Dosya. Mevcut durumun belirlenmesi. Gereksinimlerin belirlenmesi. Mevcut durumun belirlenmesi. Egzersiz reçetesi hazırlama bileşenleri.

Transkript

1 Egzersiz reçetesi, kontrendikasyonları, egzersiz sırasında gelişebilecek komplikasyonlar, komplikasyonlara yaklaşımlar Mevcut durumun belirlenmesi Kontrendikasyonlar ve Risk Özel durumlar Prof. Dr. Mehmet UZUN GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi Nispi Kesin Egzersize ait risk Düşük Orta Yüksek Ortopedik sorunlar Sevdiği egzersiz türleri PCI Cerrahi Kalp yetmezliği Transplantasyon ICD 1 5 Egzersiz reçetesi hazırlama bileşenleri Gereksinimlerin belirlenmesi Dosya Görüşme Hastanın mevcut durumunun belirlenmesi Egzersiz kapasitesi Kontrendikasyonlar Özel durumlar Hastanın gereksinimlerinin belirlenmesi Hedef belirlenmesi Egzersiz reçetesinin hazırlanması Isınma Ana egzersiz Direnç Aerobik Soğuma Takip Mesleki gereksinimler Yaşamsal gereksinimler 3 6 Mevcut durumun belirlenmesi Hedef belirlenmesi Dosya incelemesi Karşılıklı görüşme Egzersiz testi Semptom sınırlı VO 2 max Alan testleri Maksimum ağırlık 4 değeri Ev ortamı Boş zaman değerlendirme aktivitesi / mesleki aktiviteler Giyinme, Soyunma,TV Balık tutma, Daktilo/ bilgisayarla yazı seyretme,masa hazırlama, Yiyecek yazma, Ofis ortamında oturma, hazırlama, Uyuma, Diş fırçalama Oturduğu yerde okuma veya yazma, gibi. Lamba değiştirme, Traktör kullanma gibi Çocuk bakımı,çocuklarlarla oyun oynama, koşma,yürüme, Genel ev temizliği, kilo(15 libre) dan fazla eşyaları taşımak gibi. Büyük çaplı ev temizliği işleri yapmak, eşyaları yerlerinden kaldırmak, evi badana etmek gibi 7 kilonun üstünde yükle kürek çekme egzersizi, alt kattaki küçük eşyaları üst kata taşımak gibi Evde oto tamiri, çiftlikte küçük hayvanları besleme, bahçe işleri, küçük ev tamiratları yapmak Çiftçilik/ tarım işleri, avcılık, ev içinde ve dışında marangozluk işleri, çatı tamiri işleri Çiftçilik/ tarım işleri, saman balyalarını taşıma Egzersiz / Spor Hafif tempoda yürüme, Ata binme, Stretching, yoga, golf, orta şiddette yürüyüş, su içinde aerobik egzersizler Genel kalistenik egzersizler, golf, dans ve aerobik aktiviteler, 10-11mil/ saat hızda bisiklet sürmek Yüksek yoğunlukta aerobik aktiviteler, basketbol, hızlı tempo koşu, orta şiddette yüzmek 7 1

2 Hedef belirlenmesi Sıklık Gereksinim Performans Gerçekçi Hedef Alarm İyileşme Adaptasyon GENEL ADAPTASYON SENDROMU Uygun tekrar zamanı En uygun tekrar zamanı Detraining 8 12 Egzersiz reçetesi Sıklık Aerobik egzersiz EGZERSİZ REÇETESİ Rezistif egzersiz 9 13 Egzersiz reçetesinin hazırlanması Sıklık (Frequency): Sıklık (Intensity): Şiddet (Type): Tipi (Modu) (Timing): Süresi (Enjoyment): Sevdiği egzersizler (Efficiency): Etkinlik Aynı işi daha az çaba ile yapabilmek KR programlarında önerilen sıklık haftada 3-6 kezdir

