İSKANDİNAV ÜLKELERİ OTOMOTİV YAN SANAYİ PAZAR ARAŞTIRMASI

Transkript

1

2 İSTANBUL TİCARET ODASI İSKANDİNAV ÜLKELERİ OTOMOTİV YAN SANAYİ PAZAR ARAŞTIRMASI Hazırlayanlar Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Şubesi Bas Uzmanı * * Atilla Imrahor llyas KOBİ Araştırma ve Geliştirme Şubesi Raportörü Ozan Arıcasoy YAYIN NO: İstanbul, 2006

3 Bu eserin tüm telif hakları İstanbul Ticaret Odası'na (İTO) aittir. Eser üzerinde 5846 sayılı FSEK tarafından sağlanan tüm haklar saklıdır. İTO'nun ve yazarın adı belirtilmek koşuluyla eserden normal ölçüde alıntı yapılabilir. İTO'nun ve yazarın yazılı izni olmadan eserin tamamı veya bir bölümü fotokopi, faksimile veya başka bir araçla çoğaltılamaz, dağıtılamaz, elektronik ortamlarda ticari ya da başka bir amaçla kullanılamaz. İstanbul Ticaret Odası: SITC 78 İSK İskandinav Ülkeleri Otomotiv Yan Sanayi Pazar Araştırması. Haz. A.İmrahor İlyas / Ozan Arıcasoy İstanbul, 2006, 133 sayfa. 1.OTOMOTİV SANAYİ I.OTOMOTİV YAN SANAYİ II.İTO ISBN NO: Türkçe Reşadiye Caddesi, Eminönü/İstanbul İTO BİLGİ HATTI Tel: (212) İTO yayınları için ayrıntılı bilgi Bilgi ve Doküman Yönetimi Şubesi Dokümantasyon Servisi'nden alınabilir. Tel : (212) Faks : (212) E-posta : ito.yayin@ito.org.tr İnternet : Odamız yayınlarına tam metin ve ücretsiz olarak internetten ulaşabilirsiniz. YAYINA HAZIRLIK, BASKI, CİLT PRİVE GRAFİK & MATBAACILIK SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. Tel:(212) Faks:(212)

4 ÖNSÖZ Odamız, dışa açılma çabalarını sürdüren iş adamlarımızın, yeni pazarlar bulma veya mevcut pazarları geliştirme hususunda daha etkin ve verimli kararlar alabilmelerine destek olabilmek amacıyla önemli kaynaklar oluşturmaktadır. Bu çerçevede, globalleşen ticaretin giderek hızlandığı, rekabetin gün geçtikçe arttığı günümüzde dokümanter çalışmalar, hedef ülkelerdeki belli sektörler üzerinde yoğunlaşan araştırmalarla desteklenmektedir. Ülke ekonomimizin lokomotif sektörlerinden biri olan ve ana ve yan sanayicileri ile dış ticaretimizde öncelikli bir konumu olan "otomotiv sektörü"nde de, söz konusu araştırmalarımız sıklıkla yapılmakta ve ilgili üyelerimiz bügüendirilmektedir. Bu konudaki örneklerden biri de, ağırlıklı olarak İsveç'e yönelik olarak gerçekleştirilen bu araştırmamız olmuştur. Volvo, Scania ve Saab gibi dünyanın önde gelen motorlu taşıt araç üreticileri ile tanınan, Batı dünyasında satılan ağır vasıta araçların beşte birinin imal edildiği ve Avrupa ülkeleri içinde en fazla motorlu araca sahip ülkelerden biri olan İsveç, yan sanayicilerimiz açısından büyük bir pazar potansiyeline sahip durumdadır. Bugün üyelerimizin ve diğer ilgililerin istifadesine sunduğumuz "İskandinav Ülkeleri Otomotiv Yan Sanayi Pazar Araştırması", titiz bir çalışmanın ürünü olmuş, gerçekleştirilen veri toplama işlemleri ve daha sonra yapılan saha çalışması ile mümkün olduğu kadar güncel, somut ve detaylı bilgiler biraraya getirilmeye çalışılmıştır. Bu araştırmanın hazırlanmasında emeği geçen tüm görevlilere ve saha çalışması sürecinde destek ve yardımlarını esirgemeyen Stockholm Ticaret Ataşemiz'e teşekkür ediyorum. Dr. Cengiz Ersun Genel Sekreter

5

6 İÇİNDEKİLER Sayfa No AMAÇ VE YÖNTEM 13 BİRİNCİ BÖLÜM 1. OTOMOTİV SANAYİNE GENEL BAKIŞ Giriş Otomotiv Sanayinin Dünya Genelindeki Konumu Dünya'da Motorlu Araçlar Parkı Dünya'da Motorlu Araç Üretimi Otomotiv Sektöründe Küreselleşme Otomotiv Sektöründe Yoğunlaşma AB'de Otomotiv Sektörü AB Piyasasında Genel Durum AB Ülkelerinde Motorlu Araç Üretimi 20 İKİNCİ BÖLÜM 2. TÜRKİYE'DE OTOMOTİV SANAYİNE GENEL BAKIŞ Tarihi Gelişim Üretim Kapasite İstihdam Türk Otomotiv Sektöründe Dış Ticaret İhracat İthalat.. 39 Qj5. Türkiye'de Motorlu Araçlar Parkı Yan Sanayinin Tanımı Türk Otomotiv Yan Sanayi Üretim ve Satışlar Türk Otomotiv Yan Sanayi Dış Ticareti İhracat İthalat i

7 Sayfa No ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. İSKANDİNAV ÜLKELERİ VE İSVEÇ İskandinav Ülkelerinin Kısa Tanımı İsveç Norveç Finlandiya Danimarka İsveç Hakkında Genel Bilgiler Ülkenin Tarihçesi Genel Siyasi ve İdari Görünümü Yasama Yürütme Nüfus ve Demografik Yapı Ülkenin Coğrafi Konumu İsveç Ekonomisi, Genel Ekonomik Durum İşgücü Piyasası, İstihdamın Sektörel Dağılımı İsveç'in Dış Ticareti İsveç'te Yabancı Sermaye Yatırımları İsveç'in Türkiye ile Ticari İlişkileri İsveç-Türkiye Dış Ticareti İsveç-Türkiye Yatırım İlişkileri İSVEÇ OTOMOTİV PİYASASI Sektörün Tanımı Otomotiv Sektörünün Yapısı ve Özellikleri Otomotiv Sektörü Üretimi ve Dış Ticareti Üretim İhracat İthalat İsveç'te Motorlu Araç Üreticileri Volvo Scania...84 ii

8 Saab 85 Sayfa No 5. İSVEÇ OTOMOTİV YAN SANAYİ PAZARI İsveç Otomotiv Yan Sanayi Sektör Değerlendirmesi Seçilmiş Ürünler İtibariyle Piyasa Durumu ve Beklentileri Seçilmiş Ürünler İtibariyle İsveç'in İhracatı Seçilmiş Ürünler İtibariyle İsveç'in İthalatı Otomotiv Yan Sanayi Sektöründe İsveç-Türkiye Ticareti Türkiye'nin İsveç'e İhracatı Türkiye'nin İsveç'ten İthalatı İsveç Otomotiv Yan Sanayi Piyasasında Fiyatlandırma Yan Sanayi Piyasasında Dağıtım Kanalları Sektörde Uygulanan Mevzuat ve Politik Stratejiler GSP Sistemi Tarife Dışı Engeller SONUÇ VE DEĞERLENDİRME EKLER: EKİ: Faydalı Adresler 101 EK2: Görüşülen Kişi ve Kuruluşlar..103 EK3: Dünyadaki Otomotiv Firmaları ve Web Siteleri 104 EK4: İsveç'teki Otomotiv Yedek Parça İthalatçıları 105 EK5: İskandinavya Otomotiv Tedarikçileri Derneği Üyeleri 108 Kaynakça 134 Yayınlar Listesi 135 iii

