Cilt/Vol 6 Sayı/Num ber 22 H aziran/june 2015

Transkript

1 Cilt/Vol 6 Sayı/Num ber 22 H aziran/june 2015 p.issn: ejssn: M USTAFA KEM AL ÜNİVERSİTESİ TIP DERGİSİ M EDICAL JOURNAL OF M USTAFA KEM AL UNIVERSITY M ustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayını M edical Journal of the M ustafa Kemal University Yılda 4 kez yayınlanır. Makale gönderim adresi: mkutipdergi@gmail. com

2 M USTAFA KEM AL ÜNİVERSİTESİ TIP DERGİSİ M edical Journal of M ustafa Kemal University Mustafa Kemal Üniversitesi adına sahibi Rektörü Prof. Dr. Hasan Kaya Baş Editör: Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yusuf Önlen Editörler: Doç. Dr. Faruk Hilmi TURGUT Doç. Dr. Bilge Bülbül ŞEN Yrd. Doç. Dr. Erhan YENGİL Yrd. Doç. Dr. Recep DOKUYUCU Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi Dekanlığı Tarafından yayınlanmaktadır. Dil Editörleri: Prof. Dr. Mehmet Rami HELVACI Yrd. Doç. Dr. Raziye Keskin KURT Hazırlık ve Baskı: Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Danışman: Prof. Dr. Cahit ÖZER Prof. Dr. Tacettin İNANDI Doç. Dr. Nazan SAVAŞ Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Enver Sedat Borazan Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Sekreteri p.issn: e.issn: Dergi Sekreterliği: Yrd. Doç. Dr. Ümit Sertan ÇÖPOĞLU Dr. İbrahim ORTANCA Dr. Gökhan DEMİRKIRAN Arş. Gör. Hatice DOĞAN Yılda 4 kez yayınlanır. Makale gönderim adresi: mkutipdergi@gmail.com Yazışma Adresi: Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanlığı Antakya/HATAY Tel : (326) Faks: (326)

3 Danışma Kurulu / Advisory Board Ilk ve Acil Yardım Dr. Mehmet Duru (Hatay) Dr. Ali Karakuş (Hatay) Dr. Mustafa Şahan (Hatay) Adli Tıp Dr. Mustafa Arslan (Hatay) Dr. Cem Zeren (Hatay) Aile Hekimliği Dr. Cahit Özer (Hatay) Dr. Erhan Yengil (Hatay) Anatomi Dr. Senem Erdoğmuş (Hatay) Anesteziyoloji ve Reanimasyon Dr. Selim Turhanoğlu (Hatay) Dr. Çağla Özbakış Akkurt (Hatay) Dr. Işıl Davarcı (Hatay) Dr. Sedat Hakimoğlu (Hatay) Beyin ve Sinir Cerrahisi Dr. Mustafa Aras (Hatay) Biyofizik Dr. İbrahim Kahraman (Hatay) Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dr. İbrahim Şilfeler (Hatay) Dr. Fatmagül Başarslan (Hatay) Dr. Ünal Uluca (Diyarbakır) Deri ve Zührevi Hastalıkları Dr. Asena Ç. Doğramacı (Hatay) Dr. Özlem Ekiz (Hatay) Dr. Bilge Bülbül Şen (Hatay) Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Dr. Ömer F. Kökoğlu (K.Maraş) Dr. Yusuf Önlen (Hatay) Dr. Ömer Evirgen (Hatay) Dr. Sabahattin Ocak (Hatay) Dr. Vicdan Motor (Hatay) Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Dr. Hayal Güler (Hatay) Dr. M. Turgut Yıldızgören (Hatay) Fizyoloji Dr. Cahit Bağcı (Gaziantep) Dr. Cemil Tümer (Hatay) Dr. Ramazan Bal (Gaziantep) Dr. Şeniz Demiryürek (Gaziantep) Dr. Tuncer Demir (Gaziantep) Dr. Fatih Sefil (Hatay) Dr. Recep Dokuyucu (Hatay) Dr. Mehmet Aydın (Gaziantep) Genel Cerrahi Dr. Sacid A. Çoban (Gaziantep) Dr. Mustafa Uğur (Hatay) Göğüs Hastalıkları Dr. Sebahat Genç (Hatay) Dr. Ersin Şükrü Erden (Hatay) Göz Hastalıkları Dr. Ali Keskin (Kayseri) Dr. Hüseyin Öksüz (Hatay) Dr. Özgür İlhan (Hatay) Halk Sağlığı Dr. Tacettin İnandı (Hatay) Dr. Nazan Savaş (Hatay) Dr. Nilgün Ulutasdemir (G.Antep) Histoloji Ve Embriyoloji Dr. Ayşe Yıldırım (Hatay) Dr. Ahmet Nacar (Ankara) İç Hastalıkları Dr. Mehmet Rami Helvacı (Hatay) İç Hastalıkları-Endokrinoloji Dr. Cumali Gökçe (Hatay) Dr. İhsan Üstün (Hatay) İç Hastalıkları-Gastroenteroloji Dr. Mehmet Demir (Hatay) İç Hastalıkları-Hematoloji Dr. Hasan Kaya (Hatay) Dr. Orhan Ayyıldız (Diyarbakır) Dr. Mehmet Gündoğdu (Erzurum) Dr. İmdat Dilek (Ankara) İç Hastalıkları-Nefroloji Dr. Faruk Hilmi Turgut (Mersin) İç Hastalıkları-Tıbbi Onkoloji Dr. Celaletdin Camcı (Gaziantep) Dr. Alper Sevinç (Gaziantep) Kadın Hastalıkları ve Doğum Dr. Ali Ulvi Hakverdi (Hatay) Dr. Dilek Benk Şilfeler (Hatay) Dr. Raziye Keskin Kurt (Hatay) Dr. Ali Baloğlu (İzmir) Kalp - Damar Cerrahisi Dr. İyad Fansa (Hatay) Kardiyoloji Dr. Nihat Şen (Hatay) Dr. A. Burak Akçay (Hatay) Dr. Mustafa Kurt (Hatay) Kulak Burun Boğaz Dr. Ertap Akoğlu (Hatay) Dr. Cengiz Çevik (Hatay) Dr. Şemsettin Okuyucu (Hatay) Nöroloji Dr. Taşkın Duman (Hatay) Dr. İsmet Murat Melek (Hatay) Dr. Esra Okuyucu (Hatay) Nükleer Tıp Dr. Ebuzer Kalender (Hatay) Dr. Füsun Aydoğdu (Hatay) Ortopedi Ve Travmatoloji Dr. Aydıner Kalacı (Hatay) Dr. Yunus Doğramacı (Hatay) Dr. Hasan Hallaçeli (Hatay) Parazitoloji Dr. Gülnaz Çulha (Hatay) Dr. Özlem M. Kaya (Hatay) Plastik, Rekonstriktif ve Estetik Cerrahi Dr. Metin Temel (Hatay) Radyoloji Dr. Sinem Karazincir (Hatay) Dr. Nesrin Atcı (Hatay) Dr. Hanifi Bayaroğulları (Hatay) Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Dr. M. Hanifi Kokaçya (Hatay) Dr. Ümit Sertan Çöpoğlu (Hatay) Dr. Haluk Savaş (Gaziantep) Tıbbi Biyokimya Dr. Ali Özcan (Hatay) Dr. Zafer Yönden (Hatay) Dr. Sedat Motor (Hatay) Dr. Oğuzhan Özcan (Hatay) Dr. Ramazan Akça (Bursa) Tıbbi Biyoloji Dr. Bülent Göğebakan (Hatay) Dr. Müzeyyen İzmirli (Hatay) Tıbbi Farmakoloji Dr. Süleyman Oktar (Konya) Dr. Harun Alp (Hatay) Tıbbi Mikrobiyoloji Dr. Burçin Özer (Hatay) Dr. Melek İnci (Hatay) Dr. Nizami Duran (Hatay) Dr. Erkan Yula (İzmir) Tıbbi Patoloji Dr. Mehmet Yaldız (Hatay) Dr. Esin Atik Doğan (Hatay) Dr. Hasan Gökçe (Hatay) Dr. Tümay Özgür (Hatay) Üroloji Dr. Ahmet Namık Kiper (Hatay) Dr. Mürsel Davarcı (Hatay) Dr. Sadık Görür (Hatay) Dr. Kerem Gözükara (Hatay)

