TÜRKĠYE FUTBOL FEDERASYONU MERKEZ HAKEM KURULU HAKEM DÖRDÜNCÜ HAKEM VE GÖZLEMCĠ EL KĠTABI

Transkript

1

2 TÜRKİYE FUTBOL FEDERASYONU Başkan : Yıldırım DEMİRÖREN MHK Başkanı : Zekeriya ALP Telefon : Faks : Adres : İstinye Mah. Darüşşafaka Cad. No:45 Kat:2 İstinye - İSTANBUL Internet :

3 TÜRKĠYE FUTBOL FEDERASYONU MERKEZ HAKEM KURULU HAKEM YARDIMCI HAKEM DÖRDÜNCÜ HAKEM VE GÖZLEMCĠ EL KĠTABI MHK-EĞİTİM PLANLAMA AĞUSTOS

4 3

5 Ġçindekiler Önsöz 11 Bölüm 1 Hakem, Yardımcı Hakem ve Dördüncü Hakem Hakem Atamaları Görevlendirme Müsait Olma Sonuçlar Atama Sonrası Hazırlık GörünüĢ Seyahat - Konaklama ve Çevre ile ĠliĢkiler Hakem Ödemeleri Hakem Raporu Tanım Ek Olaylar Raporların Gönderilmesi Hakem Raporu GiriĢi Kullanım Kılavuzu Hakem Raporu Denetim Sistemi ve Hata Puanı Tablosu Basın Röportajları Oyun Esnasında Hakem ve Yardımcı Hakemler Hakem Topun Oyunda Olduğu Durumlarda Yer Alma Duran Toplarda Yer Alma Yardımcı Hakemler Ceza Sahasına Yakın Serbest VuruĢlarda Hakem Oyuncu ĠliĢkileri ve Problemli Oyuncular Oyuna Müdahaleler Tamamlanamayan Müsabakaların Sonuçları Hakemi Aldatmaya Yönelik DavranıĢlar Disiplin Kontrolü Futbolcuların Tepki Gösterdikleri/ÇatıĢtıkları Olaylar Oyuncular Arasında ÇatıĢma Oyuncularla Hakem Arasında ÇatıĢma 27 Hakemin Otoritesinin Zayıflatılması Toplu Protestolarla BaĢa Çıkma 30 (Hakemin Rahatsız Edilmesi) 4

6 11.3. Hatalı Oyuncuların Tespit Edilmesi ĠletiĢim ve Yönetim Olumlu Vücut Dili Hakemlerin Açıkça Hatalı Görünen Disiplin Kararları Kart Göstermek için Oyunun BaĢlamasını Geciktirme Kartların Duyurulması Sıvı Ġhtiyacının Giderilmesi Hakemin Maça Gelmemesi veya Devam Edememesi Profesyonel Lig ve Kupa Maçlarında Uygulanacak Zaman Çizelgesi Oyun Alanına GeliĢ ve Maç Öncesi KonuĢma Oyun Alanına GeliĢ Maç Öncesi KonuĢma Diyagonal DeğiĢikliklerini Gerektiren Durumlar Oyun Alanının Kontrolü Maç Öncesi Yapılacak ĠĢlemler Oyuncu Ġsim Listeleri Maçın Zamanında BaĢlaması Giysi ve Gereçler / Takılar Temel Giysiler Diğer Giysi ve Gereçler Takılar Oyun Alanına ÇıkıĢ Seremoni, Para AtıĢı Seremoni Para AtıĢı Saygı DuruĢu BaĢlama VuruĢunda ĠĢbirliği Hakem Yardımcı Hakemler Dördüncü Hakem Zaman Ayarında ĠĢbirliği ve Ġlave Zaman Devre Arası - Uzatmalardan Önce Verilen Ara Zaman Ayarında ĠĢbirliği Ġlave Zaman 48 5

7 25. Dördüncü Hakem - Teknik Alan ve Teknik Alan Ġhlalleri Dördüncü Hakem Teknik Alan Ġhlalleri Oyuncu DeğiĢikliğinde ĠĢbirliği Yedek Oyuncular Ofsaytta ĠĢbirliği Hakem Yardımcı Hakemler Aktif Oyuna Katılım Unsurları Yardımcı Hakemin Ofsayt Sonrası Yeri Pozisyon Gereği Oyun Alanı DıĢına Çıkan Oyuncunun Değerlendirilmesi Savunma Oyuncusu Hücum Oyuncusu Golde ĠĢbirliği Hakem Yardımcı Hakemler Golün Ofsayttan Atılması Halinde Gol Kutlaması TartıĢmalı Goller Kendi Kalesine Atılan Goller (Savunma Yapan Takım) Topun Çarpması/Yön DeğiĢtirmesi Sonucu Olan Goller 60 (Hücum eden takım) 32. Avantaj Kuralının Uygulanıp Uygulanmaması Fauller ve Fena Hareketlerde ĠĢbirliği Hakem Doğru Karar Verme; Fauller ve Sonuçları Faul ġiddetinin Belirlenmesi Ġhlalin Yapıldığı KoĢullar Diğer sportmenlik dıģı hareketler 65 (topu tutma gibi) Top Oyunun DıĢındayken Yapılan Ġhlaller Fiziksel Temas (el/kol kullanılması) Temas Ġçeren Tehlikeli Oyun Biçimi Elle/Kolla Kurallara Aykırı Müdahale 67 6

8 KöĢe VuruĢları / Serbest VuruĢlar Öncesinde Kolların Kurallara Aykırı kullanımı Vücudun Kurallara Aykırı Kullanımı Yardımcı Hakem Topa Elle Müdahalenin Değerlendirilmesi Kart Gösterme Prosedürü Serbest VuruĢlarda Yönetim Hakem Hızlı Serbest VuruĢ Birçok Oyuncunun KarıĢtığı Kavga ve Benzeri Durumlar Yardımcı Hakemler Bir Ġhlal Ġçin ĠĢaret Vermeden Önce, Yardımcı Hakem AĢağıdakileri Belirlemelidir Bir Faul veya Fena Hareket Yapıldığında, Yardımcı Hakem AĢağıdakileri Yerine Getirmelidir Ceza Alanı DıĢındaki Fauller Ceza Alanı Ġçindeki Fauller Ceza Sahasına Yakın Serbest VuruĢ Baraj Mesafesinin Kontrolü Sakatlanmada ĠĢbirliği Hakem Özel Durumlar Yardımcı Hakem veya Dördüncü Hakem Oyunun Geçici Olarak Durdurulduğu Zamanlarda ĠĢbirliği Hakem Yardımcı Hakemler Penaltı VuruĢunda ĠĢbirliği Hakem Yardımcı Hakemler Taç AtıĢında ĠĢbirliği Hakem Yardımcı Hakemler Taç AtıĢı Sorumluluğu 83 7

9 38. Kale VuruĢunda ve Kalecinin Topu Elden Çıkarmasında ĠĢbirliği Kale VuruĢunda ĠĢbirliği Hakem Yardımcı Hakemler Kalecinin Topu Elden Çıkarmasında ĠĢbirliği KöĢe VuruĢunda ĠĢbirliği Hakem Yardımcı Hakemler KöĢe Bayrak Direği Hizasında Duran Yardımcı Hakem Diğer Yardımcı Hakem Hakemlerin Müsabakanın Bitiminden Sonra Oyun Alanından Ayrılmaları 86 Bölüm 2 Gözlemciler Gözlemciden Beklenenler Sorumluluklar - Görev PaylaĢımı Temsilci FGAT Gözlemci MHK Üyeleri Gözlemcilerin Atanması - Hazırlanma ve Seyahat Atama Tebligat Hazırlanma Seyahat Ve Konaklama Stadyumdaki Görevler Ve Sorumluklar Stadyuma GeliĢ Gözlemcinin Tribündeki Yeri Not Alma (Kayıt) Konsantrasyon Devre Arası Medya Ġle ĠliĢkiler Prensiplere Uymak 92 8

10 5.8. Sorunlu Durumlar Maçtan Sonra Yapılacaklar-Skor/Not Bildirimi Maç Sonrası Toplantı Gözlem Tekniği Yapılan Hataların Not Ġle Bağlantısı Gözlemci Raporu Rapor Düzenleme Bölüm Maç Bilgileri Hakem Bilgileri Gözlemci Bilgileri Not Hakemlere, Yardımcı Hakemlere ve Dördüncü Hakemlere Not Vermek Maç Sırasında Analiz Hakem ve Yardımcı Hakem Ġçin Değerlendirme Ölçeği Değerlendirme Ölçeği Ġle Ġlgili Diğer Açıklamalar Bir Hakem Hatasının Sonuçları Dördüncü Hakemler Ġçin Değerlendirme Ölçeği Zorluk Derecesi Maçın Tanımı Hakemleri Değerlendirme Referansları Bölüm: Oyun Kurallarının Uygulanması, Yorumlanması ve Maçın Kontrolü, Taktiksel YaklaĢım ve Maçın Yönetimi Bölüm: Oyuncuların ve Takım Görevlilerinin (Teknik Alan) Disiplin Amaçlı Kontrolü ve Yönetimi Bölüm: Fiziksel Durum, Yer Alma ve Hareketlilik Bölüm: Yardımcı Hakemler ve Dördüncü Hakemle ĠĢbirliği Bölüm: KiĢilik Bölüm: Genel Değerlendirme, Performans ve KiĢilik Konusunda Tavsiyeler 119 9

11 8. Bölüm: Olumlu Noktalar Ve GeliĢtirilmesi Gereken Noktalar Bölüm: Yardımcı Hakem Performansları Bölüm: Yardımcı Hakem Performansları Bölüm: Dördüncü Hakemle Ġlgili Yorumlar Rapor Denetim Sistemi Hata Puanı Sistemi Ġdari Konular Mazeretler Maç Sonrası Ek Rapor Eğitim Faaliyetleri ĠletiĢim APS-Kargo ile Rapor ve Eklerini Gönderme Yöntemi 128 Klasman Gözlemci Raporu 129 Ġl Gözlemci Raporu 133 Not 135 ĠletiĢim

12 Değerli Mentörler, Gözlemciler ve Hakemler Yeni bir sezona yeni bir şevk ve heyecanla başlıyoruz. Futbolumuzun gelmiş olduğu noktada kulüplerimizin beklentileri ve umutları, başarıyı yakalamak adına harcadıkları her türlü emek, gösterdikleri özveri bizlerin görev ve sorumluluklarını daha da artırmaktadır. Bütün çabamız hakem hatalarının en aza indirildiği düzeyi yakalayabilmektir. Bu konudaki çalışmalarımızın somut kazanımlarını da elde etmeye başladığımızı düşünüyoruz. Federasyonumuzun sağladığı olanaklar sayesinde hayata geçirilen projeler, uygulanan doğru yöntemler ve verilen eğitimler Türk hakemliğinde başarı çıtasını oldukça yukarılara taşımıştır. UEFA 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası nda Türk hakemlerinin görev alması bu düşüncemizin en güzel kanıtıdır. Böyle önemli uluslararası bir turnuvada görev yapan, yarı final yöneten ve de son derece başarılı olan Cüneyt Çakır ve ekibini kutluyoruz

13 Hakemliğimizin bu aşamaya gelmesinde her türlü desteği esirgemeyen UEFA 1.Başkan Vekili Sn. Şenes Erzik e, yine hakemlerimizin başarısında önemli katkıları bulunan UEFA Hakem Komitesi Üyesi Mr. Uilenberg e, UEFA nın seçkin eğitimcileri Mr. Larsen, Mr. Sharp ve Mr. Gilis e teşekkürlerimizi sunarız. Mentor ve gözlemcilerimizin de bu başarıdaki katkılarını yadsıyamayız. Hakem eğitimlerindeki özverili çalışmaları, hakem ve gözlemcilerimize rehberlik eden El Kitabı nın hazırlanmasındaki emekleri nedeniyle eğitimci kadromuza da şükranlarımızı sunarız. Yeni sezonda başta hakemlerimiz olmak üzere futbolumuzun diğer bütün paydaşlarına başarılar dileriz. Zekeriya ALP Merkez Hakem Kurulu Başkanı 12

14 Bölüm 1 Hakem Yardımcı Hakem ve Dördüncü Hakem 13

15 114 15

16 1. Hakem Atamaları 1.1. Görevlendirme Hakem, yardımcı hakemler ve gerektiğinde dördüncü hakem ile yedek yardımcı hakem görevlendirmeleri, TFF yönetimi bünyesinde MHK tarafından yapılır Müsait Olma Hakemler; sakatlık, sağlık raporu, meslekî-ailevî vb. nedenler dolayısıyla müsait olmamaları durumunda, görevlendirilmelerini beklemeden, FYS üzerinden mazeretlerini bildirmelidirler. Sakatlığı olan hakemler görev yapmamalıdır. Hakem İşleri Müdürlüğü'ne yönelik her türlü soru ve önerileriniz için öncelikle telefon yerine adresi kullanılmalıdır Sonuçlar Ġyi hazırlanınız ve sağduyulu olunuz. Maçtan ve görevdeyken geçen tüm zamanınızdan zevk alınız. 2. Atama Sonrası Hazırlık 2.1. GörünüĢ Hakemler, TFF den aldıkları en son takımları giymelidir. Hakemler olarak, oyuncular ve yöneticiler üzerindeki ilk etkinizi, giyiminiz ve görüntünüz sağlayacaktır. Olumlu bir izlenim bırakmanız için, giysilerinizin, temiz ve düzgün olması gerekir. Çantanızda bulunması gereken malzemeler aģağıdadır: Tüm renklerdeki hakemlik giysileri, Zemine uygun ayakkabılar, 2 adet düdük, 2 adet Kronometre, 2 Ģer adet sarı ve kırmızı kart, 2 adet kalem ve not defteri, 2 adet top-kale parası, Bir takım yardımcı hakem bayrağı, Bipli bayraklar ve kulaklıklar ile bunlar için yedek pil, 15

17 Futbol Oyun Kuralları Kitabı - Hakem, Yardımcı Hakem, Dördüncü Hakem ve Gözlemci El Kitabı - Türkiye Profesyonel Lig ve Kupa Müsabakaları Statüsü - Futbol Müsabaka Talimatı, Hakem ve olay raporları, Isınmak için TFF tarafından verilen giysiler. 3. Seyahat-Konaklama ve Çevre ile ĠliĢkiler Federasyonumuz, hakemlerimizin lâyık oldukları en seçkin yerlerde kalmaları, en güvenli araçlarla seyahat etmeleri konusunda hiç bir fedakârlıktan kaçınmamaktadır. Bu konuda hakemlik kurumuna yakıģır tutum ve davranıģlarda bulunmanızı, en ufak bir Ģüpheye fırsat vermemenizi titizlikle bekliyoruz. Spor kamuoyu ve basınla, sizi ve Kurumumuzu yıpratacak yakınlaģmalardan kaçınınız. Hakem ekibi, görev yapacağı yere maçtan bir gün önce varmalıdır. Hakemler, gözlemci ve mentorlerin görev seyahatlerinde toplu ulaşım araçlarını kullanmaları esastır. Zorunlu durumlarda, özel araç kullanımına Hakem İşleri Müdürlüğü'ne çalışma gün ve saatleri içinde yazılı başvuru yapılmak ve onay alınmak suretiyle izin verilecektir. Hakemlerin stada geliģi, maçın baģlama saatinden iki saat önce olmalıdır. Hakemler, herhangi bir aile üyesi ya da arkadaģı ile seyahat etmemelidir (sadece hakem ekibi). Gidilen Ģehirde dost ve akraba ziyaretlerinden kaçınmalıdır. Hakemler, aģırı bir konukseverlik beklememeli ve istememelidir. Otel rezervasyonu konusunda titiz davranınız. Otele yerleģmeden önce, herhangi bir takımın oyuncuları veya yöneticilerinin orada kalıp kalmadığını öğreniniz. Eğer kalan veya kalacak olan varsa, baģka bir otele yerleģiniz. ġayet o ilde kalınacak baģka bir otel veya uygun yer yok ise, MHK Bölge Sorumlunuz ile temasa geçiniz. 16

18 Stadyuma geliģinizden itibaren müsabaka mahallinden ayrılıncaya kadar cep telefonlarınızı kapalı tutunuz. Hakem soyunma odasına asla ziyaretçi kabul etmeyiniz. 4. Hakem Ödemeleri AĢağıdakileri kapsamaktadır: 1) Maç tazminatı, 2) Harcırah, 3) UlaĢım ücreti. Hakem ödemeleri, TFF Temsilci, Gözlemci, Mentor, Hakem, Yardımcı Hakem, 4. Hakem ve Eğitimcilere Tazminat, Harcırah ve UlaĢım Ücretleri Ġle Ödeme Prensip ve Yöntemleri Ġç Talimatı nda detaylandırılmıģtır. 5. Hakem Raporu a- Raporu doldururken hakemler, aģağıdakilere özellikle dikkat etmelidir: Oyuncu değiģikliği ve kart gösterilme zamanları, Ġhraç edilen, sarı kart gören ve değiģtirilen her bir oyuncunun takımı ve forma numarası, Ġhraç söz konusuysa aģağıdakileri içeren ayrıntılı bir ihraç tanımı: - Suçun Ģekli (Örneğin; hücum oyuncusunun formasını çekerek bariz bir gol Ģansını engellemek.), - Oyuncunun ve topun konumu (topla oynama olasılığı), niyet, - Temasın vücudun neresinde meydana geldiği. Sonuçlar: Sakatlık var ya da yok Tanım Bir film senaryosu gibi tam olmalıdır (kim, nerede, ne zaman, ne ve nasıl); okuyan kiģi (ilgili disiplin kurulu) uygun cezayı vermek için gerekli tüm unsurları raporda görebilmelidir. 17

19 5.2. Ek Olaylar Hakemin, baģka bir olay daha rapor etmesi durumunda, raporda mümkün olduğunca çok bilgi bulunması oldukça önemlidir. Belirli gerçekler (Örneğin; atılan yabancı madde sayısı, nereden atıldıkları ve nereye gittikleri; toplu itiraz eden oyuncu sayısı gibi.) çok önemlidir. Bu gibi ciddi olayları rapor ederken, maçın temsilcisi ile iletiģimde bulunmak yararlı olacaktır. b- Ġhtar verilen ve ihraç edilen oyuncuların; adı, soyadı, forma numarası ile lisans numarası, listelerden dikkatlice kontrol edildikten sonra raporlara yazılmalıdır. Bu iģlemlerden herhangi birinde yanlıģlık yapılması, öncelikle oyuncuları, kulüpleri ve Federasyonumuzu çok güç durumda bırakmaktadır. Hakemler, bu konuya hassasiyet göstermeli, aksi halde haklarında talimatlar çerçevesinde gerekli iģlemlerin yapılacağını bilmelidirler. Müsabaka sonrası ilgili formlar ve lisanslar, imza karģılığı kulüp sorumlularına verilmelidir. c- Müsabaka raporları, APS veya kargo ile talimatların öngördüğü süre içinde ilgili birimlere gönderilmelidir. d- Düzenlenecek olan olay raporu, ek rapor veya ilave rapor bilgisayar ile yazılmalıdır. Müsabaka öncesi, sırasında ve sonrasındaki bütün olaylar Olay Raporuna işlendikten sonr a Hakem işlerine gönderilecektir. Bu raporun yeterli olmadğı durumlarda (Alan olarak yetersiz kalma durumu) EK RAPOR hazırlanarak olay raporuna iliştirilecektir. Futbol Federasyonunun ilgili birimleri tarafından raporda eksiklikler görülürse hakemlerden ĠLAVE RAPOR istenecektir Raporların Gön d eril m e si e- Profesyonel müsabakalara (A2 dahil) ait raporların (hakem, olay, dördüncü hakem raporları ve isim listelerinin) en geç ertesi gün saat 12.00'ye kadar (Süper Lig ve 1.Lig maçlarında en geç iki saate kadar) FYS sistemi üzerinden giriş yapılması, sadece müsabaka isim listeleri (ilgililerce imzalanmış) ve oyuncu değişiklik kartlarının asılları 24 saat içerisinde TFF Hakem İşleri Müdürlüğü n e kargo ile gönderilmesi gerekmektedir. 18

20 f- BAL ile Bayanlar, Akademi ve Gençlik Geliştirme Ligleri müsabakalarının hakem, olay, dördüncü hakem raporları ıslak imzalı doldurularak isim listeleri ve oyuncu değişiklik kartları eklenerek ilgililere kargo ile (24 saat içerisinde) gönderilecektir. Olay olan müsabaka raporları ertesi gün saat ye kadar ilgililere faks ile gönderimi ve anılan kategorilerdeki tüm müsabakaların FYS üzerinden ertesi gün saat ye kadar girilmesi zorunludur. Profesyonel Kulüplerin özel müsabakalarında olay-ihraç olsun veya olmasın tüm raporlar (Hakem raporu, isim listeleri, 4.Hakem raporu ve varsa olay raporu)hakem İşleri Müdürlüğü'nün nolu faksına müsabakanın ertesi günü saat 12.00'ye kadar gönderilecek olup, asıl suretleri (oyuncu değişiklik kartları ile birlikte) 24 saat içerisinde Hakem İşleri Müdürlüğü'ne aps veya kargo ile gönderilecektir. g- Faks ile gönderi yapılacak müsabaka hakemlerine faks için gönderildi belgesi almaları tavsiye edilir. h- Her zaman raporunuzun, isim listelerinin ve oyuncu değişiklik kartlarının bir kopyası veya fotokopisini alarak saklayınız. i- Hakem ve dördüncü hakem raporlarını dijital ortamda doldurma iģlemi, TFF Bilgi ĠĢlem Müdürlüğü nce verilen eriģim Ģifreleri kullanılarak fys.tff.org adresinden gerçekleģtirilir Hakem Raporu GiriĢi Kullanım Kılavuzu Internet Explorer adres çubuğuna fys.tff.org adresini yazınız. Ekrana aģağıda göreceğiniz kullanıcı adını ve Ģifrenizi yazacağınız bir kutucuk çıkacaktır. Her hakemin bir kullanıcı ismi (büyük harflerle ve arada boģluk bırakmadan Türkçe karakter kullanmadan) olacak. Örneğin, Doğan YetiĢkin isimli bir hakemin kullanıcı adı DOGANYETISKIN olarak yazılmalıdır. Sezon boyunca kullanacağız Ģifre ise sezon öncesinde sizlere iletilecektir. Bir sonraki adımda ise güvenliğin daha sağlam olmasını sağlayacak olan doğrulama Ģifre alanı açılacak bu Ģifre sistemde kayıtlı cep telefon numaranıza SMS olarak gelecektir. Doğrulama Ģifresi sisteme her giriģte sorulacak ve sistem tarafından doğrulandıktan sonra size menüye giriģ yetkisi verecektir. Menüye ilk giriģte karģınıza çıkacak ekranın sol tarafında yer alan Maç/Yönetilen Maçlar ibaresinin üzerine tıklandığında ekranda maç detayları bölümü açılacaktır. Maç raporu ve Tazminat Formu kırmızı yazıyla giriģ için size açılmıģtır. Rapor ekranları, sizlerin hala mevcutta kullanmıģ olduğu raporların görüntülerinden düzenlenerek yapılmıģtır. 19

21 Maçtan sonra doldurmuģ olduğunuz raporun aynısı değiģikliğe gidilmeden internetten tabanlı sistem üzerinden de sisteme girilecektir. Son olarak doldurduğunuz raporu tekrar gözden geçirdikten sonra maç raporu ekranının üzerinde maç raporu bittikten sonra iģaretleyiniz kutucuğunun içini iģaretleyerek rapor girme iģlemini gerçekleģtirmiģ olacaksınız. Dördüncü Hakem Raporu da aynı Ģekilde mevcut kullandığınız raporların aynısı olup dördüncü hakem tarafından doldurulacaktır. Maç Tazminat Formu kısmında; km, harcırah vb. kısımlar sistem tarafından size doldurulmuģ olarak gelecek fakat üzerinde istediğiniz düzeltmeleri yapabileceksiniz. Yeniden hesapla butonunun üzerine tıkladığınızda toplam, otomatik olarak hesaplanacaktır. Son olarak, doldurduğunuz tazminat formunu yazdır butonuna basarak kaydediniz. Lütfen aģağıdaki hususlara da dikkat ediniz: Size verilecek olan ilk giriģ Ģifrenizi kimse ile paylaģmayınız. Rapor giriģlerinizi mümkün olduğunca, güvenliği az olan (Internet cafe vb.) yerlerden yapmayınız. Daha güvenli yerler seçiniz. Bu uygulamanın bir internet uygulaması olduğunu ve internet üzerinden giriģ yapacağınızı unutmayınız. Güvenlik açısından sizlere verilmiģ olan Ģifrenizi 5 defa üst üste yanlıģ girdiğinizde sistem tarafından kullanıcı kimliğinizin bloke edileceğini unutmayınız. Böyle bir durumda, Bilgi Sistemleri Bölümü nden yardım isteyiniz. Rapor doldururken karģılaģtığınız her türlü teknik aksaklıklarda: Bilgi Sistemleri yardım hattını arayabilirsiniz. Doğan YETĠġKĠN ĠĢ: , Faks: , GSM: , doganyetiskin@tff.org Islak imza ile "Tazminat Raporu gönderme işlemi eskiden olduğu gibi devam edecektir. 20

22 5.5. Hakem Raporu Denetim Sistemi ve Hata Puanı Tablosu 1- Müsabaka hakemlerinin adı, soyadı, lisans numaraları, il kodu, maç numarası, müsabaka tarihi yazılmamıģ, yanlıģ veya eksik yazılmıģ, 2- Takım adı, takım kodu, stat adı, ilin kodu, ligi, kategorisi veya grubu yazılmamıģ, eksik veya hatalı yazılmıģ, 3- Skor yazılmamıģ, eksik veya hatalı yazılmıģ, 4- Ġhtar veya ihraçlar yazılmamıģ ya da kodlanmamıģ, eksik veya hatalı yazılmıģ ya da kodlanmıģ, 5- Olay raporu veya raporları yazılmamıģ, eksik veya hatalı yazılmıģ, 6- Oyuncu değiģiklikleri yazılmamıģ, eksik veya hatalı yazılmıģ, 7- Oyuncu değiģiklik kart bilgileri ile isim listeleri birbirini tutmuyor, kontrolü tam yapılmamıģ, eksik ya da hatalı yazılmıģ, 8- Maçın baģlama saati, baģladığı saat, zamanında baģlamamıģ ise nedeni yazılmamıģ, olay / ihraç / anons olup olmadığı iģaretlenmemiģ, 9- Gollerin hangi oyuncular tarafından atıldığı, türü, dakikası yazılmamıģ, 10- Sahanın durumu ile ilgili bölüm iģaretlenmemiģ, 11- Rapor zamanında ve prosedüre uygun gönderilmemiģ, 12- Olay raporu veya raporları zamanında fakslanmamıģ ya da hiç fakslanmamıģ, 13- MHK Bölge Sorumlusundan veya HİM' den izinsiz, özel araçla müsabakaya gidilmiş. Hata Puanı uygulamasına iliģkin kararlar, yazılı olarak hakemlere tebliğ edilir. HATA PUANLARI TABLOSU HATA NO HATA PUANI 1, 2, 8, 9, 10, 0,1 PUAN 5, 11, 12 0,2 PUAN 3, 4, 6, 7, 13 0,3 PUAN 21

23 Hakemler ve dördüncü hakemler, yukarıda belirtilen her hata için, hatanın karģılığı olan eksi puanları alırlar. Hatalı rapor dolduran hakem ve dördüncü hakemlere yaptıkları hatalar bir yazı ile bildirilir. Sezon sonunda toplam hata puanları, toplam puan ortalaması hesaplamasında, eksi (-) olarak hesaba katılır. Hata puanı uygulamasıyla ilgili olarak, hakemler ve dördüncü hakemler, yazdıkları raporlardan ayrı ayrı sorumludur. 6. Basın Röportajları Hakemler, hiçbir koģulda, maçla ilgili herhangi bir konuda basınla röportaj yapamaz. MHK den izinli veya izinsiz beyanda bulunan hakem, yaptığı tüm açıklamalardan sorumludur. Klasman grubundaki hakemlerin, ilk muhatap olacakları resmi kiģi MHK Bölge Sorumlusu, il hakemlerinin ise ĠHK baģkanlarıdır. 7. Oyun Esnasında Hakem ve Yardımcı Hakemler Fizik olarak hazır olmayan, bu konuda kendine güvenmeyen hakem ve yardımcı hakemler müsabakayı baģarı ile tamamlamakta zorlanırlar. Buna karģılık çok iyi bir kondisyona sahip olmak da, baģarı için yeterli değildir. Sahada yer alamayan, geliģecek pozisyonları önceden sezinleyemeyen hakem ve yardımcı hakemler pozisyonları değerlendirmede de zorlanırlar Hakem Topun Oyunda Olduğu Durumlarda Yer Alma Ġyi yer alma ve yandan görüģ, faulün Ģiddeti ve koģullarının doğru değerlendirilmesi için önemlidir. Bu bakıģ açısına sahip yardımcı hakem de, hakeme gerekli bilgiler sağlayabilir. Hakemler, esnek ve geniģ çapraz çizgi kullanmanın yararlarının bilincinde olmalıdırlar. 22

24 Mümkün olan her durumda hakem, yardımcı hakemle göz temasını koruyarak, oyunu kendisi ile yardımcı hakem arasında tutmayı ilke edinmelidir. Hakem, pozisyonun dıģında ve solunda yer almalıdır. Bu durum, oyunun ve yardımcı hakemin görüģ alanı içinde tutulmasını, topun ve oyuncuların kendisine çarpmasını önler. Hakem, oyuna ve oyunculara müdahale etmeden, oyunu görebilmek için, mümkün olduğu kadar pozisyona yakın olmalıdır. Hakem, koģan ve top süren oyuncuların kendisini göremeyeceğini unutmamalıdır. Pozisyonun nasıl geliģeceğini önceden sezerek uygun yer almaya özen göstermelidir. Görülmesi gereken her zaman topun civarında değildir. Hakem, Aynı Zamanda AĢağıdakilere Dikkat Etmelidir - Topsuz alanda oyuncuların birbirlerine karģı saldırgan davranıģları, - Oyunun yönlendiği alanda muhtemel ihlaller, - Top oynanıp uzaklaģtıktan sonra meydana gelen kusurlu hareketler. Top atıldıktan/topa vurulduktan sonra arkasından depar atmak yerine, topun nereye atılacağını doğru tahmin ederek yer almak, bazen yürümek, bazen koģmak, bazen de durarak pozisyonların geliģimini izlemek, hakemin futbol bilgisine ve sezgisine bağlıdır. Ġki ceza yayı arasında gidip gelmek, oyuncuların koģu yollarını tıkamak, topun önünde kalmak, hakemlik için hiç de istenmeyen durumlardır. Takımların oyunu nereden, kiminle ve nasıl baģlattıklarını, kalecilerin topu nasıl oyuna soktuklarını göz önünde bulundurunuz. Pozisyonun içinde veya önünde kalmamak için, esnek ve geniģ çapraz çizgiyi kullanmaya dikkat ediniz. Oyunu hep kendi önünüze alarak, oyuncuların pas ve koģu yollarını tıkamayınız. Pozisyonun önünde kaldığınız durumlarda, sağa sola koģarak oyuncuları ĢaĢırtmak yerine, durarak pozisyonun geliģmesini bekleyiniz. 23

