İZMİR NARLIDERE DİNLENME VE BAKIMEVİNE İLİŞKİN İNCELEME RAPORU

Transkript

1 T.C. Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı İZMİR NARLIDERE DİNLENME VE BAKIMEVİNE İLİŞKİN İNCELEME RAPORU Nisan 2012 / Ankara

2 NARLIDERE DĠNLENME VE BAKIMEVĠNE ĠLĠġKĠN ĠNCELEME RAPORU Raportörler: -Halil KOCAOĞLU BaĢbakanlık Uzmanı -Selahattin BATUR BaĢbakanlık Uzmanı Editör: Mehmet ALTUNTAġ BaĢbakanlık Uzmanı BaĢkan V. Fotoğraflar: Yılmaz DOĞRUYOL Yayın tarihi: 25 Nisan 2012 Ankara ĠletiĢim için: Tel: Belgegeçer: GörüĢ ve önerileriniz için: 2

3 SUNUġ ve müteakip tarihlerde bazı yazılı ve görsel medya kuruluģlarında Narlıdere Bakım ve Huzurevi nde bir takım insan hakları ihlallerinin yaģandığı iddiası üzerine, BaĢkanlığımızca görevlendirilen heyetin yerinde yaptıkları inceleme sonucunda Ģu tespitler yapılmıģtır. Narlıdere Dinlenme ve Bakımevi, Artemiz Kongre ve YaĢam Merkezi ile Ġzmir Geriatrik Bakım Merkezi adları altında iki bölümde hizmet vermektedir kapasiteli Bakım Merkezi nde toplam 975 yaģlı kalmakta, bunlardan 254 ü çeģitli ağır hastalıkları sebebiyle Geriatrik Bakım Merkezi (GBM)'nde barındırılmaktadır. Bakımevinde Ģu an itibariyle 24 saat süreklilik arz etmeyecek Ģekilde, zaman aralıklarıyla 29 kiģi, kendilerine zarar vereceği endiģesiyle, Kurumda yer alan iki doktorun onayı ve hasta yakınlarının izniyle bağlanmaktadır (immobilizasyon). Olaya iliģkin heyetin gözlemleri de bu durumu doğrulayacak niteliktedir. Zira yatağa bağlanan hastalar demans hastaları (Alzheimer dediğimiz türü yaygındır) Ģuuru yerinde olmadığı içindir ki, kendilerine büyük ölçüde zarar verme potansiyeline sahiptirler. YaĢlı Hastalar, vücutlarının değiģik yerlerinde beslenme hortumları takılı vaziyette bulunmakta ve bağlı tutulmadıkları takdirde bu hortumları sökebilmektedirler. Ayrıca yatakların bağlama özelliği taģımasının da bir zorunluluk arz ettiği dikkati çekmektedir. Geriatri Bakım Merkezinde fiziksel ve psikolojik olarak yapılan değerlendirmede ağır seviyede olduğu görülen yaģlıların, ulaģımın nispeten daha kolay olduğu katlara yerleģtirildiği, bu sakinlerin genel profili incelendiğinde, günlük yaģam aktivitelerinin birçoğunu yerine getiremedikleri görülmüģtür. Ġdari birimlerde görev yapan personel de dâhil olmak üzere, yaģlı bakıcılarda, hemģirelerde, hekimlerde, psikolog ve sosyal çalıģanlarda, strese yol açan çalıģma ortamı nedeniyle genel olarak bir tükenmiģlik sezinlenmiģtir. 662 sayılı KHK ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına devredilen Bakımevinde çalıģması gereken personel sayısını belirleyecek bir norm kadro çalıģmasının yapılması gerektiği, ayrıca, temizlik, güvenlik, yemek ve servis hizmeti, bakım ve destek hizmetlerinde çalıģan personel 4734 sayılı Kamu Ġhale Mevzuatı kapsamında yapılan hizmet alımı yolu ile yapılmakla birlikte, hemģire, diyetisyen, fizik tedavi uzmanı, büro personeli gibi nitelikli personel söz konusu mevzuat kapsamında temin 3

4 edilemediğinden bu tür personel temininde güçlük çekildiği, bunun da zaman zaman hizmetlerin sağlanmasında sıkıntılara neden olduğu yetkililerce dile getirilmiģtir. Ziyaret sonunda edinilen bilgi ve belgeler ıģığında yaptığımız değerlendirme ve önerilerimiz Ģu Ģekildedir: Fiili durumdan kaynaklanan nedenlerle evde bakılması çok zor olan yaģlılar ve yaģlı hastalar için Huzurevi bünyesinde, Geriatri Bakım Merkezi bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıģtır. Dolayısıyla, bu merkezlerde tıbbi iģlemler de gerçekleģtirildiği içindir ki, doktor, hemģire, hasta bakıcı gibi donanımlı personelin yeterli sayıda olması gerekmektedir. Ayrıca geriatri birimlerinin huzurevi bünyesinde mi, ya da farklı bir bünyede mi hizmet vermesi gerektiği hususu da açıklığa kavuģturulmalıdır. Narlıdere Huzurevi, geriatri bölümünün medikal birim olmasının gerektirdiği personel ihtiyacı karģılanmadığı takdirde, acil durumlarda hastaya gerekli müdahalenin yapılamayacağı ihtimali, her zaman potansiyel bir risk unsuru içermektedir. Bu nedenledir ki bu haliyle geriatri bölümünü barındıran bakımevleri çeģitli haberlerle gündeme gelme potansiyeli taģımasının ötesinde, gerekli standartlara kavuģturulamadığı takdirde önemli hak ihlallerine neden olabilecektir. Huzurevleri ile Huzurevi YaĢlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliğinin 73. maddesinin (f) fıkrasında da belirtildiği gibi, yeterli sayıda personel görevlendirilmesi ve bu personelin belirli aralıklarla diğer bölümlerdeki personel ile çok sık olmayan aralıklarla değiģtirilmesinin sağlanması gerekir. Bu durum geriatri merkezleri için daha büyük önem arz etmektedir. Yani, sadece huzurevi personeliyle geriatri merkezlerinin personel ihtiyaçlarının karģılanamayacağı açıktır. Geriatri bölümünde yaģlı hastaların acil durumlarından yetkili kiģilerin haberdar olmasını sağlayacak sesli/görüntülü bir sistemin kurulması gereklidir. YaĢlı hastalarla uğraģmak ruhsal açıdan iģ yükünü ağırlaģtırdığı için bu tür olumsuzluklarla baģ etme yöntemlerine iliģkin çalıģanların düzenli aralıklarla eğitime tabi tutulmaları gerekmektedir. Ayrıca iģ yükü ve tükenmiģlik nedeniyle çalıģanların baģka kurumlara geçiģinin engellenmesi amacıyla buralarda çalıģmayı özendirici uygulamalar geliģtirilmelidir. Söz konusu Geriatri merkezinde hemģire yetersizliği olduğu gerçeği göz önünde bulundurularak gerekli takviye sağlanmalıdır. 4