9 TABLOLAR LİSTESİ Sayfa No OTOMOTİV SANAYİNE GENEL BAKIŞ TABLO 1: ÜLKE VE BÖLGELERE GÖRE 2004 YILI ARAÇ YOĞUNLUĞU 16 TABLO 2: DÜNYA MOTORLU ARAÇ ÜRETİMİ. 17 TABLO 3. ÜRETİCİ BAZINDA 2004 YILI MOTORLU ARAÇ ÜRETİMİ 17 TABLO 4: AB ÜLKELERİ MOTORLU ARAÇ ÜRETİMİ 21 TABLO 5: AVRUPA'DA 2006 YILI OCAK/NİSAN DÖNEMİNDE TRAFİĞE KAYDEDİLEN YENİ OTOMOBİLLER 22 TÜRKİYE'DE OTOMOTİV SANAYİNE GENEL BAKIŞ TABLO 6: TÜRK OTOMOTİV SANAYİNDE ÜRETİCİ FİRMALAR 25 TABLO 7: TÜRK OTOMOTİV SANAYİNDE ARAÇ ÜRETİMİ 26 TABLO 8: MARKALARA GÖRE OTOMOBİL ÜRETİMİ...27 TABLO 9: MARKALARA GÖRE TİCARİ ARAÇ ÜRETİMİ 27 TABLO 10: 2006 YILINDA OTOMOTİV SANAYİNDE KAPASİTE KULLANIMI 30 TABLO 11: ARAÇ MARKALARINA GÖRE YILLIK ÜRETİM KAPASİTELERİ 30 TABLO 12: TÜRK OTOMOTİV SANAYİNDE İSTİHDAM 31 TABLO 13: TAŞIT ARAÇLARI İHRACATI 32 TABLO 14: 2005 VE 2006 YILI İLK DÖRT AYINDA TAŞIT ARAÇLARI İHRACATI...33 TABLO 15: 2005 YILINDA TOPLU HALDE YOLCU TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (GTIP: 8702) 33 TABLO 16: 2005 YILINDA BİNEK OTOMOBİLLERİ, STEYŞIN VAGON VE YARIŞ ARABALARI İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI(GTIP: 8703) 34 TABLO 17: 2005 YILINDA EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI(GTIP: 8704) iv

10 Sayfa No TABLO 18: 2005 YILINDA ÖZEL TERTİBATLI MOTORLU TAŞITLAR İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI(GTIP: 8705). 36 TABLO 19: 2005 YILINDA TRAKTÖR İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (GTIP : 8701) 37 TABLO 20: 2005 YILI MOTORLU TAŞIT İHRACATI 37 TABLO 21: YILLARI FİRMA BAZINDA İHRACAT RAKAMLARI. 38 TABLO 22: 2005 YILINDA TRAKTÖR İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (GTIP : 8701) 39 TABLO 23: 2005 YILINDA ÖZEL TERTİBATLI MOTORLU TAŞITLAR İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMIÇGTIP: 8705).. 40 TABLO 24: 2005 YILINDA TOPLU HALDE YOLCU TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI(GTIP :8702). 40 TABLO 25: 2005 YILINDA BİNEK OTOMOBİLLERİ, STEYŞIN VAGON VE YARIŞ ARABALARI İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (GTIP :8703) 41 TABLO 26: 2005 YILINDA EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI(GTIP: 8704) 42 TABLO 27: 2005 YILI MOTORLU TAŞIT İTHALATI 43 TABLO 28: YILLAR İTİBARİYLE TÜRKİYE'DE MOTORLU ' * TAŞIT PAZARI VE İTHALATIN PAYI.43 TABLO 29: 2005 YILI BÖLGELERE GÖRE OTOMOBİL VE TOPLAM ARAÇ YOĞUNLUĞU ;...45 TABLO 30:. OTOMOTİV YAN SANAYİNDE ÜRETİM VE SATIŞLAR 50 TABLO 31: OTOMOTİV YAN SANAYİ İHRACATI 50 TABLO 32: OCAK/NİSAN DÖNEMLERİ YAN SANAYİ İHRACATI 51 TABLO 33: SEÇİLMİŞ YAN SANAYİ ÜRÜNLERİNDE TÜRKİYE'NİN İHRACATI 51 TABLO 34: SEÇİLMİŞ YAN SANAYİ ÜRÜNLERİNDE TÜRKİYE'NİN İTHALATI 53 v

11 Sayfa No İSKANDİNAV ÜLKELERİ VE İSVEÇ TABLO 35: EKONOMİK GÖSTERGELER. 64 TABLO 36: İŞGÜCÜ PİYASASI 65 TABLO 37: İSTİHDAMIN SEKTÖREL DAĞILIMI (%) 65 TABLO 38: İSTİHDAM TAHMİNLERİ 66 TABLO 39: İSVEÇ DIŞ TİCARETİ. 66 TABLO 40: İSVEÇ'İN BAŞLICA DIŞ TİCARET ÜRÜNLERİ 67 TABLO 41: İSVEÇ'İN BAŞLICA DIŞ TİCARET ORTAKLARI 67 TABLO 42: BALTIK DENİZİ BÖLGESİ'NE GİREN DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI 69 TABLO 43: ÜLKE BAZINDA YABANCI YATIRIMLAR. 70 TABLO 44: YABANCI YATIRIMLARIN SEKTÖREL DAĞILIMI 71 TABLO 45: İSVEÇ'İN TÜRKİYE'DEN İTHALATI 72 TABLO 46: İSVEÇ'İN TÜRKİYE'YE İHRACATI 74 TABLO 47: TÜRKİYE-İSVEÇ DIŞ TİCARETİ ÖZET TABLO 76 TABLO 48: DÜNYA AĞIR ARAÇ ÜRETİMİ 77 TABLO 49: İSVEÇ MOTORLU ARAÇ ÜRETİMİ 79 TABLO 50: İSVEÇ MOTORLU ARAÇ DIŞ TİCARETİ 80 TABLO 51: İSVEÇ OTOMOBİL İHRACATINDA İLK 5 ÜLKE...80 TABLO 52: İSVEÇ AĞIR ARAÇ VE OTOBÜS İHRACATINDA İLK 5 ÜLKE 81 TABLO 53: İSVEÇ OTOMOBİL İTHALATINDA İLK 5 ÜLKE 81 TABLO 54: İSVEÇ AĞIR ARAÇ VE OTOBÜS İTHALATINDA İLK 5 ÜLKE 82 TABLO 55: İSVEÇ OTOMOTİV ENDÜSTRİSİ SATIŞ GELİRİ VE İSTİHDAM 82 TABLO 56: VOLVO PAZARINDA İLK 10 TEDARİKÇİ FİRMA 84 TABLO 57: DÜNYA ÇAPINDA SCANIA ÜRETİMİ 85 TABLO 58: SCANIA PAZARINDA İLK 10 ÜLKE 85 TABLO 59: İSVEÇ OTOMOTİV YAN SANAYİ SEKTÖR DEĞERLENDİRMESİ 88 TABLO 60: SEÇİLMİŞ YAN SANAYİ ÜRÜNLERİNDE İSVEÇ İHRACATI 89 TABLO 61: SEÇİLMİŞ YAN SANAYİ ÜRÜNLERİNDE İSVEÇ İTHALATI 90 TABLO 62: İSVEÇ MOTORLU ARAÇ YAN SANAYİ DIŞ TİCARETİ...92 vi

12 Sayfa No TABLO 63: SEÇİLMİŞ YAN SANAYİ ÜRÜNLERİNDE TÜRKİYE'NİN 2005 YILINDA İSVEÇ'E VE İSKANDİNAV ÜLKELERİNE İHRACATI 93 TABLO 64: SEÇİLMİŞ YAN SANAYİ ÜRÜNLERİNDE TÜRKİYE'NİN 2005 YILINDA İSVEÇ'TEN VE İSKANDİNAV ÜLKELERİNDEN İTHALATI 95 TABLO 65: AFTER-MARKET PİYASASINDA FİYAT YAPISI 95 vii