4 Editörden, Değerli Okuyucularımız, Saygıdeğer Bilim İnsanları, Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi (MKUTD) nin Haziran 2015 sayısını sizlerle paylaşmaktan büyük mutluluk duymaktayız. Yeni sayımızda yayınlanan özgün araştırma ve olgu sunumlarını okumaktan keyif alacağınızı ümit ediyoruz. Bilimin önemli yapıtaşlarından birisi olan çalışmaların değerlendirilip bilim dünyasına katılımında aracılık yapan dergicilik sisteminde Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi olarak 5. yılımızı doldurmuş olmanın sevincini yaşamaktayız. İlk sayısı 2010 yılında yayınlanan dergimizde emeği geçen tüm editör ve yazarlarımıza en içten dileklerimizle teşekkürler ediyoruz. Dergimiz "çift-hakem" yöntemiyle çalışmakta olup, İngilizce ve Türkçe yazılmış Özgün araştırma, derleme ve olgu sunumları değerlendirilerek hakem görüşleri doğrultusunda uygun görülenleri yayınlamaktadır. Dergimize yazı göndererek, karşılıksız olarak hakemlik yaparak ve yazılarımıza atıfta bulunarak katkıda bulunan tüm Dergi dostlarımıza teşekkür ediyor, ilgi ve desteklerinin devamını diliyoruz. Dergimizin makale kabul ve değerlendirme sisteminde Tübitakla yaptığımız anlaşma doğrultusunda, yayınlanan yazılara Doi sağlanması başlamış olup Dergi Park sitesindeki sayfamızdan (www. mkumedicaljournal.com) online sistem aracılığıyla bilime katkı amaçlı yazılarınızı beklemekteyiz. Dergimizin 2015-Ulusal Katkı Değeri: 0,222 dir. Saygılarımla, INDEXING - ABSTRACTING /DİZİNLER Yrd. Doç. Dr. Recep DOKUYUCU Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Editörü CrossRef - TÜBİTAK Türk Medline - Google Scholar HINARI - Academic Keys Akademik Dizin (Akademik Türk Dergileri İndeksi) Türkiye Atıf Dizini