5 Medyada yeralan haberler vicdanlara seslenmekten öte adalet ve acıma duygusunu harekete geçirmekle birlikte gerçeklerin gözden kaçırılmasına ve mevcut kurumların ve iģine samimiyetle değer vererek insan odaklı hizmet görme zihniyetine sahip kamu görevlilerinin haksız bir Ģekilde eleģtiri konusu yapılmasına sebep olmuģtur. Bu çalıģmamız ile Ġzmir Narlıdere Huzurevi ve YaĢlı Bakımevinin sıradan bir bakımevi olmadığı hatta Avrupa da emsallerine göre modern fiziki donanıma sahip olduğunu fark ettik. Belki de bu vesileyle gündeme iyi ve olumlu faaliyetleri de kamuoyunun bilgisine sunulmuģ oldu. Ġnsan hakları açısından fiziki imkânlar ne kadar iyi olursa olsun davranıģ ve uygulamalar ondan daha fazla önem taģır kuģkusuz. Bu açıdan olumsuzlukları medyadan öğrenerek iģin aslını araģtırmadan kamuoyunda oluģacak olumsuz imaja katkı sağlayacak uygulamalardan da kaçınılmalıdır. Bu kadar zor görev için yetersiz personelin takviye edilmesi ve hasta sayısına göre mevcut personele güç yetirilmeyecek görevler yüklenmemelidir. Tesislerde kalanların tamamının sadece yaģlı vatandaģlarımızdan ibaret olmadığının ağır demans (bunama) hastalarının da burada kaldığını ve hastane titizliğiyle hassas biçimde bakımlarının yapıldığının da farkında olunması gerekir. Burada kalan yaģlı ve aynı zamanda bakıma muhtaç hastalarımızın yakınlarını da vefasız evlatlar olarak görmek ne kadar yanlıģsa çalıģanların tamamını da zan altında bırakmak çalıģanlara ve kurum idarecilerine büyük haksızlık olacaktır. Her geçen gün yaģlanan ve büyük aile yapısının çekirdek aile yapısına dönüģtüğü kentleģtikçe bireyselleģen Türkiye ye halen yeni projeler sunulup, tartıģılırken, uzun yıllardır yaģlıların ve ailelerin çaresizliğini gideren ve toplumun büyük ihtiyacını karģılayan kurum ve çalıģmalara projelere ihtiyaç artmaktadır. YaĢam kalitesini dünya standartlarının üstüne çıkaran geliģmiģ bir model olarak Ġzmir Narlıdere de yapılandırılmıģ bu tesislerde hizmet sunumunun kalitesinin korunması ve sürdürülmesi, ülkemizin gelecekteki sorunlarının çözümü için hayati önem taģıdığının bilinmesi en önemli husustur. ÇalıĢmanın ülkemizde insan haklarının geliģmesine ve kamuoyu duyarlılığına katkı sağlayacağını umar, hazırlanmasında emeği geçenlere teģekkürü bir borç bilirim. 25 Nisan 2012 Mehmet ALTUNTAġ Ġnsan Hakları BaĢkan V 5

6 A. ĠNCELEMENĠN AMACI: Ġzmir Valiliği Narlıdere Dinlenme ve Bakımevinde kalan sakin Ayhan NALÇACI hakkında basında çıkan yatağa bağlandığı ve kendisine kötü muamelede bulunulduğu yönündeki haberler üzerine BaĢbakanlık Ġnsan Hakları BaĢkanlığınca, 3056 sayılı Kanunun 17/A maddesi (d) bendinde: BaĢkanlığın; insan hakları ihlâli iddiaları ile ilgili baģvuruları incelemek ve araģtırmak, inceleme ve araģtırma sonuçlarını değerlendirmek ve alınabilecek önlemlere iliģkin çalıģmaları koordine etme görevi gereğince inceleme baģlatılmıģtır. BaĢbakanlık Ġnsan Hakları BaĢkanlığı uzmanlarınca yapılan ziyaret sırasında Ġzmir Ġnsan Hakları Kurulundan tercihen Tabip Odası temsilcisi üyenin de yapılacak ziyarete iģtirak etmesi istenmiģtir. Ġnceleme heyeti, söz konusu Dinlenme ve Bakımevinde Mart 2012 tarihlerinde araģtırma ve inceleme yapmıģ, bu inceleme ziyareti sonucunda yapılan görüģmeler ve bu görüģmeler ve belgelerden elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi sonucu ulaģılan tespitler ve sonuçlar aģağıya çıkarılmıģtır. B. ĠNCELEME SIRASINDA HAZIR BULUNANLAR: 1) BaĢbakanlık Ġnsan Hakları Kurulu Görevlileri BaĢbakanlık Uzmanı Selahattin BATUR BaĢbakanlık Uzmanı Halil KOCAOĞLU Memur Yılmaz DOĞRUYOL 2) Ġzmir Valiliği Ġnsan Hakları Ġl Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ekin Özgür AKTAġ (Ġzmir Tabip Odası Temsilcisi) 3) Narlıdere Dinlenme ve Bakımevi Görevlileri: Kurum Müdür Vekili Mustafa SAVRAN Kurum Müdür Yardımcısı Vekili Recep SARIOĞLU Kurum Sorumlu Hekimi Uzm. Dr. Nil TEKĠN Sorumlu HemĢire GülĢen ġenkurt Kurum Hekimi Dr. Teoman YEġĠLKAYALI (Ziyarete sonradan iģtirak etmiģtir) 6