3 Sıklık: optimal zamanlama VO2 Pik VO2 Şiddetin Doğrudan Hesaplanması VO2 Egz. Eğt.. VO2 Δ(VO2) İst. VO2 Başlangıç VO2= İst. VO2 + (0,4 x Δ(VO2)) Test başlangıcı = istirahat Test sonu İst. VO2 Zaman Yaşlılarda ve kondisyonu düşük olanlarda 0,4 Orta fitness olanlarda 0,5 Aktif olanlarda 0,6 Mükemmel olanlarda 0, Şiddet Erken yorulmaya neden olmadan, sürekli egzersize izin veren düzeyde egzersiz reçete edilmelidir. Pik KH Şiddetin Doğrudan Hesaplanması Kalp Hızı KH Δ(KH) Egz. Eğt.. KH İst. KH Başlangıç KH= İst. KH + (0,4 x Δ(KH)) Doğrudan yaklaşım Dolaylı yaklaşım Test başlangıcı = istirahat Test sonu İst. KH Zaman Yaşlılarda ve kondisyonu düşük olanlarda 0,4 Orta fitness olanlarda 0,5 Aktif olanlarda 0,6 Mükemmel olanlarda 0, Doğrudan yaklaşım Hedef VO 2 % şiddet x (VO 2 max VO 2 ist) + VO 2 ist Hedef kalp hızı Şiddetin Doğrudan Hesaplanması Anaerobik Eşik VCO2 Pik VCO2 Kalp hızı Pik KH Anaerobik eşikteki KH % şiddet x (HR max HR ist ) + HR ist Anaerobik Eşik İst. VCO2 İst. KH KPET ile anaerobik eşik belirlenir ve bu düzeyin %5-10 altında şiddet ile başlanır. İst. VCO2 AT-VO2 Pik VO2 VO2 İst. VO2 AT-VO2 Pik VO2 VO

4 Dolaylı yaklaşım Egzersiz tipi Yaşa göre beklenen maksimum kalp hızı Hedef HR=(220 yaş) x % şiddet Algılanan egzersiz şiddeti RPE=12-14/20 Kalp hızı rezervi Hedef HR=(Kalp hızı rezervi x % şiddet) + ist kalp hızı Kalp hızı rezervi=[(220-yaş) - ist kalp hızı] Endurans/Aerobik Yürüme bandı Bisiklet Kürek Kol ergometri Rezistif/Direnç Dambıl Elastik bant Bar Etkili Eğitim Eşikleri Egzersiz süresi VO2max=%50-70, Sınıf III HF de %40 Karvonen formülü: İst.KH+%HRR ya da İst VO2+%VO2 rezervi Ventilatuar eşik Laktat eşiği RPE=12-14/20 ya da 5-8/10 HR max ın %65-85 i En az 20 dk olmalı Günlük toplam süre bölünebilir. Her bir seans en az 10 dk olmalı Günde 60 dk yeterli 10 ar dakika ısınma ve soğuma dönemi olmalı Egzersiz tipi/modu Sevdiği egzersiz Sevdiği egzersiz tipi olmalı Sık kullanmak zorunda kalacağı tipte olmalı Uzun süre yapabileceği tipte olmalı Altın kural Gümüş kural Bronz kural UNUTMA! Farklı egzersiz tiplerinde farklı miktarda enerji tüketilir. Egzersizi bıraktıktan üç ay sonra yararlı etkiler kaybolur. Egzersizin yararı, sürekli yapıldığında ortaya çıkar. Sevdiği egzersiz tipi olması, katılımı ve sürekliliği arttırır

5 15 kez 15 kez Direnç egzersizleri - SIKLIK Kas grubu Haftada 2-3 gün (en fazla 5) Direnç egzersizleri sadece kol değil, aynı zamanda diğer kas gruplarını da içermelidir Direnç egzersizleri - ŞİDDET Direnç Egzersizleri Başlama Zamanı %40-60 x 1RM* RPE=12-13 *1 RM = Tam ROM boyunca başarıyla kaldırılabilen son ağırlıktır. %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %100 Aerobik egzersiz seansları 4-5 olduğunda Revaskularizasyondan >7 gün sonra MI/AKS den >2 hafta sonra Kalp ameliyatlarından hafta sonra (Alt ekstremite daha erken başlanabilir) Direnç egzersizleri TEKRAR SAYISI Etkinlik 8-15 kez kaldırabildiği ağırlık 8 kez kaldırabildiği ile başlanır; 15 kez rahat kaldırabiliyorsa ağırlık arttırılır. %60 x RM den sonra arttırmak gerekmez. 8 kez 8 kez Egzersiz eğitiminin hastanın daha az enerji ile daha fazla iş yapabilmesine olanak sağlaması gerekmektedir. Bu nedenle, gerçek hayata uygun egzersiz örnekleri sık sık kullanılmalıdır. 8 kez