5 IÇİNDEKİLER/TABLE OF CONTENTS ÖZGÜN M AKALE/O RIGINAL ARTICLE M etabolik Sendrom lu Hastalarda Sağ Ventrikül Fonksiyonlarının Doku Doppler Ekokardiyografi İle Değerlendirilm esi Ali Erayman, Esra Karakas, Alper Bugra Nacar, Eyup Buyukkaya, Adnan Burak Akcay, Nihat Sen, Mustafa Kurt, Emine Bilen Assessment of Right Ventricular Function in Metabolic Syndrome Patients with Tissue Doppler İnaktif Hepatit B Taşıyıcılarında Nötrofil Lenfosit Oranı ve Ortalam a Trom bosit Hacminin Değerlendirilm esi Unal Uluca, Velat Sen, Ali Gunes, Ilhan Tan, Fesih Aktar, Ercan Cubuk, Muhammed Nurullah Sabaz Evaluation of Neutrophil to Lymphocyte Ratio and Mean Platelet Volume in Inactive Hepatitis B Carriers İkinci Basam ak Bir H astanedeki Sağlık Çalışanlarının HBV, HCV ve HIV Seroprevalansları Yusuf Dogan, Ibrahim Koc, Serdar Dogan, Hafize Kilinckaya Dogan, Abdulaziz Kaya, Mehmet Resat Ceylan Seroprevalence of HBV, HCV and HIV among Healthcare Workers in a Secondary Care Hospital A Novel M utation of SCL26A4 Gene in Turkish Fam ily with Pendred Syndrom e Özgür Aldemir, Kadri Karaer, Cengiz Cevik, Haldun Dogan, Cumali Gokce Pendred Sendromlu Türk Ailede SCL26A4 Geninde Yeni Mutasyon DERLEM E/REVIEW O rak Hücre H astalıkları Mehmet Rami Helvaci Sickle Cell Diseases OLGU SUNUM U/CASE REPORT Savaş M ağdurlarında Nekrotizan Pnömoni: İki Olgu Sunumu Ibrahim Koc, Abdulaziz Kaya, Yusuf Dogan, Serdar Dogan Necrotising Pneumonia in War Victims: Two Case Reports Ovarian Fibrothecoma: A Rare Cause of Ovarian Torsion in Postm enopausal W oman Mine Genc, Berhan Genc Ovarian Fibrotekoma: Postmenopozal Kadinda Over Torsiyonun Nadir Bir Nedeni Incom plete Kaw asaki Disease Presenting w ith Pancarditis and Pericardial Effusion Hashem E. Khosroshahi, Esra Akyuz Ozkan, Ayse Neslin Akkoca Pankardit ve Perikardiyal Efüzyon ile Presente Olan İnkomplet Kawasaki Hastalığı A kut Batının Nadir Bir Nedeni: Serviks Kanserine Bağlı Spontan Uterin Rüptür Yusuf Yucel, Ahmet Seker, Adnan Incebiyik, Abdullah Ozgonul, Alpaslan Terzi, Resit Ciftci, Ali Uzunkoy A Rare Cause of Acute Abdomen: Spontaneous Uterine Rupture Arising from Cervical Carcinoma

6 Doi: /mkutfd Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayi:22, Yil:2015 ÖZGÜN MAKALE / ORIGINAL ARTICLE Metabolik Sendromlu Hastalarda Sağ Ventrikül Fonksiyonlarının Doku Doppler Ekokardiyografi İle Değerlendirilmesi Assessm ent of Right Ventricular Function in M etabolic Syndrom e Patients with Tissue Doppler A li Eraym an1, Esra Karakas2, Alper Bugra Nacar1, Eyup Buyukkaya1, Adnan Burak A kcay1, Nihat Sen1, M ustafa Kurt1, Emine Bilen3 1Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kardiyoloji Anabilim Dalı, Hatay 2Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Endokrinoloji ve Metabolizma Anabilim Dalı, Hatay 3 'Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kardiyoloji Kliniği, Ankara ÖZET Amaç: Metabolik sendrom, insülin direnciyle başlayan abdominal obezite, glukoz intoleransı veya diabetes mellitus, dislipidemi, hipertansiyon gibi aterosklerotik risk faktörlerini içeren klinik bir durum olarak tanımlanır. Bu çalışmamızda metabolik sendromlu hastalarda sağ ventrikül fonksiyonları doku Doppler ekokardiyografi ile değerlendirmeyi amaçladık. Gereç ve Yöntem: Çalışmamıza 28 metabolik sendrom hastası ve hastalar ile yaş ve cinsiyet açısından eşitlenmiş 30 kontrol dahil edilmiştir. Tüm çalışma grubuna ekokardiyografi yapılmış olup sol ventrikül fonksiyonları normal olan hastalarda sağ ventrikül fonksiyonları doku Doppler ile değerlendirilmiştir. Bulgular: Metabolik sendrom hastalarının ortalama yaşı 48±6.7 olup kontrol grubunun yaş ortalaması ise 46±8.3'dü ve aralarındaki fark istatistiksel anlamlı değildi. Sağ ventrikül doku doppler sistolik dalga (Sm) değerleri metabolik sendrom hastalarında kontrol grubu ile karşılaştırıldığında anlamlı düşük saptandı (10.3±2.4 vs 16.4±3.6; p<0.001). Ayrıca diyastolik fonksiyonun önemli göstergelerinden olan erken diyastolik dalga (Em) velositesi metabolik sendrom hastalarında belirgin olarak düşük saptandı (8.3±3.1 vs 12.5±4.6; p<0.001). Geç diyastolik dalga (Am) velositesi ise iki grup arasında benzer saptandı (14.3±5.4 vs 15.7±5.8). Sonuç: Sol ventrikül sistolik fonksiyonu normal olan metabolik sendrom hastalarda doku doppler ekokardiyografi ile değerlendirilen sağ ventrikül fonksiyonlarının bozulmuştur. A nahtar Kelimeler: Ekokardiyografi Metabolik sendrom, Sağ ventrikül, ABSTRACT Aim: Metabolic syndrome is defined as a clinical entity characterized by insulin resistance, abdominal obesity, glucose intolerance or diabetes mellitus, dyslipidemia and hypertension. In the present study, we aimed to evaluate right ventricular function in metabolic syndrome patients with tissue Doppler echocardiography. Material and Method: The study population consisted of 28 metabolic syndrome patients and sex-age matched 30 control subjects. All the study population underwent echocardiography and right ventricular function was assessed by tissue echocardiography. Results: The mean age of the metabolic syndrome patients was 48±6.7 and control group was 46±8.3 and there was no statistical significant difference. When compared to the control group, right ventricular function assessed by tissue doppler was found to be significantly lower in metabolic syndrome patients (10.3±2.4 vs 16.4±3.6; p<0.001). Besides, early diastolic wave (Em) velocity, one of the important indicator of the diastolic function, was significantly lower in the metabolic syndrome group (8.3±3.1 vs 12.5±4.6; p<0.001). Late diastolic wave (Am) velocity was found to be comparable between the groups (14.3±5.4 vs 15.7±5.8). Conclusion: Metabolic syndrome patients with normal left ventricular function had impaired right ventricular function assessed by tissue doppler echocardiography. Key Words: Metabolik syndrome, Right ventricle, Echocardiography Gönderme tarihi / Received: Kabul tarihi / Accepted: , İletişim: Ali Erayman, Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kardiyoloji Anabilim Dalı, Serinyol, Antakya 31005, Turkey. Tlf: (326) Fax: E-posta: alierayman@yahoo.com