7 C. YETKĠLĠLER ĠLE ÖN GÖRÜġME VE GENEL BĠLGĠLER Ziyaret baģlangıcında Kurum Müdürü ve toplantıya katılan yetkililerden alınan bilgiye göre 2001 yılında T.C. Emekli Sandığı Genel Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyete geçen ve 2005 yılına kadar özel Ģirket tarafından iģletilen Dinlenme ve Bakımevi, tarihinde Emekli Sandığı tarafından iģletilmeye baģlanmıģ, daha sonra Sosyal Güvenlik Kurumlarının birleģtirilmesi ile Sosyal Güvenlik Kurumu na (SGK) bağlı olarak çalıģmaya devam etmiģtir tarihinde çıkarılan 662 sayılı Kanun Hükmünde kararnamenin geçici 10. maddesi ile Ġzmir Narlıdere Dinlenme ve Bakımevi kadroları, taģınır ve taģınmazları, taģıt, araç, gereç ve malzemeleri, her türlü borç ve alacakları, hak ve yükümlülükleri, yazılı ve elektronik ortamdaki her türlü kayıtları ve dokümanları ile birlikte Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı na devredilmiģtir. Ġzmir Valiliği Narlıdere Dinlenme ve Bakımevi yetkililerinden alınan bilgiler ve faaliyetlere iliģkin raporlarda yer alan bilgiler değerlendirildiğinde: Kurumun 790 kiģi kapasiteli Dinç Bloklar ile 271 kiģi kapasiteli Geriatrik Bakım merkezinden oluģtuğu toplam kapasitenin 1061 olduğu, ancak 2011 yılı için kurumda kalan sakin sayısının aylık arasında olduğu görülmüģtür (Kapasite kullanım oranı ilgili raporda %89,7 olarak yer almaktadır). Bu sayının aylara göre değiģmekle birlikte kadarı özbakım ihtiyaçlarını kısmen veya tamamen yapma yeteneğinden yoksun oldukları için geriatrik bakım merkezinde kalan yaģlılardan oluģmaktadır. Bilindiği üzere, 65 yaģ ve üstünde olan ve iç hastalıkları kapsamında olan hipertansiyon, Ģeker hastalığı gibi hastaların yanı sıra osteoporoz, idrar kaçırma, bellek bozukluğu (Demans, ve Demansın bir çeģidi olan Alzheimer hastalığı, yaģa bağlı unutkanlık vb.) depresyon, düģme, bayılma, beslenme bozukluğu, bası yaraları, çoklu ilaç kullanımı hastaları, kanser Ģüphesi olanlar ve koruyucu hekimlik için bilgilenme amacında olanlara Geriatri Ünitesinde hizmet verilmektedir. Bu arada, 790 kapasiteli immobilizasyon iģlemlerinin hiçbir Ģekilde söz konusu olmadığı Dinç Bloklarda yaģ ortalamasının 80 e ulaģması ile birlikte gerek fiziksel gerekse öz bakım yetersizliğinin arttığı gözlenen, (bakım hizmetlerine ihtiyaç duyulduğu için), yaģlılar da Geriatrik Bakım Merkezine alınmaktadırlar. 7

8 Resim: Başbakanlık Uzmanları Halil KOCAOĞLU ve Selahattin BATUR yetkililerle görüştü. Hâlihazırda 271 kapasiteli olan Geriatrik Bakım Merkezi ne tesis dıģından da sakin kabulü yapıldığından, mevcut kapasitenin ihtiyacı karģılamada yeterli olmadığı, Bakım merkezine alınmada bir çeģit sıra oluģtuğu gözlenmiģtir. Bakımevinde Ģu an itibariyle 24 saat süreklilik arz etmeyecek Ģekilde, zaman aralıklarıyla 29 kiģi, kendilerine zarar vereceği endiģesiyle, Kurumda yer alan iki doktorun onayı ve hasta yakınlarının izniyle bağlanmaktadır (immobilizasyon). Olaya iliģkin gözlemlerimiz de bu durumu doğrulayacak niteliktedir. Zira yatağa bağlanan hastalar Ģuuru yerinde olmadığı içindir ki, kendilerine büyük ölçüde zarar verme potansiyeline sahiptirler. Vücutlarının değiģik yerlerinde beslenme hortumları takılı vaziyette bulunmakta ve bağlı tutulmadıkları takdirde bu hortumları sökebilmektedirler. Ayrıca yatakların bağlama özelliği taģıdığı dikkati çekmektedir. Geriatri Bakım Merkezinde fiziksel ve psikolojik olarak yapılan değerlendirmede ağır seviyede olduğu görülen yaģlıların, ulaģımın nispeten daha kolay olduğu katlara 8

9 yerleģtirildiği, bu sakinlerin genel görünüģü incelendiğinde, günlük yaģam aktivitelerinin birçoğunu yerine getiremedikleri görülmüģtür. Bu katlarda kalan yaģlıların çoğunlukla; - Yardımcısız banyo ve tuvaletlerini yapamadıkları, - Yemeklerini desteksiz yiyemedikleri, - Yardımcısız giyinemedikleri, - Ġlaçlarını günlük olarak doğru dozlarda alamadıkları, - Yardımcısız mobilize olamadıkları, - Demansiyel sürecin ileri evrede olduğu, bu nedenle de her türlü yürütücü ve bellek iģlevlerinde ileri derecede yıkım olduğu; iletiģim kurulamadığı gözlenmiģtir. Genel olarak, kendisine ve çevresine zarar verme davranıģı içinde bulunan 29 yaģlı sakinin, ailelerin ve vasilerinin bilgisi ve izni, doktorların tıbbi gerekçeleri dikkate alınarak medikal aparatlarla gereksinimlere göre yatağa belden, el ve ayak bileklerinden kendisine zarar vermeyecek ve acı çekmeyecek Ģekilde immobilize edildiği, bu yapılmadığı takdirde yataktan kendilerini atabildiği, yatak içinde uzuvlarını yatağa vurarak zarar verebildiği, karnından beslenenlerin karına bağlama hortumunu çekerek kendine zarar verme, serum, idrar sondası, respiratuvar hortumu gibi alet ve donanımlarını çekme, kırık ve kafa sarsıntıları ile ölüm riski bulunduğu bilgisi edinilmiģtir. 9