25 Duran Toplarda Yer Alma En iyi yer, hakemin doğru karar verebildiği yerdir. Yer alma hakkındaki bütün tavsiyeler ihtimallere dayanmaktadır ve o ana kadar maç içinde takımlar, oyuncular ve olaylar hakkındaki belirgin bilgiler kullanılarak ayarlanmalıdır. Futbol Oyun Kuralları kitabındaki grafiklerde önerilen pozisyonlar temeldir ve hakemlere tavsiye edilir. Bir bölgeye yapılan referans, her önerilen pozisyonun gerçekten hakemin etkisini en üst seviyeye çıkartabileceği bir alan olduğunu kuvvetle belirtmek içindir. Söz konusu andaki durumlara bağlı olarak, bölge daha büyük, daha küçük veya farklı Ģekilde olabilir Yardımcı Hakemler Bayraklarını kaldırdıkları zaman hakemi bekliyorlar demektir. AĢağıdaki durumlarda bayraklarını indireceklerdir: - Hakem, bayrağa rağmen, kendi baģına karar verdiği zaman, - Bayrağı görmesine rağmen gol kararı verdiği zaman, - Top rakip takıma geçtiği zaman, - Veya bunlardan hiçbiri olmazsa 6-7 saniye sonra. Yardımcı hakemler, sondan ikinci savunma oyuncusu ile veya eğer top sondan ikinci savunma oyuncusundan kale çizgisine daha yakın ise, top ile aynı hizada olmalıdır Ceza Sahasına Yakın Serbest VuruĢlarda Ceza sahası yakınında kullanılan serbest vuruģlarda hakemler 9.15 metrelik mesafeyi ölçüp, prensip olarak, sol tarafa yakın kullanılan serbest vuruşlarda,sağa doğru; sağ tarafa yakın kullanılan serbest vuruşlarda,sola doğru; uygun pozisyon alır. Bu pozisyonu almanın olayları yanlış yorumlama ve kaçırma ihtimalini aza indirdiği düģünülür. 24

26 - Yardımcı hakem kale çizgisini de görecek Ģekilde sondan ikinci savunma oyuncusu ile aynı hizada (ofsaydı kontrol ederek) pozisyon almalıdır. - Yardımcı hakem her zaman ofsaytı almalı, hakem de barajı, topu, kaleyi ve yardımcı hakemi görebileceği bir yerde bulunmalıdır. Yardımcı hakemlerin yüzleri her zaman oyun alanına dönük olacaktır. Zira bu durumda ofsayt tespiti kolaylaģır. Topun kale çizgisinden tamamen çıkıp çıkmadığını kontrol etmek için, yardımcı hakemlerin topla beraber kale çizgisine kadar gitmeleri gerekir. 8. Hakem-Oyuncu ĠliĢkileri ve Problemli Oyuncular Hakemin, kurallardan ve objektiflikten ödün vermeden insani yönünü, yönetici kimliğini ortaya çıkarması, oyuncu ve diğer görevlilerle iyi diyalog kurması, baģarının en önemli anahtarıdır. Gerektiğinde ciddi bir görünüm sergilemek veya gülümsemek, oyunun kontrolünde hakeme avantaj sağlar ve ona olan güveni arttırır. Ancak, olur olmaz her Ģeye gülmek veya her defasında sert tavırlar sergilemek, hakemin samimiyetinden Ģüphe duyulmasına neden olacaktır. Hakem, oyunculara hitap ederken sözcükleri özenle seçmeli, yanlıģ anlaģılmalara asla izin vermemelidir. Hakem, oyunculara değer vermeli ve yeri geldiğinde bunu belli edebilmelidir. Oyuncularla iliģkiler eģit düzeyde olmalıdır. Farklı davranıģlar, farklı yorumlara ve güvensizliğe neden olacaktır. Hakem, zorunlu haller dıģında oyunculara dokunmamalıdır. Onların da kendisine dokunmasına müsaade etmemelidir. 25

27 9. Oyuna Müdahaleler 9.1.Tamamlanamayan Müsabakaların Sonuçları Müsabaka öncesi konfeti veya benzeri cisimlerin atılmaması ile ilgili saha görevlilerini uyarınız. Bu gibi cisimlerin derhal toplanması konusunda gerekli koordinasyonu sağlayınız. Konfetilerin yanıp tutuģması konusunda itfaiye görevlilerinin hazır bulunmasını sağlayınız. Temel ilke, hakemler ve asli unsurlar için (oyuncular ve teknik adamlar) dürüst, eģit ve güvenli müsabaka koģulları olduğu sürece maçın yarıda bırakılmamasıdır. Maçın dürüst, eģit ve güvenli yönetilmesi koģulları ortadan kalktığında hakem maçı tatil eder. Türkiye Futbol Federasyonu Futbol Müsabaka Talimatı Madde 20 Güvenlik Nedeniyle Müsabakaların Tamamlanamaması 1) Müsabaka hakemi; a) Müsabakanın, kulübün futbolcusu, yöneticisi, teknik adamları ile diğer kiģilerin ayrı ayrı veya birlikte hakeme veya rakip takım futbolcu ve mensuplarına fiili eylemde bulunmaları, kavgaya sebebiyet vermeleri ve bu eylemleri dolayısıyla müsabakaya devam edilmesi olanağının kalmaması, b) Seyircilerin taģkın ve edebe aykırı hareketleri ile birlikte müsabakaya müdahaleleri sonucunda müsabakaya devam edilmesi olanağının kalmaması, hallerinde müsabakayı tatil ettiğini ilan eder. 26

28 10. Hakemi Yanıltmaya Yönelik Aldatmalar Hakemi yanıltmak için, oyun sahası üzerinde herhangi bir yerde aldatma hareketleri yapan sporcu, sportmenlik dıģı olması nedeniyle, bu hareketler için hakem tarafından sarı kartla cezalandırılmalıdır. Hakemi yanıltmaya yönelik aldatma hareketleri Ģunlardır: Oyuncular arasında bir temas olmadığında, Bir oyuncu, rakibiyle hafif bir temasta bulunduğunda, Bir oyuncu rakibiyle temasa geçtiğinde, Bir oyuncu, rakibinden muhtemel bir temas beklediğinde. Ne yazık ki bu tür davranıģlarda artıģ görülmekte, bu davranıģlar hakemin iģini zorlaģtırmaktadır. Hakemler, sportmenlik dıģı bu davranıģlara karģı uyanık olmalı, oyunlarda aldatma yapılmasını engellemek için bu davranıģları ciddi bir Ģekilde cezalandırmalıdır. Bir aldatma yapıldığında ve bu durum fark edildiğinde, sorumlu oyuncunun mutlaka cezalandırılması gerekir. Ancak, oyuncuların davranıģları hakemi yanıltmaya yönelik olmadığında, davranıģları aldatma olarak değerlendirilmemeli, oyun devam ettirilmelidir. 11. Disiplin Kontrolü Futbolcuların Tepki Gösterdikleri/ÇatıĢtıkları Olaylar Oyuncular Arasında ÇatıĢma Bir hakemin baģarısı disiplin anlayıģı ile paraleldir. Hakemler, önleyici davranarak müsabakaların olaysız tamamlanmasını sağlamalıdır. Bu nedenle hakem, oyunun baģında takımların ve oyuncuların niyetini sezmeli ve bu doğrultuda önlemler almalıdır. Eğer hakem, bazı oyuncuların kasti sert hareketlere baģvuracağını sezmiģse, önceden uyarıda bulunmalı, ancak kuralların emrettiği ihtar ve ihraç kararlarını da tavizsiz uygulamalıdır. 27

29 Hakemler, cezaların standart olmasını sağlamalıdır. KarmaĢanın olduğu alana anında gitmenin ve gerektiğinde disiplin cezasını uygulamanın çok büyük yararları vardır. Eğer, olay yerine hemen gitmezse tepkiler ve rövanģ hareketler gelir ve sorun kemikleģir. Oyuncular arasındaki karmaģayı önlemek olası değilse, hakem neler olduğunu detaylı olarak incelemeli ve kavga eden oyuncuları ayırmak için araya girmekten kaçınmalıdır. Oyunculara müdahale ederken, hakem ya da yardımcı hakemin neden olduğu fiziksel temaslardan normal Ģartlarda kaçınılmalıdır. Düdüğün güçlü bir Ģekilde çalınması yararlı olabilir, fakat oyunculara bağırılmamalıdır. Hakemler, sadece olayı baģlatan oyuncu ya da oyuncuları değil itirazlarda bulunan diğer oyuncuları da cezalandırmalıdır. Bu gibi olaylarda yer alan tüm oyunculara, uygun cezalar verilmelidir. Bu karmaģada olayları baģlatan oyuncular tespit edilemediyse, olayların içindeki oyuncular arasından, her takımdan en az bir oyuncuya sarı kart verilmelidir. Belirli bir mesafeden gelerek bu gibi olaylara dahil olan oyuncular belirlenerek sarı kart verilmelidir. AĢırı güç kullanılan temaslı kavgalarda kırmızı kart verilmelidir. Oyun kurallarına göre bir takımın kaptanı özel statüye veya imtiyazlara sahip değildir. Fakat takımının davranıģlarından bir dereceye kadar sorumludur. Yardımcı hakemlerden biri, olayları izlerken ve kayıt ederken, diğer yardımcı hakem, hakeme yakın durmalıdır. Dördüncü hakem, durumu izlerken teknik alanlar arasındaki konumunu korumalıdır. Hakem, yardımcı hakem(ler) ve dördüncü hakem gerekirse maç yeniden başlamadan önce birbirleri ile konuşmalıdır. 28

30 . Hakemler zamanın boşa harcanmamasına, maçın en kısa zamanda yeniden başlatılmasına çabalamalıdır. MHK, saha içinde ve dışında hakemlere itiraz edilmesi ve tacizde bulunulmasına son verme konusunda kararlıdır Oyuncularla Hakem Arasında Çatışma - Hakemin Otoritesinin Zayıflatılması Oyunun İmajının Korunması Hakemlerin; saygıyı koruması, hakemin otoritesini sarsmaya çalışanları ve oyunun imajını bozmaya yönelik davranışlarda bulunanları cezalandırması beklenir. Hakemler, kendilerini sarı kart göstermesi konusunda bilerek provoke eden oyuncular konusunda dikkatli olmalıdır. Eğer hakem böyle bir durumdan şüphe ediyorsa, durum ayrı bir rapor ile açıklanmalı ve ilgili kuruma iletilmelidir. Oyuncular, aşağıda verilen durumlarda hakeme muhalefetlerini gösterebilir ya da hakemin otoritesini sarsmaya çalışabilirler: Jestlerle ya da hakeme veya yardımcı hakeme doğru protesto amacıyla koşarak, Hakemin etrafını protesto veya kararını etkilemek (örn. Rakibin sarı ya da kırmızı kart görmesi için) amacıyla saran oyunculardan en az bir tanesine sarı kart gösterilmelidir (normal olarak en aktif ve saldırgan olanına). Buna ilave olarak, uzaktan koşarak gelip hakemleri protesto edenlere de sarı kart gösterilmelidir. Oyuncuların sözle veya hareketle açık bir şekilde rakipleri için kart istemesi sarı kart ile cezalandırılmalıdır. Hakem, oyuncuların saygısını kazanmalı ve maç boyunca bu saygıyı korumalıdır. Bu amaçla hakemler: Eğer bir oyuncu / oyuncular hakemin görüşlerine katılmadıklarına dair işaretler vermeye başlamış(lar)sa, kararlarının arkasında olduğunu göstermelidir. Eğer oyuncunun davranışını kararlarına itiraz olarak görüyorsa oyuncuya ihtar vermelidir. Rakip oyuncuya sarı ya da kırmızı kart verilmesini isteyen oyuncuya ihtar vermelidir. Zamanında verilen bir ihtar, önleyici bir etki gösterip, diğer oyuncuların hakeme itiraz etmelerini engelleyebilir. MHK, hakemlerin, itiraz eden oyunculara sıkı bir şekilde karşılık vermesini ve kuralları ihlal edenlere kart uygulaması yapmasını kesinlikle istemektedir. 29

31 MHK, hakemlere itiraz edilmesini ve hakemlerin saha üzerinde ve saha dıģında rahatsız edilmesini engellemek konusunda kararlıdır Toplu Protestolarla BaĢa Çıkma (Hakemin Rahatsız Edilmesi) Toplu protesto ve meydan okuma gibi gergin durumlarda hakem sakin kalmalı ve duruma odaklanmalıdır. Hakem böyle durumlarda ana protestocuyu/saldırganı hızla tespit ederek ortamı sakinleģtirmeye/kalabalığı dağıtmaya çalıģmalı, daha sonra tespit edilen bu kiģileri oyunculardan olabildiğince çabuk bir Ģekilde ayırarak biraz uzağa çekmeli ve bu oyunculara sportmenlik dıģı davranıģları için sarı kart vermelidir. Bu oyuncularla diyalog asgari seviyede tutulmalı, hakem, sakin, güçlü durmalıdır. Söz konusu oyuncularla göz teması kurmalı ve kontrolü elinde tutmalıdır. Hakemle, sportmenlik dıģı fiziksel bir temas olması gibi, ciddi bir ihlal söz konusu olduğunda, oyuncuya sakin ve ciddi bir Ģekilde kırmızı kart verilmelidir. Böyle durumlarda, en yakında bulunan yardımcı hakem, hakeme destek olmalıdır. Diğer yardımcı hakem ve dördüncü hakem olayı gözlemlemeli ve olayın ayrıntılarını kayıt altına almalıdır. Dördüncü hakem iki teknik alan arasında kalmalıdır. Oyun en kısa zamanda yeniden baģlatılmalıdır. Gecikme nedeniyle yaģanan kayıp zaman, ait olduğu devreye ilave edilmelidir Hatalı oyuncuların tespit edilmesi Konsantrasyon eksikliği ya da aceleci olmak, hata yapan oyuncuların tespit edilmesi sırasında hatalar yapılmasına neden olabilir. Disiplin cezaları verilirken aģağıdaki hususlara uymak yararlı olacaktır: Ceza verilecek oyuncuları olay yerinden uzaklaģtırarak teģhis etmek, 30

32 Hakemin, yardımcı hakemlerin ve dördüncü hakemin de oyuncunun kim olduğunu not etmesi ve oyuncunun daha önce ihtarı olup olmadığını kontrol etmesi. Ancak bu iģlem tamamlandıktan sonra oyun yeniden baģlatılabilir ĠletiĢim ve Yönetim Olumlu Beden Dili. Katılımcıların bazılarının olayı tam olarak anlayamadığı bazı durumlarda söz yerine vücut diliyle olanları ifade etmek yararlı olabilir. Beden dili, oyuncularla iletiģim kurarken kullanılabilecek olumlu bir iletiģim aracıdır. Beden diliyle kararlar doğru bir Ģekilde ifade edilebilir. Örneğin; peģ peģe kural ihlal eden (ard arda faul yapan) bir oyuncuya sarı kart verildiğini iģaretlerle basitçe ifade etmek, oyuncuların, sarı kartın yalnızca son ihlal için verilmediğini anlamasını sağlar. Ancak, sözle olmayan, forma çekme gibi, beden diliyle ifade yöntemi, sadece kararları anlaģılır hale getirmek için kullanılmalıdır, doğrulamak için değil. Ani geliģen kontra ataklarda, arka planda kalan problemli ve hırçın oyuncuların davranıģlarını, zaman zaman geriye bakarak kontrol ediniz. Yardımcı hakemleriniz ile dördüncü hakeminize bu gibi konularda size yardım etmesi ve uyarması için gereken talimatları eksiksiz veriniz. Kaleye yakın serbest vuruģlarda, bilhassa barajlarda, köģe vuruģlarının kullanılması sırasında savunma ve hücum oyuncularının birbirleri ile itiģmelerine asla izin vermeyiniz. Uyarınıza rağmen, itiģmeye devam eden oyunculara ihtar veriniz. Hakemler yapay bir otorite sağlama yerine, yerinde ve zamanında vereceği doğru kararlarla, kural dıģı davranıģlara kim olursa olsun, izin vermeyeceğini 31

33 gösteren tutumuyla gerçek bir otorite sağlamalıdır. Oyunun aniden gerilmesi, oyuncuların saldırgan davranmaları durumunda paniğe kapılmamalı, gereksiz disiplin gösterisinden kaçınmalıdır. Bir hakemin oyunun baģından itibaren kartlarımı konuģturayım veya bu müsabakayı ihtarsız, ihraçsız tamamlayayım Ģeklindeki ön yargıları çok tehlikeli sonuçlar doğuracağından, hakemlerin bundan kaçınmaları Ģarttır. Hakemlerin, tutma ve çekmelere karģı gerekli önlemi almadıkları, sportmenlik dıģı bir Ģekilde yapılan bu ihlallere gereken disiplin cezasını uygulamadıkları gözlenmiģtir. Rakibi tutma, formasından, Ģortundan çekme, topla bilerek elle oynama her zaman ihtarı gerektirmez. Çünkü bu ihlallerin cezası, Kural 12 de direkt serbest vuruģ olarak tanımlanmıģtır. Ancak, umut vadeden bir atağı önlemek, oyundan düģtükten sonra topla oynama Ģansı kalmadığı halde rakibi tutmak, çelmelemek, elle gol atmaya çalıģmak, kaba ve sportmenlik dıģı davranıģta bulunmak, ihtarı gerektirir. Ġhlal, bir oyuncu tarafından kendi ceza alanında bir rakibe yapılmıģ ise, penaltı vuruģu ile cezalandırılacak ve sportmenlik dıģı bu davranıģından dolayı da oyuncuya ihtar verilecektir. Oyuncuların ceza alanına ortalanan toplarda, bilhassa kafaya çıkarken ellerini kullandıkları, haksız gol atmaya teģebbüs ettikleri veya rakibin atağını kestikleri dikkatle takip edilmeli ve gereken ceza mutlaka uygulanmalıdır. Bu konuda yardımcı hakemlerden yararlanılması hususunda, gereken memorandum çalıģması mutlaka yapılmalıdır. Oyuncuların rakiple birlikte topa çıkarken, kasıtlı olarak dirseklerini kullanmalarına izin verilmemeli, rakibi sakatlamaya yönelik kasıtlı dirsek vurmalar mutlaka ihraçla cezalandırılmalıdır. 32

34 Kalecilerin topu oyuna sokmak için hazırlık yapması sırasında (zıplatması veya elinde tutması) rakip oyuncuların topa müdahalelerine izin verilmemelidir. Hakem, devre arası ve maç bitiminde, tüm futbolcuları önüne almalı ve soyunma odalarına gidiģleri kontrolü altında tutmalıdır. Hakemin oyun alanına çıktığı andan, maçın bitiminde oyun alanını terk edinceye kadar disiplin cezası uygulama yetkisi vardır. Hakem, bu durumda sarı ve kırmızı kartını ilgili oyuncuya göstermelidir. Oyun baģlamadan önceki veya oyun alanını terk ettikten (devre arası ve müsabaka bitiminde, koridor ve benzeri mekanlarda) sonraki disiplinsiz davranıģlar için kart göstermeyip, sadece olayları raporunda belirtmelidir. Oyun baģlamadan önce ve devre arasında, koridor ve benzeri mekanlarda verilen ihtar ve ihraçlar o devrenin baģında anons edilmelidir. Kural 12 de belirtilen Ġhraç Verilecek Haller le ilgili hükümler, tüm yedek oyuncular ve değiģiklikle oyundan çıkmıģ oyunculara tereddütsüz uygulanacaktır Hakemlerin Açıkça Hatalı Görünen Disiplin Kararları Eğer dördüncü hakem ya da yardımcı hakemlerden biri, hakemin açık bir Ģekilde hatalı disiplin kararı verdiğini fark ederse (Örneğin; ikinci sarı kartını gören oyuncunun oyundan ihraç edilmemesi, yanlıģ oyuncuya sarı ya da kırmızı kart gösterilmesi), hemen müdahale etmelidirler (Bayrak iģareti, iletiģim sistemi, bip sinyali ya da hatta oyun alanına girerek). Bu gibi bir olayda diğer yardımcı hakem de (ya da dördüncü hakem) gerekirse yardımcı olmalıdır. Bu sorumluluklar ile ilgili hata yapılmaması, hakem ekibinin, ihlalleri gerçekleģtiren oyuncuları belirlemesi, olayların ayrıntılarını yazılı olarak anında kaydetmeleri ve uygun cezayı vermesi çok önemlidir. 33

35 Kart Göstermek için Oyunun BaĢlamasını Geciktirme Hakem bir kart göstermeye karar verdiğinde, ihtar vermek veya bir oyuncuyu ihraç etmek için, yaptırım yerine getirilene kadar oyunu tekrar baģlatmayacaktır Kartların Duyurulması Oyun baģlamadan önce ve devre arasında, koridor ve benzeri mekanlarda verilen ihtar ve ihraçlar o devrenin baģında anons edilmelidir. Hakemden bu bilgiyi alan dördüncü hakem, bu bilgiyi hemen saha kenarında görev yapmakta olan FGAT/Federasyon Temsilcisi ne vermeli, FGAT/Temsilci de, bu bilgiyi anında anons görevlisine iletmelidir. Görevli, maç ya da devre baģlamadan gerekli anonsu yapmalıdır. 12. Sıvı Ġhtiyacının Giderilmesi Oyuncuların, maçın durdurulduğu zamanlarda, taç çizgisi içinde kalmak koģuluyla içecek tüketme hakkı vardır. Sahaya su ĢiĢeleri, su torbası ya da içerisinde su olan başka cisimlerin atılması yasaktır. Plastik su ĢiĢelerinin ya da diğer su kaplarının oyun alanına atılmasına izin verilmez. Kaleci, kalesinin köģesinde ve oyun alanı dıģında plastik su ĢiĢesi ya da diğer su kabı bulundurabilir. 13. Hakemin Maça Gelememesi veya Devam Edememesi Futbol Müsabaka Talimatı uyarınca hakemin, müsabaka saatinde gelmediği veya müsabaka esnasında sakatlanarak oyunu terk etmek zorunda kaldığı durumlarda; Dördüncü hakem, hakemin yerini alacak ve müsabakayı tamamlayacaktır. BoĢalan dördüncü hakemlik görevine, orada bulunan gözlemci veya MHK Bölge Sorumlusunun yardımıyla bir hakem atanabilir. Dördüncü hakem atanmamıģ amatör veya diğer müsabakalarda birinci yardımcı hakem, hakemin yerini alacak, Ģayet müsabaka henüz baģlamamıģ ise, bir yardımcı hakem bulunup hakem üçlüsü tamamlandıktan sonra müsabakaya baģlanacaktır. Dördüncü hakem atanmamıģ müsabakalarda, müsabaka baģladıktan sonra hakemin sakatlanması veya müsabakaya devam edememesi durumunda birinci yardımcı hakem, hakemin yerini alacak, boģalan yardımcı hakemlik görevine gözlemci veya MHK Bölge Sorumlusunun, amatör müsabakalarda gözlemci veya Ġl Hakem Kurulu üyelerinin yardımı ile bir yardımcı hakem bulunarak görevlendirilecektir. Bulunamaz ise, bir hakem ve bir yardımcı hakem ile müsabaka tamamlanacaktır. 34

36 Birinci yardımcı hakemin kimin olacağını belirlemek için, önce klasmanına bakılır. Aynı klasmanda iseler o klasmandaki kıdemine, kıdemleri de aynı ise lisans numaralarına bakılarak, numarası küçük olan hakem birinci yardımcı hakem olarak tayin edilir. Gerekli durumlarda hakem, kimin birinci yardımcı hakem olarak görev yapacağına karar verebilir. Müsabaka öncesi bir yardımcı hakemin gelmemesi durumunda, varsa dördüncü hakem yardımcı hakemin yerine görev yapacaktır. Dördüncü hakem atanmamıģ ise, orada bulunan bir yardımcı hakemin görevlendirilmesi ile hakem üçlüsü tamamlanacaktır. Hakem üçlüsü tamamlanmamıģ ise, müsabakaya baģlanmayacaktır. Türkiye Futbol Federasyonu nun onayı ile bazı müsabakalar (illerde oynanan U-16, U-15, U-14, U-13, mini minikler gibi) tek hakem ile veya tek hakem ve yardımcı hakemlik görevini yapacak olan lisanslı ve o yıl için vizesini yaptırmıģ tarafsız iki futbolcu ile oynatılabilir. Müsabaka esnasında bir yardımcı hakemin sakatlanması durumunda, dördüncü hakem yardımcı hakemin yerine geçecek, dördüncü hakem atanmamıģ müsabakalarda ise orada bulunan bir hakem, yardımcı hakem olarak görevlendirilecektir. ġayet bulunamaz ise, bir hakem ve bir yardımcı hakemle müsabaka tamamlanacaktır. Müsabaka Yönetmeliğine göre yedek bir yardımcı hakem atanabilir. Onun tek görevi devam edemeyecek olan yardımcı hakemin veya gerektiğinde dördüncü hakemin yerini almaktır. Bu durumda hakem, diyagonalde gerekli düzenlemeleri yapacaktır. Eğer herhangi bir sebeple hakem; düģer, sakatlanır veya bayılırsa, en yakın yardımcı hakem varsa dördüncü hakem, sahaya girip oyunu durduracak ve hakemine yardım edecektir. Hakemin oyuna devam edememesi durumunda dördüncü hakem onun yerini alacaktır. Yukarıda izah edilen durumlardan herhangi birinin yaşanması durumunda olay raporu düzenlenecektir. 35

37 14. Profesyonel Lig ve Kupa Müsabakalarında Uygulanacak Zaman Çizelgesi DAKĠKA UYGULAMA Dördüncü Hakemin stadyuma geliģi, stadyumun ve sahanın denetlenmesi EĢgüdüm Toplantısı, Hakemlerin stadyuma geliģi - 90 Stadyum ve oyun alanının kontrolü, - 60 Dördüncü Hakemin her iki takımdan oyuncu isim listeleri, lisansları ve forma, Ģort ile tozluk örneklerini (Federasyonca onaylanmıģ fotoğrafları görmesi) teslim alması, - 45 Hakemlerin ısınmak için oyun alanına çıkması, - 25 Hakemlerin soyunma odalarına dönmeleri, - 20 Takımların soyunma odalarına dönmeleri, - 10 Dördüncü hakemin takımları sahaya çıkmaya davet etmesi, - 7 Takımların ve hakemlerin oyun alanına çıkması, giysi ve gereçlerin kontrolü - 5 Ġstiklal MarĢı, seremoni ve iki takım oyuncularının birbirleri ve hakemlerle tokalaģmaları, - 3 Top-kale atıģı, yardımcı hakemlerin kaleleri kontrolü ve dördüncü hakemin oyun alanı çevresini boģaltıp Temsilci den, veya gözlemciden baģla iģaretini alması, 0 Müsabakanın baģlatılması. Not: BAL müsabakalarında, BAL müsabaka talimatındaki zaman çizelgesi kullanılacaktır. 36

38 15. Oyun Alanına GeliĢ ve Maç Öncesi KonuĢma Oyun Alanına GeliĢ Oyun alanına zamanında gelinmelidir. Bu müddet, maçın başlama saatinden iki saat öncedir.futbol Müsabaka Talimatı'na göre kötü hava koşullarında maçın tehiri yetkisi 2 saat öncesine kadar Futbol Federasyonu na, hakeme aittir Maç Öncesi KonuĢma Ekip üyeleri, birbirlerinin farklı görevlerine saygı duymalıdır. Hakem ekibi ancak, hakemin maç öncesi açık ve dürüst talimatlar ve müzakereler için sorumluluk alması, sorulara açık olması ve ekibin sonuçları paylaģması durumunda baģarılı olur. Müsabaka mahalline gelmeden önce, çok ayrıntılı bir çalıģma yaparak bir müsabakada olabilecek her ihtimali göz önüne alınız. Hakemler, hakem ekibi her ne kadar daha önce birçok durumda beraber görev yapmıģ olsa da maç öncesi ayrıntılı bilgiler vererek maç içindeki iģbirliğini sağlamak için yardımcı hakemlerin hazırlanmasına yardımcı olmalıdırlar. Yardımcılarınıza, hangi durumlarda hangi iģaretleri vereceklerini bu el kitabında belirtildiği gibi gösteriniz ve onlardan da göstermelerini isteyiniz. Ġlave olarak, konuģulmayan bir pozisyonun ortaya çıkması, sizi zor durumlara düģürecek, yardımcılarınızdan ve dördüncü hakeminizden gerekli yardımı alamamanıza neden olacaktır. Bu nedenle tüm detayların ele alınması yararlı olacaktır. 37