6 Egzersizin kontrendike olduğu hasta grubu Kararsız iskemi (akselere angina, istirahat anginası, minimal eforla angina, egzersiz eşiğinin gittikçe azaldığı angina) Dekompanse kalp yetersizliği Aktivitenin ani sonlanması Venöz dönüş Kalp debisi Arteryal vazodilatasyon Sempatik aktivite Vagal aktivasyon HR, SBP Na/K dengesizliği Katekolaminler Egzersizle artan ve kontrol edilemeyen aritmi Kan basıncı MVO2 Egzersizle semptomların ve komplikasyonların ortaya çıktığı hastalıklar Koroner perfuzyon İskemi Miyokardiyak irritabilite (Hipertrofik kardiyomiyopati, Ciddi aort darlığı, Aritmojenik kalp hastalığı, gibi) 35 Depolarizasyon/ Repolarizasyon Bozukluğu İleti bozukluğu VENTRİKÜLER EKTOPİK AKTİVİTE 38 Egzersiz sırasında gelişebilecek komplikasyonlar Ritim-iletim bozukluğu %33,5; HT, DM, HL, >70 yaş, amiodarone kesenler İskemi Aktivitenin ani sonlanması Venöz dönüş Arteryal vazodilatasyon Sempatik aktivite Vagal aktivasyon Na/K dengesizliği Katekolaminler Kalp debisi HR, SBP Kan basıncı MVO2 Nonkardiyovaskuler komplikasyonlar Ölüm Koroner perfuzyon İskemi Miyokardiyak irritabilite 36 Depolarizasyon/ Repolarizasyon Bozukluğu İleti bozukluğu VENTRİKÜLER EKTOPİK AKTİVİTE 39 Egzersiz sırasında gelişebilecek komplikasyonların sıklığı Ritim ve iletim bozukluğu Nonfatal kardiyak komplikasyon riski Fatal kardiyak komplikasyon riski Egzersiz testinde oran hasta saatinde hasta saatinde hasta saatinde 1 Haskell 1978 Supraventriküler Ventriküler İntraventriküler blok Atriyoventriküler blok Ani kardiyak ölüm

7 Egzersiz aritmi ilişkisi ile ilgili notlar Nonkardiyovaskuler komplikasyonlar Aritmili hastaların çoğu testi yorgunluk nedeniyle sonlandırır. Kalp hastalarının yaklaşık ¼ ünde egzersiz sırasında ya da hemen sonrasında aritmi gelişir. Egzersiz aritmisi genellikle >8 ya da >280 RPP gibi yüksek değerlerde oluşur. Göğüs ağrısı ile başvuran hastaların çok az bir kısmında test aritmi nedeniyle sonlandırılır. Şiddetli egzersiz düzeylerine alışkın olmayanlarda aritmi gelişme riski daha yüksektir. Şiddetli egzersizin aniden sonlandırılması aritmiyi provoke eder. İlgili tıbbi birim ile koordinasyon ve konsultasyon Aritmiyi azaltmak için: dk.lık ısınma ve soğuma dönemleri ihmal edilmemelidir. Bireye kendi nabzını kontrol etmeyi öğretilmesi gerekir. Egzersiz aşamalı aerobik tarzda olmalıdır. Komplikasyonlara yaklaşımlar Önlem Tanı İlk müdahale Tedavi?? EKG takibi Kan basıncı, SO2p takibi Egzersiz protokolü Hekim, fizyoterapist ve hemşirelerin aritmileri tanıyabilmesi Hangi aritmilerin egzersizi sonlandırmayı gerektirdiğinin bilinmesi Egzersizin sonlandırılması Gerekirse CPR Amiodaron/betabloker/Pacemaker Betablokerler Amiodaron, Lidokain, procainamid, Kalsiyum antagonistleri Pacemaker İskemi SONUÇ Sessiz iskemi Akut koroner sendrom Ani kardiyak ölüm Egzersizin sonlandırılması EKG takibinin devamı Egzersizin sonlandırılmasına rağmen, iskemik EKG değişikliği >5 dk sürerse koroner yoğun bakıma sevki Derhal koroner yoğun bakıma sevki Aspirin çiğnetilmesi CPR Koroner yoğun bakıma sevk Egzersiz, Uygun ekiple Uygun ön değerlendirme Uygun reçete Uygun takip yapıldığı takdirde güvenli bir tedavi yöntemidir