10 Ġlgili Kurumun personel yapısı ve dağılımı aģağıda verildiği Ģekildedir: ÜNVANI Norm Kadro Mevcut Personel Statüsü (657) Eksik Huzurevi Müdürü Huzurevi Müdür Yardımcısı ġef Memur V.H.K.Ġ Mühendis Teknisyen / Tekniker Uzman Tabip Pratisyen Hekim DiĢ Hekimi Fizyoterapist Psikolog Sosyal Hizmet Uzmanı Diyetisyen HemĢire / Sağlık Memuru Sağlık Teknikeri (Laborant) Sağlık Teknisyeni (Röntgen) Acil Tıp Teknisyeni (ATT) Çocuk GeliĢimci AĢçı TOPLAM

11 HĠZMET ALIMI YAPILAN FĠRMA PERSONELĠ Genel Hizmetler :139 Temizlik Firması : 81 Güvenlik Hizmetleri : 41 Yemek Hizmetleri :103 Genel Destek Hizmetleri : 47 Fizyoterapist : 1 Diyetisyen : 1 TOPLAM : 413 D. DĠNLENME VE BAKIMEVĠ ĠLE ĠLGĠLĠ ĠZLENĠMLER: Yetkililer ile yapılan görüģmenin ardından yapılan kurum ziyaretinden edinilen genel izlenimler Ģu Ģekildedir. Kurum oldukça geniģ bir yerleģke alanı içerisine dağılmıģ ve değiģik iģlev gören binalardan oluģmaktadır. Kuruma kabul edilen yaģlı sakinler kendi iģlerini kendi baģlarına yapıp yapamayacaklarına göre değerlendirilerek kurum içindeki bölümlere yerleģtirilmektedir. Kendi öz bakımlarını kendileri yapabilen yaģlılar Dinç Blok adı verilen bölümlerde kalırken, yardımla iģlerini görebilen yaģlı bireyler Destekli YaĢam Birimi adı verilen ve büyük bir kısmı hizmet alımı yapılan firma çalıģanı olan Bakım Destek Elemanlarınca destek sağlanan bölümde kalmaktadır. Fiziksel ve özbakım yetersizliği olan ve tamamen bakıma muhtaç yaģlılar ise kurum hekimlerinin değerlendirmeleri sonrasında Geriatrik Bakım Merkezine alınmaktadır. Kurum ziyareti sırasında genel izlenim; kurumun fiziksel yapı ve imkânlarının benzer kurumlara kıyasla daha ileri düzeyde olduğudur. Ziyaret sırasında gezilen kısımlarda fiziksel ve düzen olarak göze çarpan bir aksaklık bulunmadığı dikkati çekmiģtir. Yine ziyaret sırasında gönüllü olarak konuģan yaģlı sakinler memnuniyetlerini dile getirmiģlerdir. Ancak personel ile yapılan görüģmelerde dile getirilen sıkıntı, kurumun SGK dan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı na devri sonrası çalıģma Ģekli ve özlük hakları ile ilgili belirsizlik olduğu ve kurum personelinin eski statüde olduğu gibi SGK ya bağlı birimlere nakil ve çalıģma isteğinde olduklarıdır. Kurum ziyareti sırasında dikkati çeken en önemli husus kendi öz bakımlarını yapamayan ve bağımsız Ģekilde hayatlarını sürdürme olanakları olmayan yaģlıların alındığı Geriatrik Bakım Merkezi nin yapılanması olmuģtur. Bu merkezde kalan 11

12 yaģlı bireyler, ihtiyaçlarına göre sıkı gözetim ve bakımın sağlandığı bölümlerin yanı sıra, tamamen yatağa bağımlı bireylerin alındığı C0 ve CB katlarında kalmaktadır. C0 ve CB katları ikinci basamak niteliğini taģıyan ve bakıma muhtaç yaģlı bireylerin 24 saat yatırılarak izlendiği bölümden oluģmaktadır. GörüĢmelerde bu yataklı tedavi-izlem biriminin ihtiyaçtan dolayı kurulduğu ve çalıģtırıldığı öğrenilmiģtir. Ancak bu birimin bu tür kurumların tabi olduğu Huzurevleri ile Huzurevi YaĢlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği nin 13. ve 14. maddelerinde belirtilen bu kurumlarda verilmesi gerekli sağlık hizmetleri sınırını aģarak ikinci basamak bir sağlık hizmeti haline dönüģtüğü ve yürütüldüğü görülmüģtür. Geriatrik bakım merkezinin özellikle daha ağır durumdaki yaģlıların tutulduğu C0 ve CB katlarında yürütülen sağlık hizmeti laboratuar incelemeleri ve röntgen görüntüleme hizmeti dâhil olmak üzere nitelik itibarı ile ikinci basamak sağlık hizmetidir. Ancak bu hizmetin çok önemli ve gereklilik olmasına rağmen ilgili yataklı tedavi kurumları iģletme yönetmeliğinde bu tür kurumlar için belirlenen standartları sağlayamadığı da dikkati çekmektedir. Yapılan görüģmede iki kiģilik kapalı odalarda tutulan yaģlı bireylerin saatlik takiplerinin yapıldığı, arzu eden kiģilerin veya yakınlarının ücretlerini kendileri ödemek Ģartı ile dıģarıdan özel bakıcı-sağlık personeli getirebildiği, genel olarak personel ihtiyacı olduğu dile getirilen temel konular olmuģtur. Yine görüģme sırasında kurumda kadrolu olarak 36 hemģirenin çalıģtığı, 11 hemģirenin ise hizmet alımı yolu ile Genel Destek Elemanı Ģeklinde hizmet alımı ile çalıģtırıldığı bilgisi alınmıģtır. Kurumca 2011 yılı içinde verilen sağlık hizmeti aģağıda verildiği Ģekildedir. Aile Hekimliği Uzmanı Muayene sayısı : Ġç hastalıkları Uzmanı Muayene sayısı : Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Muayene sayısı : Göğüs Hastalıkları Uzmanı Muayene sayısı : Pratisyen Hekim muayene sayısı : DiĢ Hekimi Muayene sayısı : 428 Fizyoterapist değerlendirme sayısı : HemĢirelik giriģimleri : Çekilen röntgen sayısı : Laboratuar tahlil sayısı :