39 Olabilecek idari ve teknik konularda arkadaģlarınızın size hangi iģareti vereceklerini ayrıntılı bir Ģekilde açıklayınız. Oyun alanını, çizgileri, kale direklerini, köģe gönderlerini, reklam panolarını, kale ağlarını müsabaka öncesi ve devre arası titizlikle kontrol ediniz. Herhangi bir maçta ekip lideri olarak hakem karar almadaki son sorumluluğunu kabul etmek zorundadır. Ġki yollu iletiģim ile göz teması ve karģılıklı farkındalık çok önemlidir. Hakem ekibinin maç sonrasında, takım çalıģmasının bir değerlendirmesini yapmaları tavsiye edilir. Müsabakayı yönetecek hakem ekibinin soyunma odasına girdikten sonra ilk yapacağı konuģmada aģağıdaki hususlar ele alınmalıdır (Bu konuģma deplasmana giden hakemler için otel odasında ayrıntılı bir Ģekilde yapılacaktır): Oyunun seviyesi, Oyunun önemi, Her iki takımın stili, Hangi diyagonalin kullanılacağı, gerektiğinde nasıl değiģtirileceği, Oyuncuların beklentileri, Saha ve hava koģulları, Devre sonuna eklenecek sürenin nasıl iģaret edileceği ve dördüncü hakem tarafından, ne zaman ve nasıl gösterileceği, Oyunun durması, kavga ve benzeri olaylarda oyuna tekrar nasıl baģlanacağı, Ofsaydın nasıl değerlendirileceği; ofsayt pozisyonundaki oyuncuda, aktif oyuna dâhil olan oyuncuda ve kaleciden dönen toplarda iletiģimin nasıl sağlanacağı, Yardımcı hakemlerin hangi faul ve fena hareketlerde nasıl yardımcı olacağı, elle oynama, yumruk vurma, dirsek vurma, tekme atma, rakibin kasten üstüne basma gibi Ģiddetli hareketleri nasıl bildireceği, 38

40 Oyun baģlamadan önce yapılacak görevleri, Yardımcı hakemlerin verdiği iģareti gördüğünü, fakat kendisinin aksi fikirde olduğunu belirtir iģaretin nasıl verileceğini belirteceklerdir. Genel kural olarak, belirgin el iģaretleri yapılmamalıdır. Ancak, bazı durumlarda belirgin olmayan el iģareti (oyuncu ve seyircilerin dikkatini çekmeyen gizli iģaretler) hakeme çok faydalı olabilir. El iģareti açık bir anlam ifade etmelidir. Bu anlam, maç öncesi konuģmalarda tartıģılmıģ ve uzlaģılmıģ olmalıdır. Soyunma odanıza o müsabakada görevli olan temsilci, gözlemci ve saha komiserinden baģka kimsenin girmesine izin vermeyiniz. Hakem ekibinin maç sonrası ekip çalıģması değerlendirmesini yapmak için zaman ayırması tavsiye edilir. Ayrıca, gözlemci ile hakemler arasında maç sonrası görüģmenin uygun bir zamanda yapılması tavsiye edilir Diyagonal DeğiĢikliklerini Gerektiren Durumlar Anormal saha ve seyirci koģullarında hakem, diyagonal değiģikliğine karar verirse, sırayla veya sıraya bakmaksızın, aģağıdaki tedbirlerden birini veya birkaçını uygular: Eğer yardımcı hakeminin arkasından görev yapmasını engelleyen müdahaleler olursa, öncelikle ters diyagonali yani yardımcı hakemlerin aynı taç hattında fakat diğer yarı sahada görev yapıp yapamayacağını, Aynı diyagonalde kalarak, yardımcı hakemlerin yerini değiģtirip değiģtirmeyeceğini, Her iki yardımcı hakemini de aynı taç hattına yerleģtirmek suretiyle, kendisinin diğer taç hattına paralel ve yakın bir hatta görev yapmasını. 16. Oyun Alanının Kontrolü Hakemler oyun alanının kontrolünü aģağıdaki Ģekilde sağlayacaklardır: Oynanabilir durumda mı? Oyuncular için tehlikeli mi? Topun hareketine engel oluyor mu? ĠĢaretler görünüyor mu? Standartlara uyuyor mu? Kale ölçüleri doğru mu? 39

41 Kale ağları yere ve direklere emniyetle tutturulmuģ mu? Kale ağlarında herhangi bir problem var mı? (Kale ağları takımlar ısınıp sahayı terk ettikten sonra, maç baģlamadan önce ve ikinci devrenin baģında kontrol edilmelidir.) KöĢe bayrak direkleri tamam mı ve standartlara uygun mu? 17. Maç Öncesi Yapılacak ĠĢlemler Oyuncu Ġsim Listeleri Her iki kulüp de, maçın baģlamasından en az 60 dakika önce isim listelerini teslim etmelidir. Ġlk 11 de isimleri yazılan oyuncular, maça baģlamalıdır. Diğer yedi oyuncu, yedek oyuncudur. Oyuncu isim listelerinin tamamlanmasının, her iki takım tarafından imzalanmasının ve hakeme geri verilmesinin ardından ve eğer maç henüz baģlamamıģsa, aģağıdaki talimatlar uygulanmalıdır: Oyuncu isim listesinde ilk 11 de yazılan bir oyuncu herhangi bir nedenle maça baģlayacak durumda değilse, diğer yedi oyuncudan biriyle değiģtirilir. Bu gibi değiģiklikler, yedek oyuncular listesinden tamamlanabilir. Maç esnasında, üç oyuncu değiģikliği yapılabilir. Oyuncu isim listesinde yedek oyuncu olarak listelenen oyunculardan biri, herhangi bir nedenle sahaya çıkamazsa bu oyuncu yerine baģka bir yedek oyuncu yazılamaz. Eğer oyuncu isim listesinde adı yazılı olan bir kaleci, herhangi bir nedenle sahaya çıkamazsa, daha önce oyuncu isim listesinde olmayan bir kaleci, sahaya çıkamayan kalecinin yerini alabilir. 40

42 Hakem, müsabaka öncesi aģağıdaki hazırlıkları yapmak zorundadır: a- Hakem, müsabaka öncesi saha komiserlerinden veya dördüncü hakemden, müsabakanın baģlama saatinden en az 60 dakika önce, her iki takımın forma, Ģort, tozluk ve kaleci kazaklarından birer örnek isteyecektir. Takımların ayrı renkte ve statüye uygun (kulüp renklerini taģımak, numara standartlarına uygunluk v.s.) forma giymeleri esastır. Ġki takım oyuncularının ayrı renkte forma, Ģort ve tozluk giymeleri konusunda ısrarcı olunmalıdır. b- Taytın rengi Ģortun ana renginde ve eğer iç çamaģırı giyilmiģse kolun rengi forma kolunun ana rengi ile aynı olması gerektiği, saha komiserleri veya dördüncü hakem aracılığı ile takımlara hatırlatılmalı ve buna yine de uymayan oyuncular varsa giysi ve gereçlerini düzeltinceye kadar oyuna alınmamalıdırlar. c- Hakemler, tek tip kıyafetle sahada ısınmalı, en az 25 dakika önce soyunma odasına geri dönmelidirler. Dördüncü hakem, takımların forma renkleri ile karıģmayacak bir kıyafet giymelidir. 18. Maçın Zamanında BaĢlaması a- Müsabakanın zamanında baģlaması esastır. Bunu sağlamak için hakem, zaman çizelgesini dikkatle uygulamalı/uygulatmalıdır. b- Devre arası süre 15 dakikadır. Eğer uzatma gerekiyorsa, normal sürenin bitimiyle uzatmanın baģlangıcı arasında beģ dakikalık bir ara olması gerekir. Kural itibariyle oyuncular, bu beģ dakikalık ara süresince ve uzatma sırasındaki devre arasında hakem uygun görüyorsa sahada kalırlar. c- Müsabakaların baģlamasını geciktiren kulüplere yönelik olarak sorumluluk dördüncü hakemlerindir. Dördüncü hakem görevlendirilmemiģ müsabakalarda ise sorumluluk hakemlerindir. d- Stadyumda maçın oynandığı süreyi gösteren saatler kullanılabilir. Bu saatlerin her devrenin bitiģinde (45. ve 90. dakikalarda) durdurulması gerekir. Bu Ģart uzatmalarda da geçerlidir (Örneğin 15. ve 30. dakikalar). 41

43 e- Dördüncü hakem, müsabaka öncesi bu el kitabında yer alan zaman çizelgesinin aksamadan yürütülmesi için gerekli faaliyetleri zamanında yerine getirecektir. Dördüncü hakem atanmamıģ müsabakalarda bu çizelgenin iģletilmesini sağlamak için hakem, saha komiserleri veya TFF temsilcisi ile iģbirliği yapmalıdır. f- Hakem; Süper Lig, TFF 1. Lig, TFF 2. Lig, TFF 3. Lig ve Türkiye Kupası müsabakalarında (oyun sırasında hakemin oyunu tatil etme yetkisi istisna) Federasyon temsilcisi ve/veya gözlemci ile iģbirliği kurarak gerçekleģen olay, erteleme ve tatil etme gibi durumlarda mutlaka MHK Bölge Sorumlusuna ve Hakem ĠĢleri Müdürlüğü ne bilgi vermelidir. Aynı durumlarda BAL müsabakalarında BHK ya ve Amatör müsabakalarda ise ĠHK ya bilgi verilecektir. 19. Giysi ve Gereçler / Takılar Temel Giysiler Kaleci dahil tüm oyuncular, kendilerini hakem ve yardımcı hakemlerden ayırt edecek renkte forma giymelidir. Eğer iki kalecinin forma renkleri aynı ise ve giyecek baģka formaları yoksa, hakem, oyunun baģlamasına izin vermeli ve durumu raporunda belirtmelidir. Kaleciler için eģofman altı, kullanabileceği giysi ve gereçlerden biri olarak kabul edilebilir. Müsabaka öncesi hakem, soyunma odasında, takımların giyecekleri formaların, kaleci kazaklarının, Ģortların ve tozlukların renklerini kontrol etmelidir (EĢgüdüm toplantısı yapılan müsabakalar hariç). Hakem, yardımcı hakemlerinin gözetiminde maç baģlamadan önce oyuncuların giysi ve gereçlerini (forma, Ģort, giyilmiģ ise tayt, tozluk, tekmelik ve ayakkabılar) Kural 4 de belirtilen Ģekilde kontrol etmelidir. Oyuncuların formalarının dıģarı sarkmamasına ve tozluklarının çekilmiģ olmasına dikkat etmesi gereken hakem, ayrıca tüm oyuncuların tekmeliklerini takıp takmadıklarını da kontrol etmelidir. 42

44 Oyuncu değiģikliklerinde, oyuna girecek olan yedek oyuncuların giysi ve gereçlerini dördüncü hakem, dördüncü hakemin atanmadığı müsabakalarda ise, oyuncuların oturduğu kulübenin tarafındaki yardımcı hakem kontrol etmelidir. Hakem, bu kontrol tamamlanıncaya ve yardımcı hakem görev yerini alıncaya kadar oyunu baģlatmamalıdır. Eğer hakem, oyun alanında bir oyuncunun giysi ve/veya gereçlerinin uygun olmadığını fark ederse: Oyunu devam ettirmeli, oyuncuya, giysi ve/veya gereçlerini düzeltmesi/çıkartması konusunda talimat vermeli, Eğer oyuncu bu talimatı yerine getiremez veya yerine getirmek istemezse, oyunun ilk durduğu anda oyunu terk etmesi talimatını vermeli, Oyuncu bu talimata uymazsa, oyuncuya ihtar vermelidir. Bazı oyuncular çoraplarına beyaz bant ya da bandaj uygularlar, hatta çoraplarının üzerine ikinci bir çift çorap giyerler. Oyuncuların çoraplarına bu Ģekilde bant uygulaması bazen çorapların rengini bariz bir Ģekilde değiģtirir ve top yön değiģtirdiğinde, oyuncuların karģı takımın oyuncularıyla karıģtırılmasına neden olur. Bu nedenle bantlar ve bandajlar çorapların altına uygulanmalı ya da ikinci bir çift çorap, çorapların altına giyilmelidir. Ya da bu bant ve bandajlar, uygulandığı bölge ile aynı renk olmalıdır Diğer Giysi ve Gereçler YumuĢak ve hafif dolgu malzemesi ile yapılmıģ baģ koruyucu, yüz maskeleri, diz ve kol koruyucuları gibi modern koruyucu gereçler tehlikeli gereç olarak kabul edilmemeli ve kullanımına izin verilmelidir. Maçın baģında kontrol edilen ve tehlikeli olmadığı belirlenen giysi ve malzeme maç sırasında tehlikeli hale gelir ve tehlikeli Ģekilde kullanılırsa, kullanımına artık izin verilmemelidir. 43

45 Oyuncular ve/veya teknik kadro arasında telsizle iletiģim sisteminin kullanılmasına izin verilmez. Kaleciler, hakem uygun gördüğü takdirde, Ģapka, eldiven vb. kullanabilirler Takılar Hakemler, dördüncü kural gereğince oyuncuların, kendileri ve diğer oyuncular için tehlike oluģturacak herhangi bir takı (kolye, yüzük, küpe, deri bantlar vb.) takamayacağını unutmamalıdır. Takıları kapatmak için bant kullanımı kabul edilmez. Hakemler de takı takamazlar. Müsabaka öncesi hakem, soyunma odasında, takımların giyecekleri formaların, kaleci kazaklarının, Ģortların ve tozlukların renklerini kontrol etmelidir (EĢgüdüm toplantısı yapılan müsabakalar hariç). Hakem, yardımcı hakemlerinin gözetiminde maç baģlamadan önce oyuncuların giysi ve gereçlerini (forma, Ģort, giyilmiģ ise tayt, tozluk, tekmelik ve ayakkabılar) Kural 4 de belirtilen Ģekilde kontrol etmelidir. Oyuncuların formalarının dıģarı sarkmamasına ve tozluklarının çekilmiģ olmasına dikkat etmesi gereken hakem, ayrıca tüm oyuncuların tekmeliklerini takıp takmadıklarını da kontrol etmelidir. Oyuncu değiģikliklerinde, oyuna girecek olan yedek oyuncuların giysi ve gereçlerini dördüncü hakem, dördüncü hakemin atanmadığı müsabakalarda ise, oyuncuların oturduğu kulübenin tarafındaki yardımcı hakem kontrol etmelidir. Hakem, bu kontrol tamamlanıncaya ve yardımcı hakem görev yerini alıncaya kadar oyunu baģlatmamalıdır. Eğer hakem, oyun alanında bir oyuncunun giysi ve/veya gereçlerinin uygun olmadığını fark ederse: Oyunu devam ettirmeli, oyuncuya, giysi ve/veya gereçlerini düzeltmesi/çıkartması konusunda talimat vermeli, Eğer oyuncu bu talimatı yerine getiremez veya yerine getirmek 44

46 istemezse, oyunun ilk durduğu anda oyunu terk etmesi talimatını vermeli, Oyuncu bu talimata uymazsa, oyuncuya ihtar vermelidir. 20. Oyun Alanına ÇıkıĢ Yardımcı hakemler, yanlarında bir hakem gibi düdük, sarıkırmızı kart, top-kale parası, bilgi kartı ve kalem bulundurmalıdırlar. Yardımcı hakemler, oyun alanına, bayrakları ellerinde sarılı olarak çıkmalıdır.devre arasında ve maç bittikten sonra, yine bayrakları sarılı olarak hakemle beraber soyunma odasına dönmelidirler. Oyun alanına çıkıģta, sahaların konumuna göre seremoni sırasında birinci yardımcı hakem, hakemin sağında olacak Ģekilde yer almalıdır. Seremoni, hakemler ve takımların protokol tribünün olduğu taraftaki taç çizgisine yaklaģık 7 metre mesafede, paralel hayali bir çizgi üzerinde dizilmeleri ile yapılmalıdır. Hakemin; sağında ev sahibi takım oyuncuları, solunda ise misafir takım oyuncuları yer almalıdır. 21. Seremoni, Top-kale atıģı Seremoni Seremoni vaziyetinin alınıp Milli MarĢımızın okunmasından sonra, misafir takım oyuncuları, önce hakemlerin ve daha sonra ev sahibi takımın oyuncularının elini, sonra da ev sahibi takımın oyuncuları, hakemlerin ellerini sıkacaklardır. Fotoğraf çektirmek için takımlara kısa bir süre izin verildikten sonra her iki takımın kaptanları, top-kale atıģına katılmak üzere hakemin yanına gideceklerdir Top-kale atıģı Hakem kendisini ve yardımcı hakemlerini, takım kaptanlarına tanıtır. Top-kale atıģını yapar ve atıģı kazanan takım, birinci yarıda hücum edeceği kaleyi seçer. Diğer takım oyunun baģlama vuruģunu yapar. 45

47 22. Saygı DuruĢu Müsabaka öncesi saygı duruģunun yapılabilmesi için, ilgililerce mutlaka TFF den gerekli iznin alınması gerekmektedir. Bu konuda, müsabakada görevli temsilci ve/veya gözlemci ile temasa geçilmelidir. Saygı duruģunun yapılacağı hakem tarafından önceden takımlara hatırlatılmalıdır. Yardımcı hakemler kale ağları kontrolünü saygı duruģundan sonra yapmalıdırlar. 23. BaĢlama VuruĢunda ĠĢbirliği Hakem Her iki yardımcı hakemin bayraklarının açık olduğunu gördükten sonra, dördüncü hakemden (dördüncü hakemin olmadığı müsabakalarda ise birinci yardımcı hakemden), oyun sahası dıģında her Ģeyin talimatlara uygun olduğuna dair iģareti almalıdır. Her iki takım oyuncularını saymalı, kalecileri kontrol etmeli, baģlama vuruģu yapacak takım ve rakip oyuncuların kendi alanlarında olmalarına dikkat etmeli ve düdüğünü çalarak oyunu baģlatmalıdır. Top hareket ettiği anda; hakem, yardımcı hakemler ve dördüncü hakem kronometresini çalıģtırmalıdır Yardımcı Hakemler BaĢlama vuruģunu yapacak takım belli olunca, her iki yardımcı hakem, süratle görev yapacakları yarı sahadaki kale ağlarını kontrol ettikten sonra, kendi yarı alanındaki oyuncuları saymalı, sahayı son kez denetlemeli ve her Ģey uygun ise "Benim kontrol ettiğim yarı alanda her Ģey tamam, oyunu baģlatabilirsiniz" anlamında, o ana kadar sarılı olan bayraklarını açmalıdır. Sondan ikinci savunma oyuncusu ile aynı hizada olmalıdır Dördüncü Hakem BaĢlama vuruģundan önce, müsabakanın oynatılması onayını temsilciden (veya gözlemciden) aldıktan sonra hakeme iletir. 46

48 24. Devre Arası - Uzatmalardan Önce Verilen Ara / Zaman Ayarında ĠĢbirliği / Ġlave Zaman Devre Arası - Uzatmalardan Önce Verilen Ara Devre arası 15 dakika sürer. Eğer uzatma gerekiyorsa, normal sürenin bitimiyle uzatmanın baģlangıcı arasında beģ dakikalık bir ara olması gerekir. Kural itibariyle oyuncular bu beģ dakikalık ara süresince ve hakem uygun görüyorsa, uzatma sırasındaki devre aralarında sahada kalırlar Zaman Ayarında ĠĢbirliği Hakemler oyun alanına iki kronometre ile çıkmalıdır. Birisini kaybolan sürelerde durdurup yeniden baģlatırken, diğerini hiç durdurmadan süreyi saptamalıdır. Kronometre bozulursa, hakem, oyunun uygun bir anında hiç kimseye belli etmeden birinci yardımcı hakemine, saatini eliyle kapatarak göstermelidir. Bu iģareti alan yardımcı hakem, artık resmi zaman hakemidir. Hakem, onun zaman bakımından yapacağı gizli iģaretleri, diğer yardımcı hakemden de yararlanarak değerlendirmelidir. Eğer yardımcı hakemin saati de arızalanırsa, hakem baktığında o da saatini kapatmalıdır. Hakem, devre veya oyunun bitimine beģ dakika kalıncaya kadar, yardımcı hakemlerden zaman için iģaret istememelidir. Ġkinci yardımcı hakem, süreyi hiç durdurmadan saptamalı, son beģ dakikada, kalan süreyi hakeme iģaret etmelidir. Maçın bitimine beģ dakika kala hakem, yardımcı hakemlerden hangisine bakıyorsa, o yardımcı hakem bayrak tutmayan elinin parmaklarını (5, 4, 3, 2, 1) rakamı halinde kullanarak ve Ģortunun paçası üzerinde bastırmak suretiyle hakeme göstermelidir. Bir dakikadan az bir süre kalmıģ ise yardımcı hakemler, bayrak tutmayan elini serbest bırakarak Ģortunun paçası üzerinde sağa sola döndürmek suretiyle iģaret vermelidir. Oyunun bitiģi ise gösterilmemelidir. 47

49 24.3. Ġlave Zaman Oyunda kaybolan sürenin ait olduğu devreye eklenmesi ve dolayısıyla topun daha uzun süre oyunda kalması, hakemin baģlıca görevlerindendir. Kayıp zaman için verilen ilave zaman, hakemin takdirindedir. Ġlave zamanın bildirilmesi maçta kalan tam zaman miktarını belirtmez. Eğer hakem uygun görürse zaman arttırılabilir fakat hiçbir zaman azaltılamaz. Eğer ilave zaman süresince oyuncu değiģikliği, sakatlık değerlendirmesi, sakat oyuncuların tedavi için oyun alanından çıkarılması, zaman kaybı ya da diğer gecikmeler olursa, hakem bu kayıp zaman dilimi için de ilave zaman vermeli, ancak bu ilave zaman, dördüncü hakem tarafından gösterilmemelidir. Birinci yardımcı hakem, hakem ile birlikte kendi kronometresi ile aģağıdaki durumlar nedeniyle kaybolan süreyi saptamalı ve kalan süreyi, son beģ dakikada hakeme iģaret etmelidir: - Oyuncu değiģtirmeleri, - Oyuncuların sakatlanmaları, - Sakatlanan oyuncuların tedavi için oyun alanından çıkarılmaları, - Zaman geçirilmesi, - Herhangi bir diğer neden dolayısıyla. Hakem her iki devrenin son dakikası içerisinde, Ģortunun üzerinden parmaklarıyla kaç dakika ilave edeceğini dördüncü hakeme iģaret etmelidir. ĠĢareti alan dördüncü hakem, ilave edilecek zamanı tabela ile seyircilere göstermelidir. Hakemden ilave zaman süresini alan dördüncü hakem, bu bilgiyi hemen saha kenarında görev yapmakta olan FGAT/Federasyon Temsilcisi ne vermeli, Temsilci de, bu bilgiyi anında anons görevlisine iletmelidir. Anons görevlisi, dördüncü hakemin tabelada ilave zamanı gösterdiği anda Oyuna en az dakika ilave edilmiģtir Ģeklinde anons yapmalıdır. 48

50 Dördüncü hakem kullanılmayan müsabakalarda, hakem oyunun durduğu bir sırada keskin bir düdük çalarak elini havaya kaldırmalı, kaç dakika ilave edeceğini parmakları ile iki yardımcı hakemin ve seyircilerin görebileceği bir Ģekilde iģaret etmelidir. Elin 6 saniye kadar havada tutulması bu iģaretin net bir Ģekilde anlaģılması bakımından önemlidir. Dördüncü hakemler, hakemin talimatına bağlı olarak her bir devre sonunda verilen asgari ilave zaman gösterildiğinde, bu göstergenin sadece her bir devrenin son dakikasının sonunda gösterilmesi gerektiğini unutmamalıdırlar. Zaman çalma amaçlı oyuncu değiģikliği, sakatlık ve benzeri durumlarda, hakem saatini durdurduğunu herkesin görebileceği bir Ģekilde göstermelidir. Son dakikalarda oyundan kasıtlı olarak geç çıkan ve rakibi tahrik edici davranıģlarda bulunan oyunculara karģı hakem; enerjik bir Ģekilde davranmalı, bu oyuncunun alandan çabuk çıkmasını sağlamalı, buna rağmen geciktirici hareketlere baģvuruyorsa, bu oyunculara ihtar vermelidir. 25. Dördüncü Hakem - Teknik Alan Ġhlalleri 25.1.Dördüncü Hakem Dördüncü hakemin; Ģiddet içeren davranıģlar, yanlıģ oyuncu teģhisi ya da iki sarı kart verilen oyuncunun oyundan çıkarılmaması vb. hataların tespiti gibi görevlerine yeni görevler eklenmiģtir. Oyun Kurallarında Ģimdi, Hakemin, maçı Oyunun Kurallarına göre kontrol etmesine yardımcı olur. Ancak hakem oyunla ilgili her konuda karar verme yetkisine sahiptir. denilmektedir. Hakemin maç öncesi talimatlarında dördüncü hakemden beklentilerini belirtmesi gerekir. BaĢlangıcından bitimine kadar eģgüdüm toplantısında bulunmalıdır. 49

51 Maç öncesi, maç süresi ve maç sonrasındaki her türlü idari görevde, hakemin istediği Ģekilde yardımcı olmalıdır. Maç sırasında oyuncu değiģtirme iģine yardımcı olmaktan sorumludur. Gerektiğinde yedek topları kontrol etmelidir. Yedek oyuncuların kullandıkları giysi ve gereçleri, oyuncu oyuna girmeden önce kontrol etme yetkisine sahiptir. Eğer giysi ve gereçleri oyun kurallarına uygun değilse bu durumu hakeme bildirmelidir. Oyun kurallarına uygun olarak hakeme maçın kontrolünde yardım eder. Hakem, bununla birlikte oyunla ilgili tüm hususlarda karar vermeye yetkilidir. Maçtan sonra, hakemin ve yardımcı hakemin görmediği her türlü fena hareket veya diğer olayları raporunda belirtmeli, yazdığı rapor hakkında hakeme ve yardımcı hakemlere bilgi vermelidir. Teknik alan olarak belirlenmiģ bölgede bulunanların tümünün sorumsuz davranıģlarını hakeme bildirme yetkisine sahiptir. Oyunun her devresinin son dakikası sonunda, hakem tarafından belirlenen en az ilâve zamanı belirtmelidir Teknik Alan Ġhlalleri Dördüncü hakem, hakemin beklentileri doğrultusunda, (maçtan önce konuģulduğu gibi) görevlerinden haberdar olmalıdır. Ancak teknik adamın da danıģmaya ihtiyaç duymadan kendi görevlerini yerine getirebilmesi gerekir. Dördüncü hakemin genel olarak dikkat çekmeyen bir yaklaģım benimsemesi gerekir. Teknik Alanın köģesinde, sorumlu davranması kaydıyla, yalnızca bir kiģinin kalmasına izin verilir. 50

52 Teknik alanda bazı kiģilerin uygun olmayan tepkiler göstermesi durumunda, dördüncü hakem etkinliğini ve kararlılığını kullanmalı ve bu kiģileri sakinleģtirmeye çalıģmalıdır. AnlaĢmazlıklara katılmaktan kaçınmalı ve bu kiģilerle uzun tartıģmalara girmemelidir. Ancak, sorumsuzca davranıģlar söz konusu olduğunda, oyunun durdurulduğu bir anda dördüncü hakem, hakeme haber vermelidir. Bunun üzerine hakem konuyla ilgili kiģileri açıkça uyarmalı (ya da daha ciddi durumlarda bu kiģileri teknik alandan çıkarmalıdır). Sorumsuzca davranıģların tekrarlanması halinde dördüncü hakem yine hakeme haber vermeli, hakem, sorun yaratan kiģileri teknik alandan çıkarmalıdır. Sonuç olarak, prensipte, teknik adam sorumlu davrandığı sürece iģini yapmakta özgürdür. Ancak hakemi ve diğer maç hakemlerini açık bir Ģekilde eleģtirdiği zaman, böyle davranmasını engellemek için gerekli iģlemler yapılmalıdır. Eğer teknik alanda ya da yedek kulübesinin yakınlarında, hakemin durumla ilgilenmesini gerektirecek bir sorun çıkarsa, iki yardımcı hakem normal pozisyonlarını almalı ve oyun sahasında herhangi bir olay yaģanıp yaģanmadığını kontrol etmeli, bir sorun çıktığında hakeme haber vermelidirler. Bu konuda hakemin otoritesinin zedelenmemesine, hakemlik onurunun korunmasına gereken özen gösterilmelidir. 26. Oyuncu DeğiĢikliğinde ĠĢbirliği Oyuncu değiģikliği iģleminde, yardımcı hakem önce dördüncü hakem tarafından haberdar edilmelidir. Yardımcı hakem daha sonra maçın ilk durduğu anda oyuncu değiģikliği istendiğini -bayrağı önce havaya kaldırıp, hakem gördükten sonra bayrağı baģ üstünde iki el arasında yere paralel tutmak suretiyle-, hakeme iģaret etmelidir. 51

53 Hakemin görememesi durumunda değiģiklik; yardımcı hakemler tarafından hakeme; kulaklıkla ya da bipli sinyal sistemi ile bildirilir veya karģı taç hattında görev yapan diğer yardımcı hakem tarafından (çapraz iģaretle) gösterilebilir. DeğiĢtirilen oyuncuyu gösteren numaralı panellerin (oyuncu değiģtirme tabelaları) kullanımı zorunludur. Ġyi bir iletiģim için panellerin her iki yüzü de numaralandırılmalıdır. Dördüncü hakem, oyuncu değiģikliği iģlemini yerine getirdiğinden, yardımcı hakem orta çizgiye gitmemelidir. DeğiĢiklikle oyuna girecek yedek oyuncunun giysi ve gereçlerini dördüncü hakem kontrol etmeli ve oyuncu değiģtirme kağıtlarını almalıdır. Eğer dördüncü hakem görevlendirilmemiģ ise, bu uygulamayı yardımcı hakem yapmalıdır. Bu durumda, hakem oyunu tekrar baģlatmadan önce yardımcı hakemin yerine geri dönmesini beklemelidir. Her durumda oyuncu değiģiklik kağıtları dikkatlice kontrol edilmelidir. Oyuncu değiģikliği kağıdındaki gerekli düzeltmeler dördüncü hakem yoksa, birinci yardımcı hakem tarafından yapılmalıdır. Eğer yedek oyuncu oyun alanına girmek için hazır değilse, oyuncu değiģtirme isteği yerine getirilemez. DeğiĢiklikle oyuna giren oyuncunun veya herhangi bir nedenle oyun alanından çıkmıģ oyuncunun yeniden oyun alanına alınmasındaki zamanlama ve ilgili oyuncuların sahadaki yerini alması, hakem tarafından dikkate alınmalıdır. 27. Yedek Oyuncular Hakem, bir yedek oyuncu ile yer değiģtirip oyundan çıkan oyuncunun, yedek kulübesinde oturmasına izin vermelidir. Ancak bu oyuncular sorumlu davranıģlar içinde bulunmalıdırlar. Oyun süresince, yedek oyuncuların, ısınmak için teknik alandan ayrılmalarına izin verilir. Eğer isim listesinde adı yazılı olan bir kaleci, herhangi bir nedenle sahaya çıkamazsa, daha önce oyuncu isim listesinde olmayan bir kaleci, sahaya çıkamayan kalecinin yerini alabilir. Maç öncesi toplantıda hakem, oyuncuların ısınacakları yeri 52