13 GRAFİKLER LİSTESİ Sayfa No GRAFİK 1: OTOMOBİL/TOPLAM ÜRETİM 28 GRAFİK 2: YÜK TAŞIT ARAÇLARI ÜRETİMİ 28 GRAFİK 3: YOLCU TAŞIT ARAÇLARI ÜRETİMİ...29 GRAFİK 4: TRAKTÖR ÜRETİMİ...29 GRAFİK 5: 2005 YILI MOTORLU TAŞIT ARAÇLARI PARKI...44 GRAFİK 6: YILLARI ARASI TÜRKİYE ARAÇ PARKININ DEĞİŞİMİ 45 viii

14 AMAÇ VE YÖNTEM Ekonomik büyümenin sürdürülmesi ve refah seviyesinin yükseltilmesi için dış ticaretini hızla geliştirmek zorunda olan Türkiye bu bakımdan son yıllarda önemli başarılar elde etmiştir ve 2005 yıllarını kapsayan son iki yıl içinde toplam ihracatımızın % 54.5 oranında artarak 73.1 milyar dolara ulaşması bu bakımdan memnuniyet vericidir. Ancak aynı dönem içinde ithalatın % 67.4 artması sonucu dış ticaret ve cari işlemler dengesi açıklarının büyümesi önlenememiştir, Türkiye'nin ihracat artışını sürdürmek ve geliştirebilmek için tekstil ve hazır giyimin yanı sıra yüksek artış potansiyeline sahip yeni lokomotif sektörlere ihtiyacı vardır. Yakın zamanlarda otomotiv sektöründe kaydedilen gelişmeler bu bakımdan dikkat çekicidir dönemini kapsayan son iki yıl içinde genel ihracat ve ithalat artışlarından çok daha hızlı gelişme gösteren otomotiv sanayi ihracatındaki artış %79.4 olmuştur. Bunun %31.3' ü yan sanayi dış satımlarından elde edilmiştir.' İhracat imkanlarının geliştirilmesi ve yeni piyasalara açılımın kolaylaştırılması amacıyla Odamızca yürütülen çalışmalar kapsamında hazırlanmış olan bu ihracat pazar araştırmasında İskandinav ülkeleri arasında bir bölgesel merkez konumunda ve otomotiv sektöründe kendi ülke boyutlarının çok üstünde bir etkinliğe sahip olan İsveç hedef pazar olarak ele alınmıştır. Bu çalışmada, İstanbul Ticaret Odası'nın 2000 yılı içinde gerçekleştirmiş olduğu "Brezilya Otomotiv Yan Sanayi Pazar Araştırması" çalışmasında kullanılan yönteme benzer bir şekilde İsveç pazarı ile ilgilenen firmalarımıza ihtiyaç duyabilecekleri bilgiler sunulmaktadır. Araştırmanın masabaşı çalışmaları sırasında İsveç Otomotiv ve Yan Sanayi Piyasası hakkında çeşitli bilgi ve dokümanlar taranmış, ayrıca bu konuda dünyada ve ülkemizdeki genel durum hakkında bilgiler toplanmıştır. İkinci aşamada İsveç pazarının yerinde incelenebilmesi için ülkenin Stockholm, Södertâlje ve Göteborg şehirleri ziyaret edilmiş ve T.C. Stockholm Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği'nin desteğiyle Stockholm, Södertâlje ve Göteborg şehirlerinde ek'te bilgileri sunulan firma ve kuruluşlarla görüşülmüştür. Saha araştırması sırasında İsveç otomotiv ve yan sanayi sektörü, otomotiv piyasası, ilgili mevzuat ve dış ticaret istatistikleri gibi konularda ülkemiz ihracatçılarının faydalanabileceği bilgiler mümkün olduğu kadar ayrıntılı şekilde toplanmaya çalışılmıştır. 13

15 1. OTOMOTİV SANAYİNE GENEL BAKIŞ 1.1. Giriş Otomotiv sanayii, tüm sanayileşmiş ülkelerde ekonominin lokomotifi olarak kabul edilmektedir. Sektörün ekonomideki sürükleyici-lokomotif etkisinin nedeni, diğer sanayi dallan ve ekonominin diğer sektörleri ile olan çok yakın ilişkisidir. Otomotiv sanayii demir-çelik, petro-kimya, lastik gibi temel sanayi dallarında başlıca alıcı ve bü sektörlerdeki teknolojik gelişmenin de sürükleyicisidir. Turizm, altyapı ve inşaat ile ulaştırma ve tarım sektörlerinin gerek duyduğu her çeşit motorlu araçlar sektör ürünleri ile sağlanmaktadır. Bu sektördeki değişimler, ekonominin tümünü yakından etkilemektedir. Sektör, 621 milyon otomobil olmak üzere 850 milyon motorlu araçla, ana ve yan sanayi kuruluşlarında doğrudan ve dolaylı olarak istihdam ettiği 40 milyonu aşkın çalışanıyla ve her yıl yarattığı 800 milyar dolarlık katma değerle dünyadaki üretim sektörlerinin lideri konumundadır. Sektör genel olarak karayolu taşıt araçları (binek otomobili, otobüs,.midibüs, minibüs, çekici, kamyon ve traktör) ile bu araçların imalatında kullanılan parçalan imal eden bir sanayi dalı olarak tanımlanmaktadır Otomotiv Sanayinin Dünya Genelindeki Konumu Dünyada otomobil üretimine 18. yüzyılda başlanmış, 1900'lü yıllarda ABD'de, 1940'lı yıllarda ise Avrupa'da seri üretime geçilmiştir. Japonya, otomotiv sanayiine sonradan girmiş olmasına rağmen üretimde gösterdiği performans ve teknik başansı nedeniyle 1960'larda önemli ölçüde ihracat yapar duruma gelmiş ve pazar payını sürekli artırmıştır. Otomotiv sektörü 1979'daki ikinci petrol şokunu izleyen resesyon ortamının olumsuz etkilerini dört yılı aşkın bir sürede atabilmiş, nitekim dünya motorlu taşıt üretimi 1979'da 41.6 milyon adet iken, 1982'de 36.1 milyon adete düşmüştür. 1980'lerin ilk yıllarındaki bu azalma Kuzey Amerika'da daha ciddi boyutlara ulaşmıştır. 14

16 1980'li yıllar dünya otomotiv sektörünün yeniden yapılanma sürecine girdiği yıllar olmuştur. Bu yıllarda, dünya çapında otomotiv sektörünü biçimlendiren olaylardan ilki Japonya, Kuzey Amerika ve Avrupa'daki geniş piyasaların belli bir doyuma ulaşması, ikincisi ise Japonların dizayn ve üretim tekniklerinde gösterdikleri gelişme sonucu daha fazla üretim avantajını yakalaması ve yeni teknolojileri geliştirmesi olmuştur. Yine bu yıllarda Avrupa piyasasında yaşanan talep daralması, üreticiler arasındaki şiddetli rekabet, pek çok Avrupa ülkesinin Japonya'dan yapılan ithalata sınırlama koymasıyla sonuçlanmıştır. Otomotiv sektöründe OECD ülkeleri, özellikle Japonlara karşı gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları, gönüllü ihracat kısıtlamaları, teknik istekler gibi kısıtlayıcı önlemler almışlardır. Bunun paralelinde 1990 yılından itibaren uluslararası otomotiv pazarlarında Güney Kore ürünleri hızla yayılmaya başlamıştır. Güney Kore firmalarının üretimi, hükümetin özel ve istikrarlı planları ile kısa zamanda gelişerek hızla artmıştır. Bugün ticaretin dünya genelinde artan ölçüde serbestleşmesinin de yardımıyla gelişmiş ülkelerde kurulu otomotiv sanayilerinin Çin, Hindistan, Rusya ve Doğu Avrupa ülkelerine kayma eğilimnde oldukları görülmektedir Dünyada Motorlu Araçlar Parkı Dünyada 621 milyon otomobil olmak üzere toplam 850 milyon motorlu araç bulunmaktadır yılı verilerine göre ilk üç sırada bulunan bölgeler sırasıyla, 317 milyon adet araç parkı ile Amerika, 316 milyon adet araç ile Avrupa ve 179 milyon adet araç ile Asya yer almaktadır. Bölgeler bazında otomobil parkına göre, sıralamada Amerika ile Avrupa'nın yer değiştirdiği görülmektedir. Avrupa Birliği ülkelerinde toplam motorlu taşıt aracı parkı 250 milyon adet, otomobil parkı ise 218 milyon düzeyindedir. 15