13 Kurum sorumlu hekimi ile yapılan görüģmede hekimlerin YetkilendirilmiĢ Aile Hekimi statüsü ile çalıģtıkları ve sağlık hizmetlerinin AHBS sistemine girildiği, ancak sunulan ikinci basamak sağlık hizmetlerinin kurum devri sonrasında SGK ya fatura edilemediği de aktarılan bilgiler arasındadır. Yapılan ziyarette edinilen genel kanı kurumda görevli personelin, tamamen iyi niyet ve çaba ile yaģlı bireylerin ihtiyaçları da gözetilerek ikinci basamak niteliğinde sağlık hizmeti de sunulan bir Geriatrik Bakım Merkezi kurdukları, bu durumun anılan kurumun daha önce Emekli Sandığı ve SGK ya bağlı olması nedeni ile sürdürülebildiğidir. Bu merkezlerin bir ihtiyaçtan doğduğu ve çok gerekli olduğu düģünülmekle birlikte ilgili mevzuatta bu tür birimler ile ilgili herhangi bir düzenlenme olmaması nedeni ile yapılanma ve iģletilmelerinde de kiģisel veya kurumsal farklılıklar oluģması mümkündür. Bu nedenle bir ihtiyaç üzerine yapılandırılan bu birimin geriatrik hizmet açısından ilgili uzmanlarca incelenmesi ve ivedilikle yasal bir zemine oturtulması hem yaģlılar hem de ilgili kurumlar açısından gereklidir. E. ĠDDĠALAR 1- Son iki yılda iki yaģlı intihar etti iddiası: Geriatrik Bakım Merkezinde kalmakta olan Aysun SAVAġ ın Psikotik bozukluk tanısı ile takip edilmekte iken tarihinde bulunduğu B-1 katındaki odasından balkondan bir alt kata düģme sonucu yaralandığı ve ilk fiziki muayenesinde sağ alın bölgesinde ufak bir kesisi, hafif bir Ģekilde alın ve burun kısmında kanama olduğu belirtilerek acil transportun gerçekleģtiği sağ bacak ameliyat geçirdiği ve kayıtların mevcut olduğu belirtilmiģtir. Mehmet AKGÖL ün ise tarihinde kaydının yapıldığı ve dinç yaģlı bloklarından en büyük çift kiģilik odalarından birinde kalmakta iken, tarihinde kızının geleceğini beyan ederek misafirhanede yer ayırdığı ve görevli personel eģliğinde misafirhane binasında görevliyi kapıda bekleterek daireyi görmek istediğini ifade ettiği, sonrasında 7. katta bulunan dairenin balkonundan atlamak suretiyle intihar ettiği belirtilmiģtir. 2- Bakıcı/hemĢirelerin yerine temizlik elemanın çalıģtırılması iddiası ile ilgili olarak, çalıģanların gerek sağlık personeli grubunda yer almamaları gerekse teknik bilgi düzeyine sahip olmamaları nedeniyle imkânsız olduğu ifade edilmiģ ve bu grupta 13

14 yer alan çalıģanlarla yapılan görüģmelerde de iddiaların asılsız olduğu belirtilmiģtir. Ayrıca hizmet satın alma yoluyla çalıģtırılan temizlik elemanlarının kontrolünde, sorumlu Ģirket personellerinin sürekli devriye gezdiği belirtilmiģtir. Geriatri Bakımda, her kattan sorumlu bir Psikolog veya Sosyal Hizmet Uzmanı yer aldığı, serviste hali hazırda 3 psikolog, 1 sosyal hizmet uzmanı görev yaptığı belirtilmiģtir. Geriatri sosyal servis sorumlusu psikologun aynı zamanda nöropsikoloji eğitimini tamamlamıģ ve uzman psikolog unvanına sahip olduğu ifade edilmiģtir. 1) Tesisin bünyesinde bulunan salonlarla ilgili olarak; tesisin kiraya verildiği (konser, yemek, eğlence v.b.) neden olarak da Bakımevine gelir getirmesinin ötesinde, sakinlerin normal yaģamdan kopmama amacının güdüldüğü; ayrıca Kurumun bir iģletme mantığıyla çalıģtırıldığı ve gelir getirici faaliyetlerinin de normal karģılanması gerektiği belirtilmiģtir. Yine, Bakımevinin her türlü ziyaretçi ve misafirlere açık olduğu da belirtilmiģtir. 14