54 (birinci yardımcı hakemin ya da kale arkasındaki reklâm panolarının arkasında) ve aynı zamanda kaç tane oyuncunun ısınacağını tam olarak belirler. Ġlke olarak takım baģına üç yedek oyuncunun aynı anda ısınmasına izin verilmektedir, istisnai durumlarda ve sadece alan uygunsa hakem belirlenen alanda her takımdan yedi oyuncunun aynı anda ısınmasına izin verebilir. Yedek oyuncuların bunun dıģındaki alanlarda ısınmalarına izin verilmemelidir. Yedek oyuncuların ısınmaları sırasında, baģka kiģilerin onlara yardım etmesine ya da talimatlar vermesine izin verilmez. Oyuncu değiģikliği için hazırlanan yedek oyuncular, oyunculardan ve hakemlerden farklı giysi ile ısınma hareketleri yapabileceklerdir. Bütün yedek oyuncular, oyuna girsin veya girmesin, hakemin otorite ve karar yetkisine tabidirler. 28. Ofsaytta ĠĢbirliği Hakem Ofsayt kararı verdiğinde hakem, vuruģun endirekt bir serbest vuruģ olduğunu belirtmek için, bir kolunu havaya kaldırmalıdır. Hakem, oyuncunun ofsayt pozisyonunda olduğundan ve aktif oyunda yer aldığından emin olduğu, fakat yardımcı hakemin bayrak kaldırmadığı gibi az rastlanan durumlarda, ofsayt ihlalini cezalandırmak için son sorumluluğu almalıdır. Yardımcı hakemin ofsayt bayrağını kaldırdığı fakat hakemin oyuncunun ofsayt pozisyonunda olmadığını ve aktif oyunda yer almadığını düģündüğü yine az rastlanılan durumlarda hakem bayrağı gördüğünü belirtmeli ve oyunun devam etmesine izin vermelidir Yardımcı Hakemler 1. Eğer bir yardımcı hakem, ofsayt pozisyonundan emin değilse, bayrak kaldırmamalıdır (örneğin; Ģüpheli durumda oyun devam ettirilmelidir). 2. Bir hücum oyuncusunun rakip kaleye sondan ikinci savunma oyuncusundan daha yakın olup olmadığına 53

55 karar verirken bu sondan ikinci savunma oyuncusuna bağlı olarak hücum oyuncusunun baģının, ayaklarının ve vücudunun konumuna bakılmalıdır. 3. Doğru ofsayt kararı için, yardımcı hakem bayrağı hemen kaldırmamalı ve aģağıdaki kriterleri değerlendirmek için bekle ve gör tekniğini uygulamalıdır: a. Topun hareketi (yönü, hızı, mesafesi, yön değiģtirme vs.) b. Oyuncunun aktif oyunun içerisinde olup olmaması: Oyuna müdahale etmesi ya da Rakibe müdahale etmesi, Avantaj kazanması Aktif Oyuna Katılım Unsurları Oyuna müdahale etmek demek, bir takım arkadaģının pas attığı topla oynamak ya da topa dokunmak demektir. 54

56 Rakibe müdahale etmek demek, rakibin görüģ alanını kapatarak, hareketlerini engelleyerek ya da hakeme göre, bir jest veya hareketle rakibi kandırarak ya da rakibin dikkatini dağıtarak, rakibin topla oynamasını ya da oynama Ģansını engellemektir. Ofsayt pozisyonundaki ve açıkça kalecinin görüģ çizgisindeki bir oyuncu (kaleci ve topa vuran oyuncu arasında), hakemin kararına göre kaleciye müdahale eder (dikkatini baģka yere çekme). Bulunduğu pozisyondan avantaj elde etme nin anlamı, ofsayt pozisyonundayken kale direkleri ve kale üst 55

57 direğinden geri dönen ya da ofsayt pozisyonunda iken rakip takım kalecisi veya oyuncularından geri dönen topla oynamaktır. - Bulunduğu pozisyondan avantaj elde etme ile ilgili olarak, yardımcı hakemler, kale direkleri, kale üst direği ya da kaleciden dönen topun takım arkadaģı tarafından topun en son oynanıldığı anda ofsayt pozisyonunda bulunan bir oyuncuya gelmesi durumlarında seçici dikkatli olması gerekliliğinden haberdar olmalıdır. Hakemler ve yardımcı hakemler hakemin görüģüne göre rakibi yanıltmaya ya da rakibin dikkatini dağıtmaya yönelik jestler" kategorisine giren aģağıdaki durumlar konusunda dikkatli olmalıdırlar: Ofsayt pozisyonundaki bir oyuncunun tavrı ve hareket yönüyle, topun yolunda ya da yakınında olarak, rakibin topu çıkarmaya çalıģmasına ya da bir baģka hareketine müdahale ederek; oyuncunun kontrolünü kaybettirmesi ya da kaybetmesine neden olması. Ofsayt pozisyonunda ve kalecinin görüģ alanındaki bir oyuncunun (kaleciyle Ģutu atan oyuncu arasında) kaleciye, dikkat dağıtarak müdahale etmesi. Bulunduğu pozisyondan avantaj sağlama" konusundaki ofsayt kuralını yorumlayıp uygularken, yardımcı hakemlerin; topun kalenin yan direklerine, üst direğine ya da kaleciye çarparak, en son takım arkadaģı topu oynadığında oluģan ofsayt pozisyonunda olan oyuncuya geri geldiği durumlarda dikkatli olma sorumluluğunu taģır. Yardımcı hakemlerin ayrıca akılda tutması gerekenler Ģunlardır: Ofsayt iģareti verirken, biraz geç, ancak doğru bir iģaret vermek, çabuk ve yanlıģ bir iģaret vermekten daha iyidir. Eğer ofsayt için bir bayrak iģareti verildiyse ve bunu hakem hemen görmemiģse; yardımcı hakem, hakem görünceye kadar ya da top açıkça savunma takımının kontrolüne geçinceye kadar iģareti vermeye devam etmelidir (Hakemin bayrak iģaretini görmesi için elektronik bip sinyali kullanılır). 56

58 Hakemin göremeyeceği yerdeki ofsaydı bozan bir savunma oyuncusunu el ile iģaret etmesi ve hücum eden oyuncunun, ofsayt pozisyonundan geri koģarak aktif oyunun içinde olduğu durumu (girdi-çıktı) iģaret etmesi dıģında yardımcı hakemler gereksiz el iģareti yapmamalıdır. Hakemin, oyuncunun ofsayt pozisyonunda olduğuna ve aktif olarak oyunda olduğuna dair kesin bir kanaati varsa ve yardımcı hakem bayrağını kaldırmamıģsa böyle az görülen bir durumda, hakem sorumluluğu üstlenerek ofsaydı yapan oyuncuyu cezalandırmalıdır. Tam tersi Ģekilde, yardımcı hakemin ofsayt için bayrak kaldırdığı; ancak hakemin oyuncunun aktif olarak oyunda olmadığını düģündüğü nadir durumlarda hakem bayrak iģaretini gördüğünü kolunu eli açık biçimde havaya kaldırarak belirtmeli ve oyunu devam ettirmelidir. Hakemler cesaretli olmalı ve belirgin bir hata olduğunda yardımcı hakemin iģaretine göre davranmamalıdır. Ofsayt pozisyonunda bulunan bir oyuncuya top atıldığında, ofsayt olmayan takım arkadaģlarının bu topla oynama ihtimali yoksa; yardımcı hakem bu oyuncunun topla oynamasını beklemeden bayrağını kaldırarak ofsaydı iģaret etmelidir. Yardımcı hakemin, bayrağı oyun alanına yakın olan elinde tutması ve hareket yönünü değiģtirdikçe bayrağı tuttuğu elini de değiģtirmesi tavsiye edilir, böylelikle hakem bayrağı her zaman görebilir. Yardımcı hakeme daha iyi görüģ çizgisi sağlayacağından, bayrak, sağ el kullanılarak kaldırılmalıdır Yardımcı Hakemin Ofsayt Sonrası Yeri Ofsayt iģareti veren yardımcı hakem, serbest vuruģun kullanılacağı yerin hizasında bulunmalı ve daha sonra derhal ofsaydı değerlendirmek (öncelikli olan görevi budur) üzere, sondan ikinci savunma oyuncusunun hizasında yer almalıdır. 57

59 28.5. Pozisyon Gereği Oyun Alanı DıĢına Çıkan Oyuncunun Değerlendirilmesi Savunma Oyuncusu Hakemin iznini almadan herhangi bir nedenle oyun alanını terk eden bir savunma oyuncusu oyundaki bir sonraki duruģa kadar, ofsayt gerekçesiyle kendi kale çizgisinde veya taç çizgisinde sayılacaktır. Eğer futbolcu oyun alanını kasten terk ederse, topun bir sonraki oyun dıģı oluģunda ihtar görmelidir Hücum Oyuncusu Topla oynama çabası içinde olan hücum oyuncusunun pozisyon gereği oyun alanı dıģına düģmesi sonrası geliģen pozisyonda, o oyuncunun oyun alanına dönüp aktif oyuna katılması halinde, rakip kale çizgisine toptan ve sondan ikinci savunma oyuncusundan daha yakın ise söz konusu oyuncu ofsayt addedilir. 29. Golde ĠĢbirliği Hakem Gol kararı vermeden önce, yardımcı hakeminin herhangi bir iģaret verip vermediğini (ofsayt, elle gol atma, topun dıģarıdan gelmesi vb.) kontrol etmelidir. Gol iģaretinden sonra topa arkasını dönmeyerek, orta yuvarlağa doğru geri geri gelmelidir. Golü atan oyuncunun numarasını ve golün dakikasını kaydetmelidir. Atılan gol nizami değil ise, ellerini havaya kaldırarak çapraz iģaretini 3-4 kez tekrarlamalıdır Yardımcı Hakemler Bir gol atıldığında ve kararda hiçbir Ģüphe olmadığında, hakemle göz temasında bulunur ve daha sonra süratle orta çizgiye doğru taç çizgisi boyunca metre bayrağını kaldırmadan koşar. Topun kale çizgisini aģıp aģmadığının anlaģılmadığı durumlarda, topun kale çizgisini tamamen geçtiğini anlatmak için yardımcı hakem hakemle göz teması kurmaya çalışmalı ve hızlı bir şekilde orta çizgiye doğru koşmalıdır. 58

60 Eğer yardımcı hakeme göre doğru bir Ģekilde gol atılmamıģsa, yardımcı hakem sabit durmalıdır. Hakem, daha sonra daha fazla bilgiye ihtiyaç duyarsa kendisine danıģabilir. Hakem bu duraksamayı dikkate almıyorsa, onun verdiği karara uyarak orta çizgiye doğru yürümelidir. Topun tamamının kale çizgisini geçmediği ve oyunun normal olarak devam ettiği durumlarda yardımcı hakem, hakem ile göz göze gelmeli ve eğer gerekirse belirgin olmayacak Ģekilde, hakeme gizli iģaret bir el iģareti yapmalıdır Golün Ofsayttan Atılması Halinde Bayrak, hakem görünceye kadar havada tutulmalı ve hakemin bilgilendirilmesi için her türlü çaba sarf edilmelidir. Golü ofsayt durumundaki oyuncunun pas verdiği, ofsayt olmayan bir oyuncu atmıģ ise, yukarıdaki gibi hareket edilmelidir. 30. Golün Kutlanması Hakemler, bir gol atıldığında oyuncunun sevincine ve mantıklı kutlamalara izin vermeli, fakat aģırı zaman kaybına sebep olduklarından, önceden planlanmıģ figürler içeren kutlamalara ise müdahale etmelidir. AĢağıdaki hallerde oyuncuya ihtar verilmelidir: Hakeme göre oyuncu, kıģkırtıcı veya alaycı hareketler yaparsa, Gol kutlaması için çevre parmaklıklarına tırmanırsa, Formasının üstünü çıkarır ya da baģına geçirirse, BaĢını ya da yüzünü maske ya da benzeri bir Ģeyle örterse. Gol kutlaması için saha dıģına çıkması oyuncuya ihtar verilmesini gerektirmez; ancak oyuncunun olabildiğince çabuk bir Ģekilde sahaya dönmesi gerekir. Oyuncuların üstlerini çıkararak üzerinde slogan ya da herhangi bir reklam olan bir atlet göstermemeleri gerekir. 59

61 Bulundurulması zorunlu olan temel giysi ve gereçlerde; siyasî, dinî ya kiģisel ifadeler kullanılmamalıdır. Ancak, hakemler bilmelidir ki, oyuncuların formalarını çıkararak üzerinde slogan ya da reklâm olan atletlerini göstermeleri bu oyunculara ihtar verilmesini gerektirmez. Hakem, bunu yapan oyuncuları hakem raporunda belirtmelidir. Hakemlerin bu davranıģları önlemeye çalıģmaları ve gollerin kutlanması sırasında sağduyulu davranmaları gerekir. 31. TartıĢmalı Goller Hangi oyuncu golü attı? Gol kimin hanesine yazılacak? Kim sorumlu tutulacak? Bu sorulara yanıt bazen çok açık değildir ve bir karar vermek gereklidir. Bu karar verilirken aģağıdaki yol gösterici ilkeler uygulanacaktır Kendi Kalesine Atılan Goller (Savunma Yapan Takım) AtılmıĢ bir gol, aģağıda belirtilen durumlarda, kendi kalesine atılmıģ gol olarak değerlendirilir. Bir oyuncu istemeyerek topu kendi kalesine doğru oynadığında: Oyuncunun aktif olarak katılımı sonucu topun kendi kalesine gitmesi durumudur. Bir oyuncu, rakibin atmıģ olduğu ve kaleye gitmeyen bir Ģutu kendi kalesine doğru yeniden yönlendirdiğinde: - Kaleye çekilmiģ olan Ģutların, ağlara giderken savunma oyuncusuna çarpması/sıyırması kendi kalesine atılan goller olarak değerlendirilmemelidir. Böyle durumlarda atılmıģ olan gol, Ģutu kaleye doğru çeken hücum oyuncusunun hanesine yazılmalıdır. - Top kale direklerinden geri döndüğünde çevrede bulunan oyunculardan birisi ya da kaleci tarafından yeniden yönlendirilmesi sonucu kendi ağlarına gittiğinde, kendi kalesine atılmıģ bir gol olarak değerlendirilecektir Topun Çarpması/Yön DeğiĢtirmesi Sonucu Olan Goller (Hücum eden takım) Topun, Ģut çekildikten sonra takım arkadaģlarından birisine, isteği dıģında çarparak rakip takımın kalesine 60

62 girmesi durumunda atılmıģ olan gol, kaleye ilk olarak Ģut çekmiģ olan oyuncunun hanesine yazılacaktır. Eğer çekilmiģ olan Ģut kaleye doğru gitmiyorsa ve bir takım arkadaģına çarparak kaleye girerse; gol, topa en son dokunan oyuncunun hanesine yazılacaktır. Kaleye doğru çekilmiģ olan bir Ģutun, bir takım arkadaģı tarafından oynanması/yeniden yönlendirilmesi ile rakip kaleye girmesi sonucu atılmıģ olan gol, aktif katılımıyla topun yönünü değiģtiren oyuncunun hanesine yazılacaktır. 32. Avantaj Kuralının Uygulanıp Uygulanmaması Oyuncular, teknik sorumlular ve taraftarlar, oyunun akmasını isterler, fakat bazen avantaja izin vermek oyun kontrolünü tehdit edebilir. Avantaj kullanımı düģünülürken (ya da oyunu durdurup durdurmamak düģünüldüğünde), hakemlerin, haksızlığa uğrayan takımın oyunun devam etmesinden fayda sağlayıp sağlamayacağını düģünmesi gerekir. Topu kontrolünde tutmak bir takım için her zaman yararlı değildir. Mümkünse, hakemler bekle ve gör yaklaģımını benimseyerek, hemen düdük çalmayıp haksızlığa uğrayan takımın gerçekten bir hücum imkanı olup olmadığını görmeyi beklemelidirler. Fakat birçok takımın artık rakibin ceza sahasına yakın yerlerden serbest vuruģ çalıģmaları yaptığını hatırlamak, avantajın uygulanmasını göze almaktansa, özellikle fiziksel müdahaleler için bir serbest vuruģ kararına varmak takımın yararınadır. Hakemler, avantaj uygulandığında bunu anında SESLE belirtmek ve KOL iģareti ile onaylamanın önemli olduğunu unutmamalıdır, böylelikle oyuncular faulün görüldüğünü ve kaçırılmadığını anlarlar. Bu yaklaģım, avantajın hemen ortaya çıkmaması ve daha sonra bir serbest vuruģ verilmesi dahil tüm durumlarda kullanılmalıdır. 61

63 Topu yalnızca mevcut pozisyonunda tutmak, geriye pas vermek ya da top kontrol altında olduğunda bile savunmanın baskısı altında olmak çok nadir avantaj sağlar. Ġlke olarak, yalnızca, umut vadeden bir atak ya da bariz bir gol Ģansı söz konusu olduğunda oyunu avantaja bırakmak gerekir. Müdahale yapıldığında avantajı olan oyuncunun hızı kesiliyorsa avantaj oynatılmamalıdır. Buna ek olarak hakem, aģağıdakileri de göz önünde bulundurmalıdır: Ġhlalin saha üzerinde nerede gerçekleģtiği, Faulü yapan oyuncunun uyarılması gerekiyor mu? Faulü yapan oyuncuya ikinci bir sarı kart verilmeli mi? Faulü yapan oyuncuya doğrudan kırmızı kart verilip oyuncu sahadan çıkarılmalı mı? Eğer hakem, bir faulün tehlikeli ya da ciddi olduğuna karar verirse, çok önemli bir atak yoksa oyunu durdurmalıdır. Çünkü, oyunu kontrol altında tutmak takım yararından daha önemlidir. Bu koģullarda hakem, faulü yapan oyuncunun ikinci sarı kart görmesi gerektiğini ya da ilk faulden dolayı doğrudan kırmızı kart ile ihraç edilmesi gerektiğini düģünüyorsa, avantaj göz ardı edilmeli (bariz gol Ģansı durumları haricinde) ve rakip takım lehine hemen serbest vuruģ ya da penaltı verilmelidir. Özet Olarak Hakemler sadece faule (gerekli cezaya ve pozisyonuna) odaklanmamalı, daha geniģ bir bakıģ açısı benimsemelidir Oyun avantaja bırakıldıktan sonra oyunun durdurulduğu anda disiplin yaptırımları uygulanmalıdır, Oyunun çok fazla avantaja bırakılması, daha ciddi ihlallerin yapılmasına neden olabilir, Savunma oyuncularına yapılan ihlallerde; kendi ceza alanlarında ya da bu alanın yakınlarında ya da kendi yarı alanlarında nadiren avantaj uygulanmalıdır (Yalnızca, topun kontrolünün tamamen savunmada olduğunda; savunmanın yakınında rakip oyuncular olmadığında... gibi). 62

64 33. Fauller ve Fena Hareketlerde ĠĢbirliği Hakem Doğru Karar Verme; Fauller ve Sonuçları Ġhlallerin ciddiyetini, bir gol imkânını veya baģarıyla sonuçlanacak bir hücumu engelleyip engellemediğini (ayrıca böyle durumlarda uygulanacak cezayı) belirlemek üzere aģağıdaki kriterler ortaya konmuģtur: Faul ġiddetinin Belirlenmesi Tekme atma, çelme takma, baģka bir oyuncunun üzerine atlama, ittirme, suçlama gibi hususlarla faul Ģiddetini belirlerken, hakemlerin Ģu konuları akıllarında tutması gerekir: Niyetin ne olduğu ya da iyi mi kötü mü olduğu, Oyuncunun ihlal hareketindeki hızı (Ģiddeti), Topu kapan oyuncunun oyun Ģansı, Ayakların yönü ve kramponla müdahale, Oyuncu rakibinin güvenliğini tehlikeye atıyor mu? Hakem, araçla silah arasındaki farkı ayırt edebilmelidir. Örneğin, topa vurmak için havaya sıçrayan bir oyuncunun kollarından kuvvet alması tabiidir. Ancak dirseği ile rakibine dirsek vurması durumunda dirsek bir silaha dönüģmektedir. Topla oynamak niyetiyle topa ayağını uzatan oyuncunun ayağı araçken, ayağıyla topa değil rakibe yönelik hareketleri yapması halinde ayak silah olmaktadır. Oyuncunun, hızla rakibine yaklaģıp fiziksel olarak müdahale ettiği durumlar da dahil olmak üzere, rakibinin güvenliğini ve iyi halini önemsemeden gösterdiği davranıģların önlenmesine özellikle önem verilmelidir. Hakemler, oyuncuların rakiplerinin güvenliğini ve hareketlerinin sonuçlarını düģünmeden rakiplerine hızla fiziksel müdahale ettiklerinde bu durumu derhal tespit edebilmeli ve müdahale edebilmelidirler. Hakemler, hata yapan bir sporcunun niyetinin iyi mi kötü mü olduğunu tespit etmeye çalıģırken, sporcunun ayağının yönüne ve krampon kullanımına özellikle dikkat etmelidir. 63

65 Bir başka oyuncuyamüdahale eden sporcunun, müdahalesinin ardından topu oynasa bile, müdahalesi, dikkatsizlik sonucu (hatta fazla güç kullanımı kaynaklı) olarak yorumlanabilir. Bir oyuncu başka bir oyuncuya, davranışının ortaya çıkardığı oluşabilecek tehlikeyi düşünmeden hızla bir fiziksel müdahalede bulunursa, bu davranış uygun bir şekilde cezalandırılmalıdır. Normalde bu davranışlar sarı kartla cezalandırılır. Ancak ciddi bir faul yapılmışsa, kırmızı kartla cezalandırılır. Fazla güç kullanımından kaynaklanan, dolayısıyla rakip oyuncunun güvenliğini tehlikeye atan bir davranış gösterildiğinde, ciddi bir faul olarak değerlendirilmeli ve bunu yapan oyuncu oyundan atılmalıdır. Barbarca davranışlar, her zaman için kırmızı kartla cezalandırılmalıdır. Eğer bir oyuncu fazla güç kullanır ya da rakibinin güvenliğini tehlikeye atarsa, bu müdahalenin; arkadan, önden ya da yandan olması fark etmez. Hakemler, kontrolsüz müdahaleler veya ciddi faullü oyun/şiddetli hareket ile sportmenlik dışı oyun konularında kesinlikle tolerans göstermemeli, oyuncuları korumak için gerekli önlemleri almalı ve disiplin cezalarını uygulamalıdır. Hakemlerin sert/adil müdahalelere izin vermeleri, yalnızca adil olmayan davranışları cezalandırmaları gerekir. Hakemler, rakiplerinin sarı ya da kırmızı kart görmesi için çok hafif veya olmayan bir fiziksel teması abartarak şiddetli gibi gösteren oyuncular konusunda dikkatli olmalıdır. Bu oyunculara gerekli disiplin cezası uygulanmalıdır İhlalin Yapıldığı Koşullar Hakemler, ihlallerin ciddiyetini belirlemenin yanında, ihlalin yapıldığı koşulları da (sahadaki pozisyon da dahil olmak üzere) dikkate almalıdırlar. Bariz gol şansı engellenmiş midir? (kırmızı kartla sonuçlanacak ihlal) Umut vadeden bir atak önlenmiş midir? (sarı kartla sonuçlanacak ihlal) İhlalin bariz bir gol şansını engelleyip engellemediğini belirlemek için aşağıda verilen kriterlere başvurulmalıdır. Topu kontrol etme olasılığı, 64

66 Hücum oyuncusunun pozisyonu, Hareketin genel yönü (hücum oyuncusu ve top), Kaleye olan uzaklık, Savunma oyuncularının / kalecinin pozisyonu, Hücum, eğer serbest vuruş (ya da penaltı vuruşuyla) cezalandırılması gereken bir hareket olması nedeniyle durdurulmasaydı bir barizgolşansınıengellemedurumu var mıydı? Bir ihlal nedeniyle durdurulan bir hareketin, umut vadeden bir atak olup olmayacağını belirlemek için aşağıdaki kriterler kullanılmalıdır: Hücum pozisyonu, Oyuncunun topu kontrol etme şansı, Takım arkadaşlarının pozisyonu, Rakiplerin pozisyonu, Kaleye olan uzaklık. Eğerhücum hareketiihlal nedeniyle durdurulmasaydı birkaç saniye içinde hücum gelişecek miydi? Bariz gol şansı kriterlerine ek olarak, kaleci bir hücum oyuncusunu bire-bir pozisyonda müdahale yaparak durdurduğunda, çoğu durumlarda kırmızı kart gösterilmesi gerekir (İstisna olarak eğer forvet oyuncusu açık bir şekilde gol yapamayacağı bir pozisyona giriyorsa bu durumda bir sarı kart gösterilmesi uygun olur) Diğer sportmenlik Dışı hareketler (Topa Elle Dokunma, Topu Elle Tutma, Topla Elle Oynama) Topa dokunmanın ya da topu elle kasten tutmanın gerektirdiği yaptırım, Oyun Kurallarına göre, sadece serbest vuruştur. Ancak: Oyun içinde kaleye doğru giden topla ya da serbest vuruşta kaleye vurulan topla elle oynayan oyuncuya sarı kart gösterilmelidir. Ceza alanına yapılan ortalarda elle oynama ihlali varsa sarı kart gösterilmesi şart değildir. Ancak, elle oynama ihlali umut vadeden bir atağı durduruyorsa ya da rakibin pozisyon kazanmasını önlüyorsa, ihlali yapan oyuncuya sarı kart gösterilmesi gerekir (Sportmenliğe aykırı bir şekilde açıkça ellerin yana açılması ile genişlemek veya yukarı açılması ile uzamak hedeflenip topun kesilmesi her zaman bir sarı kart gerektirir). Oyuncunun ihlali bariz bir gol şansını engellerse, bu oyuncu oyundan ihraç edilmelidir. 65

67 Top Oyunun DıĢındayken Yapılan Ġhlaller Ġhlaller top oyundayken ya da oyun dıģındayken de yapılabilir. Her iki durumda da, ihlali yapan oyuncular, ihlalin mahiyetine / ciddiyetine göre cezalandırılmalıdır. Eğer ihlal top oyun dıģındayken yapılmıģsa ihlali yapan oyuncu yine ihlalin ciddiyetine göre cezalandırılmalıdır. Yalnızca ihlalin gerçekleģtiği Ģartlar hesaba katılmayacaktır. (Çünkü ortaya hücum ya da açık bir gol fırsatı zaten hiç çıkmamıģtır.) Fiziksel Temas (el/kol kullanılması) Fiziksel temas, futbolun doğal bir parçasıdır. Sadece, haksız fiziksel temas cezalandırılmalıdır. Fiziksel temasların değerlendirilmesinde daha tutarlı olunabilmesi için, hakemin adil ya da haksız olan fiziksel temasları ayırt edebilmesine yardımcı olacak bazı kriterler belirlenmiģtir. Hakem kararını verirken aģağıdaki kriterleri hesaba katmalıdır: Savunma oyuncusu hücum oyuncusunun hareketini el/kol temasıyla haksız bir Ģekilde engellemiģ midir? Bu temas hücum oyuncusunun ilerlemesini ya da takım hücumunun akıģını olumsuz olarak etkilemiģ midir? Bu temas hücumu engellemek amaçlı mıdır? Yoksa kazayla mı meydana gelmiģtir? Savunma oyuncusu hücum oyuncusunun sahada seçtiği pozisyonu engellemek için mi ellerini/kollarını kullanmıģtır? Haksız olan el/kol temasını baģlatan hücum oyuncusu mudur? Hücum oyuncusu, savunma oyuncusunun vücuduna hakemi kandırarak bir serbest vuruģ ya da penaltı atıģı kullanmak için mi temas etmiģtir? Eğer tüm kriterleri inceledikten sonra hakem; Haksız fiziksel temas (dokunma, ittirme ) olduğuna karar vermiģse, bir serbest vuruģ/penaltı vuruģu verilir. Hücum oyuncusunun hakemi aldatmaya çalıģtığına 66

68 karar vermiģse, bu davranıģ, sportmenlikle bağdaģmadığından dolayı sarı kartla cezalandırılır ve oyun karģı takıma verilen endirekt serbest vuruģla tekrar baģlatılır. Haksız fiziksel teması, yani ihlali baģlatan kiģinin bir hücum ya da savunma oyuncusu olabileceğine dikkat etmek gerekir. Eğer iki oyuncu da haksız fiziksel teması kullanıyorsa, bunu baģlatan, karģı takıma serbest vuruģ ya da penaltı vuruģu verilmesiyle cezalandırılır. Ayrıca, iki oyuncuya da disiplin yaptırımı uygulanır Temas Ġçeren Tehlikeli Oyun Biçimi Eğer bir oyuncu tehlikeli bir Ģekilde hareket eder ve bir de rakibe temas ederse, hakem oyuncuyu daha ciddi olan hatası için cezalandırmalıdır (Örnek: Diğer oyuncuya temas etmenin sonucu olarak karģı takıma serbest vuruģ verilmesi). Eğer gerekiyorsa disiplin cezası verilmelidir (Örnek: Rakip oyuncuyla kontrolsüz biçimde mücadeleye girilmişse sarı kart verilmesi) Elle/Kolla Kurallara Aykırı Müdahale Hakemlerin ve yardımcı hakemlerin, elle/kolla kurallara aykırı mücadele olması durumuna karģı yüksek konsantrasyona ihtiyaçları vardır. Oyunu dikkatli bir Ģekilde gözlemlemeli ve uyanık olmalıdırlar. Hakemler, mücadele anlarında yalnızca ayak/bacaklara odaklanmamalı, aynı zamanda dirsek ve kollarla, güç kullanarak yapılan fiziksel temasları da tespit edebilmelidirler. Dirsek ve kollarla yapılan fiziksel temas da uygun ve tutarlı bir Ģekilde cezalandırılmalıdır. Bir oyuncu, rakip bir oyuncuya yakın bir pozisyondayken zıplayıp kasten, doğal olmayan bir hareketle kolunu açıyorsa, bu duruma dikkat etmek gerekir; çünkü oyuncu, dirseğiyle rakip oyuncu için bir tehlike oluģturmaktadır. Hakemler adil olmayan bir oyun Ģeklinden oyuncuları koruma sorumluluklarının farkında olmalı, bunun için, oyuncuların aģırı güç kullandığı (dolayısıyla rakibin güvenliğini 67