17 TABLO 1: ÜLKE VE BÖLGELERE GÖRE 2004 YILI ARAÇ YOĞUNLUĞU(Adet) Kıtalar/Ülkeler Otomobil Ticari Araç Toplam Yoğunluk (araç/1000 kişi) Otomobil Toplam AB(25 ülke) Okyanusya Toplam Avrupa : Amerika , Asya Afrika Toplam Dünya Ülkeler Kanada Almanya Fransa İngiltere italya Lüksemburg ABD Japonya Portekiz Yunanistan Polonya Macaristan Bulgaristan Güney Kore Romanya Brezilya Kaynak: SMMT (The Society of Motor Manufacturers and Traders Limited) Dünyada Motorlu Araç Üretimi Dünyadaki 2005 yılı toplam motorlu araç üretimi, önceki yıla göre % 4,8 artış kaydetmiştir. Asya kıtasındaki motorlu araç üretim artışı % 7,5 olarak gerçekleşmiş olup, Güney Amerika'daki artış oranı % 16,5 seviyesindedir. Avrupa'da üretim artışı % 2,7'de kalırken Amerika genelinde üretim artışı % 3,2 seviyesindedir. 16

18 TABLO 2: DÜNYA MOTORLU ARAÇ ÜRETİMİ (Adet) BÖLGELER (KITALAR) % DEĞİŞİM AVRUPA ,7 AMERİKA ,2 NAFTA* ,5 GÜNEY AMERİKA ,5 ASYA VE OKYANUSYA ,5 AFRİKA TOPLAM ,8 Kaynak: OICA *NAFTA(Kanada,ABB, Meksika) TABLO 3: ÜRETİCİ BAZINDA 2004 YILI MOTORLU ARAÇ ÜRETİMİ (Adet) MARKA TOPLAM BİNEK OTOMOBİL HAFİF TİCARİ ARAÇ AĞIR KAMYON OTOBÜS General Motors(Opel-Vauxhall) Toyota Ford(Jaguar-Volvo cars) Volkswagen Group Daimler Chrysler PSA Peugeot Citroen Honda Nissan Hyundai-Kia İ Renault Dacia Fiat-Iveco Suzuki-Maruti Mitsubishi Mazda BMW Daihatsu GM-Daewoo Isuzu Volvo-Renault Trucks-Mack MG Rover Scania Nissan Diesel Diğer TOPLAM Kaynak: OICA (International Organisation of Motor Vehicle Manufacturers) 17

19 Üretici bazında 2004 yılı toplam motorlu araç üretimlerine göre dünya genelinde General Motors firması, adet toplam üretimi ile ilk sırada yer almaktadır. Bunu adet ile Toyota firması ve adet ile Ford izlemektedir. Toplam 2004 yılı dünya motorlu araç üretimi adet olarak gerçekleşmiştir Otomotiv Sektöründe Küreselleşme Son yıllarda dünya otomotiv sektöründe yüksek potansiyelli teknolojik gelişme neticesinde üretimde büyük oranda yoğunlaşma olmuş, birleşme, satınalma veya ortaklık yolu ile şirket sayısının azalması sonucu bu yoğunluk giderek artmış ve böylece sektörde aşırı bir kapasite ve rekabet hüküm sürmeye başlamıştır. Küresel yayılmanın temel nedenleri, sanayileşmiş ülkelerde doymuş iç pazar, gelişen pazarlarda hükümetlerin cazip teşvik sistemleri, yüksek koruma ve ucuz işçilik gibi yerel olanaklar, otomobil sanayiinin olgun bir sanayi olarak gelişmiş ülkeler tarafından diğer ülkelere transferi ve teknik mevzuatın uyumlaştırılması olmuştur. Birleşmelerin başlıca nedenleri ise; sınırlı ve giderek düşen kar oranları, aşırı kapasite, küreselleşme zorunluluğu ve yeni teknolojilerin geliştirilmesindeki giderek artan maliyetler olarak sıralanmaktadır. Gelişen rekabetçi ortamda, "ekonomik ölçek" hayati önem taşımakta ve bu da birleşmeleri hızlandırmaktadır. Asya'daki ekonomik kriz ve Avrupa Birliği'nin ortak para birimi olarak Euro'ya geçişi, süreci hızlandırıcı bir etki yapmıştır. Küreselleşme otomotiv sanayiinde yapısal değişikliklere neden olmaktadır. Pazarda artan rekabet ve yeni model talebi nedeni ile farklı ürünlerin üretimi için "platform esaslı stratejiler" geliştirilmektedir. Belirli sayıda platform üzerine daha fazla modelin geliştirilmesi ile üretim ve parça maliyetlerinde azalma sağlanmaktadır Otomotiv Sektöründe Yoğunlaşma Dünyada otomotiv üretimi 2002 yılı itibariyle 10 ülkede yoğunlaşmış olup, Japonya, ABD, Almanya, Fransa, Güney Kore, İspanya, İngiltere, İtalya, Çin ve Brezilya'nın oluşturduğu bu grup toplam üretimin %80'ine yakın bir üretim gerçekleştirmiştir. Dünya otomotiv üretimi giderek belirli ülkelerde olduğu gibi belirli firmalarda da yoğunlaşmakta, motorlu taşıt aracı üreten firmaların sayısı azalmakta ancak firma ölçekleri büyümektedir. 18

20 Dünya'da araç yoğunluğuna bakılacak olursa, 1000 kişiye düşen otomobil sayısı 96 iken 1000 kişiye düşen motorlu taşıt adedi 132 seviyesindedir. AB ülkelerinde 1000 kişiye düşen motorlu taşıt adedi 547 ve otomobil adedi 476 gibi yüksek bir değerdedir. Avrupa ülkeleri içinde 1000 kişiye düşen 632 otomobil ile Lüksemburg ilk sırada yer alırken Lüksemburg'u sırası ile 584 adet ile İtalya, 550 adet ile Almanya, 499 adet ile İngiltere ve 493 adet ile Fransa izlemektedir. Avrupa Birliği'ndeki toplam otomobil yoğunluğu 476 ve motorlu taşıt aracı yoğunluğu 547 seviyesindedir. Diğer taraftan otomobil yoğunluğu, ABD'de 459 iken Japonya'da 439 ve Güney Kore'de 219 adet olduğu görülmektedir. Türkiye'de ise otomobil yoğunluğu 78 gibi düşük bir değerdedir. Türkiye otomobil ve toplam araç yoğunluğunda Romanya, Bulgaristan ve Brezilya'nın gerisindedir. Toplam motorlu taşıt aracı yoğunluğu bakımından dünya ülkelerine bakıldığında 1000 kişiye düşen araç sayısı 132 adet iken, Türkiye'nin 112 adet ile dünya ortalamasının altında kaldığı görülmektedir. 13, AB # de Otomotiv Sektörü AB Piyasasında Genel Durum AB, dünya otomotiv pazarının %35'ine sahiptir. Otomobil sanayinin parasal anlamdaki büyüklüğü ise otomotiv yedek parça ve ekipman sektörünün iki katı olarak ifade edilmektedir. Her iki alanda da istihdam edilen kişi sayısının 1 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir. Avrupa ve ABD, kayıtlı otomobil sayısı konusunda dünya genelinin %32'şerlik payına sahiptirler. Avrupa'daki araç parkının yaklaşık 250 milyon adet olduğu ve en yüksek oranın da Lüksemburg' a (bin kişide 632 adet) ait olduğu, Lüksemburg'u İtalya ve Almanya'nın izlediği tespit edilmiştir. Avrupa'da otomobil üretimi birkaç ülkede(almanya, Fransa, İngiltere, İspanya ve İtalya) merkezileşmiştir. Onun dışında da İsveç, Belçika ve Hollanda'da üretim yapılmaktadır. Parça ve ekipman üretimi de bu üretim alanları yakınındadır. Yedek parça ve ekipman sektöründe üretim genelde küçük ve orta ölçekli şirketler 19