7 Erayman ve ark. 2 GİRİŞ Metabolik sendrom, insülin direnciyle başlayan abdominal obezite, glukoz intoleransı veya diabetes mellitus, dislipidemi, hipertansiyon gibi aterosklerotik risk faktörlerini içeren klinik bir durum olarak tanımlanır. Metabolik sendrom tanısı; artmış bel çevresi (erkeklerde >102cm; kadınlarda >88 cm), yüksek kan basıncı (>130/85 mmhg), artmış açlık kan şekeri (>110mg/dl), artmış trigliserid düzeyi (>150mg/dl) ve azalmış HDL düzeyleri (kadınlarda <50 mg/dl; erkeklerde <40 mg/dl) göz önüne alınarak bu beş kriterden üçünün varlığıyla konmaktadır. Metabolik sendromu oluşturan bileşenler hem tek başlarına hem de sinerjistik etki ile kardiyovasküler mortalite ve morbiditeyi arttırdığı pek çok çalışmada gösterilmiştir. Günümüzde yaşam süresinin artması ile birlikte genel olarak obesite, hipertansiyon ve hiperlipidemi insidansının da artması sonucu metabolik sendrom sıklığı belirgin olarak artmış olup erişkinlerde ortalama %22 olarak bildirilmektedir (1). Ülkemizde ise TEKHARF çalışması verileri ışığında metabolik sendrom sıklığı erkek cinsiyette %44 (40-49 yaş aralığı), kadın cinsiyette ise %56 (60-69 yaş aralığı) gibi yüksek değerlerde saptanmıştır. Daha önce yapılan çalışmalarda metabolik sendromun ve metabolik sendromu oluşturan her bir komponentinin ayrı ayrı olarak sol ventrikül hipertrofisi, sol ventrikül diyastolik disfonksiyonu ve sol atriyal disfonksiyon ile ilişkisi gösterilm iştir (2,3,4,5). Bazı çalışmalarda non-invaziv olarak renkli doku doppler görüntülemeyle metabolik sendromlu olgularda sol veya her iki ventrikül disfonksiyonu saptanmıştır (6,7). Metabolik sendromlu hastalarda sağ ventrikül fonksiyonlarını ayrıntılı biçimde değerlendiren veri sayısı oldukça azdır. Çalışmamızda metabolik sendrom hastalarında sağ ventrikül fonksiyonlarını doku doppler ekokardiyografi ile değerlendirm eyi amaçladık. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışm a grubu Bu çalışma, Mustafa Kemal Üniversitesi Kardiyoloji Anabilim Dalına 15 Ekim Kasım 2014 tarihleri arasında başvuran 58 hasta ile yapılmıştır. Metabolik sendrom tanısı Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği'nin 2009 tarihli Metabolik Sendrom Kılavuzuna göre konmuştur (1). Tüm çalışma grubumuzdan arteryel tansiyon değerleri, kılavuz önerileri doğrultusunda sessiz bir ortamda 5 dakika istirahat sonrasında en az iki ölçümün ortalaması olarak hesaplanmıştır. Bununla birlikte tüm grubun bel çevreleri, alt kaburga kenarı ile krista iliaka arasındaki mesafenin ortasından ayakta ölçülm üştür. Sinüs ritmi dışındaki hastalar, koroner arter hastalığı öyküsü olanlar (koroner anjiografi ile >%50 darlık, pozitif efor testi; iskemi ile uyumlu miyokard perfüzyon sintigrafisi bulguları, daha önce revaskülarizasyon öyküsü, anjina öyküsü olması, orta-ciddi kapak hastalığı, KOAH ve primer pulmoner hipertansiyon gibi sağ ventrikül fonksiyonlarını etkileyebilecek hastalığı olanlar, kollajen doku hastalığı öyküsü olanlar ve gebeler çalışma dışı bırakılmıştır. Ayrıca yetersiz ekokardiyografik penceresi olan hastalar da çalışma dışı bırakılmıştır. Çalışmamız yerel etik kurul tarafından onaylanmış olup tüm çalışma grubumuza rutin biyokimyasal tetkikler, kan sayımı ve ekokardiyografi yapılmıştır. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