69 tehlikeye attığı) durumlar ciddi birer faul olarak değerlendirilmeli ve hatalı oyuncuya kırmızı kart verilmelidir. Rakibe karşı dirsek/kolların, kasten bir silah gibi kullanılması da elbette bu kategoridedir Köşe Vuruşu ve Ceza Sahasına Yakın Serbest Vuruş Yönetimi Özellikle köşe vuruşları ve kaleye yakın serbest vuruşlardan önce kolların gayrinizami bir şekilde kullanılması, gittikçe daha fazla yapılan bir ihlal olmaya başlamıştır.. Hakemleri, oyunun köşe vuruşu ya da serbest vuruşla yeniden başlamasından önce proaktif olmalı, önlem almalıdırlar. Örneğin, ceza sahasında oyuncular pozisyonlarını almak için itişirken önlem alınarak uzlaşmazlık çıkması engellenebilir.. Ceza alanı içindeki itiş-kakışlarda ilgili oyuncuları gruptan ayırarak uyarınız. Bu durumda, kendilerine herkesin önünde açık bir şekilde uyarı verilmiştir ve bu davranış, genel uyarı niteliği taşır.. Köşe vuruşlarında; itiş-kakışlardan önce uyarınızı yapınız, oyuncunun yere düşmesini beklemeyiniz. İtişkakış esnasında topa bakmayan oyuncunun davranışı dikkate alınmalıdır.. Mümkün olduğu müddetçe hakemler, yardımcılarını, oyun hakem işaretiyle tekrar başlatılmadan topun oyuna girmesini engellemekle görevlendirmelidirler. Hakemin aldığı önlemlere rağmen benzer hatalar yapıldığında, bu duruma sıkı bir şekilde müdahale edilmelidir:. Top oyuna girmeden önce yapılan hata, ciddiyetine göre sarı ya da kırmızı kartla cezalandırılabilir.. Top oyuna girdikten sonra oyuncular dokunma ve ittirme gibi hareketlere devam ederse hakem bu duruma ciddi bir şekilde müdahale etmelidir, ihlali yapan takım, karşı takıma serbest vuruş/penaltı vuruşu hakkı verilmesiyle cezalandırılmalıdır. Bazı durumlarda, daha fazla disiplin yaptırımlarının da uygulanması gerekebilir (ikinci sarı karttan ihraç). 68

70 Son zamanlarda büyük geliģme kaydedildiği, ihlallere karģı sıkı bir Ģekilde müdahale edildiği görülmektedir. Ancak hakemlerin ceza sahasında dokunma, tutma, çekme ve ittirme gibi hareketlere sıkı bir Ģekilde müdahale etmeye ve tavsiye edilen prosedürü uygulamaya devam etmelerinin gerekliliği hatırlatılır. Eğer bir savunma oyuncusu bir hücum oyuncusunu ceza alanı dıģında tutmaya baģlar fakat ceza alanı içinde tutmaya devam ederse, hakem bir penaltı vuruģuna hükmetmelidir Vücudun Kurallara Aykırı Kullanımı Umut vadeden bir atağı durdurmak ya da bir oyuncunun takım arkadaģından pas almak için hareket etmesini engellemek için vücudun kullanımı konusunda artan bir eğilim vardır. Hücumu durdurmak amacıyla çelme takma ve forma çekme gibi faullerin sayısının az olması sevindirici olsa da, birçok hücum hareketi vücudun kurallara aykırı kullanımı (vücut kontrolü) ile durdurulmaktadır. Umut vadeden bir atağın haksız bir Ģekilde durdurulduğu bu gibi durumlarda hakemlerin sportmenlik dıģı davranıģ nedeniyle sarı kart ve ek olarak serbest vuruģ/penaltı vuruģu vermeleri tavsiye edilir. Vücudun kurallara aykırı kullanımında; aģırı güç kullanımı, Ģiddet ve barbarlık varsa, Oyun Kuralları gereğince bu davranıģ kırmızı kartla cezalandırılmalıdır Yardımcı Hakem Yakınında ya da hakemin görüģ alanına girmeyen bir yerde bir faul yapıldığını (ya da sportmence olmayan, barbarca davranıģları) hakeme bildirmek için bayrağı, serbest vuruģun yönünü göstermek için faul yönündeki eliyle kaldırması ve sallaması gerekir. Hakemin bir ihlali tespit edemediği, ihlalle ilgili herhangi bir iģlem yapmadığı ya da yardımcı hakemin daha iyi bir pozisyonda olduğu zamanlarda yardımcı hakem, hakemle göz teması kurmalı ve bayrağını kaldırmalıdır. 69

71 Eğer yardımcı hakemin ihlalle ilgili hakeme vereceği bilgi varsa ya da eğer hakem, yardımcı hakemin bayrak iģaretini görmemiģse, yalnızca bu iģaretin görülebilmesini sağlamak için, iletiģim sistemi ya da elektronik bip sinyalini kullanmak gerekir. Yardımcı hakemin, bu hareketi, ceza alanındakiler de dâhil olmak üzere tüm ihlallerde kullanılabilir. Yardımcı hakemlerin ayrıca akılda tutması gerekenler Ģunlardır: Bir ihlalin yapıldığına dair iģaret vermeden önce yardımcı hakem, hakemin bu ihlali görmüģ olsa oyunu avantaja bırakmayacağından emin olması gerekir. Yardımcı hakem bu durumda, bekle ve gör tekniğini uygulayarak hakemle göz teması kurmalıdır. Eğer hakem ihlal iģaretini hemen görmezse, yardımcı hakem; hakem görene kadar ya da ihlal edilen takımın avantajı olduğunu anlayıncaya kadar iģaret vermeye devam etmelidir. Yardımcı hakemle hakem arasındaki göz teması ve el iģaretleri, ihlalin ne tür olduğu ya da bir sonraki adımda ne yapılacağı gibi bilgilerin hakeme ulaģtırılmasını sağlar. Böylece yardımcı hakemin, danıģmak üzere hakemin yanına gitmesine gerek kalmaz. Yardımcı hakemin doğrudan hakeme giderek danıģmasını gerektiren durumlarda hakemle yardımcısı, tam olarak ne olduğunu, hangi oyuncuların olaya dâhil olduğunu, olayın gerçekleģtiği konumu, yapılması gereken iģlemi ve oyunun tekrar baģlaması konusunu konuģmalıdırlar. Böyle durumlarda yardımcı hakem, oyun alanı içine 4-5 metre kadar ilerleyebilir. GörüĢme sırasında iki hakem de oyun sahasına dönük olmalıdırlar. Bu görüģmeyi baģkalarının duymaması, anlamaması doğru olacaktır. 70

72 ġiddet içeren davranıģlar nedeniyle meydana gelen, yardımcı hakem tarafından iģaretle bildirilen ihlaller durumunda, hakem, Oyunun Kurallarına göre iģlem yapmalıdır. Eğer oyun disiplin cezası verilmek üzere durdurulmuģsa (iģaret hemen görülmemiģ ve oyun devam etmiģ olsa bile), oyun tekrar, oyunun kurallarına göre (serbest vuruģ / penaltı vuruģu ile) baģlatılmalıdır. Ancak, eğer yardımcı hakemin iģareti hemen görülmemiģ ve oyun tekrar aynı koģullar altında baģlatılmıģsa, yardımcı hakemin verdiği bilgi oyun baģladıktan sonra hakeme ulaģmıģsa, ihlali gerçekleģtiren oyuncuya, yalnızca disiplin cezası verilir. Bir hakem, yardımcısından ceza alanına yakın olan bir bölgede gerçekleģen ihlalin gerçekleģtiği yeri öğrenmek için yardım istemiģse, yardımcı hakem: a. Eğer ihlal ceza alanında gerçekleģmiģse, taç çizgisinden köģe bayrağına kadar yürür. b. Eğer ihlal ceza alanının dıģında gerçekleģmiģse, ceza alanının köģesine kadar yürür ve durur Topa Elle Müdahalenin Değerlendirilmesi Futbol, oyuncuların, hareketlerinin doğal bir parçası olarak, sürekli bir Ģekilde ellerini ve kollarını hareket ettirerek oynadıkları bir oyun olsa da, oyuncuların topu kasten tutup tutmadığını belirleyebilmek için aģağıdaki durumları değerlendirmek gerekir: El mi topa gitmiģ, yoksa top mu ele çarpmıģtır? Oyuncunun elleri ya da kolları doğal bir pozisyonda mıdır? Oyuncu kollarını kullanarak vücudunu uzatmaya veya geniģletmeye çalıģmıģ mıdır? Oyuncu, topun eline çarpmasından kaçınmıģ mıdır? Top, oyuncunun eline çarpmadan önce, uzun bir mesafeden mi yoksa kısa bir mesafeden mi gelmiģtir? Oyuncu, elini topun çarpmasından kaçırabilmiģ midir? 71

73 Oyuncu kasıtlı olarak topa dokunmak için elini ya da kolunu kullanmıģ mıdır? Hakemler bu durumda ayrıca, oyuncunun topla elle ya da kolla temas ettiği andaki Ģartları ve doğan sonuçları düģünmelidir. Örneğin: Topla temas nasıl ve nerede gerçekleģti? (Oyuncu temasla, umut vadeden bir hücumu engelledi mi? Bariz bir gol Ģansını engelledi mi?) Hakem topla temas eden oyuncuyu Oyun Kuralları çerçevesinde cezalandırmalıdır Kart Gösterme Prosedürü 1. Sakin olunuz, 2. TartıĢma ortamında hemen kart göstermeyiniz. Bir an ortalığın yatıģmasını bekleyiniz, 3. Yerde yatan oyuncuya kart göstermeyip, kalkmasını bekleyiniz, 4. Sakatlanan ve tedavi için oyun alanını terk etmesi gereken bir oyuncuya kart göstermeye karar vermiģseniz, oyuncuya oyun alanını terk etmeden önce kartı gösteriniz. Sakatlanarak sedye ile oyun alanını terk etmek durumunda olan oyuncunun kartı, sedye iģaret edilerek gösterilir ve takım kaptanı bu konuda bilgilendirilir, 5. Kalabalık içerisindeki oyuncuya kart göstermeyiniz, 6. Kart göstereceğiniz oyuncuyu diğerlerinden ayırınız, arkası dönük oyuncuya kart göstermemeye özen gösteriniz, 7. Oyunculara kaba davranmayınız, 8. Oyuncuyu çağırırken, siz de ona doğru yöneliniz, seri bir biçimde kartınızı gösteriniz, 9. Bir adım sporculardan, diğer adımın da sizden olduğunu, unutmayınız, 10. Sahanın bütünlüğünü görebilecek bir konum alınız, 11. Oyuncuyu tahrik edecek derecede göz temasından kaçınınız ve sporcuların suratına vurur gibi kart göstermeyiniz, 12. Dakika, neden, takım ve forma numaralarını mutlaka not ediniz, 13. Sarı ve kırmızı kartlarınızı birbirine karıģtırmayacak Ģekilde ceplerinize koyunuz. 72

74 Yardımcı hakemler ve dördüncü hakem; ihtar ve ihraçları not almalı, devre arasında ve maç sonrası hakem raporu doldurulurken, hakemle bunları karģılıklı teyit etmelidirler. Yardımcı hakemler ve dördüncü hakem, hakemin daha önce ihtar alan bir futbolcuya, bir ihtar daha vermesine rağmen ihraç etmediğini fark ettikleri an, (sahaya girmek de dahil) her türlü Ģekilde oyunu baģlattırmayıp, hakemi uyarmalıdırlar. Ayrıca bir ihtarı olan oyuncu, bir ihtarlık harekette daha bulunursa, oyundan ihraç edilirken hakem önce sarı kartı hemen ardından da kırmızı kartı göstermelidir. Yardımcı hakemler, hakemin görmediği bir pozisyonda ihraçlık bir ihlal söz konusu olduğu takdirde, hakemi bayrak kaldırarak (varsa iletiģim araçları öncelikle kullanılmalıdır) yanlarına çağırmalı, durumu yüzleri sahaya dönük bir Ģekilde, elleriyle ağızlarını kapatarak kısa ve öz bir biçimde aktarmalı, ceza önerisinde bulunmalı; ancak, ihlal için uygulanacak cezaya hakem karar vermelidir. Top diğer yarı sahada oynanırken, yardımcı hakemin önünde ihracı gerektiren bir durum olursa, bayrağı kaldırıp sallayarak diğer yardımcı hakeme iģaret etmeli, o da hakemi uyarmalıdır Serbest VuruĢlarda Yönetim AĢağıdaki prosedürler, serbest vuruģların kontrolü ve yönetiminde yardımcıdır Hakemler Disiplin cezaları verildikten sonra, topun olabildiğince çabuk bir Ģekilde ihlalin gerçekleģtiği noktaya konulması gerekir. Serbest vuruģları en kısa sürede kullandırmalıdır. Eğer hücum eden takım hızlı serbest vuruģ yapmamaya karar vermiģse, vuruģu yapacak oyuncuya/oyunculara düdüğünü yandaki görüntüde olduğu gibi göstererek, iģaret için beklemelerini açıkça belirtmelidir. Eğer iģaret verilmeden vuruģ kullanılırsa, erken kullanılan bu serbest vuruģun sonucu ne olursa olsun vuruģu tekrar ettirmelidir, ayrıca düdük çalmadan vuruģu yapan oyuncuya sarı kart vermelidir. 73

75 Topun önündeki savunma oyuncularını topun önünden uzaklaģtırmalıdır. Ceza alanı yakınındaki serbest vuruģlarda, 9.15 m. uzaklığı (11 adımı belirgin biçimde sesli sayarak) barajın içinden değil, yanlardan hesaplayıp, aynı zamanda topun yerini kontrol ederek barajı oluģturmalıdır (Oyun alanı üzerinde 9.15 m. uzaklığın iģaretlendiği bölgeler de dâhil). Hakem ölçümlemeyi yaparken, yardımcı hakem ihlal noktasındaki topun kontrolünden sorumludur m. mesafe kadar geri çekilmeyi reddeden oyuncuya sarı kart vermelidir. Doğru bir pozisyon (hem topu, hem barajı hem de yardımcı hakemi görebilecek Ģekilde) almalıdır. Serbest vuruģun kullanılabileceğine dair iģareti vermeli, eğer vuruģ yapılırken savunma oyuncuları barajdan ilerlerlerse, eğer gol atılmazsa vuruģu tekrar ettirmeli ve ihlal yapan oyunculara sarı kart vermelidir. Topun tekrar vuruģ yapılması için aynı pozisyonda olduğundan emin olmalı ve aynı yöntemi uygulamalıdır. Baraj oluģtuktan ve yerini aldıktan sonra, tekrar baraja gitmesine neden olan oyuncu ya da oyunculara ihtar vermelidir Hızlı Serbest VuruĢ AĢağıda verilen koģullar dâhilinde, hızlı serbest vuruģ, hakem düdük çalmadan kullanılabilir: Bir disiplin cezası verilmesi gerekmiyorsa, Serbest vuruģ oyun durduktan sonra birkaç saniye gibi kısa bir süre içerisinde kullanılır, Top ihlal noktasında hareketsizse, Serbest vuruģ kullanma sürecinde hakemin yönetimine ihtiyaç yoktur, Hakem barajı/rakip oyuncuları doğru uzaklıkta kalmaları için kontrol etmeye baģlamamıģsa. Eğer bir rakip oyuncu, hızlı serbest vuruģun kullanılmasını kasten engellemeye çalıģırsa, o oyuncuya ihtar verilmelidir. 74

76 Birçok Oyuncunun KarıĢtığı Kavga ve Benzeri Durumlar Bu tür durumlarda, hakeme yardımcı olmak için en yakın yardımcı hakem oyun alanına girebilir. Diğer yardımcı hakem ve dördüncü hakem de olayı gözlemlemeli ve detayı kaydetmelidir. Bilgi Almak Ceza gerektiren konularda, yardımcı hakemin hakemle göz göze gelmesi ve sadece hakemin görebileceği anlaģılır bir el iģareti vermesi bazı durumlarda yeterli olabilir. Maçın hakemi ile yardımcı hakem arasında doğrudan danıģılacak bir durum ortaya çıkarsa, olayın ne olduğu, hangi oyuncuların yer aldığı, tam yeri, önerilen ceza ve oyunun yeniden baģlaması ile ilgili kısa bilgi verilmelidir. Bu gibi durumlarda yardımcı hakemin maçın hakemine doğru 4-5 metre yaklaģması tavsiye edilir. KonuĢma esnasında, hakemin ve yardımcı hakemin yüzü oyun alanına dönük olmalıdır. Bu özellikle, konuģulanların diğer kiģilerce duyulmasının önlenmesi açısından uygundur. Yardımcı hakem tarafından görülen ve iģaret edilen saldırgan davranıģlar, hakem tarafından değerlendirilmelidir. Eğer oyun, disiplin cezası nedeniyle durdurulmuģsa (iģaret hemen görülmemiģ ve oyun devam etmiģ olsa da), oyun kurallara uygun olarak (serbest vuruģ/penaltı vuruģu) yeniden baģlatılmalıdır. Fakat eğer yardımcı hakemin iģareti hemen görülmemiģse ve oyun bir sonraki durum için yeniden baģlatılmıģsa, ihlali yapan oyuncuya uygun disiplin cezası verilmelidir Yardımcı Hakemler Bir Ġhlal Ġçin ĠĢaret Vermeden Önce, Yardımcı Hakem AĢağıdakileri Belirlemelidir Ġhlal yardımcı hakeme, hakemden daha yakın bir alanda meydana gelmiģse (belirli durumlarda ceza alanında yapılan ihlaller için de geçerlidir). 75

77 . İhlal hakemin görüş alanının dışında olmuş veya hakemin görüşü engellenmişse.. Eğer hakem ihlali görmüş olsaydı avantaj kuralını uygulamazdı Bir Faul veya Fena Hareket Yapıldığında, Yardımcı Hakem Aşağıdakileri Yerine Getirmelidir. Yardımcı hakemin bir faul ya da yanlış bir davranış nedeniyle bayrağını kaldırması gerektiğinde, bayrağı, serbest vuruşun yönünü göstermek için kullanacağı eliyle kaldırması gerekir.. Hakem ile göz göze gelir.. Bayrağı hafif şekilde sallar (gereğinden fazla hareketlerden kaçınılmalıdır).. Eğer gerekirse, elektronik bipli sinyalini kullanır.. Yardımcı hakem, oyunun devam etmesine olanak sağlamak için bekle ve gör tekniğini kullanacak ve ihlale maruz kalan takım avantajdan yararlanacaksa, bayrağını kaldırmayacaktır. Bu durumda, yardımcı hakemin hakem ile göz göze gelmesi önemlidir. Yardımcı hakemlerin oyun esnasında bayraklarını devamlı olarak sahaya ve dolayısı ile hakeme bakan elinde taģımaları tavsiye edilir. Hakeme hemen iģaret verilmesi gereken durumlarda da; bayrağı, serbest vuruşun yönünü göstermek için kullanacağı eliyle kaldırması ve sallaması gerekir Ceza Alanı Dışındaki Fauller. Ceza alanı (ceza alanı çizgisine yakın) dışında faul yapıldığında, hakemin nerede bulunduğunu ve nasıl bir karar verdiğini belirlemek için yardımcı hakem, hakem ile göz temasında bulunmalıdır. Yardımcı hakem ceza alanı ön çizgisi hizasında durmalı ve gerekirse bayrağını kaldırmalıdır Ceza Alanı İçindeki Fauller. Yardımcı hakemler genelde ofsayt tespitine odaklanmaktadır. Seçici dikkatle sadece ofsayt tespitine değil faul ve fena hareketlere de üst düzeyde motive olunmalıdır.. Hakemin görüş alanı dışında, bilhassa yardımcı hakemin bulunduğu yere yakın, ceza alanı içinde savunma oyuncusu tarafından direkt serbest vuruşu gerektiren bir ihlal (penaltı) yapılmış ise, yardımcı hakem, hakemin nerede bulunduğunu ve ne karar verdiğini belirlemek için ilk önce hakem ile göz göze gelmelidir. 76

78 Eğer hakem hiçbir karar vermemişse, yardımcı hakem, kulaklık ve/veya elektronik bip sinyalini kullanmalı ve bariz şekilde köşe bayrağına doğru taç çizgisi boyunca hareket etmelidir. Kulaklık ve/veya elektronik bip sinyali kullanılmayan müsabakalardaki penaltı yardımlarında bayrak kullanılmalıdır. Bu yardım, önceden olduğu gibi bayrağın göğse çapraz getirilmesi şeklindedir.. Hakemin verdiği bir karar sonrasında, kulaklık ve/veya elektronik bip sinyali ya da işaretlerle doğru iletişimi kuramadıkları takdirde yüz yüze görüşme yapılması önerilir. Ancak zorunlu olmadıkça bu yöntem kullanılmamalıdır Ceza Sahasına Yakın Serbest Vuruş. Ceza sahasına yakın serbest vuruşlarda, yardımcı hakem kale çizgisini de görecek şekilde sondan ikinci savunma oyuncusu ile aynı hizada (ofsaydı kontrol ederek) pozisyon almalıdır. Hakem ise, topu ve barajı kontrol etmelidir Baraj Mesafesinin Kontrolü. Taç çizgisine ve yardımcı hakeme çok yakın bir noktadan serbest atış kullanılacağı zaman yardımcı hakem zorunlu olmadıkça oyun alanına girmemelidir.. Yardımcı hakemin 9.15 metrelik mesafeyi ölçmesi değil, topun olduğu konumdan bu mesafeyi kontrol etmesi tavsiye edilir. Yardımcı hakem, açtırılan mesafenin korunmasında ısrarcı olmalıdır. Bu durumda hakem, oyunu tekrar başlatmadan önce yardımcı hakemin yerine dönmesini beklemelidir. 77

79 34. Sakatlanmada ĠĢbirliği Hakem Oyunun Kurallarında; hakemin, bir oyuncu ciddi bir Ģekilde sakatlandığında veya kafa çarpıģmalarında, oyunculara sormadan oyunu durdurması, oyuncuların saha dıģında tedavi edilmesi gerektiği net bir Ģekilde ifade edilmiģtir. Hakem, oyunu durdurmak için tek sorumlu olan kiģidir. Oyuncuların, topu oyun dıģına çıkarmak konusunda teģvik edilmemeleri gerekir. Böyle yapan oyuncular, oyun tekrar baģladığında, karģı takım tarafından topun kendilerine geri verilmesini beklememelidirler. Hakemler, sakatlanan oyuncu olduğunda, aģağıda verilen talimatlara uymalıdırlar: Eğer hakeme göre bir oyuncu ciddi bir Ģekilde sakatlanmamıģsa, oyunun, top oyundan çıkana kadar devam etmesine izin verilir. Eğer hakem bir oyuncunun ciddi bir Ģekilde sakatlandığına kanaat getirmiģse oyun derhal durdurulur. Sakatlanan oyuncuya sorduktan sonra hakem, bir ya da en fazla iki doktoru sahaya girip oyuncunun sakatlığını öğrenmek ve oyuncunun sahadan güvenli ve hızlı bir Ģekilde dıģarı taģınması için gerekli ayarlamaları yapmak konusunda görevlendirir. Sedyeciler, bir sedyeyle sahaya girmek için hakemden iģaret beklemelidirler. Hakem, sakatlanan oyuncunun sahadan güvenli bir Ģekilde dıģarı taģınmasını sağlamalıdır. Sakatlanan oyuncular, eğer, sakatlıkları istisnai bir Ģekilde ciddi değilse, hareket ettiklerinde durumları kötüleģmeyecekse, saha dıģında tedavi edilmelidir. Kanaması olan bir oyuncu, sahayı terk etmelidir. Hakem kanamanın durduğu konusunda emin olmadan oyuncu sahaya dönemez. Oyuncu, üzerinde kan lekesi olan formayla oynayamaz. Eğer hakem doktorları sahaya girmek üzere görevlendirmiģse, oyuncu sahayı sedye üzerinde ya da 78

80 ayakta terk etmelidir. Eğer bir oyuncu bu talimata uymazsa, sportmence olmayan davranıģları nedeniyle bu oyuncuya ihtar verilmelidir. Sakatlanan oyuncu ancak maç, yeniden baģladığında ve hakem kendisine gerekli iģareti verdiğinde sahaya dönebilir. Sakatlanan oyuncu sahaya, ancak top oyuna girdiğinde, taç çizgisinden girebilir. Top oyun dıģındayken, sakatlanan oyuncu herhangi bir sınır çizgisinden sahaya tekrar girebilir. Top oyun içinde ya da dıģındayken, sakatlanan oyuncuya sahaya tekrar girme iznini verebilecek olan tek kiģi hakemdir. Eğer oyun bir baģka nedenden dolayı durdurulmamıģsa, ya da eğer oyuncunun sakatlığı Oyunun Kurallarının ihlal edilmesinden kaynaklanmıyorsa hakem, oyunu hakem atıģıyla tekrar baģlatır. Hakem sakatlanan ve tedavisi için saha dıģına çıkarılması gereken bir oyuncu için kart çıkarmaya karar verirse, hakem oyuncu sahayı terk etmeden bu kartı çıkarmalıdır Özel Durumlar: Bu kurallar için özel birer durum olarak kabul edilebilecek durumlar sadece Ģunlardır: Kalecinin sakatlanması, Bir kaleci, saha içindeki veya saha dıģındaki bir baģka oyuncu ile çarpıģır ve derhal tedaviye ihtiyaç olursa, Aynı takımdan oyuncular çarpıģıp, acilen tedaviye ihtiyaç duyduğunda, Dil yutma, sarsıntı ve kemik kırılması gibi ciddi bir sakatlanma gerçekleģtiğinde gibi Yardımcı Hakem veya Dördüncü Hakem Yardımcı hakem veya dördüncü hakem, hakemden iģaret almadan sağlık görevlilerinin sahaya girmelerine engel olmalıdır. Yardımcı hakem veya dördüncü hakem, oyuncunun hazır olduğunu belirtirse, hakem sakatlanan oyuncunun oyun alanına dönmesine izin verebilir. 79

81 35. Oyunun Geçici Olarak Durdurulduğu Zamanlarda ĠĢbirliği Hakem Oyunu durdurduğunda, yeniden baģlatmak için vereceği iģareti belleğine yerleģtirmelidir. Mutlaka oyunu durduracak bir hatanın iģlenmesi halinde, lehine karar verdiği takımın avantajının kaybolmaması için, oyunun hemen baģlamasına yardımcı olmalıdır. Futbolda hız, en önemli unsurlardan biridir. Oyunu hemen baģlatmak isteyen oyuncunun, haksız bir avantaj elde etmeyecek Ģekilde, topu ihlal yerine koyup kullanmasına izin vermelidir. Hücum eden takımın, ihlal yerinin ilerisinden topu oyuna sokarak, haksız bir avantaj elde etmesine izin vermemelidir Yardımcı Hakemler Sakatlık nedeniyle, hakem atıģı veya serbest vuruģ verildikten sonra oyun durdurulduğunda, atıģ yapılmadan önce ortaya çıkabilecek olaylar sebebi ile hakemin meģgul olduğu durumlarda, o yarı sahadan sorumlu yardımcı hakem, atıģ veya vuruģ yerinin belli olması için ilgili olayın hizasında beklemelidir. Hakem oyunu baģlatmak için yardımcı hakeminden yardım isterse, yardımcı hakem, oyunun baģlayacağı yeri hakeme iģaret ettikten sonra görevine devam etmek için sahadaki yerini almalıdır. 36. Penaltı VuruĢunda ĠĢbirliği Hakem Penaltı kararını verdikten sonra, hızla yüzü oyunculara ve sahaya dönük olarak, kale çizgisine doğru gitmelidir. Gelebilecek itirazları giderdikten sonra, penaltının kullanılabilmesi için gerekli koģulları sağlamalı, düdük çalmalı ve penaltı vuruģu iģaretini vermelidir. Oyunculara ilgili pozisyonu, uzun uzun izah etmeye kalkmak hakemi zor duruma düģürebilir. Penaltı vuruģu kullanılmadan önce ceza alanına girebilecek oyuncular için tedbirli olmalıdır. 80

82 . Oyun kurallarına göre, bu kusuru işleyen oyuncuya ihtar vermemeli; vuruşun tekrarlanması gerekiyorsa kurallara uygun koşullarda yapılmasını sağlamalıdır.. Tekrarlarda ihlale izin vermeyeceğini açık açık ifade etmeli ve penaltı vuruşunun kurallara uygun yapılmasını sağlamalıdır.. Hakemler ve yardımcı hakemler; kalecinin, kale direkleri arasında kendi kale çizgisi üzerinde yüzü vuruşu yapacak oyuncuya dönük pozisyonda kalması gerektiğini unutmamalıdır.. Penaltı vuruşu sırasında hız alırken rakipleri şaşırtmak için yanıltıcı hareketler yapmak futbolun bir parçasıdır ve izin verilir. Ancak, oyuncu hız almayı bitirdiğinde, topa vurur gibi yapmak, 14 no lu kuralın çiğnenmesi ve sportmenliğe aykırı bir davranış olarak değerlendirilmeli ve oyuncuya ihtar verilmelidir Yardımcı Hakemler. Kulaklık kullanılan müsabakalardaki penaltı yardımlarında bayrak kullanılmamalıdır. Kulaklık kullanılmayan müsabakalardaki penaltı yardımlarında bayrak kullanılmalıdır. Bu yardım, bayrağın göğse çapraz getirilmesi şeklindedir.. Oyunun normal akışında verilen penaltı vuruşu için, yardımcı hakem, kale çizgisinin ceza sahası sınır çizgisi ile birleştiği yerde pozisyon almalıdır.. Hakem penaltı kararını verdikten sonra, o yarı sahayı kontrol etmekte olan yardımcı hakem, hiçbir işaret vermeden kale çizgisinin ceza alanı ile birleştiği yere gelmelidir.. Maçın galibini belirleyecek penaltı vuruşları için ikinci yardımcı hakem kale çizgisinin kale alanı sınır çizgisi ile birleştiği yerde dururken birinci yardımcı hakem de orta yuvarlakta oyuncuları kontrol etmelidir. Kale çizgisi ile ceza alanının birleştiği noktada duran yardımcı hakem;. Kalecinin topa vurulmadan ileri çıkıp çıkmadığını,. Top çizgiyi geçtikten sonra, kale vuruşu, köşe vuruşu veya gol olup olmadığını, işaret etmelidir. 37. Taç Atışında İşbirliği Hakem. Taç atışını, topun taç çizgisini geçtiği yerden yaptırmalıdır. 81