15 2) GeniĢ bir alana kurulu bulunan bloklar arası geçiģlerde sakinlerin, tesis dıģından taksi hizmetini satın alma yerine, çeģitli istismarların da önüne geçmek ve atıl olan 1998 model aracın yaģlıların araç taleplerini karģılamak amacıyla kullanıldığı belirtilmiģ ve buna iliģkin müfettiģ raporunun da bulunduğu ifade edilmiģtir. 3) Öte yandan, 2001 den tarihine kadar özel Ģirket tarafından iģletildiği belirlenen Dinlenme ve Bakımevinin, her ne kadar SGK bünyesine alınmıģ ise de 5510 sayılı Kanunda, Huzurevlerine iliģkin bir hüküm bulunmadığı için herhangi bir kadro düzenlemesi yapılamadığı, personelin görevlendirme yolu ile çalıģtırıldığı belirtilmiģtir. Kadrolu personele 657 Sayılı Kanunun öngördüğü disiplin hükümleri uygulanmakta iken, hizmet alım yoluyla çalıģan personele iliģkin Ģikâyetlerin ise inceleme neticesinde, ilgili Ģirkete yazıģma marifetiyle gerekli cezai iģlemin yapılmasının talep edildiği ifade edilmiģtir. Narlıdere Dinlenme ve Bakımevi nde Sosyal Servis birimi altında 10 psikolog, 7 sosyal çalıģmacı bulunmakta, bunlardan 7 psikolog ve 6 sosyal çalıģmacı dinç bloklarda görev yapmaktadır. Ġdari birimlerde görev yapan personel de dâhil olmak üzere servis hizmetlerinde, temizlik hizmetlerinde, güvenlik personelinde, yaģlı bakıcılarda, hemģirelerde, hekimlerde, psikolog ve sosyal çalıģmacılarda rotasyon uygulamalarının bulunduğu, strese yol açan çalıģma ortamı nedeniyle, personelde tükenmiģliği engellemeye yönelik çalıģmaların yürütülmeye çalıģıldığı belirtilmiģtir tarih ve 662 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına devredilen Bakımevinde çalıģması gereken personel sayısını belirleyecek bir norm kadro çalıģmasının yapılması gerektiği, ayrıca, temizlik, güvenlik, yemek ve servis hizmeti, bakım ve destek hizmetlerinde çalıģan personel 4734 sayılı Kamu Ġhale Mevzuatı kapsamında yapılan hizmet alımı yolu ile yapılmakla birlikte, hemģire, diyetisyen, fizyoterapist, büro personeli gibi nitelikli personel söz konusu mevzuat kapsamında temin edilemediğinden bu tür personel temininde güçlük çekildiği, bunun da zaman zaman hizmetlerin sağlanmasında sıkıntılara neden olduğu yetkililerce dile getirilmiģtir. 15

16 F. DĠNLENME VE BAKIMEVĠ YETKĠLĠLERĠNDEN ALINAN KAPSAYICI BĠLGĠLER: 1) AYHAN NALÇACI HAKKINDA BĠLGĠ NOTU (Psikolog GülĢah ERDOĞAN): Geriatrik Bakım Merkezi nde fiziksel ve psikolojik olarak yapılan değerlendirmede ağır seviyede olduğu görülen yaģlılar C0 / CB katlarına yerleģtirilmektedirler. Bu sakinlerin genel özellikleri incelendiğinde, günlük yaģam aktivitelerinin birçoğunu yerine getiremedikleri görülmektedir. C0 / CB katlarında kalan sakinlerin psiko-sosyal süreçleri Geriatri Sosyal Servis te görevli psikolog ve sosyal çalıģmacılar tarafından yürütülmektedir. Bu bağlamda sakinin ihtiyaçları ve günlük yaģamı hakkında sakin yakınları ile koordineli bir Ģekilde çalıģmalar yapılmakta, sakinin içinde bulunduğu psiko-sosyal durum hakkında yakınlarına gerekli bilgiler verilmektedir. Sakinlerin düzenli zaman aralıklarıyla psikolojik değerlendirmeleri yapılmakta; Mini Mental Test gibi standardize edilmiģ testler yardımıyla biliģsel durumu belirlenmektedir. Ayrıca haftalık dönemlerde uzman hekim ve psikolog eģliğinde C0 / CB katlarında kalan sakinler ziyaret edilerek psikososyal durumu değerlendirilmektedir. Bu katta kalan sakinler çok fazla iletiģime açık olmadığı için mesleki çalıģmalar da sınırlı kalmaktadır. Bu bağlamda çalıģmalar genellikle sakin yakınları ile sürdürülmektedir. C0-06 no lu odada kalmakta olan Ayhan NALÇACI nın da yapılan değerlendirmede; Parkinson hastalığı olduğu ve kesinlikle iletiģim kurulamadığı görülmektedir. Demansiyel sürecin ilerleyen safhalarında yaģlıların yemek yeme kabiliyetini yitirdiği ve yutma refleksinin zayıfladığı, ajitasyon ve agresyonun arttığı, ani duygu durum değiģiklikleri olduğu, kayıtsızlık, apati, iritabilite gibi kiģilik değiģiklikleri olduğu; nörovejetatif iģlev bozuklukları, psikomotor bozukluklar [ yerinde duramama ve rahatsızlık hissi, Carphologia (amaçsız koparma / yolma hareketi) ] görülmektedir. Yemek yiyememe durumuna gelen yaģlıların beslenmesi mideye takılan sonda (PEG) yardımıyla gerçekleģtirilmektedir. Ancak demansiyel sürecin ilerlemesi nedeni ile oluģan psikomotor bozukluklar nedeni ile yaģlıların PEG i çıkarmaya çalıģtığı görülmektedir. Ayhan NALÇACI nın da PEG ile beslendiği ve kalça protezi bulunduğu, gerek yataktan düģme riski gerekse PEG i çıkarma ihtimaline karģı önlemler alınması 16

