağıtım merezinin üst sınırı. P : Açılabilece toplam fabria sayısının üst sınırı. a it : i inci tedariçinin t inci bileşen apasitesi. b : inci fabrianın apasitesi. c : ıncı dağıtım merezinin apasitesi. d l : l inci tüeticinin talebi şelinde tanımlanmıştır. İşletmenin ürettiği nihai ürün üç bileşenden oluşmatadır. Birinci bileşen üç tane, iinci bileşen ii tane ve son bileşende bir tane ullanılara nihai ürün oluşturulmatadır. İşletmenin oluşturduğu tedari zincir yöntemine dayalı üretim dağıtım planı için gereli olan veriler Eler bölümündei çizelgelerde tanımlanmıştır. Tanımlanan bu verilere göre (1) nolu eşitlite apalı notasyon ile verilen modelin açı hali aşağıda sunulmuştur. Amaç Fonsiyonu Min [( 4X111 5X112 3X113 5X114 6X115 6X121 5X122 7X123 2X124 4X125 3X131 4X132 6X133 5X134 5X135) ( 3X 211 2X 212 4X 213 6X 214 2X 215 5X 221 4X 222 4X 223 5X 224 3X 225 5X 231 4X 232 3X 233 4X 234 4X 235) ( 7X311 8X312 6X 313 2X 314 2X 315 6X 321 4X 322 2X 323 3X 324 4X 325 3X 331 4X 332 5X 333 7X 334 6X 335)] [ 5Y11 4Y12 6Y13 5Y14 3Y15 ( 8Y 21 2Y 22 3Y 23 7Y 24 8Y 25) ( 3Y 31 5Y 32 2Y 33 4Y 34 5Y 35) ( 4Y 41 7Y 42 7Y 43 3Y 44 6Y 45) ( 6Y 51 3Y 52 5Y53 8Y54 ( 4Y 55 ) 7Z11 5Z12 4Z13 7Z14 4Z15 8Z 21 7Z 22 9Z 23 3Z 24 5Z 25 2Z31 4Z32 3Z33 8Z34 7Z35) ( 3Z 41 8Z 42 5Z 43 2Z 44 2Z 45) ( )] [( )]

8 22 Murat ATAN, Sibel ATAN, Şenol ALTAN /, 3(1) (2015) Kısıtlayıcı Koşullar X111 X121 X X112 X122 X X113 X123 X X211 X221 X X212 X222 X X213 X223 X X311 X321 X X312 X322 X X 313 X323 X Y11 Y12 Y13 Y14 Y Y 21 Y 22 Y 23 Y 24 Y Y31 Y32 Y33 Y34 Y Y 41 Y 42 Y 43 Y 44 Y Y51 Y52 Y53 Y54 Y Z11 Z12 Z13 Z Z 21 Z 22 Z 23 Z Z31 Z32 Z33 Z Z 41 Z 42 Z 43 Z Z51 Z52 Z53 Z X111 X 211 X 311 3( Y11 Y12 Y13 Y14 Y15 ) 0 X121 X 221 X 321 3( Y 21 Y 22 Y 23 Y24 Y25) 0 X131 X 231 X 331 3( Y31 Y32 Y33 Y34 Y35) 0 X112 X 212 X 312 2( Y11 Y12 Y13 Y14 Y15) 0 X122 X 222 X 322 2( Y 21 Y 22 Y 23 Y24 Y25) 0 X132 X 232 X 332 2( Y31 Y32 Y33 Y34 Y35) 0 X113 X 213 X 313 1( Y11 Y12 Y13 Y14 Y15) 0 X123 X 223 X 323 1( Y 21 Y 22 Y 23 Y24 Y25) 0 X133 X 233 X 333 1( Y31 Y32 Y33 Y34 Y35) 0 Y11 Y 21 Y31 Y 41 Y51 ( Z11 Z12 Z13 Z14 Z15) 0 Y12 Y 22 Y32 Y 42 Y52 ( Z 21 Z 22 Z 23 Z 24 Z 25) 0 Y13 Y 23 Y33 Y 43 Y53 ( Z31 Z32 Z33 Z34 Z35) 0 Y14 Y24 Y34 Y 44 Y54 ( Z 41 Z 42 Z 43 Z 44 Z 45) 0 Y15 Y 25 Y35 Y 45 Y55 ( Z51 Z52 Z53 Z54 Z55) 0 Z11 Z 21 Z31 Z Z12 Z22 Z32 Z Z13 Z 23 Z33 Z Z14 Z24 Z34 Z44 320, { 0,1 },, X, Y, Z 0 ve, it l i,,, l, t 3.4. Araştırma Modelinin Çözümü Bir öncei bölümde apalı ve açı notasyonla ifade edilen tedari zincir yönetiminde üretim dağıtım planı matematisel modeli Win QSB v.2.0 paet programı ullanılara çözümlenmiştir. Çözüm sonuçları Tablo 1 de verilmiştir.