83 Top taca çıktığında, gerekiyorsa topun çıktığı yere yaklaģmalı, diyagonalden ayrılmalıdır. Taç atılacak yeri eliyle açık bir Ģekilde göstermeli, gerekirse düdük çalarak oyuncuyu atıģ yeri konusunda uyarmalıdır. Buna rağmen oyuncu, tacı doğru yerden atmazsa, taç diğer takımın bir oyuncusu tarafından kullanılmalıdır. Rakip oyuncuların, taç atıģının kullanıldığı noktaya 2 metreden daha yakın olmamaları gerektiği hakemlere hatırlatılır. Gerektiği yerde, taç atıģı yapılmadan önce hakem bu mesafe içinde bulunan oyuncuyu uyarmalı ve eğer doğru mesafeye gelmezse oyuncuya ihtar vermelidir. Oyun taç atıģı ile tekrar baģlatılmalıdır Yardımcı Hakemler Top yardımcı hakemin bulunduğu yere yakın bir yerden taç çizgisini geçtiğinde, taç atıģının yönünü belirtmek için doğrudan iģaret vermelidir. Top yardımcı hakemin bulunduğu yerden uzakta taç çizgisini geçtiğinde ve taç atıģı kararı bariz ise yardımcı hakem taç atıģının yönünü belirtmek için doğrudan iģaret vermelidir (tüm taç çizgisi boyunca). Yön konusunda herhangi bir Ģüphe varsa yardımcı hakem sadece bayrağını kaldırmalı, hakemle göz teması kurarak hakemin iģaretini takip etmelidir. Hakemin pozisyona hâkim olduğu durumlarda hemen iģaret vermemeli, hakemin bir iģaret verip vermediği anlaģıldıktan sonra yön göstermelidir. Yardımcı hakemler, yakınlarında yapılan taç atıģları sırasında, rakip oyuncuların atıģın yapılacağı yerden en az 2 metre mesafeye açılmaları konusunda hakeme yardımcı olmalıdırlar. Çok zor kararlarda, topun oyunda kaldığı durumlarda ihtiyatlı bir el hareketi hakeme önemli bir destek sağlayacaktır. Yardımcı hakem topun oyun alanı dıģına çıktığını iģaret ettiği zaman (oyuncular topla oynamaya devam etse de) iģareti hakem görene kadar vermelidir. 82

84 37.3. Taç AtıĢı Sorumluluğu Yardımcı hakem, taç atıģının doğru Ģekilde yapılması sorumluluğunun maçın hakemi ve yardımcı hakem arasında paylaģıldığını, hakemin taç atıģında ellerin doğru kullanımına bakarken yardımcı hakemin oyun kurallarına uygun olarak ayakların durumuna baktığını (taç çizgisi üzerinde ya da gerisinde, yere temas etmesi) unutmamalıdır. Ancak, hakemler kendi pozisyonlarında hatalı bir atıģ belirlemiģlerse buna göre davranmak için tüm sorumluluğu almalıdırlar. 38. Kale VuruĢunda ve Kalecinin Topu Elden Çıkarmasında ĠĢbirliği Kale VuruĢunda ĠĢbirliği Hakem Top kale çizgisini kendi sorumluluk bölgesinden geçmiģ ise, doğru kararı kendisi vermelidir. Kale vuruģu için hafifçe öne eğilerek kale vuruģu iģareti yapmalıdır. Bu durumlarda yardımcı hakemler, hakemin iģaretinden sonra ona uymalıdırlar. Topun kimden çıktığından emin değilse hemen yardımcı hakemi aramalı, yardımcı hakemin iģaretine göre karar vermelidir. Kale vuruģunda, hakem geri geri giderek sahadaki yerini alırken, yardımcı hakem ceza sahasını kontrol ederek yan yan koģmalıdır Yardımcı Hakemler Top, kendi sorumluluk alanlarından dıģarıya çıktığı her durumda, vücudunu taç çizgisine paralel hale getirerek bayrak kaldırmalı ve kale vuruģunun yapılacağını iģaret etmelidir. Hakem pozisyona hakim ise yön gösterilmemeli, hakemin bir karar verip vermediği anlaģıldıktan sonra iģaret vermelidir. Kale vuruģu yapılacağı zaman yardımcı hakemler, uygun durumlarda topun kale alanı içine konup konmadığını, vuruģu oyuncu kullanıyor ise, kale çizgisine paralel kale alanı çizgisi hizasında durarak, kaleci kullanıyor ise kale çizgisine paralel ceza alanı çizgisi hizasında durarak 83

85 kontrol etmeli, top nizami olarak yerine konmuģ ise hızla son savunma oyuncusu hizasında yerlerini almalıdır. Kale vuruģu için top nizami olarak yerine konmamıģ ise, bayrağını kaldırarak hakemi uyarmalıdır. Kale vuruģunda topun, yardımcı hakeme yakın ceza alanı çizgisini, nizami olarak terk edip etmediğini o yarı alandaki yardımcı hakem kontrol etmeli, Ģayet terk etmemiģ ise bayrağı ile hakemi uyarmalıdır. Topun, ceza alanı uzak çizgisini nizami olarak terk edip etmediğini ise; diğer yarı alanı kontrol eden yardımcı hakem kontrol etmeli, Ģayet terk etmemiģse, bayrağını kaldırarak hakemi uyarmalıdır. Her defasında kale alanı çizgisi hizasında durup beklemek, olası bir pozisyonda ofsaydın doğru tespit edilememesine neden olabilir. Asıl olan, yardımcı hakemin ofsayt için hizadaki yerini almasıdır Kalecinin Topu Elden Çıkarmasında ĠĢbirliği Aynen gol kararlarında olduğu gibi, kalecinin topu elden çıkarmasında da hakemle, ilgili yardımcı hakem göz göze gelmelidir. Kaleci, topu ceza alanı içinde elden çıkarmıģ ise yardımcı hakem, sondan ikinci savunma oyuncusunun hizasını almak üzere diyagonaldeki yerine doğru koģmalıdır. Bu iģlem uygun durumlarda yapılmalıdır. (Örneğin son savunma oyuncusu ceza sahasına yakın olduğunda.) Ofsaydın değerlendirilmesi önceliklidir. Kalecinin topu elden çıkarması esnasında, topun elle ceza alanı dıģına bariz bir Ģekilde taģınması halinde, yardımcı hakem bayrağını kaldırarak elle oynandı iģareti yapmalıdır. Eğer bir kaleci topu 6 saniyeden daha fazla bir süre elinde tutarsa, hakem bu hareketi vakit geçirme olarak değerlendirmeli ve endirekt serbest vuruģa karar vermelidir. 84

86 39. KöĢe VuruĢunda ĠĢbirliği Sorumluluk alanları aynen kale vuruģlarında olduğu gibidir. Top, en yakın köģe bayrak direğinin yanındaki köģe yayının içine konmalıdır. Top, vurulduğu ve hareket ettiği anda oyundadır Hakem KöĢe vuruģu hangi taraftan yapılırsa yapılsın hakem, FIFA'nın tavsiye ettiği yeri göz önüne alarak, pozisyonun gerektirdiği en uygun yerde bulunmalıdır. Oyuncuların arasına girip, kendi görüģ alanını kısıtlamaktan kaçınmalıdır Yardımcı Hakemler KöĢe vuruģu için yardımcı hakem, kale çizgisi hizasında, köģe bayrağının gerisinde pozisyon almalıdır. KöĢe vuruģunda da, kale vuruģunda olduğu gibi hareket edilmelidir. Ancak kritik hallerde, özellikle hakemin uzakta bulunduğu zamanlarda derhal bayrağı kaldırmalı ve hemen köģe yayını iģaret etmelidir. ĠĢaretten hemen sonra, hızlı adımlarla köģe yayına giderek ve atıģı yapan oyuncuya engel olmadan köģe bayrak direği hizasında durmalıdır KöĢe Bayrak Direği Hizasında Duran Yardımcı Hakem Topun köģe yayının içine konulup konulmadığını kontrol etmeli, top yerine konmamıģ ise oyuncuyu uyarmalı, topa ve oyuncuya asla dokunmamalı, gerektiğinde hakeme topun yerine konmadığını bayrak kaldırarak iģaret etmelidir. Topun yerinde sabit durduğunu, kolunu yana yukarı doğru kaldırarak iģaret etmelidir. 85

87 Topun yerden veya havadan dıģarı çıktığında kale vuruģu mu, yoksa yine köģe vuruģu mu olduğunu, iģaret etmelidir. VuruĢ yapılıp, top baģka bir oyuncu tarafından oynandıktan sonra, ofsaydın meydana gelip gelmediğini, iģaret etmelidir. Savunma oyuncularının 9.15 metreye uyup uymadıklarını bizzat kontrol etmeli, zorunlu hallerde oyun alanına girip topun olduğu yerden bu mesafeyi açtırmalı, oyunculara fiziki temastan kaçınmalıdır. VuruĢu kullanan oyuncu vuruģtan sonra topa bir baģkası dokunmadan ikinci kez dokunduğunda, bayrakla hakeme iģaret etmelidir. Topun dıģarıdan içeriye girmesi durumunda zaman geçirmeden bayrakla hakemi ikaz etmeli, düdükten sonra standart iģaretlerle kale vuruģu veya köģe vuruģu için iģaret vermelidir. Hakem, köģe vuruģu yapılmadan önce ceza alanı içindeki itme, tutma ve çekmeleri önlemek amacıyla vuruģun yapılmamasını istediğinde, yardımcı hakem topun önüne geçerek topun oyuna sokulmasını engellemelidir Diğer Yardımcı Hakem Topun, kendisinin kontrol ettiği taç çizgisinin kale çizgisi ile kesiģtiği noktadaki köģe yayının içine konulup konulmadığını kontrol etmeli top yerine konmamıģ ise hakemi uyarmalıdır. 40. Hakemlerin Müsabakanın Bitiminden Sonra Oyun Alanından Ayrılmaları Oyunun bitiminden sonra hakemler, oyuncuların ve teknik alandakilerin oyun sahasını terk etmelerini beklemeli ve olası olayları tespit etmelidirler. Hakemlerin soyunma odasına gitmek zorunda kaldığı hallerde dördüncü hakem sahada kalarak gerekli tespitleri yapmalıdır. Dördüncü hakem maç bitiminde hakemlerin yanına kimseyi yaklaģtırmamaya özen göstermelidir. 86

88 Bölüm 2 Gözlemci 87

89 1. Gözlemciden Beklenenler Gözlemci, hakemin performansını değerlendiren kiģi olmakla birlikte, aynı zamanda hakemin eğitmeni ve rehberidir. Gözlemci, görevlendirildiği maçta hakemlerin performansını objektif ve bağımsız bir Ģekilde değerlendirmeli ve MHK'ye destek sağlamalıdır. Gözlemci raporu MHK ve hakem tarafından net bir Ģekilde anlaģılmalıdır. MHK'ye hakemin performansı konusunda somut ve kesin bir fikir vermelidir. Gözlemci, hakeme vereceği not ile de adalet duygusunu yansıtabilmelidir. Yapılacak değerlendirme ve verilecek not, diğer hakemler için eģitsizlik yaratmamalıdır. Gözlemci Raporu; hakemin o maçtaki performansını, hakemlik yeteneklerini, geliģtirilmesi gereken yönlerini yansıtmalıdır. Hakemlerin eğitiminde ele alınacak konuların seçimine yardımcı olmalıdır. Gözlemci, hakemin neden hatalı kararlar verdiğini bulup değerlendirmeli ve aynı hataları daha sonraki maçlarda tekrarlamaması için hakeme rehberlik yapmalıdır. Hakem, raporunu aldıktan sonra kendi performansını, olumlu ve olumsuz yönlerini öğrenerek eksikliklerini gidermeye yönelmelidir. Gözlemci Raporu, hakemin performansını yansıtmasının yanında, aynı zamanda gözlemcinin de bilgi ve beceri düzeyini yansıtır. Gözlemciler bilgilerini sürekli yenilemeli, yapılan seminerlere, eğitim çalıģmalarına katılmalı ve Futbol Oyun Kuralları Kitabı'nı, Hakem, Yardımcı Hakem, Dördüncü Hakem ve Gözlemci El Kitabı nı, statü, talimat, iç talimat ve MHK talimatlarını dikkatle izlemelidir. 88

90 2. Sorumluluklar - Görev PaylaĢımı Bir futbol maçının organizasyonu etkili ve iyi bir ekip çalıģması gerektirir. Maç mahallindeki sorumluluklar, MHK ve TK tarafından görevlendirilen kiģilerce aģağıdaki gibi paylaģılmaktadır: 2.1. Temsilci Temsilci, TFF adına müsabaka organizasyonunu denetleyerek talimatlara uygun iģleyiģi kontrol eden ve durumu raporla TFF'ye bildiren kiģidir FGAT (Federasyon Güvenlik ve Akreditasyon Temsilcisi) FGAT, maçın sağlıklı ve güvenli bir ortamda oynanmasını sağlamak üzere; saha içi, koridorlar, hakem ve sporcu soyunma odalarının denetiminden sorumludur Gözlemci Gözlemci, müsabakada görevli hakemlerin uluslararası ve ulusal mevzuata uygun olarak görev yapıp yapmadıkları hakkında gözlem yaparak, ilgili hakemler hakkında rapor hazırlamakla görevli kiģidir. Maçta görevli temsilci bulunmadığı hallerde temsilcinin de görevlerini üstlenir. 3. MHK Üyeleri MHK Üyeleri, hakemleri izlemek ve gözlemcileri yerinde denetlemek amacı ile müsabakalarda bulunabilirler. Bu durumda, MHK Üyesinin o müsabakanın organizasyonu ile ilgili bir görevi yoktur. Ancak, MHK BaĢkan ve Üyeleri stadyumlarda istediği yere girebilme, bilgi ve belge temin etme hakkına sahiptir. 89

91 4. Gözlemcilerin Atanması - Hazırlanma ve Seyahat 4.1. Atama Gözlemciler, MHK tarafından atanır. Her müsabakada esas olarak bir gözlemci görevlendirilir. Gerekli görüldüğü takdirde bu sayı arttırılabilir Tebligat Tebligat MHK'nın belirlediği ve gözlemcilere ilan ettiği yöntem ile yapılır Hazırlanma Gözlemci gerekli tüm dokümanları yanına almalıdır. Ayrıca, bilgi tazelemek amacı ile sorumlu olduğu yazılı dokümanları gözden geçirmelidir. Hakem, Yardımcı Hakem, Dördüncü Hakem ve Gözlemci El Kitabı, gözlemcinin rehberi olmakla birlikte; MHK tarafından verilen talimatlar, MHK TeĢkilatlanma, ÇalıĢma Prensipleri ve Görevleri Ġle Ġlgili Talimat ve bu talimata bağlı diğer Ġç Talimatlar, Futbol Oyun Kuralları Kitabı ile Profesyonel Lig ve Kupa Müsabakaları Statüsü, Futbol Müsabaka Talimatı ve TFF BaĢkanlığı tarafından yürürlüğe konulan diğer talimat ve iç talimatlar da gözlemcilerin sorumluluk alanındadır Seyahat ve Konaklama Müsabakaya atanan gözlemci; Temsilci, Gözlemci, Mentor, Hakem, Y.Hakem, 4. Hakem ve Eğitimcilere Tazminat, Harcırah ve UlaĢım Ücretleri ile Ödeme Prensip ve Yöntemleri Ġç Talimatı nda belirtilen koģullara tabidir. Gözlemci, Tazminat Formu düzenleyerek seyahat belgelerini (uçak, otobüs vb. biletin aslı) görevden sonra raporuyla birlikte Hakem ĠĢleri Müdürlüğü ne gönderir. Gözlemcinin tahakkuk 90

92 edecek olan tazminatı, harcırahı ve ulaşım bedeli Hakem İşleri Müdürlüğü ne bildirdiği banka hesabına yatırılır. Gözlemciler, görev yapacakları müsabaka yeri ile bulundukları kent arası mesafeyi de göz önünde bulundurarak, görevini riske atmayacak şekilde bir seyahat planı yapmak zorundadır. Müsabakaya gidiş ve dönüş sürecinde bir sorun yaşanması durumunda, zaman kaybetmeksizin önce MHK Bölge Sorumlusuna, ona ulaşamazsa Hakem İşleri Müdürlüğü ne bilgi verilmelidir. Gözlemciler müsabaka mahalline yalnız olarak gitmelidir. Gözlemciler, müsabaka yerine gidiş-dönüş ve görev sırasında, temsil ettikleri kuruma yakışır şekilde giyinmeli, uygun yerlerde konaklamalıdır. Gözlemciler, görevleri süresince akreditasyon kartlarını görünür şekilde taşımalıdır. Hakemler, gözlemci ve mentorlerin görev seyahatlerinde toplu ulaşım araçlarını kullanmaları esastır. Zorunlu durumlarda, özel araç kullanımına Hakem İşleri Müdürlüğü ne çalışma gün ve saatleri içinde yazılı başvuru yapılmak ve onay alınmak suretiyle izin verilecektir. 5. Stadyumdaki Görevler ve Sorumluluklar 5.1.Stadyuma Geliş Gözlemci, Zaman Çizelgesi ne uyacak şekilde maçın başlama saatinden iki saat önce stadyuma gelmeli, temsilciler ve hakemler ile irtibata geçmeli ve kendini tanıtmalıdır. Gözlemci, temsilciler ile iletişim ve işbirliği içinde görevini yürütmelidir. Gözlemci, hakemler ısınmaya çıkmadan önce uygun bir zamanda hakem odasına tanışma ve bilgi amaçlı girmeli, çok uzun süre kalmamalıdır. 5.2.Gözlemcinin Tribündeki Yeri Gözlemci maç sırasında protokol tribününde, temsilci ile birlikte kendisi için ayrılmış olan koltuğa oturmalıdır. Oturacağı yer ile ilgili olarak herhangi bir sorun yaşaması durumunda, tribün görevlileri veya yerel yöneticiler ile tartışmaya girmemeli, sorunu temsilciye iletmelidir. Olağanüstü bir durumda hakem odasına gitmesi gerektiğinde zaman kaybı yaşamaması için, maçtan önce, tribündeki yeri ile hakem odası arasındaki güzergahı kontrol etmelidir. 91

93 5.3. Not Alma (Kayıt) Gözlemcinin maç sırasında, rapor yazarken yararlanabileceği Ģekilde kayıt tutması temel zorunluluktur. Not almak için kağıt-kalem veya ses kayıt cihazı kullanılmalıdır Konsantrasyon Gözlemci maç boyunca dikkatini ve konsantrasyonunu bozmaktan kaçınacak Ģekilde davranmalıdır. Temsilci, olay çıkacağını sezinlediği hallerde sahaya inebilir. Böyle bir durumda gözlemciden olayları tespit edip sonradan kendisine iletmesini talep edebilir Devre Arası Gözlemci, yalnızca herhangi bir olayın hakemlerle değerlendirilmesi gerektiğinde veya maçın güvenliğini etkileyebilecek çok özel durumlarda devre arasında hakem odasına girmelidir. Gözlemci, stada geldiği andan itibaren maç sonuçlanıncaya kadar hakemlerin konsantrasyonunu bozmaktan kaçınmalıdır Medya ile ĠliĢkiler Gözlemci medya mensuplarına karģı mesafesini korumalı; maç, hakemler, hakem kararları ve temsilci uygulamaları ile ilgili yorum yapmamalıdır Prensiplere Uymak Gözlemciler görevlerini yerine getirirken profesyonel bir iģ anlayıģı içinde ve uygun bir Ģekilde davranmalıdır. Gözlemci, görevi sırasında ve sonrasında, görevi veya iģlevi dolayısıyla elde ettiği gizli bilgileri kullanmamalı veya açıklamamalıdır. TFF ve MHK adına konuģmamalı, bu kurumların ilke ve prensiplerine uymayan davranıģlardan kaçınmalıdır. 92

94 Gözlemci Raporu nun içeriği sadece MHK ve hakemlere açıklanmalıdır. Gözlemciler bir kulüp ile maddi veya ailevi bağlantılarını MHK ye bildirmelidir Sorunlu Durumlar Gözlemci, görevi sırasında olağanüstü bir durum veya çözemediği bir sorunla karşılaştığında, gözlemcilerden sorumlu MHK Üyesi ni aramalıdır. TFF nin organize ettiği müsabakalarda görevlendirilen gözlemciler herhangi bir saldırıya maruz kaldıklarında; ceza kanunlarının uygulanması bakımından, kendilerinin işledikleri suçlar ile kendilerine karşı işlenen suçlarda devlet memurlarına ilişkin hükümler uygulanır Maçtan Sonra Yapılacaklar-Müsabaka Skorlarının Bildirimi ve Gözlemci Notlarının İletilmesi Gözlemci, hakemler ve her iki takımın oyuncuları sahayı terk etmeden protokol tribününü terk etmemelidir. Gözlemci, maç bitiminden makul bir süre sonra hakem odasına gitmelidir. Hakem ile sarı-kırmızı kartları ve diğer olayları görüşüp kendi kayıtları ile karşılaştırmalıdır. Hakemlerin performansı ile ilgili rapora yazılması planlanan tespit ve görüşler tartışma ortamı yaratılmadan kısaca hakemlerle paylaşılmalıdır. Önce olumlu yönler, daha sonra olumsuz yönler, akabinde de geliştirilmesi gereken yönler konuşulmalıdır. Varsa olaylar, temsilcinin de katılımıyla, karşılıklı değerlendirilmelidir. Gözlemcilerin, özellikle sorunlu durumlarda stadyumu hakemler ile birlikte terk etmesi gerekir. Müsabaka Skorlarının Bildirimi Gözlemciler, görevlendirildikleri profesyonel müsabakanın skorunu, müsabakanın tamamlanmasını takip eden en geç 5 dakika içinde 7833 e SMS ile iletmelidirler. Gözlemci Notlarının İletilmesi Spor Toto Süper Lig ve Bank Asya 1. Lig müsabakaları ile ÜKH ve ÜKYH nin görevlendirildiği Türkiye Kupası ve diğer lig müsabakalarının gözlemcileri; hakemler için değerlendirdikleri notları, maçın ertesi günü saat 11.00'e kadar sadece SMS ile (SMS alındısı onayı görülmelidir) MHK Gözlemci Atama Sorumlusu na bildirmelidirler. 93

95 Gözlemci, maç boyunca dikkatinin dağılmayacağı uygun bir ortamda bulunmalı ve dikkatini sadece hakemler üzerinde yoğunlaģtırmalıdır. Gözlemci, ancak bu durumda, hakemin kararlarını doğru yorumlayabilir ve objektif değerlendirmeler yapabilir. Protokol tribününde ön sırada oturma uygulaması, gözlemcilerimizi büyük ölçüde rahatlatmasına karģın, maç sırasında yanında bulunan kiģilerle sohbet eden bir gözlemcinin, dikkatini maça vermesi veya pozisyonlara yoğunlaģması, bunların sonucunda da hakemleri objektif değerlendirmesi mümkün değildir. Hakemin verdiği herhangi bir karar, tamamen kurallar çerçevesinde ve doğru olabilir. Ancak, bu karar öncesinde hakem; çağdaģ yorum, olumlu futbol, yönetici kimlik ve yetki paylaģımı gibi futbol değerlerini dikkate almalıdır. Hakem kararlarını değerlendirmedeki en önemli kriterlerden biri de GÖREMEME ile gördüğü halde YAPAMAMA arasındaki farktır. Hakem performanslarının değerlendirilmesinde kullanılacak kriterler, FIFA ve UEFA kriterleridir. Bu kriterlerin temel amacı, hakemlerin o müsabakadaki genel performanslarının futbol oyun kurallarının ruhunu yansıtan EĢitlik (adalet), Güvenlik (sağlık) ve Zevk (keyif) temel ilkeleri doğrultusunda aģağıda belirtilen beģ ana baģlık altında toplanan değerlerle ölçülmesidir. Oyun Kurallarının Uygulanması, Yorumlanması ve Maçın Kontrolü, Taktiksel YaklaĢım ve Maçın Yönetimi Disiplin Kontrolü, Oyuncuların ve Takım Yetkililerinin (Yedek Kulübesi) Yönetimi Fiziksel Durum, Yer Alma ve Hareketlilik Yardımcı Hakemler ve Dördüncü Hakem ile ĠĢbirliği KiĢilik 95

96 6.1. Yapılan Hataların Not Ġle Bağlantısı Hakemin çok fazla hata ve eksiği varsa verilecek not da bununla paralellik taģımalıdır. Çok yetenekli ve özellikli olduğunu sahada gösteren bir hakemin yapacağı basit bir iki hata için (yanlıģ bir taç, bir faulü görememe gibi) notun düģürülmesi doğru değildir. Hakem hatalarının öncelikle niteliği, oyunun seyrine, skora ve sonuca etki edip etmediği, daha sonra ise, aynı hatanın sürekli yapılıp yapılmadığı önemlidir. 7. Gözlemci Raporu Gözlemci, rapor düzenlemek için MHK tarafından bu kitapta yayınlanan talimatları izlemeli ve değerlendirme kriterlerini uygulamalıdır. Hakemleri değerlendirirken, hakemlere verilmiģ olan talimatları mutlaka göz önünde bulundurmalıdır. Hakemleri ve yardımcı hakemleri gözlemlemenin amaçları Ģunlardır: Hakemlerin performanslarını nasıl arttırabilecekleri konusunda yol göstermek Oyun Kurallarının standart ve tutarlı bir Ģekilde yorumlanmasını ve uygulanmasını sağlamak Hakemlerin performanslarını değerlendirmek Genç ve yetenekli hakemlerin tespit edilmesine yardımcı olmak Hakemlerin klasmanlara ayrılmasına baz oluģturacak değerlendirmeler yapmak Hakem eğitimine temel oluģturacak bilgiler vermek Gözlemci Raporu'nun amacı ise: Standart notlar verilmesini sağlamak, Hakemlere ve yardımcı hakemlere en yakın ondalığa kadar kesin notlar vermek (7.4, 8.2, 8.9, vs.), Uluslararası maçlar için UEFA ile standart ölçeğe sahip olmak, 96

97 Raporun doldurulması ve gönderilmesi için bir elektronik form kullanılmasını sağlamak, Yapılan yorum ve değerlendirmeleri maçtan örneklerle desteklemek Rapor Düzenleme 1. Bölüm: Maç Bilgileri FYS ortamında hazırlanan raporlarda, maçın numarası, tarihi, saati; stad adı, lig, grup, takım adları ve skor sistem tarafından girilecektir. Bu bölüm, FYS ortamında hazırlanan raporlar dıģında ise gözlemci tarafından doldurulacak; skor rakamla (0, 1, 2, vb.) yazılacaktır. Ġhtar ve ihraçlar, takımlarla ilgili bölümleri taģmayacak Ģekilde yazılmalıdır. Forma numarası tek rakamlı olan bir oyuncu, örneğin; 9 numaralı oyuncu kart görmüģ ise 09 değil 9 olarak yazılmalıdır. Ġhtar almıģ bir oyuncu sonradan ihraç edilmiģ ise, ihtarı yazılmamalıdır. Bu bölümlere baģka bir iģaret (x, /, --, vb.) konulmamalıdır. Raporun yazımında küçük harf ile aynı büyüklükte punto kullanılmalı, rapor formatı bozulmamalıdır. Not bölümünde rakamların önüne ve arkasına herhangi bir iģaret konulmamalı (=8.2=, 7/6 vb.), ondalıklı iki rakamın arasına nokta konulmalıdır (7.0, 8.4, v.b.) Zorluk dereceleri her hakem için ayrı ayrı belirlenecektir Hakem Bilgileri FYS ortamında hazırlanan raporlarda sistem tarafından girilecektir. FYS ortamında hazırlanan raporlar dıģında ise gözlemci tarafından doldurulacaktır Gözlemci Bilgileri FYS ortamında hazırlanan raporlar dıģında, Rapor Tarihi bölümüne maçın oynandığı tarih değil, raporun düzenlendiği tarih yazılmalıdır. 97

98 Ġmza unutulmamalı, imza yerine paraf ya da kaģe kullanılmamalıdır Not Hakemlere, Yardımcı Hakemlere ve Dördüncü Hakemlere Not Vermek Maç Sırasında Analiz: a) Maçın gidiģatını etkileyecek önleyici veya koruyucu (can alıcı an) kararları belirlemek, b) Tepkisel çözümleri, maçın gereklerine göre verilen kararları değerlendirmek, c) Zor durumların/kararların sonuçlarının sonraki kararlara (kiģilik) etkisini göz önünde bulundurmak: Tutarlılık ve cesaret Hakem ve Yardımcı Hakemler Ġçin Değerlendirme Ölçeği: AĢağıdaki değerlendirme ölçeği, gösterildiği üzere uygun not verme biçimini belirlemektedir: Puan Açıklama Mükemmel Performans (Eksiksiz) Çok iyi (Övgüye değer performans) Ġyi. Beklenen performans 8.2 Tatminkâr. GeliĢtirilecek küçük noktalar Tatminkâr. GeliĢtirilecek önemli noktalar 7.9 Bariz önemli bir hata, aksi takdirde Bariz önemli bir hata, aksi takdirde Beklentilerin altında, zayıf kontrol, geliģtirilecek önemli noktalar Hayal kırıklığı. Bariz önemli bir hata ile beklentinin altında veya 2 veya daha fazla bariz önemli hatalı performans Kabul edilemez altında veya 2 veya daha fazla bariz önemli hatalı performans 98