17 gerekmektedir. Uygulanacak önlemler hakkında da yakınlarına bilgi verilerek, onay alınmakta ve uygulamaların takibi yapılmaktadır. 2) BASINDA YAYINLANAN ĠDDALAR (Huzurevi Müdür V. Zekeriya ALAN): Narlıdere Dinlenme ve Bakımevi Dinç Bloklar ve Geriatri Bakım Merkezi olmak üzere iki bölümden oluģmaktadır. Dinç Bloklarda kendi iģini kendi yapabilen yaģlılar. Geriatri Bakım Merkezinde ise bakım ihtiyacı olan yaģlılar kalmaktadır. Taraf Gazetesinin 28 Mart 2012 tarihli manģet haberinde belirtilen hususlardan; a- Son iki yılda iki yaģlı intihar etti iddiası; Geriatrik Bakım Merkezinde kalmakta olan Aysun SAVAġ isimli sakinimiz Psikotik bozukluk tanısı ile takip edilmekte iken tarihinde bulunduğu B-1 katındaki odasından balkondan bir alt kata düģme sonucu yaralandığı ve ilk fiziki muayenesinde sağ alın bölgesinde ufak bir kesisi hafif bir Ģekilde alın ve burun kısmında kanama olduğu belirtilerek acil transportun gerçekleģtiği sağ bacak ameliyat geçirdiği kayıtlarımızda mevcuttur. b- Mehmet AKGÖL isimli sakinimiz tarihinde tesisimizde kaydı yapılmıģ ve dinç yaģlı blokları nolu tesisin en büyük çift kiģilik odalarından birinde kalmakta iken tarihinde kızının geleceğini beyan ederek misafirhanede yer ayırdığı ve görevli personel eģliğinde misafirhane binasında görevliyi kapıda bekleterek daireyi görmek istediğini ifade etmiģtir. Sonrasında 7. katta bulunan dairenin balkonundan atlamak suretiyle intihar etmiģtir. Adı geçen sakinimiz tesisimizde kalmakta olan bir baģka sakinle evlilik yapmıģ ve tarihinden itibaren evliliklerinde sorun yaģamaları nedeniyle her iki sakinin odası mesleki çalıģma yapılarak ilgililerin talebi doğrultusunda ayrı odalara alınmıģlardır. Ayrıca sakin kiģilik özelliği olarak içine kapanık, paylaģımcı olmadığı süreç içinde gözlenmiģtir. Kaldığı süreç içinde tesis ve hizmetlerden herhangi bir Ģikâyeti olmadığı tespit edilmiģtir. c- 271 kapasiteli geriatrik bakım merkezinde halen kalan 254 sakinin öz bakım yetersizliği, Alzheimer baģta olmak üzere ileri demansiyel süreç, psikoz, Parkinson hastalığı, serebrovasküler hastalıklar, inme, kanser gibi çeģitli ağır nörolojik ve psikolojik rahatsızlıkları veya ağır fizyolojik yetersizlikleri mevcuttur. Bu itibarla, hastalıklar sürecinde geliģen her türlü tedaviye rağmen kendisine ve 17

18 çevresine zarar verme davranıģı içinde bulunan 29 sakin, ailelerin ve vasilerinin bilgisi ve izni ile doktorların tıbbi gerekçeleri dikkate alınarak medikal aparatlarla gereksinimlere göre yatağa belden, el ve ayak bileklerinden kendisine zarar vermeyecek ve acı çekmeyecek Ģekilde özellikle gece sabitlenebilmektedir. Bu yapılmadığı takdirde tüm tedavilere rağmen yataktan kendilerini atabilmekte, yatak içinde uzuvlarını yatağa vurarak zarar verebilmekte, karnından beslenenler karına bağlama hortumunu çekerek kendine zarar verme, serum, idrar sondası, respiratuvar hortumu gibi alet ve ekipmanlarını çekme, kırık ve kafa travmaları ile ölüm riski bulunmaktadır. Özellikli grup olan bu hastalar sürekli doktor ve hemģire izlem, bakım ve tedavisini sürdürmektedir. Bu uygulamanın tıbbi gerekçelerle çeģitli ünitelerde, hastanelerde, bakım ve rehabilitasyon alanlarında yapıldığı ayrıntılı incelendiğinde örnekleri bulunmaktadır. Bu uygulamanın yapılmadığı takdirde hastalarda ciddi travma ve ölümler oluģma riski unutulmaması gerekmektedir. Gece ve gündüz sürekli katlarda hemģire bulunmakta, saat baģı hiçbir özel durum olmasa da sertifikalı yaģlı bakıcılar tarafından sakin odaları kontrol edilmektedir. Bunun için yaģlı bakıcıların saat baģı imzaladıkları takip föyleri de mevcuttur. Hastalara ayrıca bası yarası geliģmemesi için sürekli yatak pozisyonu verilmekte, tedavileri kat hekimi ve hastane konsültasyonları ile sürdürülmektedir. Ayhan Nalçacı adlı sakinimiz dul, yaģayan üç kızı var, ikisi Ġzmir de, diğeri Almanya da olup, vasilik iģlemleri devam etmektedir. Halen kızları aktif olarak anneleriyle ilgilenmekte, sağlık ve geriatri sosyal servisle iletiģim halindeler. Sakinimiz en ağır ve ileri evre sağlık ve bakım sorunları olan yaģlıların bulunduğu C0 katında kalmakta, ileri dönem demans, Parkinson hastalığı gibi ciddi nörolojik sorunlar nedeniyle izlenmekte, kalça kırığı nedeniyle birden fazla operasyon geçirmiģ olan, bilinci tam olmayan, ağızdan beslenmesi bozulunca gastroenteroloji tarafından PEG ile karnına beslenme borusu takılarak, mamalarla karnından beslenen, zaman zaman tahlilleri neticesinde sıvı elektrolit bozukluğu nedeniyle serum takılan, hastalığının psikotik sürecine bağlı olarak, PEG hortumunu zorlayarak çıkartmaya çalıģan, serumunu çıkartmaya çalıģan, yataktan aģağı düģme, ikincil kırık ve buna bağlı ölüm riskleri taģıyan bir hastadır. Hastanın belirtildiği Ģekilde ağır sağlık ve bakım sorunları nedeniyle yatağa sabitleme aparatları bulunmaktadır. Bu aparatlar zaten kiģiye ait olup, 18