8 Erayman ve ark. 3 Ekokardiyografi Tüm çalışma grubumuza Vivid-7 (General electric, Norway 2.5 mhz transduser) ile Amerikan Ekokardiyografi Cemiyeti kriterleri ışığında ekokardiyografi yapıldı. Sol lateral dekubit pozisyonda yatarken, B-mode, M-mode, renkli Doppler, pulse ve sürekli dalga Doppler ve doku Doppler ölçümleri, parasternal uzun aks, parasternal kısa aks, apikal dört boşluk, apikal iki boşluk, apikal beş boşluk görüntüleri kullanılarak kaydedildi. Konvansiyonel Doppler parametreleri apikal dört boşluk görüntüde mitral kapak ve triküspit kapak uçlarının en iyi göründüğü pozisyonda kürsör leafletlerin uç kısmına konularak alındı. Körsörün mümkün olduğunca dik olmasına ve ekstra atımların alınmamasına özen gösterildi. Tüm ölçümler en az üç kez alınarak ortalaması kaydedildi. Trans-mitral ve triküspit akım kullanılarak pik E ve A akım hızları, E/A oranı, deselerasyon zamanı, izovolümik relaksasyon zamanı, izovolümetrik kontraksiyon zamanı kaydedildi. Sağ ventrikül fonksiyonlarını değerlendirmek için Doku Doppler ile apikal dört boşluktan kürsör sağ ventrikül lateral duvarı ile triküspit kapak anteriyor leafletin birleştiği yere konularak sistolik dalga (Sm), erken diyastolik dalga (Em) ve geç diyastolik dalga (Am) ölçüldü. İstatistiksel Analiz Veriler SPSS paket programı (16.0 versiyonu) kullanılarak yapıldı. Sürekli değişkenlerin dağılımının normale yakın olup olmadığı Shapiro Wilk testi ile araştırıldı. Sürekli değişkenler ortalama ± standart sapma veya ortanca (minimum-maksimum) şeklinde, nominal değişkenler ise vaka sayısı ve (%) olarak gösterildi. Gruplar arasında ortalamalar yönünden farkın önemliliği Student's t testi ile ortanca değerler yönünden, gruplar arasında anlamlı farkın olup olmadığı ise Mann W hitney U testi ile araştırıldı. Nominal değişkenler Ki-Kare testi ile değerlendirildi. p<0,05 için sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. BULGULAR Çalışmamıza grubumuz 28 metabolik sendrom hastası ve bu hastalarla yaş ve cinsiyet açısından eşitlenmiş 30 kontrol grubundan oluşmaktadır. Metabolik sendrom hastalarının ortalama yaşı olup kontrol grubunun yaş ortalaması ise 46±8.3'dü ve aralarındaki fark istatistiksel anlamlı değildi. Gruplar arasında sistolik ve diyastolik kan basınçları ve vücut kitle indeksi açısından istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu. Çalışma grubunun bazal karakteristikleri Tablo 1. de özetlenmiştir. Konvansiyonel ekokardiyografi parametreleri açısından sol ventrikül diyastol ve sistol sonu çapları, sol atriyum antero-poteriyor çapı, septum ve posterior duvar kalınlıkları her iki grupta benzer saptandı. Her iki grubun konvansiyonel ekokardiyografi parametreleri Tablo 2. de özetlenmiştir. Sağ ventrikül Doku Doppler Sm değerleri metabolik sendrom hastalarında kontrol grubu ile karşılaştırıldığında anlamlı düşük saptandı ( vs ; p<0.001) (Tablo 3). Ayrıca diyastolik fonksiyonun önemli göstergelerinden olan erken diyastolik Em velositesi metabolik sendrom hastalarında belirgin olarak düşük saptandı ( vs ; p<0.001). Geç diyasolik Am velositesi ise iki grup arasında benzer saptandı ( vs ). Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

9 Erayman ve ark. 4 Tablo 1. Çalışma grubunun bazal karakteristikleri Metabolik Sendrom (n:28) aş 48±6.7 Cinsiyet (%) 54.6 Sigara(%) 40.3 Hipertansiyon (%) 45.6 Diabetes Mellitus (%) 28.9 Hipertrigliseridemi(%) 60.1 Vücut kitle indeksi 33.4±2.7 Kontrol grubu (n:30) P değeri 46± ± Tablo 2. Çalışma grubunun konvansiyonel ekokardiyografi bulguları Metabolik Sendrom Kontrol grubu P değeri (n:28) (n:30) SV-DSÇ (cm) 4.6± ± SV-SSÇ (cm) 2.6± ± SA-PAÇ (cm) 3.9± ± Ejeksiyon fraksiyonu (%) 66.5± ± Mitral E velositesi (cm/sn) 0.73± ± Mitral A velositesi(cm/sn) 0.74± ± E/A ~ 0.98± ± Mitral DT (sn) 256± ± SV: Sol ventrikül; DSÇ: diyastol sonu çap; SSÇ: sistol sonu çap; PAÇ: postero-anteriyor çap; DT: deselerasyon zamanı Tablo 3. Doku Doppler Bulguları Metabolik Sendrom Kontrol grubu P değeri (n:28) (n:30) RV-Sm 10.3± ±3.6 p<0.001 RV-Em 8.3± ± 4.6 p<0.001 RV-Am 14.3± ±5.8 p<0.001 RV: sağ ventrikül, Sm: sistolik velosite; Em: erken diyastolik velosite; Am: geç diyastolik velosite Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