99 Gözlemci öncelikle performansı bütünüyle değerlendirir. Rapordaki her kriter, madde 2 den 7 ye kadar olan maddeler (artı yardımcı hakemler için 9 dan 10 a kadar olan maddeler) maç sırasında ortaya çıkan olaylar bazında değerlendirilmeli ve doğru Ģekilde özetlenerek açıklanmalıdır. Beklenene uygun olan MHK performans değerlendirme aralığının 8.3 den 8.4 e kadar olduğu, bunun da etkin performansa eģdeğer olduğu hatırlanmalıdır. Temel performansa ve daha fazlasına eriģecek potansiyele sahip hakemler, bu aralığın daha yüksek kısmındaki notu bekleyebilirler Değerlendirme Ölçeği Ġle Ġlgili Diğer Açıklamalar: a) 8.3 ve 8.4, beklenildiği kadar iyi bir performans elde edildiğini, ancak iyileģtirilebilecek birkaç küçük ayrıntı olabileceğini, performansın genel olarak iyi olduğunu gösterir. Bu not, hakemin gelecekte baģka maçlarda görevlendirilmeye hazır olduğunu gösterir. b) 8.2, performansın kabul edilebilir olduğunu; ancak bazı konularda iyileģtirme olması gerektiğini; maç kontrolünün kabul edilebilir bir derecede olduğunu, ancak bazı belirgin hata ya da hataların olduğunu gösterir. c) 8.0 ve 8.1, hakemin maçın kontrolünü elinde tuttuğunu; ancak iyileģtirme yapılması gereken bazı önemli alanlar olduğunu, bu iyileģtirmelerin yapılmasının hakemin gelecekteki maçları için önemli olduğunu ve MHK nin bu hakemin gelecekteki görevlendirme aģamasında dikkatli olması gerektiğini gösterir. Gözlemci, hakemin maç esnasındaki hatalı uygulamalarını maç sonrası görüģmede sözlü olarak hakemlere iletir ve sonra raporda da bunları açık olarak dakika dakika belirtir. 99

100 Hakem Hatalarının Sonuçları: Bir gözlemcinin kanaatine göre: a) Hakeme, 8.3 veya üstü not ile değerlendirilecekken, önemli bir kararında bariz bir hata (örn. Kırmızı kart, penaltı, skoru/sonucu etkileyen ofsayt vs.) söz konusu ise, not en fazla 7.9 olmalıdır. b) Hakem, 8.0, 8.1 veya 8.2 not ile değerlendirilecekken, önemli bir kararında bariz bir hata söz konusu ise, not en fazla 7.8 olmalıdır. c) Hakemin maçın genelinde kontrol eksiği ve geliģtirilmesi gereken önemli hususlar söz konusu ise, not 7.7 veya daha düģük olmalıdır. d) Birden fazla bariz hakem hatası var ise, not 7.4 veya daha altına kadar inmelidir. Böyle hata ve eksiklikler sonrasında doğru ve olumlu kararlar verse de hakemin notu yukarıda belirtilen not sınırlarını aģmamalıdır. Yardımcı hakemin yaptığı hata hakemin notunu etkilememelidir. Ancak hakem, yardımcı hakemin iģaretiniyardımını değerlendirebilecek konumda ise hakemin notu da bu iģaretten-yardımdan etkilenmelidir. Notun 7.7 nin altında olması halinde, gözlemci iyileģtirme için görüģlerini belirtmek, bunları hakem ve/veya yardımcı hakemlere iletmek ve onları bölüm 7 ye (Genel Değerlendirme, Performans ve KiĢilik Konusunda Tavsiyeler) ve bölüm 8 e (Olumlu Noktalar/GeliĢtirilmesi Gereken Noktalar), yardımcı hakemler için madde 9 a ve 10 a yazmak zorundadır. 8.4 ün üzerinde bir not almak için hakem kritik ve önemli kararları doğru vermek mecburiyetindedir (bu aynı zamanda maçın kontrolüne olumlu katkı sağlayan önleyici eylem de olabilir). Maçın zorluk derecesi normal de olsa 8.4 ün üzerinde bir not mümkündür. Maç hakemin performansından dolayı normal ise, bu hakem için olumlu bir nokta olarak takdir edilmelidir. Eğer takdir 8.4 lük bir notun üzerinde ise gözlemci, performansın MHK normal ölçüt aralığının üzerinde bulunmasına neden olan unsurları (dakikalara dayalı olarak) tanımlamak zorundadır. 100

101 Gözlemci, maç sonrası görüģmede DVD kullanmıģ ise gözlemci raporundaki kutucuğu iģaretlemeli, o bölüme hakemle yapılan pozisyon görüģmesini/görüģmelerini açıklamalıdır. Maçın DVD sini görmeye imkân olmayan maçlarda gözlemci, herhangi bir kuģku halinde, değerlendirmesini hakemlerin lehinde yapmalıdır. Televizyonda yayınlanan maçlarda kritik ve önemli kararlar maçtan sonra (ertesi gün olsa dahi) DVD ile tekrar gözden geçirilmelidir. Ancak, gözlemci bunu yapacağını hakemlere açıkça bildirmeli ve bunu da raporunda net olarak belirtmelidir. Gözlemci, gözlemci raporunu doldururken MHK MÜDAHALESĠ bölümündeki HAYIR kutucuğunu iģaretlemelidir. Gözlemcinin gönderdiği rapora, MHK nin maçı fiilen izlemesi ile TV görüntülerinden yapacağı değerlendirme sonucunda katılmadığı takdirde (raporun kendi içindeki çok bariz çeliģki, rapor içeriği ile notun uyuģmaması vb.) rapor tekrar incelenmesi için gözlemciye gönderilecektir. MHK gözlemciye e-posta yolu ile raporu hangi nedenle geri gönderdiğini bildirecektir. MHK müdahalesindeki pozisyonun gözlemcideki DVD de görüntüsü yoksa bu MHK'ye ilgili bölümde bildirilmelidir. MHK den geri gelen rapor gözlemci tarafından tekrar doldurulurken MHK MÜDAHALESĠ bölümündeki EVET kutucuğu iģaretlenecek ve açıklama bölümüne MHK'nin gönderme gerekçesini içeren e-postasına mutlaka ve kısaca yanıt verilecektir Dördüncü Hakemler Ġçin Değerlendirme Ölçeği Dördüncü hakemlere not verme sisteminde bariz hakem hatası sistemi hesaba katılmaz. Etkin bir performansa 8.0 olarak not verilmelidir. Dördüncü Hakem önemli bir durumla olumlu biçimde ilgilendiği takdirde not 8.0 ın üzerinde olmalıdır. 8.0 in altında veya üstünde olan hallerde sebebinin açıkça belirtilmesi gerekir. 101

102 Puan Açıklama Mükemmel performans (Eksiksiz) Çok iyi (övgüye değer performans) Ġyi (etkin performans) Beklentilerin altında, zayıf kontrol, geliģtirilecek önemli noktalar Hayal kırıklığı. Bariz önemli bir hata ile beklentinin altında veya 2 veya daha fazla bariz önemli hatalı performans Kabul edilemez 7.3. Zorluk Derecesi Maçta görevli her hakem için ayrı değerlendirilmelidir. Maçlar; normal, zor veya çok zor olarak derecelendirilir. Normal maç : Maç içinde hakemleri zorlayıcı çok az durum ya da pozisyon olmuģtur. Zor maç : Hakemler için zor maç olmuģ, zor durum veya pozisyonlarda kararlar almaları gerekmiģtir. Çok Zor maç : Hakemler için çok zor bir maç, çok zor durum veya pozisyonlarda kararlar almaları gerekmiģtir. Her maçtaki zorluk derecesi, gözlemci tarafından kritik noktalar göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Gözlemci, kritik kararlara dakika belirterek yer vermelidir. Hakem, oyun kuralları ile ilgili önemli kararlar vermiģ ise bu durum zorluk derecesine yansıtılmalıdır. Maçın zorluk derecesi, her hakemin tüm maç boyunca karģılaģtığı durumları da içermelidir. Gözlemci, not değerlendirmesini yaparken, varsa yaģanan kritik ve zor pozisyonların dakikasını da belirterek, hakemlerin performansının önemli unsurlarına değinmelidir. 102

103 Gözlemci maçın zorluk derecesini her hakeme vereceği not ile bütünleģtirmeli ve değerlendirmesinde her hakemin zor ve kritik pozisyonlarla baģa çıkabilme yeteneğini göz önünde bulundurmalıdır. Hakem oyun kurallarını iyi ve olumlu bir Ģekilde uygulamıģ, kritik ve zor pozisyonlarda kararlar vermek durumunda kalmıģ ise, bu durum maçın zorluk derecesine yansımalıdır. Bu derece, bu pozisyonların sıklık ve yoğunluğuna da bağlıdır. Gözlemci, raporunda ayrıca maçın yönetilmesinin niçin zor olduğunu veya zor hale geldiğini de "Maçın Tanımı" bölümünde her hakem için ayrı ayrı belirtmelidir. Bir derbi, takımların puan durumu, iki kulüp arasında önceki olaylar bir maçın yönetilmesinin zor olmasını gerektirmez. Belirleyici faktör, takımların o maçta nasıl futbol oynadığı ve diğer unsurlardır (hava ve saha koģulları, seyircilerin tutumu, teknik alandakilerin tutumu vb.). Eğer yanlıģ kararlar nedeniyle maçın yönetimini zor veya çok zor hale getirmekten sorumlu ise; hakemin, yardımcı hakemlerin ve 4. hakemin notu düģmelidir. Hakemin, yardımcı hakemlerin ve 4. hakemin hataları veya yanlıģ davranıģ ve kararları sonucu maç zorlaģmıģsa, maçın zorluk derecesi artırılmamalıdır. Bu durumda, gözlemci bunu göz önünde tutmalı ve raporun "Genel Değerlendirme" bölümünde belirtmelidir. Bunun aksine, eğer her iki takım, hakemin, yardımcı hakemlerin ve 4. hakemin iyi performansları nedeniyle iyi ve dürüst Ģekilde davranmıģ ise; hakemin, yardımcı hakemlerin ve 4. hakemin notları artacaktır. "Normal" zorluk derecesi, görevini iyi bir Ģekilde yapan hakemleri cezalandırmamalıdır. Gözlemci zorluk derecesini belirlerken, aģağıdaki gibi önemli pozisyonlara ve kararlara dikkat etmelidir: Ceza alanına yakın yerlerdeki fauller, aldatmalar 103

104 Bariz golün ve gol Ģansının önlenmesi ġiddetli hareketler Oyuncular arasında toplu çatıģmalar ve hakem kararlarına yoğun protestolar Ġkinci sarı kart Önemli ofsayt pozisyonları (özellikle yardımcı hakemler için) Maçın zorluk derecesi, "Maçın Tanımı" bölümünde yazılanlarla doğrulanmalıdır Maçın Tanımı Bu bölümde; maçın atmosferi ve seyri, aģağıdaki ölçütler çerçevesinde tanımlanmalıdır: Maçın takımlar için önemi Saha ve hava koģulları Ev sahibi takımın ve misafir takımın seyirci sayısı, seyircilerin davranıģı, (çirkin tezahürat, yabancı madde atılması, fiili müdahaleler vs.) Futbolcuların birbirlerine ve hakemlere karģı tutumları Oyunun temposu (faullerin ve ikili mücadelelerin yoğunluğu) Teknik alandakilerin davranıģları Her hakemin ayrı ayrı karģılaģtığı kritik durumlar 8. Hakemleri Değerlendirme Referansları: Her bölüm için yararlı referans noktalar aģağıda verilmiģtir. Bu noktalar eksiksiz olmasa da, gözlemciye hakemin iyi özelliklerini ve iyileģtirilmesi gereken yönlerini belirlemede yardımcı olacaktır. Gözlemcilere, aģağıdaki bölümlerin; ilgili hususları hatırlatmak, raporu oluģturmada yardımcı olmak amacıyla düzenlendiğini ve rapor düzenlemede arzu edilen standarda ulaģabilmeyi sağlamak için, titizlikle takip edilmesi ve uygulanması gerektiğini belirtmek isteriz. 104

105 Yazılanların notu etkilemesi için, hakemin maçta hata yapması gereklidir. Yoksa yazılan, sadece tavsiye niteliğinde olmalı notu etkilememelidir. 2. Bölüm Oyun Kurallarının Uygulanması, Yorumlanması ve Maçın Kontrolü, Taktiksel YaklaĢım ve Maçın Yönetimi Gözlemci; iki ayrı parçadan oluģan bu bölümde, konuyla ilgili değerlendirmesini yorum bölümüne yazdıktan sonra, burada belirttiği olumlu veya olumsuz hususlardan önemli gördüklerini dakika belirterek alt parçadaki pozisyon açıklamaları bölümüne yazmalıdır. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir. Bu bölümle ilgili değerlendirme yaparken Ģu ölçütleri göz önünde bulundurmalıdır: Oyunun hızı, hakemin dikkat etmesini gerektiren durumlar ve süre, önemli kararlar, oyuna hakim olma (oyunun kontrolü), ceza alanındaki tutma ve çekmeler (alınacak tedbirler), faul sayısı-isabet oranı, avantaj uygulaması, serbest vuruģ yönetimi. Oyunun, hemen baģlamasına izin vermesi, ġüpheli ve önemsiz ihlallerde, oyunu kesmemesi, Maçı, oyunun ruhuna uygun olarak, akıģına bırakması, BaĢlangıçtan itibaren (maçın ilk saniyeleri de çok önemlidir) maçın gidiģatını anlaması, doğru tutumu benimsemesi, Çabuk, açık, anlaģılır ve güvenilir kararlar vermesi, Hakemin proaktif-önleyici kararları uygulaması (Ġhlali engelleyebilir miydi? Ya da ihlal, hakem ve/veya yardımcı hakemin hatalarından mı kaynaklandı (gecikme, dikkatsizlik, yanlıģ karar verme vb.). Hakemin reaktif-tepkisel kararları uygulaması (Patlayan bir olay sonrası - Aniden kavga çıktı, bu kavgada yapması gerekeni yaptı mı? Gerekli iģlemleri uyguladı mı?), Oyun kurallarını yorumlaması (taktik yaklaģımı), Beklenmeyene hazır olması, oyunu okuması (Hiç düģünmediği, beklemediği bir olayı beklemeli. Kendisini önceden hazır tutmalı), 105

106 Farklı durumların ortaya çıkması halindeki uygulaması; ( Ġhlal yapan oyuncuları sakin Ģekilde yönetmeli, Baraj açtırmada, etkin ve kararlı olmalı, Aldatmada, seçici dikkat uygulamalı vb.), Her aģamada maçın kontrolünü sağlaması (Maçın baģından sonuna kadar maça tam hakim olmalı), Oyun alanındaki fazla toplarla ilgili uygulaması (Sadece, oyunun engellenmesi durumunda oyunu durdurmalı), Oyuncu değiģtirme yöntemindeki uygulaması, Oyun alanında fazladan kiģilerin bulunması durumundaki uygulaması (Saha dıģı kiģiler, oyun alanı dıģındaki oyuncu, yedek oyuncu veya değiģtirilen oyuncu), Avantaj uygulama veya oyunu durdurma kararını verirken önemli durumları göz önüne alması (Topu yalnızca mevcut pozisyonunda tutmak, geriye pas vermek ya da top kontrol altında olduğunda bile savunmanın baskısı altında olmak çok nadir avantaj sağlar. Ġlke olarak, yalnızca, umut vadeden bir atak ya da bariz bir gol Ģansı söz konusu olduğunda oyunu avantaja bırakmak gerekir.), ayrıca ihlalin ciddiyeti; ihlalin yapıldığı yer; rakibin kalesine ani, tehlikeli hücum Ģansı; maçın atmosferi de diğer önemli ölçütlerdir, Avantaj uygulaması ile maçın hızını ve kalitesini artırması, (Avantaj gerçekleģmemiģ ise ilk ihlale dönmeli), Avantaja bırakması, avantaj iģaretini vermesi (Verdiği kararı beden diliyle anlatması: Avantaj uyguladığında; ellerini açarak, oyunculara ve izleyenlere verdiği kararı göstermeli), Serbest vuruģ yöntemindeki uygulaması (rakibi ĢaĢırtma; çabuk kullanma; mesafe; topun gideceği yeri görmek çok önemli, ona göre pozisyon almalı), Ceza alanına yakın serbest vuruģlardaki uygulaması, (Penaltı noktasını ve civarını izlemeli, pozisyona yakın olmalı), Ceza alanı içindeki itme-tutmalardaki uygulaması (Özellikle serbest vuruģ veya köģe vuruģları sırasında ceza alanı içinde oyuncular arasındaki itme-tutma ihlallerine erken ve kararlı biçimde müdahale etmeli), 9.15 m. barajını yönetmesi (Barajın belirlenen mesafede olmasını sağlamalı-ceza alanına yakın serbest vuruģlarda 106

107 9.15 m. ölçümü yapmalı, uzak yerlerde ve baraj olmadığında ölçüm yapmamalı), Aynı anda birden fazla ihlalin meydana gelmesi durumundaki uygulaması, Maçın gidiģatındaki değiģikliklere derhal ve uygun tepkisi, Topa ve rakibe yönelik müdahaleleri ayırt etmesi, Bariz gol Ģansının veya umut vadeden bir atağın önlenmesinin doğru tespiti ve yorumu, Topu elle tutmak (oyuncunun eli veya kolu ile topa kasti olarak temasını içerir) ile ilgili durumları göz önünde bulundurması (Topla bilerek oynama ile topun ele çarpmasını ayırt etmeli), Direkt ve endirekt serbest vuruģları ayırt etmesi, (Direktendirekt serbest vuruģ ayrımındaki hata notla değerlendirilmemeli, hakeme tavsiye edilmelidir), Ġhlali değerlendirmesi (Ġhlal için; avantaj var mı diye biraz bekleyip bir-iki saniye sonra düdük çalmalı), Genel olarak faul sayısı ile faullerin doğru ve tutarlı cezalandırılmasındaki doğruluk oranı (Topu kaybettikten sonra yapılan taban hareketi, çelme, toptan önce rakibe temas, ayağa veya ayak bileğine basma), Dikkatsiz, kontrolsüz ve aģırı kuvvet kullanma ile ilgili doğru ayrım yapması ve değerlendirmesi (Dikkatsiz harekette; topla oynama niyeti var, zamanlama hatasından ihlal meydana geliyor, Kontrolsüz harekette, ihlali yapan oyuncunun topla oynama niyeti yoktur), Hata yapmaktan kaçınması (Proaktif-önleyici davranarak, oyuncuların hata yapmalarını önlemeli ki, daha ağır kararlar vermemeli), Ağır kararlardaki uygulaması, (YanlıĢ verilen penaltı kararı, verilmeyen penaltı kararı, yanlıģ ihraç kararı, verilmeyen ihraç kararı, verilmeyen ikinci ihtar kararı) ġarj ile ihlâl içeren Ģarjı doğru ayırt etmesi ve değerlendirmesi, KöĢe gönderlerine yakın faullerde risk almaması (bir avantaj olmadığı için oyunu daha erken durdurmalı), 107

108 Ciddi faule maruz kalan oyuncuları korumak için derhal müdahalesi, Ġtme, çekme ve tutmaya karģı uyanık olması (doğru ve tutarlı cezalandırmalı), Dirseklerin kullanımına karģı dikkatli olması, Aldatma, itiraz, zaman çalma vs.ye karģı dikkatli olması, doğru ve tutarlı cezalandırması (KöĢe gönderleri yakınında hücum oyuncusu zaman geçirmeye çalıģıyor, problem çıkıyor), Oyunun yeniden baģlamasında doğru gözetim yapması (baģlama vuruģu, kale vuruģu, köģe vuruģu, taç atıģı vb.), Kaleci tarafından yapılan ihlallerdeki uygulaması (Kalecinin topu elinde altı saniyeden fazla tutması, elinden topu çıkardıktan ve baģka bir oyuncuya temas etmeden topa tekrar eli ile müdahale etmesi, bir takım arkadaģı tarafından top kasıtlı olarak kaleciye pas olarak vurulduğunda topa elleri ile dokunması, bir takım arkadaģı tarafından taç atıģından doğrudan gelen topa elleri ile dokunması), Kaleciye karģı yapılan ihlallerdeki uygulaması (Bir oyuncunun kalecinin elinden topu çıkarmasına engel olması; kaleci topu elinden çıkarırken bir oyuncunun topa vurması veya vurmaya çalıģması; kalecinin hareketini adil olmayan Ģekilde engelleyerek onu kısıtlaması, örneğin, köģe vuruģları kullanılırken), Oyun kurallarında olmayan iģaret kullanması ( Bir Ģey yok oyna anlamında iki kolunu yana açarak iģaret etmesi - düdük çalmadığı için oyun zaten devam ediyor, iģarete gerek yok), Bir Cismin veya Topun Atılması ile ilgili ihlallerdeki uygulaması, Taç atıģı yöntemindeki uygulaması, Kale vuruģu yöntemindeki uygulaması, KöĢe vuruģu yöntemindeki uygulaması, Penaltı VuruĢu ve Penaltı Noktasından VuruĢlar yöntemindeki uygulaması (Oyuncunun, hız almayı bitirdiğinde, topa vurur gibi yapması-ihtar), Etkili iģaretler vermesi (AĢırı olmayan ve açık iģaretler), 108

109 Sakatlanan oyuncularla ilgili yöntemi uygulaması (Sakatlanmalarda yakın olmalı ama dibinde de olmamalı ve diğer oyunculara arkasını dönmemeli; sakatlık sonrasında, tedavi gören oyuncuyu, topun oynandığı bölgeden oyuna almamalı), Derhal tedaviye ihtiyaç duyulan sakatlanmalardaki uygulaması, (Kafa çarpıģmasında vb. durumlarda, oyunu durdurmalı, yerde yatan oyuncuyu iģaret etmeli, sakatlanan oyuncuyla ilgili uygulamayı hızla yapmalı, sakatlanmaya sebep olan oyuncuyu kontrol altına almalı), Sedye taģıyıcıların, sadece, kendi iģaretiyle oyun alanına girmesini sağlaması, Düdüğü uygun kullanması (Gereksiz olarak, sıklıkla kullanmamalı), Uzatma sürelerinin doğru belirlenip gösterilmesi, Maçı, süresi dolmadan bitirmesi (EĢit, dürüst ve güvenli Ģartlar yoksa, sahayı terk edip içeri girdikten sonra maçı bitirmeli). 3. Bölüm Oyuncuların ve Takım Görevlilerinin (Teknik Alan) Disiplin Amaçlı Kontrolü ve Yönetimi Gözlemci; bu bölümde, konuyla ilgili değerlendirmesini yorum bölümüne yazdıktan sonra, burada belirttiği olumlu veya olumsuz hususlardan önemli gördüklerini dakika belirterek alt parçadaki pozisyon açıklamaları bölümüne yazmalıdır. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir. Bu bölümle ilgili değerlendirme yaparken Ģu ölçütleri göz önünde bulundurmalıdır: Oyuncuların genel tutumu, itirazlara yönelik kabul edilebilir sınırlar, sarı ve kırmızı kartların sayısı, nedeni ve doğruluk derecesi, kart gösterme ve oyuncuları uyarmadaki tavrı (sakinliği ve kendine güveni), düdüğün Ģiddeti. Yaptığı uygulamalarla, oyuncuların, olumlu veya olumsuz tutum ve davranıģlarına neden olması, Oyuncuyu tanıması (Ġhlali yapan oyuncunun belirlenmesi için; oyuncuyu bedeninin bütününden tanımalı; yürümesinden, 109

110 koģmasından, davranıģlarından. Sadece saçından baģından değil), Kabul edilebilir sınırları aģan itirazlardaki uygulaması, Bir karardan sonra, oyuncularla sınırlı ve uygun konuģması, Sarı ve kırmızı kartların doğruluk derecesi (YanlıĢ gösterilen ve/veya gösterilmeyen kartlar), Özel uyarı uygulaması (Maçın baģında, el-kol hareketleriyle oyuncuya kesinlikle böyle hareket istemiyorum dememeli bunu diğer katılımcılar görüyor, yanına gidip yapma demeli (özel uyarı yapmıģ oluyor) bunu diğer katılımcılar görmüyor), Genel uyarı uygulaması (el-kol hareketleriyle oyuncuya kesinlikle böyle hareket istemiyorum demeli bunu diğer katılımcılar da görüyor ve uyarıyı alıyorlar), Ġhlal sonrası uygulaması (Hızlı koģarak, olay yerine gelip ihlali yapanı yanına almalı, (kendisi de diğer tüm oyuncuları ve sahayı görecek konum alarak) tüm oyunculara, ben buradayım, kontrol bende, pozisyona hakimim mesajını vermeli, Yakınında oluģan ihlaldeki uygulaması (5-6 m.), (Hemen kartını çıkartıp, pozisyona yaklaģıp, sorumluluk aldığını göstermeli, yığılma olmaz), Uygun disiplin yaptırımları (Bir maçta, herkes için önemli olan ilk sarı kartı doğru uygulaması; ikinci sarı kartın çok açık seçik olması, tartıģma yaratmaması, gri olmaması, çok net nedene dayanması) Ġlk ihlali cezalandırma kararını birkaç saniye içinde alması, Ġhlal ihtarı gerektiriyorsa, ihtarı, oyunu ilk durdurduğunda vermesi, Oyuncular arasındaki sürtüģme-çatıģmaları önlemedeki uygulaması (enerjik olmalı), Ceza alanı içindeki itiģ-kakıģlardaki yaptırımları: - KöĢe vuruģlarında; itiģ-kakıģlardan önce uyarıda bulunmalı, oyuncunun yere düģmesini beklememeli. - ĠtiĢ- kakıģ esnasında topa bakmayan oyuncunun davranıģını dikkate almalı. 110

111 - ĠtiĢip-kakıĢan oyuncuları gruptan ayırarak uyarmalı. Bu, genel uyarı niteliği taģır. - Uyarıdan sonra itiģip-kakıģan oyunculara eğer top oyuna girmiş ise teknik ve disiplin cezası uygulamalı (Penaltı, direkt serbest vuruş, ihtar,ihraç). - Ġhtarı olan bir oyuncuyu ceza alanındaki itiģ - kakıģlardan dolayı ikinci ihtardan ihraç etmeli. Uyarmadaki uygulaması (Ġki takımdan birer oyuncuyu uyarmak için çağırırken, ikisinin aynı anda gelmesini ve ikisinin de aynı anda ayrılmasını sağlamalı, erken gelen oyuncuyla konuģmaya baģlamamalı), Kart göstermedeki uygulaması (Grubun içinde kalmamaya çalıģmalı; elleriyle gelmeyin iģareti yapmalı; kart gösterirken, oyuncunun yüzü, hakeme dönük olmalıdır), Net sarı kartlık olaydaki uygulaması (Net sarı kartlık olayda; 1, 2 hareket yaptın bu da 3 üncüsü, onun için sana sarı kart veriyorum Ģeklinde iģaret vermemeli. O zaman, son hareketin sarı kart olmadığı anlamı çıkar. Bu, yanlıģ uygulama olur.), Kart göstermede tutarlılık ve ne yapacağının tahmin edilebilmesi, baģtan itibaren aynı çizgide olması (önemsiz ihlaller için kart göstermemeli), Kart göstermede beden dili uygulaması (Eğer kart gösterecekse, kart gösterecekmiģ gibi davranmalı (beden dilini bu yönde sergilemeli); eğer kart göstermeyecekse, kart göstermeyecekmiģ gibi davranmalı (beden dilini bu yönde sergilemeli), Gereksiz kart göstermemesi (Oyuncu itirazını, kollarını geriye doğru açarak yaparsa makul olabilir, ancak kollarını ileriye doğru sallarsa ihtar olmalıdır), Kartlarını; sakin ve açık Ģekilde göstermesi (Kartı gören oyuncunun anlaģılması. Sarı kartı gösterirken hakem ihlal yerinde ise ve oyuncu hakeme yakınsa oyuncuyu ihlal yerine çağırmamalı), Hakeme saldırıda bulunan oyunculara taviz vermemesi, Normal bir mücadele esnasında tehlikeli Ģekilde oynamada, disiplin cezası uygulamaması, 111

112 Tehlikeli Ģekilde oynama hareketinin belirgin Ģekilde sakatlanma riski taģıyarak yapılması halinde disiplin cezası uygulaması (sarı kart), Tehlikeli Ģekilde oynayarak bariz gol Ģansının engellenmesindeki disiplin cezası uygulaması (kırmızı kart), Bir rakibin ilerlemesine engel olma ile ilgili uygulaması (sarı kart), Kart göstermek için oyunun baģlamasını geciktirmemesi, Oyuncunun, rakibini, topa sahip olmasını veya avantajlı bir pozisyon almasını engellemek için tutmasına, sportmenlik dıģı davranıģtan dolayı sarı kart göstermesi, Kendisini aldatmaya yönelik profesyonelce yapılan hareketleri değerlendirmesi (ceza alanında hafif temasta forvetin kendisini yere bırakması, sarı kart), AĢırı kuvvet kullanılan müdahalelerdeki uygulaması, (kırmızı kart) Umut vadeden atağı önlemedeki disiplin uygulaması (sarı kart), Bir golü veya bariz gol Ģansını engellemedeki disiplin uygulaması (kırmızı kart) Sportmenlik dıģı davranıģtan dolayı disiplin uygulaması (sarı kart), Ġhlâlde, açık bir avantaj durumu yoksa, derhal oyunu durdurması ve oyuncuya ihtar vermesi, eğer ihtarı, oyunun ilk durdurulmasında vermediyse, daha sonra vermemesi, Bir golün mantıklı kutlanmamasındaki disiplin uygulaması (sarı kart), Söz veya davranıģ ile itiraz etmedeki disiplin uygulaması (sarı kart), Oyunun tekrar baģlamasını geciktirmedeki uygulaması (sarı kart), Devamlı ihlallerdeki uygulaması (sarı kart), Siyah-beyaz hatada disiplin uygulaması, (Penaltılık bir durumda penaltı vermemesi siyah-beyaz hatadır. Kırmızı kart göstermemek bariz bir hatadır), Ciddi Faullü Oyun daki veya ġiddetli Hareket teki uygulaması (kırmızı kart), 112