21 tarafından yürütülmektedir. Üretimin yalnızca % 10'u otomobil üreticilerinin yan kuruluşu olup %90'ı bağımsızdır. Replacement(yenileme) konusunda ise %30 oranında otomobil üreticilerinin kontrolü söz konusudur. Otomobil üretim teknikleri ve parça ekipman sanayi arasında bulunması gerekli olan bağ nedeniyle bu kontrolün artması beklenmektedir. Tüketici tercihleri Avrupalıların refahının bir yansıması olarak artmaktadır. Trendler daha büyük ve daha lüks arabalara yönelmektedir. Tüketiciler daha güvenli, konforlu, ekonomik ve çevre kirliliğini azaltan yada önleyen teçhizat içeren araçları tercih etmektedirler. Modern tüketici, kaliteli parça ve ekipman istemektedir. Opsiyonel olarak kabul edilen bir çok özellik pazarın üst kesiminde standart hale gelmektedir. Bunlar arasında da klima, airbag, abs ve elektronik benzin enjeksiyonu sayılmaktadır. Pazardaki dıştan tedarik arttırma eğilimi parça üreticilerinin yararına olmaktadır. Avrupalıların daha yüksek kalitede ürüne talebi artarken parçaların ve replacement parçaların ömrü de kısalmaktadır. Avrupa'da bu trend dikkat çekmekle birlikte ülkeden ülkeye farklı özellikler söz konusu olmaktadır. 4 silindirli ve çok amaçlı kullanıma uygun ürünlere olan talep artmaya devam edecek gibi görünmektedir. AB genelinde trendler birbirine yakın gibi görünse de ulusal farklılıklar, gelir düzeyleri ve tüketici tercihleri otomotiv ve yedek parça pazarını etkilemektedir. Eski Doğu Bloku ülkeleri bu alanda farklılık göstermekle birlikte önemli fırsatlar sunmaktadır AB Ülkelerinde Motorlu Araç Üretimi AB ülkeleri motorlu araç üretiminde, rakamlardan anlaşıldığı üzere Almanya'nın 5.5 milyon araç ile lider konumda olduğu görülmektedir. Bunu Fransa ve İngiltere izlemektedir. Romanya ve Slovenya ise alt sıralarda yer almaktadır ve 2004 yılları karşılaştırıldığında en büyük artış % 84 ile Polonya'da, en büyük düşüşte -% 47 ile Finlandiya'da görülmektedir. Artışlarda Polonya'yı; % 78 ile Avusturya ve %28 ile Romanya izlemektedir. Düşüşlerde de Finlandiya'yı Slovak Cumhuriyeti ve İtalya izlemektedir. 20

22 TABLO 4: AB ÜLKELERİ MOTORLU ARAÇ ÜRETİMİ (Adet) ÜLKE % DEĞİŞİM Almanya Fransa İspanya ingiltere italya Belçika Polonya Çek Cumhuriyeti İsveç Avusturya Hollanda Portekiz Slovak Cumhuriyeti Slovenya Macaristan Romanya Finlandiya Avrupa Birliği Uy e Ülkeleri Toplamı Kaynak: OICA (International Organization of Motor Vehicle Manufacturers) Avrupa'daki 2004 yılı toplam motorlu araç üretimi 2003 yılma göre % 2 artışla adete yükselmiştir. Listenin ilk sırasında adet ile Almanya yer almakta olup bunu sırasıyla Fransa, İspanya ve İngiltere izlemektedir. İlk üç ülkenin toplam araç üretimi içindeki payı % 65 seviyesindedir. 21

23 TABLO 5: AVRUPA'DA 2006 YILI OCAK/NİSAN DÖNEMİNDE TRAFİĞE KAYDEDİLEN YENİ OTOMOBİLLER(Adet) ÜLKELER Ock-Nsn 2006 Ock-Nsn 2005 % DEĞİŞİM ALMANYA ,2 İNGİLTERE ,5 İTALYA ,6 FRANSA ,8 İSPANYA ,9 BELÇİKA ,7 HOLLANDA ,7 AVUSTURYA ,2 İRLANDA ,6 YUNANİSTAN ,4 İSVEÇ ,1 PORTEKİZ ,1 FİNLANDİYA DANİMARKA ,8 LÜKSEMBURG AB(15) ,7 İZLANDA ,8 NORVEÇ ,5 İSVİÇRE ,1 EFTA ,4 ÇEKC ,8 ESTONYA ,6 MACARİSTAN ,7 LETONYA ,4 LİTVANYA ,8 POLONYA ,0 SLOVAKYA ,0 SLOVENYA ,8 AB(YENİ ÜYELER) ,2 TOPLAM AVRUPA ,6 Kaynak: OSD (Otomotiv Sanayi Derneği)

24 Avrupa'daki yılı Ocak/Nisan dönemi itibariyle trafiğe kaydedilen yeni araç sayısına bakıldığında Almanya'nın % 1,2 artışla ilk sırada yer aldığı, bunu İngiltere, İtalya ve Fransa'nın izlediği görülmektedir. Avrupa'daki yeni araç kayıtları 2006 Ocak/Nisan itibariyle adet düzeyindedir. 23

25 . 2. TÜRK OTOMOTİV SANAYİNE GENEL BAKIŞ Türk Otomotiv Sektörü, Türk üretim sanayinin en ileri kollarından biri durumunda olup, sanayinin ana güçlerden birini oluşturmaktadır. Ülkemizde otomotiv sektörünün rolü, genel ekonomi içinde artan bir grafik çizmektedir. Yüksek katma değer sağlama potansiyelinin yam sıra sanayileşmenin ve teknolojik gelişmenin temelini oluşturan otomotiv sektörü, yıllar içinde gösterdiği büyüme hızı ve sağladığı ihracat olanakları ile Türkiye ekonomisi içinde önemli birkaç sektörden biri konumuna ulaşmış ve "hedef sektörler" arasına girmeyi başarmıştır. Şu anda tekstilden sonra ikinci büyük sektör olan otomotiv sektörü, lider sektör olma yolunda ilerlemektedir. Sektör özellikle demir-çelik, petro-kimya, tekstil, cam, elektronik, makine gibi ekonominin lokomotifi olan birçok temel sektöre entegre olduğu için, bu sektörlere sağladığı girdi, satış hasılatı, yarattığı katma değer, gerçekleştirilen ihracat değeri, vergi ve ücret ile ekonominin içinde çok kilit bir role sahiptir. Ayrıca, sektör hammadde ve yan sanayi ile otomotiv ürünlerinin tüketiciye ulaşmasını sağlayan ve bunu destekleyen pazarlama, bayi servis, akaryakıt, finans ve sigorta sektörlerinde geniş iş hacmi ve istihdam yaratmaktadır. Bu özellikleri nedeni ile otomotiv sanayi, stratejik bir sanayi olarak bütün ülkelerin yakın ilgisini çekmekte ve sektöre yönelik özel planlamalar yapılmaktadır. Hızla küreselleşmekte olan bu sektörde rekabet büyük yoğunluk kazanmaktadır. Otomotiv sanayi, küresel düzeyde hızla değişen pazar ve rekabet koşullan nedeni ile sürekli ve dinamik bir gelişim içindedir. Türk otomotiv sektörü dünyada meydana gelen gelişmeleri yakından takip etmekte ve gelişmelerden etkilenmektedir. 2,1. Tarihi Gelişimi Türkiye'de otomotiv sektörü üretime 1950'lerin ortalarında başlamış, üretim 1960'ların ortalarından itibaren de hız kazanmıştır. 1950'li yıllarda bazı prototip araçların üretilmesinden sonra, ilk montaj hattı 195.4'te Türk Willys Overland Limited ortaklığı ile orduya jip ve kamyonet temini için kurulmuş, bunu 1955 yılında Türk Otomotiv Endüstrisi'nin ilk ticari kamyon montajı ve sonra da Otosan ve Çiftçiler'ifl ikinci ve üçüncü kamyon montaj fabrikaları izlemiştir. 1963'te Otobüs Karasörü A.Ş. tarafından "Magirus" otobüslerinin montajına başlanmış, takip eden üç yıl içinde de binek otomobil üreten montaj fabrikaları (Tofaş-Fiat, Oyak-Renault, Otosan-Ford) imalata geçmiştir. İlk binek otomobilimiz 24