19 daha öncesinde hastane ekibi tarafından hastanede yatarken de kullanıldığı bildirilen ve hastanın nakliyle bizde tekrar kullanılması kararı ailenin bilgisi ve onayı dâhilinde kullanılan medikal sabitleme aparatlarıdır. d- YaĢlı bakıcıların yerine temizlik elemanın çalıģması sağlık personeli grubunda yer almadığından mümkün değildir. YaĢlı bakıcıların kıyafetleri, çalıģma alanları ve onların kontrolünü sağlayan hemģirelerin katlarda bulunması nedeniyle teknik açıdan da mümkün değildir. Ayrıca hizmet satın alma yoluyla çalıģtırılan temizlik elemanlarının kontrolünde sorumlu Ģirket personelleri sürekli devriye gezmektedir. e- Tesisimiz bünyesinde bulunan salonlarda öncelikle sakinlerimize her türlü etkinlik(konser, yemek, eğlence v.b.)verilmektedir. Ancak salonların boģ olduğu zamanlarda sempozyum, toplantı, gösteri, düğün ve nikah gibi organizasyonlara alınan yetki çerçevesinde ücret karģılığında izin verilmektedir. Türkiye nin kapasite olarak en büyük dinlenme ve bakımevinde sakinlerin sosyalleģmesi ve toplu yaģam alanının toplum içinde bulunmasını sağlamak temel hedeftir. Ünitemiz her türlü ziyaretçi ve misafirlere açık olup herkes tesisimize gelebilmektedir. f- GeniĢ bir alana kurulu bulunan bloklar arası geçiģlerde sakinlerimiz tesis dıģından taksi hizmetini satın almakta iken gelen Ģikâyetler ve sakin istismarını dikkate alarak tesis hizmetinde kullanılmayan 1998 model aracın atıl durumda bulunması nedeniyle yaģlılarımızın araç taleplerini karģılamak amacıyla kullanılmaya baģlanmıģtır. Ayrıca iddialar ile ilgili müfettiģ raporu mevcuttur. 3) NARLIDERE DĠNLENME VE BAKIMEVĠ EK BĠNA PROJESĠ (Huzurevi Müdür V. Zekeriya ALAN): Narlıdere Dinlenme ve Bakımevi nde Dinç Bloklar ve Geriatrik Bakım Merkezi olmak üzere iki bölümde hizmet verilmektedir. 790 kapasiteli Dinç Bloklarda yaģ ortalamasının 80 e ulaģması ile birlikte gerek fiziksel gerekse özbakım yetersizliğinin arttığı gözlenmekte ve buna bağlı olarak bakım hizmetlerine olan ihtiyaç artmaktadır. Halen 271 kapasiteli olan Geriatrik Bakım Merkezi ne tesis dıģından da sakin kabulü yapıldığından mevcut kapasite yeterli gelmemektedir. Bu nedenle Dinç Bloklarda bakım ihtiyacı olan sakinlerin bakım hizmetlerinin yerine getirilmesinde yeni alanlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç doğrultusunda Dinç Bloklarda bakım ihtiyaçlarının 19

20 giderilebileceği Destekli YaĢam Üniteleri oluģturulmaya çalıģılsa da zamanla oluģacak ihtiyacı karģılayamayacağı öngörülmektedir. Verilen hizmet kalitesinin aynı Ģekilde sürdürülebilmesi amacıyla yapılan araģtırma ve incelemeler sonucunda tesisin ana projesinde yer almakla birlikte yapılmayan inģaat alanlarına karģılık bakım hizmetlerinin en üst düzeyde verilebileceği yeni ve geniģ kapasiteli bir bina yapma fikri oluģmuģtur. Ayrıca bu yeni binada yatak kapasitesine bağlı olarak gündüzlü bakım, kısa süreli bakım veya dünya sağlık turizmi kapsamında ülke dıģından gelecek talep ve ihtiyaçlarında değerlendirilebileceği ön görülmektedir. Tesisimizin müellifi olan mimar ve belediye baģkanlığı ile yapılan görüģmelerde yeterli alanda inģaat yapma hakkının olduğu tespit edilmiģtir. Bu amaçla mimar ile yapılan ikili görüģmelerde yaklaģık 100 oda kapasiteli 4 katlı bir ek binanın yapılabileceği sonucuna varılmıģtır. Bu noktadan hareketle mimar tarafından hazırlanan tarihli ve 1187 sayılı yazıda mimari proje taslağı yapılacak altyapı ve fizibilite çalıģmalarının TL bedelle hazırlanacağına iliģkin bilgi edinilmiģtir. Her türlü yapım iģleri önceden belirlenen planlama çerçevesinde ödenek ayrılması iģlemine müteakip yapılmakta olduğu bilinse de; Müdürlüğümüz ĠĢletme Yönetmeliğinin 29. maddesine istinaden oluģturulan ve Sandık tarafından tesis edilen Dinlenme ve Bakımevlerinde verilecek hizmete iliģkin bir kısım ihtiyaçların karģılanması amacıyla kurulan özel hesap adı altındaki tesis hesabımızda tarihi itibari ile ,00 TL bulunmaktadır. Söz konusu hesapta bulunan paranın, nerede ve ne amaçla kullanılması gerektiği açıkça belirtilen yönetmelik hükümleri doğrultusunda, Geriatrik Bakım Merkezi nin yanına yapılması planlanan ek binanın inģaatında kullanılmasının amacına uygun olacağı düģünülmektedir. 4) GERĠATRĠK BAKIM MERKEZĠ SOSYAL SERVĠS RAPORU (Psikolog Ceren ERDUR, Uzman Psikolog Tuğba ERTAġ) Geriatri Bakım Ünitesi nde 8 ayrı kat bulunmakta olup her kattan sorumlu bir Psikolog veya Sosyal Hizmet Uzmanı yer almaktadır. Geriatri Sosyal Servis te hali hazırda 3 Psikolog, 1 Sosyal Hizmet Uzmanı görev yapmaktadır. Görevli 3 Psikolog tan biri Geriatri Sosyal Servis Sorumlusu olarak görev yapmaktadır. Geriatri Sosyal Servis Sorumlusu psikolog aynı zamanda nöropsikoloji eğitimini tamamlamıģ ve Uzman Psikolog unvanına sahiptir. Diğer meslek elemanları da katlardan sorumludur. 20