9 23 Matematisel Programlama İle Tedari Zinciri Yönetiminde Etinli Planlaması /, 3(1) (2015) Değişen Tablo 1. Win QSB v.2.0 ile Çözüm Sonuçları Değer Değişen Değer X X Y Ø2 1 X X Y Ø3 1 X X Z X X Z X X Z X Y Z X Y Z X Y Z Amaç X Y Ø1 1 Tablo 1 dei çözüm sonuçlarına göre; Birinci aşamada bileşenlerin hangi tedariçiden hangi fabriaya ne mitarda temin edilmesi geretiği belirlenmiştir. Örneğin; birinci tedariçiden birinci fabriaya üçüncü bileşenden gönderilmesi gereen mitar 1640 birim olara hesaplanmıştır. (X113 = 1640). İinci aşamaya ilişin ise hangi fabriadan hangi dağıtım merezine ne adar nihai ürün gönderilmesi geretiği belirlenmetedir. Örneğin; Birinci fabriadan birinci dağıtım merezine gönderilmesi gereen nihai ürün mitarı 500 birimdir (Y11 = 500). Üçüncü aşamada ise, dağıtım merezlerinden müşterilere gönderilen mitar tespit edilmiştir. Örneğin; birinci dağıtım merezinden iinci müşteriye gönderilen mitar 120 birim olara hesaplanmıştır (Z12=120). Ayrıca, hangi fabriaların ve dağıtım merezlerinin açılması geretiği belirlenmetedir. Örneğin; 1, 2 ve 3 üncü fabrialar açı (Ø1=1; Ø2=1; Ø3=1), 4 ve 5 ci fabrialar apalıdır (Ø4 = 0 ve Ø5= 0). Dağıtım merezlerinden ise; 1, 2, 3 ve 5 açı, 4 apalıdır (Δ1=1; Δ2=1; Δ3=1; Δ4 = 0; Δ5 = 1). 4. Sonuç ve Tartışma Özellile modern işletmeler hızlı büyüyen ve artan reabet oşulları altında müşterilerinin ve tedariçilerin belentilerine ve istelerine en ısa sürede ve en iyi şeilde cevap vermesi zorunludur. Bu nedenle işletmelerin tedari zincir yönetimini etin şeilde ullanması gerelidir. Yöneticiler işletmelerin planlama, ontrol ve tasarım gibi pe ço stratei fonsiyonu içeren tedari zincir Değişen Değer Değişen Değer yönetiminin değerini daha iyi anlamayı başarmışlardır. Bu çalışmada, reabetçiliğin ön planda olduğu piyasalarda faaliyetini sürdüren işletmelerin bir yönetim aracı olara ullanılan tedari zincir yönetiminde üretim dağıtım probleminin etinli planlaması için alternatif bir matematisel modelleme problemi ele alınmıştır. Konuya ilişin avramsal çerçeve ısaca anlatıldıtan sonra, önerilen matematisel programlama tabanlı üretim dağıtım modeli anlatılmıştır. Önerilen alternatif modelde; üreticiler (fabrialar), dağıtım merezleri (depolar), tedariçiler ve müşteri gruplarınının bir araya gelmesi ile oluşan ço aşamalı tedari zinciri için üretim dağıtım probleminin ihtiyaçlarını da göz önüne alan bir matematisel model gerçeleştirilmeye çalışılmıştır. Sonrasında ise geliştirilen model sayısal olara hipoteti bir şeilde üretilmiş olan veriler ullanılara çözümlenmiş ve sonuçlar yorumlanmıştır. Geliştirilen model önerisi deterministi (stati) bir modeldir. Günümüzde işletmelerin ihtiyaçları daha dinami yapılar içermetedir. Bu nedenle model dinami doğrusal programlama yapısıyla geliştirilebilir. Ayrıca yine üreticiler (fabrialar), dağıtım merezleri (depolar), tedariçiler ve müşteri gruplarınının ihtiyaç yapıları ararlı olmayabilir. Yani bulanı yapılar içerebilir. Bu durumda ise bulanı doğrusal programlama yapısı ullanılara çözümler üretilebilir. Kaynaça Eymen, E. U., (2007). Tedari Zincir Yönetimi, Erişim Tarihi: Mayıs Erişim Tarihi: Mayıs Gürdrama, S., (2009). Tedari Zincir Yöntemi, Ders Notları. Lee H. L., (1993). Design for Supply Chain Management: Concepts and Examples, Perspectives in Operations Management, (ed. R. Sarin), Kluwer Academic Publishers, Norwell, MA. Pasoy, T., (2005). Tedari Zinciri Yönetiminde Dağıtım Ağlarının Tasarımı ve Optimizasyonu: Malzeme İhtiyaç Kısıtı Altında Stratei Bir Üretim - Dağıtım Modeli Selçu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sayı: 14,

10 24 Murat ATAN, Sibel ATAN, Şenol ALTAN /, 3(1) (2015) Soyuer, H., Aracıoğlu, B. (2007). Üretim Yönetimi Alanında Yaşanan Paradigmal Değişimler ve Kullanılan Nicel Yöntemlere Etileri, Sıtı Gözlü ye Armağan, İstanbul, Zalluhoğlu, A. E., (2007). Tedari Zincir Yönetiminde Dış Kayna Kullanımı, Yayınlanmamış Yüse Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İzmir. Eler Tablo 2. Tedariçilerden Fabrialara Birim Taşıma Maliyetleri Tedariçiler A B C Bileşen Fabrialar F1 F2 F3 F4 F Tablo 3. Fabrialardan Dağıtım Merezlerine Birim Taşıma Maliyetleri Fabrialar Dağıtım Merezleri DM1 DM2 DM3 DM4 DM5 F F F F F Tablo 4. Dağıtım Merezlerinden Müşterilere Birim Taşıma Maliyetleri Dağıtım Merezleri Müşteriler M1 M2 M3 M4 M5 DM DM DM DM DM Tablo 5. Fabriaların Üretim Kapasiteleri ve Sabit Maliyetler Dağıtım Merezleri Kapasite Tablo 6. Dağıtım Merezlerinin Dağıtım Kapasiteleri ve Sabit Maliyetler Tablo 7. Müşteri Nihai Ürün Talepleri Sabit Maliyeler DM DM DM DM DM Müşteriler Toplam Talep M1 550 M2 410 M3 480 M4 320 Fabrialar Kapasite Sabit Maliyeler F F F F F Tablo 8. Tedariçilerin Bileşen Temelli Kapasiteleri Tedariçiler Bileşenler A B C