10 Erayman ve ark. 5 m 4 'Q\ 15< MKU HASTANBSI 3S Ml M I ^ s - HRlU 02AM/1612fl4:48 AOMCardIac Tla1.1 - : - : - 02*M/1312gfc24 v ^.. ' A v î Pow er O db FPS Sm - 20 Ooppler Scale LVRej Freq. SV SVD Proc. [cm/s] 54.2 cm/s 0.2 cm/s 2.3 MHz 5.9 mm 10.2 cm 0*0*.5 18$M88 (9.9:9.9 m) -10 TVP Freeze C om press ~ Reject I 1 I 2.0 I I I I P O -0.5 I OjO 100tnm/s -20 Figür 1. Sağ ventrikül Doku Doppler parametreleri (Sm: sistolik velosite; Em: erken diyastolik velosite; Am: geç diyastolik velosite) TARTIŞM A Çalışmamızdaki en önemli bulgusu sol ventrikül sistolik disfonksiyonu olmayan metabolik sendrom hastalarda doku Doppler ekokardiyografi ile saptanan sağ ventrikül anuler sistolik (Sm), erken diyastolik (Em) velositelerinde kontrol grubuna göre belirgin düşük saptanmıştır. Kalp yetersizliği insidansı metabolik sendromlu hastalarda artm aktadır. Voulgari ve ark.nın çalışm asında; 6 yıllık takipte metabolik sendromlu normal kiloya sahip olgular metabolik olarak normal sınırlarda obez bireylerle karşılaştırıldığında kalp yetersizliği riskinde artış saptanmıştı. Bozulmuş açlık glukozu, kan basıncı yüksekliği, HDL düşüklüğü kalp yetersizliği risk artışı ile birlikteyken, artmış insulin rezistansı ve hscrp bağımsız olarak kalp yetersizliği risk artışı ile ilişkiliydi (8). Diğer bir çalışmada, metabolik sendrom komponentlerinde artış bağımsız olarak sol ventrikül diyastolik disfonksiyonu sıklığında artışla ilişkiliydi. M etabolik sendromlu olgular kontrol grubuyla karşılaştırıldığında transmitral E/A oranında azalma, IVRZ'de uzama, E/E' oranında artış, global ventrikül fonksiyonunu yansıtan miyokardiyal performans indeksinde artış belirlenmişti. Sol ventrikül sistolik fonksiyonları korunmuştu. Sol ventrikül hipertrofisi sonucu gelişen sol ventrikül sertliğinde artış diyastolik disfonksiyon oluşumundan sorumlu faktörler olarak bildirilmişti (6). Farklı çalışmalarda ise nörohormonal aktivasyon sonucu sol atriyum dilatasyonu veya oksidatif stres artışı, miyokardiyal iskemi ve fibrozis sonucu (4,5), HDL, kolesterol, trigliserid seviyelerinde yükseklik ise inflamasyon ve oksidatif stres yollarıyla kalp yetersizliğine predispozisyon oluşturabileceği tesbit edilm iştir (9). Bu bulgular Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

11 Erayman ve ark. 6 MS'nin sol ventrikülde yapısal remodelingle sonuçlanabileceğini gösterm ektedir. Daha önceki çalışmalarda ağırlıklı olarak metabolik sendromun sol ventrikül fonksiyonlarına etkisi araştırılmış olmakla birlikte sağ ventrikül fonksiyonlarını da değerlendiren az sayıda çalışma vardır. Tadic ve ark. nın çalışmasında; metabolik sendromlu hastalarda sistolik kan basıncı, bel çevresi, glukoz düzeyi, sol ventrikül kitle indeksi sağ ventrikül hipertrofisi ile birlikteydi. Sağ ventrikül dolum basıncının göstergesi olan triküspit E/e'/t ile total sağ ventrikül fonksiyonunun göstergesi olan miyokardiyal performans indeksi ile sol ventrikül kitle indeksi ve sağ ventrikül hipertrofisi birlikteydi. Sistolik kan basıncı, bel çevresi, glukoz düzeyi sağ ventrikül yapı ve fonksiyonuna bağımsız olarak etkiliydiler (10). Bu çalışmayla benzer sonuçlar Karakurt ve ark. nın çalışmasında da elde edilmişti (11). Triküspit anuler velositelerin doku Doppler ekokardiyografi ile ölçümü sağ ventrikülün hem sistolik hem de diyastolik fonksiyonlarını değerlendirmede kolay, tekrarlanabilir bir yöntemdir (12). Sm<11,5cm/sn sağ ventrikül sistolik disfonksiyonunu % 90 duyarlılık ve %85 özgüllükle saptar (13). Çalışmamızda da sağ ventrikül fonksiyonlarını triküspit anuler velositeler ile değerlendirdik. M etabolik sendromlu olgularda kontrol grubuna göre sağ ventrikül diyastolik disfonksiyonunun göstergesi olarak Em velositesini azalmış, Am velositesini değişmemiş olarak saptadık. Sağ ventrikül sistolik fonksiyonunun belirteci olan Sm velositesini ise azalmış olarak bulduk. Ayrıca hasta grubumuzda mitral E/e', SA volüm indeksi ve sol ventrikül kitle indeksi gibi sol ventrikül diyastolik fonksiyon göstergelerinin kontrol grubuna göre bozulmuş olduğunu saptadık. Sol ventrikül doluş basınçlarındaki kronik yükseklik sağ ventrikül disfonksiyonuna neden olabilir. Metabolik sendrom tanısı Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği' nin 2009 tarihli Metabolik Sendrom Kılavuzuna göre konmuştur. Ayrıca insülin rezistansı değerlendirilmedi. Sağ ventrikül fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ön yükten bağımsız yöntem ler olan strain/strain rate ölçümlerinin yapılmaması limitasyon olarak kabul edilebilir. Sonuç olarak; sol ventrikül sistolik disfonksiyonu olmayan metabolik sendromlu hastalarda hem sağ ventrikül diyastolik hem de sistolik fonksiyonlarının bozulmuş olduğunu saptadık. Bu olgulardaki sağ ventrikül disfonksiyonunun sol ventrikül diyastolik fonksiyonları ile ilişkili hemodinamik bozukluk sonucu olduğu kanaatindeyiz. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