26 olan "Devrim" ise, Eskişehir Demiryolları Fabrikasında 1961 yılında 4 prototip olarak imal edilmiştir. Bu denemelerden sonra 1966'da ise otomotiv sanayi kendi modellerinin montajına başlamış ve Otosan tarafından o dönemlerin otomobili "ANADOL" üretilmiştir. İki büyük otomobil üreticisi Tofaş ve Oyak-Renault, İtalyan ve Fransız lisanslarıyla 1971 'de imalat hatlarını kurmuşlardır. Otomotiv yan sanayii de 1960'lı yılların ortalarında sadece lastik ve kauçuk parçalar, koltuk ve akümülatör üretimi gerçekleştirirken, 1970'li yılların sonunda hassas motor aksamları üretilmeye başlanmıştır. Türk otomotiv sektörü üretim açısından en hızlı gelişmesini, yılları arasında yılda ortalama % 30 büyüyerek gerçekleştirmiştir. Söz konusu yıllarda, imalat sanayiindeki ve iç talepteki hızlı gelişime parelel olarak başta otomobil olmak üzere tüm taşıt araçlarında önemli ölçüde üretim artışı sağlanmıştır. TABLO 6: TÜRK OTOMOTİV SANAYİ FİRMALARI Firmalar A.HONDA A.ISUZU ASKAM B.M.C FORD OTOSAN HYUNDAI AS S. KARSAN M.A.N. MERCEDES B. OPEL OTOKAR OTOYOL O.RENAULT TEMSA TOFAŞ TOYOTA TÜMOSAN T.TRAKTÖR T.Z.D.K. UZEL Kaynak: OSD Araç Tipi Otomobil Kamyon, Kamyonet,Midibüs Kamyon,Kamyonet Kamyon,Kamyonet,Minibüs,Midibüs,Otobüs Kamyon,Kamyonet, Minibüs,Otomobil Minibüs,Kamyonet, Otomobil Minibüs,Midibüs, Kamyonet Kamyon,Otobüs Otobüs,Midibüs, Kamyon Otomobil Midibüs,Minibüs, Kamyonet Kamyon,Kamyonet,Minibüs,Midibüs Otomobil Otobüs,Kamyon, Kamyonet,Midibüs Otomobil,Kamyonet Otomobil Traktör. Traktör Traktör Traktör 25

27 2.2. Üretim 1994 yılında finansal krizin otomotiv sektörüne de yansıması sonucu üretim, otomobilde % 39 ve sektör genelinde de % 40,8 oranında gerilemiştir yılında bir önceki yıla göre % 21,7 oranında artan üretim, 1996 yılında yaklaşık % 1 oranında artmış, 1997 yılında ise % 21,4'lük bir artış neticesinde az da olsa toparlanabilmiştir yılma gelindiğinde toplam üretim 1997 yılma oranla %1'lik çok küçük bir artış kaydedebilmiştir. Bu gelişmenin ana sebebi; 1998 yılında yaşanan uluslararası krizden Türk ekonomisinin ve doğal olarak Türk otomotiv sektörünün de etkilenmesi olmuştur yılındaki %19,7'lik azalışın ardından 2000 yılında makro ekonomideki gelişme ve beklentilerin paralelinde sektör yine rekor artışlardan birini yaşamış ve toplam üretim % 43,9 oranında artmıştır yılında motorlu taşıt üretimi (traktör hariç) 2000 yılma göre % 37,2 oranında azalma göstermiştir. Üretimde en yüksek azalma % 76,4 oranı ile kamyon üretiminde görülmüş, bunu % 73,9 ile midibüs, % 68,5 ile minibüs üretimi izlemiştir. Motorlu taşıt üretiminin % 65'ini oluşturan otomobil üretiminde yaşanan düşüş ise % 41,1 oranında olmuştur yılının Ocak-Nisan dönemi motorlu taşıt üretiminde 2001 yılının aynı dönemine göre % 1 oranında artış görülmüş, bu artış özellikle kamyonet ve midibüs üretimindeki artıştan kaynaklanmıştır. Toplam taşıt araçları üretiminin %65'ini oluşturan otomobil üretimi ise % 2 oranında düşmüştür. TABLO 7: TÜRK OTOMOTİV SANAYİİ ARAÇ ÜRETİMİ (Ad et) TİPLER (ilk dört ay) Otomobil Büyük kamyon (> 12 ton) Küçük kamyon (3,5-12 ton) Kamyonet Otobüs Minibüs Midibüs Traktör TOPLAM Kaynak:OICA 26

28 TABLO 8: MARKALARA GÖRE OTOMOBİL ÜRETİMİ (Ad et) MARKALAR HONDA HYUNDAI RENAULT FIAT TOYOTA TOPLAM Kaynak:TAYSAD (Taşıt Araçları Yan Sanayiciler Derneği) TABLO 9: MARKALARA GÖRE TİCARİ ARAÇ ÜRETİMİ (Ad et) MARKALAR ISUZU ASKAM BMC FORD HYUNDAI PEUGEOT MAN M.BENZ LAND ROVER IVECO MITSUBISHI FIAT TOPLAM Kaynak:TAYS AD (traktör üretimi hariç) (Taşıt Araçları Yan Sanayiciler Derneği) 27

29 GRAFIK 1: OTOMOBİL/TOPLAM ÜRETİM Kaynak: OICA Grafiklerde görüldüğü üzere 2000 yılından itibaren ülkemizin motorlu taşıt araçları üretiminde hızlı bir ivme kaydedilmiştir. Üretim rakamı açısından adet ile otomobil ilk sırada yer almakta, bunu kamyonet ve büyük kamyon üretimleri izlemektedir. 28

30 GRAFİK 3: YOLCU TAŞIT ARAÇLARI ÜRETİMİ Kaynak: OICA 70.MG GRAFİK 4: TRAKTÖR ÜRETİMİ 0 1 ı ı S. ı I I I ' - g I I I I I I I I I I t I I I I I I $ I I I I I I 8 I & -%fr O ö T-* r- ** r-* T-*- M M 2.3. Kapasite Türk otomotiv sektöründe hafif araçlar için kapasite kullanım oranı 2006 yılı Nisan ayında % 92 seviyesinde iken ilk 4 ayda % 86 düzeyinde gerçekleşmiştir. 29

31 Hafif araç üretim kapasitesi ilk 4 ay için olup, adetlik bir üretim söz konusudur. En düşük kapasite kullanım oranı, ilk 4 ay itibariyle %21 ile minibüslerde gerçekleşmiş, onu sırasıyla midibüs ve traktör kapasiteleri izlemiştir. TABLO 10: 2006 YILI OTOMOTİV SANAYİİ KAPASİTE KULLANIMI(Adet) TİPLER NİSAN AYI 4 AY KAPASİTE KULLANIM ORANI (%) KAPASİTE ÜRETİM KAPASİTE ÜRETİM NİSAN 4 AY HAFİF ARAÇLAR* MİNİBÜS KAMYON OTOBÜS MİDİB ÜS TRAKTÖR Kaynak:OICA * hafif araçlara otomobil ve kamyonet dahildir. TABLO 11: ARAÇ MARKALARINA GÖRE 2006 YILI ÜRETİM KAPASİTELERİ(Adet/yıl) FİRMALAR PARTNER KAPASİTE TOFAŞ FIAT TOYOTA TOYOTA O.RENAULT RENAULT HYUNDAI ASSAN HYUNDAI FORD OTOSAN FORD ANADOLU HONDA HONDA TOPLAM OTOMOBİL KAPASİTESİ FORD OTOSAN FORD KARSAN PEUGEOT HYUNDAI ASSAN HYUNDAI BMC YERLİ TEMSA YERLİ M.BENZ TÜRK M.BENZ ANADOLU ISUZU ISUZU OTOYOL IVECO ASKAM YERLİ OTOKAR LAND ROVER MAN MAN TOPLAM TİCARİ ARAÇ KAPASİTESİ GENEL TOPLAM Kaynak: TAYSAD 30