113 Bir Cismin (veya top) Atılması ile ilgili ihlallerdeki uygulaması, Serbest vuruģ yöntemindeki disiplin uygulaması (çabuk kullanma, mesafe vb.), Taç atıģı yöntemindeki uygulaması (uyarı, sarı kart), Kale vuruģu yöntemindeki uygulaması (sarı kart, kırmızı kart), KöĢe vuruģu yöntemindeki uygulaması (sarı kart), Penaltı VuruĢu ve Penaltı Noktasından VuruĢlar yöntemindeki uygulaması (oyuncunun koģusunu tamamladıktan sonra rakibi ĢaĢırtması-sarı kart), Oyuncularına talimat veren ve sorumlu davranan antrenörlere karģı yaklaģımı, Yardımcı hakemlere ve dördüncü hakeme; oyuncular (sarı kart) veya takım görevlileri itiraz ettiğindeki uygulaması, Teknik alandakilerin; aģağılama, hafife alma Ģeklindeki el-kol hareketlerine ve alaycı alkıģlamalarına karģı tutumu, Düdük sesinin Ģiddetini, ihlalin; ağırlığına, sıklığına, sürtüģme-çatıģmalara göre; yükseltmesi, uzatması. 4. Bölüm Fiziksel Durum, Yer Alma ve Hareketlilik Gözlemci; üç ayrı parçadan oluģan bu bölümdeki ilk parçanın üst kısmına hakemin fiziksel görünümü ve kondisyonuna iliģkin yorumunu kısaca yazdıktan sonra, bir alttaki yer alma ve hareketlilik kısmında yer alan kutucuklardaki olumlu, normal ve olumsuz kısımlardan uygun olanları, kendi yorumuna göre iģaretleyecektir. Bu iģaretledikleri içerisinde olumsuz olanlar varsa, bunlardan önemli olanları alt parçadaki bölüme dakika belirterek açıklamalıdır. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir. Bu bölümle ilgili değerlendirme yaparken Ģu ölçütleri göz önünde bulundurmalıdır: Asıl olan, hakemin bir atlet gibi çok koģması değil, doğru yer almasıdır. Fiziki görüntüsü, koģu stili, kondisyonu, 113

114 dayanıklılığı da çok önemlidir. Yer alma hakkındaki bütün öneriler varsayımlara dayanmaktadır. Doğru yer alma, maç içinde; takımlar, oyuncular ve olaylar hakkındaki belirgin bilgiler kullanılarak ayarlanmalıdır. En iyi yer, hakemin doğru karar verebildiği yerdir. Oyunu, kendisi ile o yarı alanı kontrol eden yardımcı hakem arasına alması, Oyunun dıģ tarafına doğru yer alarak, yardımcı hakemi, görüģ alanı içine alması, geniģ diyagonal sistem kullanması, Kontratakta koģması (Sola doğru koģarak açı geniģletip pozisyonu görebilmeli), Oyuna müdahale etmeden, oyunu görebilmek için, mümkün olduğu kadar pozisyona yakın olması ve doğru açıda bulunması, Topsuz alanda, oyuncunun hırçın davranıģlarını görecek pozisyon alması, Oyunun yönlendiği alanda, muhtemel ihlalleri görecek pozisyon alması, (Topun gittiği yönü ve gideceği yerdeki pozisyonu izlemeli), Top, oynanıp uzaklaģtıktan sonra, meydana gelen kusurlu hareketleri görecek pozisyon alması, Ceza alanı içine veya yakınına yapılacak atıģlarda, doğru pozisyon alması ve sonra oyunu baģlatması, Mükemmel genel fiziksel görünümü, son düdüğe kadar iyi koģması, Dayanıklılığı, uzun mesafe koģması, Maçın sonlarındaki kontrataklarda bile depar atabilmesi, Herhangi bir karģı hareket veya itiraz riskini önlemek için, hemen ihlal yerine koģması, Ġyi bir genel görüģ sağlamak için geri geri ve yan yan koģabilmesi, Ġyi bir koģu stiline sahip olması, Oyunu okuması, bir sonraki aģamada ne olacağını sezinleyebilmesi, gereksiz yere koģmaması, 114

115 Performansını göstermesi (Maçın sonlarında da, ceza alanı içindeki pozisyona yakın olmalı, dönerek yerini almalı ve dayanıklılığını-kondisyonunu göstermeli). 5. Bölüm Yardımcı Hakemler ve Dördüncü Hakemle ĠĢbirliği Gözlemci; bu bölümde hakemin yardımcılarıyla ve dördüncü hakemle iģbirliği konusundaki olumlu ve olumsuz yorumlarını yazmalıdır. Bu bölüm, hakem açısından iģbirliğine ait kısımdır. Yardımcı hakem veya dördüncü hakem hatası, yardımcı hakem veya dördüncü hakem bölümlerinde iģlenmelidir. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir. Bu bölümle ilgili değerlendirme yaparken Ģu ölçütleri göz önünde bulundurmalıdır: Maç öncesi ve esnasındaki iģbirliği, yardımcı hakemlerin faul yardımı, yardımcı hakemlerin önlerindeki olaylarda oyuncuları yatıģtırmaları, yardımcı hakemlerin iģaretlerinin anlaģılabilirliği, dördüncü hakemlerin; oyuncu değiģikliği, sağlık ekibini yönlendirmesi, ilave sürelerdeki yöntem, göz teması ve genel anlaģma. Yardımcı hakemlerin tüm iģaretlerini fark etmesi ve derhal tepki vermesi (Yardımcı hakemin iģaretine katılıp onu onure etmede veya iģaretine katılmamada, kolunu eli açık Ģekilde havaya kaldırarak, yardımcı hakemle iletiģim kurmalıdır.), ĠletiĢim setinden faydalanırken bile, yardımcı hakemlerle göz temasında bulunması, Hakem ekibi içinde yetkinin doğru paylaģılması (yardımcı hakemlerin yakınındaki fauller), 115

116 Oyunu durdurmadan (avantaj, çok çabuk ofsayt iģareti vs.) yardımcıların iģaretlerinin doğru olarak kabulü ve kaldırılan bayrağı gördüğünü belli etmesi, Yardımcı hakemler ile çeliģen/çeliģmeyen kararlar vermesi (köģe vuruģu, kale vuruģu, taç atıģı vb.), Top oyun dıģı olmadan önce, topa ikinci kez temas olduğunda, yardımcı hakemlere hafif bir iģaretle destek vermesi, Yardımcı hakemlerin iģaret ettiği ve hakemin görüģ alanının dıģındaki ihlaller için (sert hareket) doğru eylemde ve iletiģimde bulunması, Hakemin kendisinin yaptığı hatalarda doğru eylemde ve iletiģimde bulunması (YanlıĢ oyuncuya ihtar verme, ikinci ihtarı verip kırmızı kart göstermeme vb.), Yardımcı hakemlere; oyuncular veya takım görevlileri itiraz ettiğinde derhal harekete geçmesi (Yardımcı hakemi desteklemeden, oyuncular oradan dağılmadan, olay yerinden uzaklaģmamalı), Yardımcı veya dördüncü hakemin, oyuncunun hazır olduğunu doğrulaması durumunda, sakatlanan oyuncunun oyun alanına dönmesine izin vermesi. 6. Bölüm KiĢilik Gözlemci; bu bölümde hakemin kiģiliği ile ilgili yorumlarını yazmalıdır. Bu bölümle ilgili değerlendirme yaparken Ģu ölçütleri göz önünde bulundurmalıdır: Hakemin maç boyunca otoritesi, oyunculardan ve seyircilerden etkilenip-etkilenmemesi, iģbirliği, disiplin cezalarında ve diğer kararlarında tutarlılık, önemli durumlardaki sakinliği ve iletiģimi, beden dili. Güven vermesi (Maçın ilk beģ-altı kararının doğru olması, hakem ve yardımcı hakemler, oyuncular ve seyirciler arasında güveni artırır) 116

117 Doğal otorite uygulaması (Kendisine verilen yetkiyi, eksiksiz ve fazlasız kullanmalı), Özgüveninin olması (Dikkat toplaģımı, doğru hedef koyma, kontrol, ısrarcılık-azim), Motivasyonu (Ġstekli olmalı, kendini bu iģe adamıģ olmalı), Dik durması, oyuncuları okuması (Oyunculara, liderliğini göstermeli; en iyi dinleyiciler olan gözleriyle oyuncuları dinlemeli ve okumalı), Maçı daha rahat yönetmesi (Oyuna doğru müdahale etmeli ve beden dilini etkin kullanmalı) ĠletiĢim ve empatik davranıģ uygulaması, (Kendine güvenmeli, özgüvenini sergilemeli ve baģarı duygusu aģılamalı). Esnek ve yaratıcı olması, Kararlı olması (Karar vermesi, hareketin oluģtuğu anda veya mümkün olan en kısa sürede olmalıdır), Tutarlı kararlar vermesi (Ġyi bir tekniğe kural bilgisi ve yorumlama ile zihinsel ve duygusal becerilere sahip olmalı), Uyum kurması (Yardımcılarıyla, oyuncu, antrenör ve diğer katılımcılarla iyi iletiģim kurmalı, mesafeli ve eģit yaklaģımlar içinde olmalı), Denge kurması (Sakin ve dengede kalmalı, baģkalarının duygularını kontrol etmek yerine öncelikle kendi duygularını kontrol etmeli, Hakemler, en doğru kararlarını; sakin ve rahat oldukları zaman verirler), El-kol hareketlerini uygulaması, (Zor durumlarla karģılaģtığında sakin olun iģareti vermeli vb.), Çok zor durumlardaki uygulaması (Sakin davranmalı, oyuncuya bakmalı, sesini yükseltmeli vb. rollere girmeli), KoĢması ve yürümesi (Kararlı-hızlı koģmalı, enerjik yürümeli), Oyuncular, takım görevlileri ve taraftarlardan etkilenmemesi, Oyuncular ve takım görevlileri tarafından saygı ve kabul görmesi (Maçın sorumlusu olarak tanınmalı; oyun alanında istenen gerekli kiģiliği yansıtmalı; ödün vermeyen, kendine güvenen ve kendinden emin görüntü vermeli), 117

118 Disiplin cezalarındaki ve diğer kararlarındaki tutarlılık uygulaması ve objektif kararlar vermesi, Olumlu konuģması (KonuĢmasını; kötü alıģkanlıkların sona erdirilmesinde, dikkatin toplanmasında ve devamlılığının sağlanmasında, özgüvenin arttırılmasında kullanmalı). Kritik ve zor kararları uygulaması (HoĢa gitmeyen kararlar vermekten çekinmemeli, bu kararların arkasında durmalı, eleģtiri kaçınılmaz olsa bile kararlarındaki tutarlı olmalı), Maç içerisindeki profili (Ġradeli, cesur, daima kontrollü, sakin ve ne yapacağı tahmin ediliyor, sürpriz kararlar vermiyor, gerektiğinde ihtiyatlı ve gösteriģsiz), Ġçinde yaģadığı ortamı dıģa yansıtabilmesi (Kızınca, kızgınlığını gösterebilmeli), Oyuncuları etkileyebilmesi (Oyuncunun, iki gözünün ortasına yani burnuna doğru bakmalı, gerektiğinde gülümsemeli), Beden dilini, maçı kontrol etmesinde ona yardımcı olacak etkili bir araç olarak kullanması (Beden dilini, bir kararın açıklanması için kullanmamalı), Beden dilini, otoritesini ve kendine güvenini göstermesine yardımcı olacak Ģekilde kullanması. 7. ve 8. Bölümler: Gözlemci, hakem için aynı zamanda bir eğitmendir/rehberdir. Analiz ve tavsiyesi ile hakemin geliģmesine yardımcı olur. Gözlemci 7. ve 8. bölümlerde analizini sonuçlandırır. Gözlemci, a) Öncelikleri belirlemelidir (iki veya üç anahtar noktaya dikkat çekmelidir), b) Önce olumlu noktalara değinmelidir, sonra geliģtirme bakıģ açıları, c) AnlaĢılabilir ve ölçülebilir somut (maçta yaģanan olaylara dayalı) tavsiyelerde bulunmalıdır, 118

119 d) Hakeme kendini ifade etme fırsatı vermeli, öz eleģtiriyi teģvik etmelidir, e) Hakemle iģbirliği içinde geliģme için çözümler ve alternatifler sunmalıdır. Müzakereyi teģvik etmek ve tartıģılan hususların raporla örtüģmesini sağlamak için gözlemci, maç sonrası görüģmede hakeme iletmek zorunda olduğu iki veya üç olumlu noktayı ve olumsuz noktaları not etmelidir. 7. Bölüm Genel Değerlendirme, Performans ve KiĢilik Konusunda Tavsiyeler Bu bölümde hakemin performansı hakkında raporda yer alan beģ ana baģlık altında toplanan bölümlerle ilgili olarak yorumlar yapılmalı ve tavsiyelerde bulunulmalıdır. Hakemin değerlendirilmesine iliģkin, gözlemcilerin yapacakları yorumlar MHK'ye yol gösterecektir. Bu yüzden; gözlemci, hakemin genel olarak maçı nasıl kontrol ettiğini, daha iyi olması için tavsiyelerini, maç sonrası konuģmadaki tavrını belirtmelidir. Hakeme 8.4 üstü notlar veriliyorsa, bu notun niçin verildiği açıklanmalıdır (Bariz gol Ģansı, penaltı, ihraç ve sadece önemli kararlar (önleyici ve/veya çözüm içeren). Hakeme siyah-beyaz hata nedeniyle notları verildiğinde, siyah-beyaz hata olmasaydı, verilmesi düģünülen not belirtilmelidir (Ör: Siyah-beyaz hatası olmasaydı 8.3 verecektim, siyah-beyaz hatası nedeniyle 7.9 verdim). 8. Bölüm Olumlu Noktalar - GeliĢtirilmesi Gereken Noktalar Bu bölümde gözlemci hakemin o maçta öne çıkan olumlu veya olumsuz yönlerinden önem sırasına göre öncelikli olanlarına değinmelidir. Maçtan sonra, hakemlere tartıģma ortamı yaratmadan, yapıcı eleģtiri ve önerilerini sözel olarak belirtmelidir. 119

120 9. ve 10. Bölümler Yardımcı Hakem Performansları Gözlemci; yardımcı hakemin performansına yönelik üç ayrı parçadan oluģan bu bölümdeki ilk parçada bulunan kutucuklardaki olumlu, normal ve olumsuz kısımlardan uygun olanları, kendi yorumuna göre iģaretleyecektir. Bu iģaretledikleri içerisinde olumsuz olanlar varsa, bunlardan önemli gördüklerini en alt parçadaki pozisyon açıklamaları bölümde dakika belirterek açıklamalıdır. Gözlemci, ayrıca kutucukların altında bulunan bölüme her yardımcı hakem için ayrı ayrı yorumunu yazmalıdır. Olumsuz hususların nedeni ve nasıl düzeltilmesi gerektiğini belirtmelidir. Bu bölümle ilgili değerlendirme yaparken Ģu ölçütleri göz önünde bulundurmalıdır: Yer alma, göz teması, ofsaytlarda isabet oranı, iģaretlerinin anlaģılabilirliği, oyuncu değiģikliğindeki tutumu (yardımı-iģbirliği), bekle ve gör uygulaması, konsantrasyonu. Yardımcı hakemleri ihmal etmemek önemlidir. Gol yapma durumlarında ofsayt kararları genellikle belirleyicidir. Buna ek olarak, faullerin iģaret edilmesi için yardımcı hakemlerin sorumlulukları daha da arttırılmıģtır. Dolayısıyla bu sorumluluklarını aģmadan kullanmaları için yardımcı hakemlerin yeteneklerinin değerlendirilmesi önemlidir. Yardımcıların performansı bütünüyle iyi bir ekip performansının can alıcı bir unsurunu oluģturmaktadır. Bu nedenle 9. ve 10. bölümlerin altındaki kısımlar dikkatli doldurulmalıdır. 120

121 Yardımcı hakeme siyah-beyaz hata nedeniyle notları verildiğinde, siyah-beyaz hata olmasaydı, verilmesi düģünülen not belirtilmelidir (Ör: Siyah-beyaz hatası olmasaydı 8.1 verecektim, siyah-beyaz hatası nedeniyle 7.8 verdim). Gözlemci, ofsayt kararlarıyla ilgili olarak, bir kararın doğruluğunu TV çekimine dayanarak kontrol edebilir. Böyle bir halde raporunda bunu not etmeli ve yardımcı hakemi bilgilendirmelidir. TV çekimi karģısında kontrol etme süreci, golle sonuçlanan veya gol yapma fırsatları ile sınırlı kalmalıdır. Yardımcı hakemler için referans noktaları Yer alma ve takım çalıģmasındaki uygulaması, Hakem ile göz teması, Ön plana fazla çıkmaması (hakemin iģine çok karıģmamalı, ihtiyacı olduğu durumda hakeme yardım etmeli), Kendisine yakın pozisyonlarda faul yok anlamına gelen el iģareti kullanmamalıdır (Bu bir tavsiye olmalı, nota etki etmemelidir.), Ofsayt kararlarının doğruluğu (önemli ofsayt pozisyonları), Ofsaydı belirlemek için, sondan ikinci savunma oyuncusu veya son iki savunma oyuncusu ile aynı hizada bulunması, Bir oyuncunun pozisyonu dolayısı ile ne zaman ofsayt olarak cezalandırılacağını iģaret etmesi, Aktif alanda ve aktif oyunda olmanın doğru ayrımını yapması ("Bekle gör" tekniği), Kural ve talimatlara uygun, açık ve anlaģılabilir iģaretler vermesi, Bayrak tekniğini uygulaması (bayrağı, sahaya dönük elde taģıma; ofsayt, kale vuruşu ve köşe vuruşlarını işaret ederken bayrağı sağ elle kaldırma), Oyuncu değiģikliği yöntemindeki yardımı, Bayrak tutmayan elini, gerekli pozisyonlarda, hakemle göz teması halinde, kısıtlı kullanması, Hakemin göremediği fena hareketleri ve diğer olayları iģaret etmesi, 121

122 Hemen yakınında veya hakemin görüģ alanı dıģında bir faul veya hatalı davranıģ yapıldığında, iģaret vermesi (Yardımcı hakemin bir faul ya da yanlıģ bir davranıģ nedeniyle bayrağını kaldırması gerektiğinde, bayrağı, serbest vuruģun yönünü göstermek için kullanacağı eliyle kaldırması ve sallaması gerekir), Pozisyona hakemden daha yakın olduklarında meydana gelen ihlalleri (bu, bazı özel durumlarda, ceza alanı içinde meydana gelen ihlalleri de kapsar) iģaret etmesi, Ceza alanı çizgisi civarında yapılan bir faulün yeri ile ilgili doğru yardımı (çizginin dıģında veya içinde) Bir ihlal için iģaret vermeden önce, ihlalin hakemin görüģ alanının dıģında olmasını veya hakemin görüģünün engellenmiģ olmasını, hakemin ihlali görüp avantaj kuralını uygulamayacak olmasını, göz önünde bulundurması, ÇatıĢma durumlarında oyun alanına girerek zamanında müdahale etmesi, Hakemin arkasında yapılan ihlaller için doğru iģaretler vermesi, Gollerdeki yardımı (Topun gol çizgisini geçip geçmediğinin belirgin olmadığı durumlarda açık ve anlaģılır iģaret vermesi), Hangi takımın köģe vuruģu, kale vuruģu veya taç atıģı yapacağını iģaret etmesi, Taç çizgisi boyunca akıcı hareketlilik içinde olması, 9.15 m. mesafeyi belirlemede yardımcı olması (ölçüm yapmadan), Hakem gibi düģünerek, pozisyonların geliģiminde acele etmeyerek bekle-gör tekniğini uygulaması, Sahayı, kullanılan topları ve oyuncuların giysi ve gereçlerini kontrol etmesi, Giysi ve gereçlerin veya kanama ile ilgili problemlerin çözüldüğünü belirlemesi, Zaman, goller ve disiplin uygulamalarının kayıtlarını tutması, Topun ne zaman tamamıyla oyun alanından çıktığını iģaret etmesi, Kale vuruģunda, kalecinin topu elden çıkarmasında, penaltı vuruģunda, penaltı noktasından yapılan vuruģlarda, gol 122

123 sayılma-sayılmama durumlarında, köģe vuruģunda ve serbest vuruģtaki uygulaması, ĠletiĢim setini, faydalı olduğu durumlarda, hakemin dikkatini çekmek için, sadece gerektiğinde kullanması (ofsayt, fauller hakemin görüģ alanının dıģında, taç atıģı, köģe vuruģu veya kale vuruģu ile gol durumları çok kritik kararlar ), ĠletiĢim seti olduğundan, kart iģaretini elle vermemesi, Siyah-beyaz hata yapması (Geçerli gol, yanlıģ ofsayt iģaretiyle geçersiz sayılırsa; yanlıģ bir ofsayt iģaretiyle gollük bir pozisyon kesilirse; yanlıģ veya kaçırılmıģ kritik ofsayt pozisyonu olursa), Hakem, herhangi bir sebepten dolayı geçici olarak oyunu yönetemeyecek hale gelirse, top oyun dıģına çıkana kadar oyunu, denetimi altında devam ettirmesi, Hakemin bariz yanlıģ kararlarına uygun Ģekilde müdahale etmesi, Hakemin kararına karģı çıkmaması, yetkilerini aģmaması, Konsantrasyonu, Teknik alandaki davranıģları izlemesi. 11. Bölüm Dördüncü Hakemle Ġlgili Yorumlar Gözlemci; dördüncü hakem ile ilgili yorumlarını yazmalıdır. Bu bölümle ilgili değerlendirme yaparken Ģu ölçütleri göz önünde bulundurmalıdır: Genel olarak görevini nasıl yaptı (maç öncesi, sırası ve sonrası), teknik alandakilerin tavrı, hakem ve yardımcı hakemlerle göz teması, oyuncu değiģikliği ve sakatlıklardaki tutumu, teknik alana müdahalesinin uygunluğu. Maç öncesi, süresi ve sonrasındaki her türlü idari görevde hakemin istediği Ģekilde, hakeme yardımcı olması, Oyunun Kuralları'na uygun olarak hakeme, maçın kontrolünde yardım etmesi, 123

124 Maç süresince, hakem ve yardımcı hakemlerle göz teması, Teknik alanda bulunanların tümünün sorumsuz davranıģlarını hakeme bildirmesi, Oyuncu değiģtirme yöntemindeki yardımı, Oyuncu değiģikliklerinde proaktif-önleyici ve aktif olması (Giysi ve gereçler ile takı kontrolü), Gerektiğinde yedek topları kontrol etmesi, hakemin talimatına göre yedek top temin ederek zaman kaybının en aza inmesini sağlaması, Sakatlanan oyuncuları değerlendirmek üzere doktor, fizyoterapist ve ilk yardım görevlilerinin (sedye taģıyıcıların) oyun alanına giriģini denetlemesi, Sakatlığı geçen oyuncunun yanında bulunması ondan sorumlu olması, oyun alanına giriģine nezaret etmesi, Teknik alanda bulunan takım yetkililerine karģı gerektiğinde katı, fakat tahrik etmeyen bir tutum içinde, teknik alanı uygun ve doğru bir Ģekilde kontrol etmesi, Oyunun her devresinin son dakikası sonunda, hakem tarafından belirlenen en az ilave zamanı belirtmesi. Maç sırasında oyuncu değiģikliğine yardım etmekle yükümlüdür. 9. Rapor Denetim Sistemi Gözlemcilerin performansı, MHK tarafından üç farklı Ģekilde denetlenmektedir: Raporlar üzerinden Görüntüler üzerinden Yerinde denetleme MHK ye ve hakemlere gönderilen gözlemci raporlarında yapılacak hatalar gözlemciye hata puanları verilmesine neden olmaktadır. Gözlemci raporlarındaki hatalı değerlendirmelerin giderilmesi için; gözlemci eğitimleri, merkezi ve bölgesel olarak sürekli yapılmaktadır. Düzenlenen kurs, seminer vb. eğitim çalıģmalarında, dikkat çekilen konuların ve MHK nin verdiği talimatların gözlemciler tarafından titizlikle uygulanması gerekmektedir. 124

125 Kurulumuzun hedefi, eğitim çalıģmalarına ağırlık vererek hatasız gözlemci raporlarının düzenlenmesini sağlamaktır. 10. Hata Puanı Sistemi 1. Maçın, niçin; normal, zor, çok zor olduğu her hakem için ayrı ayrı açıklanmamıģ veya zorlukla ilgili kullanılan ifadeler ile verilen zorluk derecesi arasında çeliģki oluģmuģ. 2. Zorluk derecesi belirlenirken; belirleyici faktörlere, önemli pozisyonlara ve kararlara dikkat edilmemiģ. 3. Zorluk derecesi, Maçın Tanımı bölümünde yazılanlarla doğrulanmamıģ. 4. Maçın Tanımı nda değinilmeyen ve/veya açıklanmayan ölçüt/ölçütler var. 5. Maçın Tanımı nda; çok uzun ve/veya gereksiz anlatımlarda bulunulmuģ. 6. Zorluk derecesi ile maçın tanımı bölümünde ve diğer bölümlerde kullanılan ifadeler arasında çeliģki var. 7. Yorum bölümlerinde yazılanlar yetersiz veya anlamsız veya gereksiz veya bu bölümde, pozisyon açıklaması yapılmıģ. 8. Yorum bölümlerine baģka bölümlerle ilgili konular yazılmıģ veya eksik anlatımlarda bulunulmuģ veya konu ait olduğu bölüm dıģında bir bölüme de yazılmıģ. 9. Pozisyon açıklamaları, ait oldukları bölümlerde yapılmamıģ. 10. Yapılan yorum ile dakika belirtilerek yazılan pozisyon açıklamaları arasında uyumsuzluk var veya 9. veya 10. bölümlerde, ilgili kutucuğa - iģareti konulmamasına rağmen, pozisyon açıklamasında bulunulmuģ veya - iģareti konmasına rağmen pozisyon açıklamasında bulunulmamıģ. 125

126 12. Genel değerlendirme yetersiz, öncelikli noktalara değinilmemiģ, gereksiz anlatımlarda bulunulmuģ. 13. Raporun içeriği ve yapılan yorumlar ile 7. ve 8. bölümlerde yazılanlar arasında çeliģki var ve 10. bölümlerde iģaretlenen kutucuklar ile yorumlar arasında çeliģki var. 15. Raporun içinde tutarsızlık ve çeliģki var. 16. Hakemlere yönelik; yanlıģ, hatalı, kural ve talimatlara aykırı tavsiye ve önerilerde bulunulmuģ, uygun olmayan ifadeler kullanılmıģ. 17. Değerlendirme yapılırken, yardımcı hakemler karıģtırılmıģ. 18. Hiçbir eksik belirtilmediği ve/veya tavsiyede bulunulmadığı halde, hakemlere; 8.0 veya 8.1 veya 8.2 verilmiģ veya 7.9 notları, siyah-beyaz hata değerlendirmesi dıģında kullanılmıģ, siyah - beyaz hata olmasaydı verilmesi düģünülen not 7., 9. ve 10. bölümlerde belirtilmemiģ. 20. Dördüncü hakeme, belirtilen ölçütler oluģmadığı halde 8.0 in üzerinde not verilmiģ bölümde; eksik, fazla, gereksiz ifadeler kullanılmıģ veya siyah-beyaz hata olmasaydı verilecek not belirtilmemiģ. 22. Rapor ve dokümanları talimatlara uygun Ģekilde düzenlenmemiģ ve/veya gönderilmemiģ, 23. Maç görüntüleri üzerinden veya maçta yapılan değerlendirmelerde; belirlenememiģ veya yanlıģ belirlenmiģ hatalar yapılmıģ. 24. TanımlanmamıĢ hatalar (Bu El Kitabı ndaki tanımlanmamıģ hataları kapsar ve MHK tarafından, hatanın ağırlığına göre değerlendirilir.) 126

127 10.1. Gözlemci Rapor Hata Puanlama Tablosu HATA GRUBU HATA BÖLÜMÜ HATA PUANI A B C D E Ġdari Konular Mazeretler ÜKG, UG ve BG kadrolarında yer alanlar mazeretlerini, mazeret başlangıç gününden 5 (beş) gün önce FYS üzerinden bildireceklerdir. Ġllerde mazeret bildirimi ĠHK'nin belirlediği yönteme uygun olarak yapılmalıdır. MHK'ye iletilen mazeretler ĠHK'ye de bildirilmelidir. 12. Maç Sonrası Gözlemci, maçtan sonra bilgi vermek amacı ile MHK üyelerini aramamalı, sadece olaylı maçlardan sonra ve olağanüstü bir durum olduğunda gözlemcilerden sorumlu MHK Üyesi'ni aramalıdır. 13. Ek Rapor TFF gerekli gördüğü hallerde müsabaka hakkında yapılan disiplin soruģturmasına yardımcı olması amacıyla mevcut temsilci raporuna/ raporlarına ilave olarak gözlemciden "Ek Rapor" talebinde bulunabilir. 127

128 14. Eğitim Faaliyetleri Bölgesel Gözlemciler ve Ulusal Gözlemciler (ÜKG hariç) ĠHK tarafından düzenlenen eğitim faaliyetlerine katılmak ve ildeki amatör müsabaka görevlerini aksatmamak durumundadır. 15. ĠletiĢim Gözlemci Raporu, maçın oynandığı günün ertesi gün saat 16.00'ya kadar adresindeki yönlendirmeler doğrultusunda gönderilmelidir. Herhangi bir nedenle belirtilen saate kadar raporunu gönderememe konusunda geçerli mazereti olanlar, Hakem ĠĢleri Müdürlüğü ile iletiģim kurmalıdır. Ġl Gözlemci Raporu'nu gönderme yöntemi ĠHK tarafından belirlenecektir APS - Kargo Ġle Rapor Ve Eklerini Gönderme Yöntemi 1.Tazminat Formu önce FYS ile daha sonra APS veye Kargo ile Hakem ĠĢleri Müdürlüğü'ne ıslak imzalı, eksiksiz doldurulmuş şekilde seyahat belgeleri ile birlikte gönderillecektir. 2.Gönderilen seyahat belgeleri, biletlerin aslı (uçak, otobüs, v.s.) olmalıdır. 128

129 129

130 130

131 131

132 132

133 133

134 134

135 Not: Hakemler ve gözlemciler olarak göreviniz, müsabakaların sağlıklı ve güvenli ortamlarda herhangi bir yanlıģlığa meydan vermeden yönetilmesini sağlamaktır. Bu sebeple müsabakaların yönetiminde, FIFA Oyun Kuralları Kitabı ile Hakem, Yardımcı Hakem, Dördüncü Hakem ve Gözlemci El Kitabı rehberiniz olmakla birlikte, Türkiye Futbol Federasyonu BaĢkanlığı tarafından yürürlüğe konulan, Profesyonel Lig ve Kupa Müsabakaları Statüsü, Futbol Müsabaka Talimatı, Tahkim Kurulu Talimatı, Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu Talimatı, Merkez Hakem Kurulu Talimatı ile Temsilciler Kurulu TeĢkilatlanma, ÇalıĢma Prensipleri ve Görevleri Ġle Ġlgili Talimat ve bu talimata bağlı diğer Ġç Talimatlar ile Fair-Play Talimatı nın da sorumluluk alanınızda olacağı unutulmamalıdır. 135

136 138

137 139