12 Erayman ve ark. 7 REFERAN SLAR 1. Metabolik Sendrom Kılavuzu. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Iacobellis G, Ribaudo MC, Leto G, Zappaterreno A, Vecci E, Di Mario U, et al. Influence of excess fat on cardiac morphology and function: study in ucomplicated obesity. Obes Res 2002;10: Engeli S, Sharma AM. The renin-angiotensin system and natriuretic peptides in obesity-associated hypertension. J Mol Med 2001;79: Vincent HK, Powers SK, Steward DJ, Shanely RA, Demirel H, Naito H. Obesity is associated with increased myocardial oxidative stres. Int J Obes Relat Metab Disord 1999;23: Devereux RB, Roman MJ, Paranicas M, O'Grady MJ, Lee ET, Welty TK, et al. Impact of diabetes on cardiac structure and function: the strong heart study. Circulation 2000;101: Tadic M, Ivanovic B, Kostic N, Simic D, Matic D, Celic V. Metabolic syndrome and left ventricular function: is the number of criteria actually important? Med Sci Monit 2012;18(5): Paneni F, Gregori M, Tocci G, Palano F, Ciaverella GM, Pignatelli G, et al. Do diabetes, metabolic syndrome or their association equally affect biventricular function? A tissue doppler study. Hypertens Res 2013;36(1): Voulgari C, Tentolouris N, Dilaveris P, Tousoutis D, Katsi Lambros N, Stefanadis C. Increased heart failure risk in normal weight people with metabolic syndrome compared with metabolically health obese individuals. Jurnal of the American College of Cardiology 2011;58 (13): Vyssoulis G, Karpanou E, Adamopoulos D, Kyvelou SM, Tzamou V, Michaelidis A, et al. Metabolic syndrome and atrial fibrillation in patients with essential hypertension. Nutrition, Metabolism. Cardiovascular Disease 2011; Tadic M, Ivanovic B, Grozdic I. Metabolic syndrome impacts the right ventricle; true or false? Echocardiography 2011;28(5): Karakurt Ö, Öztekin S, Yazıhan N, Akdemir R. Impaired right ventricular functions in metabolic syndrome patients with preserved left ventricular ejection fraction. Türk Kardiyol Der Arş 2011;39(7): Rudski LG, Lai WW, Afilalo J, Hua L, Handschumacher MD, Chandrasekaran K, et al. Guidelines fort he echocardiographic assessment of the right heart in adults: A report from the American Society of Echocardiogaraphy. Journal of the American Society of Echocardiography 2010;23: Meluzm J, Spinarova L, Bakala J, Toman J, Krejd J, Hude P, et al. Pulsed Doppler tissue imaging of the velocity of tricuspit annuler systolic motion. Eur Heart J 2001;22: Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

13 Doi: /mkutfd ÖZGÜN MAKALE / ORIGINAL ARTICLE Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayi:22, Yil:2015 İnaktif Hepatit B Taşıyıcılarında Nötrofil Lenfosit Oranı ve Ortalama Trombosit Hacminin Değerlendirilmesi Evaluation of Neutrophil to Lym phocyte Ratio and Mean Platelet Volum e in Inactive Hepatitis B Carriers Unal Uluca1, Velat Sen1, Ali Gunes1, Ilhan Tan1, Fesih A ktar1, Ercan Cubuk1, M uham med Nurullah Sabaz1 1Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü, Diyarbakır, Türkiye ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı inaktif Hepatit B virüs (HBV) taşıyıcılarında nötrofil lenfosit oranı (NLO) ile ortalama trombosit hacmi (MPV) değerlerini araştırmak ve HBV enfeksiyonunda NLO ve MPV ile inflamasyon durumu arasındaki ilişkiyi değerlendirmektir. Gereç ve Yöntem: Otuz inaktif hepatit B virüs taşıyıcısı ve yaş ve cinsiyet yönünden hasta grubu ile uyumlu 32 sağlıklı çocuk kontrol grubuna dahil edildi. Hem çalışma hem de kontrol grubunda beyaz küre sayısı, mutlak nötrofil ve mutlak lenfosit sayısı, NLO ve MPV'yi içeren tam kan sayımı parametreleri değerlendirildi. Bulgular: İnaktif HBV taşıyıcılar (11.9±3.4 yaş) ile kontrol grubu (11.0±2.7 yaş) arasında yaş ortalamaları yönünden fark yoktu (p=0.25). İnaktif HBV taşıyıcılar ile kontrol grubu arasında NLO (sırasıyla 2.90±3.24 ve 1.74±0.87, p=0.82) ve MPV değerleri (sırasıyla 7.9±1.0 fl ve 8.0±1.2 fl, p=0,86) yönünden de fark saptanmadı. Hem hasta hem de kontrol grubunda MPV ile trombosit sayısı arasında negatif korelasyon saptandı (sırasıyla r=-0.44, p=0.01; r=-0.36, p=0.04). Hasta grubunda MPV ile NLO arasında pozitif korelasyon saptandı (r=0.41, p=0.03). Sonuç: İnaktif HBV taşıyıcılar ile kontroller karşılaştırıldığında NLO ve MPV değerleri farklı değildi. Bizim sonuçlarımız kronik HBV infeksiyonunda kronikleşme ve inflamasyon durumunun belirlenmesinde NLO ve MPV değerlerinin uygun olmayabileceğini düşündürmektedir. A nahtar kelimeler: Hepatit B, kronisite, nötrofil-lenfosit oranı, ortalama trombosit hacmi ABSTRACT Aim: The aim of this study was to investigate the neutrophil to lymphocyte ratio (NLR) and mean platelet volume (MPV) levels in children with inactive hepatitis B virus (HBV) carriers and to evaluate the possible association between NLR, MPV and inflammation status in HBV infection. Material and Method: Thirty inactive HBV carrier children and 32 age and gender matched healthy controls were enrolled as study group. Complete blood count parameters including white blood count, absolute neutrophil count and lymphocyte count, neutrophil to lymphocyte ratio and mean platelet volume were assessed in both study and the control groups. Results: There was no significant difference in the mean age of inactive HBV carriers (11.9±3.4 years) and the control subjects (11.0±2.7 years) (p=0.25). No significant differences were found in NLR (2.90±3.24 and 1.74±0.87, respectively, p=0.82) and MPV levels (7.9±1.0fL and 8.0±1.2fL, respectively, p=0.86) between inactive HBV carriers and the controls. MPV was found to be inversely correlated with platelet count in both patients and the control groups (r=-0.44, p=0.01; r=-0.36, p=0.04, respectively). A positive correlation was found between NLR and MPV (r=0.41, p=0.03) in patient group. Conclusion: NLR and MPV levels were not different in inactive HBV carrier children compared to the controls. Our results suggest that NLR and MPV values may not be appropriate for determining of chronicity and inflammation status in chronic HBV infection. Key words: Hepatitis B, chronic, neutrophil to lymphocyte ratio, mean platelet volume Gönderme tarihi / Received: Kabul tarihi / Accepted: İletişim: Yrd. Doç. Dr. Ünal Uluca, Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü, Diyarbakır, Türkiye Tel: / 5787, Fax: , ulucaunal@hotmail.com