32 2.4. İstihdam Türk otomotiv sanayi istihdamı, 17 ana sanayici firmanın verileri göz önüne alındığında; 2000 yılında iken 2005 yılında seviyesine çıkmıştır yılı Şubat krizinden sonra işten çıkarılmalarda artış görülmüş ve istihdam rakamı kişi gibi düşük bir düzeye indikten sonra 2003 yılında toparlanma görülmüş ve düzeyine ulaşmıştır. TABLO 12: TÜRK OTOMOTİV SANAYİ İSTİHDAM RAKAMLARI (kişi) FİRMALAR A.I.O.S ASKAM B.M.C FORD OTOSAN HONDA TÜRKİYE HYUNDAI ASSAN KARSAN M.A.N. TÜRKİYE M. BENZ TÜRK OTOKAR OTOYOL " OYAK RENAULT TEMSA TOFAŞ TOYOTA TÜRK TRAKTÖR UZEL TOPLAM Kaynak:OSD 2.5. Türk Otomotiv Sektöründe Dış Ticaret Ana ve yan sanayi olarak iki kalemden oluşan otomotiv sanayi ürünleri, dış ticaretimizde önemli bir paya sahiptirler. Türkiye ihracatında 2.sırada yer alan otomotiv sektörünün toplam ihracattaki payı 2005 yılında %18 olmuştur. 31

33 2.5.1.İhracat Türkiye'nin 2005 yılında toplam taşıt aracı ihracatı ise %9,4 artarak 567 bin adet gerçekleşmiştir yılında otomobil ihracatı %11,4 artışla 340 bine, ticari araç ihracatı % 5 artışla 213 bine yükselmiştir. Toplam üretimin %61'i ihraç edilmiştir. TABLO 13: TAŞIT ARAÇLARI İHRACATI (Adet) SEKTÖR /2005 DEĞİŞİMf%) OTOMOBİL TÎGARİ ARAÇLAR ,0 Kamyonet " 5,0 Minibüs ,5 Kamyon Midibüs Otobüs , 29,5 TAŞIT ARAÇLARI TOPLAMI ,9 Traktör TOPLAM ,4 Kaynak: OICA 2005 ve 2006 yılı ilk 4 aylık ihracat rakamlarına bakıldığında otomobilde %20 artış, ticari araç ihracatında ise % 6 artış kaydedilmiştir. Bunun yanında ticari araçlar kapsamında yer alan minibüs ihracatında -%67 ve kamyon ihracatında -% 55 düşüşler görülmektedir. İhracat geçen yıllarda başlayan yeni projelerle artış kaydetmiş, ancak bu yıl yeni proje eklenmediği için ihracat artış hızı giderek düşmektedir. 32

34 TABLO 14: 2005 VE 2006 YILI İLK DÖRT AY İTİBARİYLE TAŞIT ARAÇLARI İHRACATI-(Adet) SEKTÖR 2005/4 AY 2006/4 AY DEĞİŞİM OTOMOBİL TİCARİ ARAÇLAR Kamyonet Minibüs Kamyon Midibüs Otobüs TAŞIT ARAÇLARI TOPLAMI Traktör TOPLAM Kaynak: OSD TABLO 15: 2005 YILINDA TOPLU HALDE YOLCU TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu :8702) ÜLKE* MİKTAR DEĞER (Adet) (Milyon Dolar) ISTANBUL DERI SERBEST BÖLGESI ,3 ALMANYA ,8 FRANSA ,3 INGILTERE ,6 SUUDI ARABISTAN ,9 ITALYA ,2 ROMANYA ,8 BULGARISTAN ,5 VIETNAM ,0 AVUSTURYA ,7 CEZAYIR ,2 KATAR 84 11,7. RUSYA ,8 DıGER ÜLKELER TOPLAM ,78 Kaynak: DİE (Devlet İstatistik Enstitüsü) * 10 milyon doların üzerinde ihracat yapılan ülkelerin dökümü verilmiştir. 33

35 Toplam 76 ülkeye yolcu taşımaya mahsus motorlu taşıt ihracatı yapılmaktadır. 10 milyon $ veya daha fazla ihracat yapılan 13 ülke mevcut olup, en çok ihracat yapılan İstanbul Deri Serbest Bölgesi hariç tutulursa en çok ihracat yapılan üç ülkenin toplam ihracat içindeki piyasa payı %27,2 düzeyindedir. TABLO 16: 2005 YILINDA BİNEK OTOMOBİLLERİ, STEYŞIN VAGON VE YARIŞ ARABALARI İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu : 8703) ÜLKE* MİKTAR DEĞER (Adet) (Milyon Dolar) FRANSA ,5 İTALYA ,0 ALMANYA ,9 İSPANYA ,0 RUSYA ,5 ROMANYA ,5 İNGİLTERE ,7 SLOVENYA ,2 İSRAİL ,2 BELÇİKA ,7 HOLLANDA ,5 FİNLANDİYA ,4 MISIR ,8 POLONYA ,8 GÜNEY AFRİKA ,5 DANİMARKA ,8 MEKSİKA ,7 DİĞER ÜLKELER ,7 TOPLAM ,4 Kaynak: DİE *65 milyon doların üzerinde ihracat yapılan ülkelerin dökümü verilmiştir numaralı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda toplam 93 ülkeye ihracat yapılmaktadır. En çok ihracat yapılan ilk üç ülkenin toplam ihracatımız içindeki 34

36 payı % düzeyindedir. 30 milyon dolardan fazla ihracat yapılan 31 ülke vardır. Otomobil ihracı yapılan piyasalara yân sanayi mamulleri ihraç edilmesi kolaylaşmaktadır. TABLO 17: 2005 YİLİNDA EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu :8704) ÜLKE* MİKTAR DEĞER (Adet) (Milyon Dolar) İTALYA ,3 İNGİLTERE ,3 İSPANYA ,8 ALMANYA ,7 FRANSA ,5 ROMANYA ,5 BELÇİKA ,1 İRLANDA ,3 HOLLANDA ,7 AVUSTRALYA ,8 PORTEKİZ ,9 AVUSTURYA ,4 POLONYA ,2 DİĞER ÜLKELER TOPLAM ,5 Kaynak: DİE *30 milyon doların üzerinde ihracat yapılan ülkelerin dökümü verilmiştir numaralı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda toplam 81 ülkeye ihracat yapılmaktadır. Toplam 13 ülkeye 30 milyon dolardan fazla ihracat gerçekleştirilmekte olup, en çok ihracat yapılan ilk üç ülkenin toplam ihracat içindeki payı % 55,4 düzeyindedir. Önemli piyasalara yoğunluk yüksektir. 35

37 TABLO 18: 2005 YILINDA ÖZEL TERTİBATLI MOTORLU TAŞITLAR İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu : 8705) ÜLKE* MİKTAR (Adet) DEĞER (Milyon Dolar) IRAK ,2 CEZAYİR ,9 İSTANBUL DERİ 27 3,9 RUSYA 19 3,2 KAZAKİSTAN 43 2,8 BULGARİSTAN 31 2,6 AZERBAYCAN 19 2,3 MERSİN SERBEST BÖLGE 10 2,2 K.K.TÜRK CUMHURİYETİ 27 2,1 DIGER ÜLKELER ,4 TOPLAM ,6 Kaynak: DİE *2 milyon doların üzerinde ihracat yapılan ülkelerin dökümü verilmiştir numaralı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda toplam 44 ülkeye ihracat yapılmakta olup 2 milyon doların üzerinde ihracat yapılan 9 ülke bulunmaktadır. 36

38 TABLO 19: 2005 YILINDA TRAKTÖR İHRACATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu : 8701) ÜLKE* MİKTAR (Adet) DEĞER (Milyon Dolar) ALMANYA ,9 ABD ,2 İSPANYA ,8 IRAN ,0 TRAKYA SERBEST BÖLGE ,1 İTALYA ,6 AVUSTRALYA ,1 ROMANYA ,9 DİĞER ÜLKELER ,7 TOPLAM ,3 Kaynak: DİE *10 milyon doların üzerinde ihracat yapılan ülkelerin dökümü verilmiştir numaralı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda toplam 87 ülkeye ihracat yapılmaktadır. 10 milyon dolar veya daha fazla ihracat yapılan 8 ülke mevcut olup en çok ihracat yapılan ülkenin toplam ihracat içindeki payı % 18, en çok ihracat yapılan ilk üç ülkenin toplam ihracat içindeki payı da % 45 seviyesindedir. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu TABLO 20: 2005 YILI MOTORLU TAŞIT İHRACATI TANIMI MİKTAR (Adet) DEĞER (Milyon Dolar) 8704 Eşya Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar , Binek Otomobilleri, Steyşın Vagonlar ve Yarış Arabaları , Toplu Halde Yolcu Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar , Traktör , Özel Tertibatlı Motorlu Taşıtlar ,6 TOPLAM ,70 Kaynak: DİE 37

39 TABLO 21: YILLARI FİRMA BAZINDA İHRACAT RAKAMLARI (Adet) FİRMALAR OCAK-NISAN FORDOTOSAN OYAK RENAULT TOYOTA TOFAŞ HYUNDAI ASSAN TÜRK TRAKTÖR HONDA TÜRKİYE UZEL M.BENZ TÜRK MAN TÜRKİYE OTOKAR TEMSA A.I.O.S B.M.C OTOYOL ASKAM KARSAN GENEL TOPLAM Kaynak:OSD 2006 yılı sonunda genel olarak ekonomide %5 oranındaki büyüme hedefinin otomotiv sanayini olumlu etkilemesi belenmektedir. İç pazarın yaklaşık %5 artacağı düşünülmekte ve ihracatta ana sanayi ve yan sanayi olarak toplam % 10 dolayında bir ihracat artışı hedeflenmektedir. Halen toplam 4 kıtada (Avrupa, Asya, Avustralya, Afrika) 150'den fazla ülkeye ihracat yapılmakta olup ihracatın %70'i AB ülkelerine yöneliktir. Önümüzdeki dönemde bu pazardaki pay korunurken, Rusya, Ortadoğu ve Afrika'ya olan ihracatın da genişlemesi beklenmektedir. 38

40 2.5.2.İthalat Türkiye'nin 2005 yılında toplam otomobil ithalatı, 2004 yılına göre % 3,2 azalarak adete, hafif ticari araç ithalatı da %12,1 artarak adede ulaşmıştır. Otomobil ithalatında ilk sırayı adet ile AB ve EFTA ülkeleri oluşturmaktadır. TABLO 22: 2005 YILINDA TRAKTÖR İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu : 8701) ÜLKE* MİKTAR DEĞER (Adet) (Milyon Dolar) ALMANYA ,8 HOLLANDA ,9 FRANSA ,6 İTALYA ,7 BELÇİKA ,0 BREZİLYA ,0 MEKSİKA ,1 HİNDİSTAN ,4 FİNLANDİYA 54 10,4 İNGİLTERE ,1 DIGER ÜLKELER ,4 TOPLAM ,4 Kaynak: DİE *10 milyon doların üzerinde ithalat yapılan ülkelerin dökümü verilmiştir numaralı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda toplam 25 ülkeden ithalat yapılmakta, 10 milyon dolar veya daha fazla ithalat yapılan 10 ülke mevcut olup en çok ithalat yapılan ilk üç ülkenin toplam ithalat içindeki payı % 66 seviyesindedir. 39

41 TABLO 23: 2005 YILINDA ÖZEL TERTİBATLI MOTORLU TAŞITLAR İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu : 8705) ÜLKE* MİKTAR (Adet) DEĞER (Milyon Dolar) ALMANYA ,0 İTALYA 52 9,2 HOLLANDA 65 8,8 FRANSA 40 5,7 İSVEÇ 46 5,3 İSPANYA 35 4,2 AVUSTURYA 7 3,2 DIGER ÜLKELER 45 5,2 TOPLAM ,6 Kaynak: DİE *10 milyon doların üzerinde ithalat yapılan ülkelerin dökümü x verilmiştir numaralı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda toplam 19 ülkeden ithalat yapılmakta, 10 milyon dolar veya daha fazla ithalat yapılan 7 ülke mevcut olup en çok ithalat yapılan ilk üç ülkenin toplam ithalat içindeki payı % 76 seviyesindedir. TABLO 24: 2005 YILINDA TOPLU HALDE YOLCU TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu :8702) ÜLKE* MİKTAR DEĞER (Adet) (Milyon Dolar) POLONYA ,7 ALMANYA İTALYA ,3 DİĞER ÜLKELER TOPLAM Kaynak: DİE * 10 milyon doların üzerinde ithalat yapılan ülkelerin dökümü verilmiştir. 40

42 8702 numaralı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda toplam 27 ülkeden ithalat yapılmakta, 10 milyon dolar veya daha fazla ihracat yapılan 3 ülke mevcut olup en çok ithalat yapılan ülkenin toplam ithalat içindeki payı % 48, en çok ithalat yapılan ilk üç ülkenin toplam ithalat içindeki payı % 93 seviyesindedir. TABLO 25: 2005 YILINDA BİNEK OTOMOBİLLERİ, STEYŞIN VAGON VE YARIŞ ARABALARI İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu :8703) ÜLKE* MİKTAR DEĞER (Adet) (Milyon Dolar) ALMANYA ,7 ISPANYA ,8 FRANSA ,5 GÜNEY KORE ,5 INGILTERE ,1 POLONYA ,4 JAPONYA ,8 BELÇIKA ,5 ÇEK CUMHURIYETI ,1 MEKSIKA ,0 DıGER ÜLKELER ,6 TOPLAM ,0 Kaynak: DİE *65 milyon doların üzerinde ithalat yapılan ülkelerin dökümü verilmiştir numaralı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda toplam 37 ülkeden ithalat yapılmakta, 65 milyon dolar veya daha fazla ithalat yapılan 10 ülke mevcut olup en çok ithalat yapılan ülkenin toplam ithalat içindeki payı % 25, en çok ithalat yapılan ilk üç ülkenin toplam ithalat içindeki payı % 58 seviyesindedir. 41

43 TABLO 26: 2005 YILINDA EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU TAŞITLAR İTHALATININ ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu : 8704) ÜLKE* MİKTAR DEĞER (Adet) (Milyon Dolar) ALMANYA ,7 FRANSA ,8 İSPANYA ,2 POLONYA ,5 GÜNEY KORE ,5 JAPONYA ,5 İTALYA ,5 TAYLAND ,0 HOLLANDA ,3 PORTEKİZ ,1 DİĞER ÜLKELER ,1 TOPLAM ,2 Kaynak: DİE *30 milyon doların üzerinde ihracat yapılan ülkelerin dökümü verilmiştir numaralı Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda toplam 34 ülkeden ithalat yapılmakta, 30 milyon dolar veya daha fazla ithalat yapılan 10 ülke mevcut olup en çok ithalat yapılan ilk üç ülkenin toplam ithalat içindeki payı % 51 seviyesindedir. 42