14 Uluca ve ark. 9 GİRİŞ Kronik hepatit B virüs (HBV) enfeksiyonu tüm dünyada yaygın olan ve 360 milyondan fazla kişiyi etkilediği düşünülen bir enfeksiyondur. Önemli uzun dönem komplikasyonlarından olan siroz tanısı için FibroScan gibi invaziv olmayan yöntem ler geliştirilmiş olmasına rağmen karaciğer biyopsisi hala nekroinflamasyon düzeyinin belirlenmesi ve tedavi kararı için başlıca yöntemdir (1). Ancak karaciğer biyopsisi invaziv bir yöntem dir ve kanama riski, ağrı şikayetine sebep olma, yanlış örnek alınma olasılığı gibi bazı olumsuz faktörler biyopsinin kullanılabilirliğini sınırlamaktadır (2). Bu da invaziv olmayan tanı ve takip araçlarının önemini arttırmaktadır. İnaktif HBV taşıyıcılar kronik hepatit B olgularının çoğunluğunu oluşturmakta ve çok az da olsa hepatoselüler karsinom (HCC) ve siroz geliştirebilm ektedirler (3). Bu nedenle inaktif taşıyıcıların HCC ve siroz gelişimi açısından yakın takibi önemlidir. HCC riskinin nispeten nadir olması biyopsi gibi invaziv yöntemlerin kullanımını sınırlamamaktadır. Bu nedenle inaktif hepatit b taşıyıcılarında inflamasyon ve kronikleşme düzeyini belirlemek için invaziv olmayan yöntemlerin kullanımı önem kazanmaktadır. Nötrofil lenfosit oranı (NLO) ve ortalama trombosit hacmi rutin olarak çalışılan tam kan sayımından elde edilebilen ucuz ve kolay ulaşılabilen bir belirteçlerdir. Nötrofil lenfosit oranı akut veya kronik viral hepatitlerde karaciğer yetersizliği tablosu olduğunda mortalitenin ön görülmesinde ve karaciğer nakli sonrası HCC nüksünün belirlenmesinde yol gösterici olabileceği ifade edilmektedir (4,5). İnaktif HBV taşıyıcılarında ise NLO'nun rolü ile ilgili sınırlı sayıda çalışma vardır ve yüksek dereceli karaciğer fibrozislerinde NLO'nun daha düşük olduğu ifade edilmiştir (3). Bu durumda NLO hem akut ve kronik karaciğer hasarının gösterilmesinde, hem de malignite potansiyelinin öngörülmesinde yardımcı olabilir. Ortalama trombosit hacmi (MPV) de ateroskleroz ile ilişkili hastalıklarda bir risk göstergesi olarak kullanılabileceği ifade edilen bir belirteç olmasının yanı sıra inflamasyonu yansıttığı da ifade edilmektedir (6,7). Ancak yağlı karaciğer ile ateroskleroz arasında bir ilişki olduğu ifade edilmesine rağmen hepatit B hastalarında böyle bir ilişkinin olup olmadığı net değildir (6). Bu çalışmada inaktif hepatit B taşıyıcılarında NLO ve MPV'nin kronikleşme ve inflamasyonla ilişkili olup olm adığının değerlendirilm esi amaçlandı. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışma için Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Yerel Etik Kurulundan onayı alındı. Çalışmaya Dicle Üniversitesi Çocuk Hastanesine Haziran Ocak 2015 tarihleri arasında başvuran, en az 6 aydır hepatit B yüzey antijen (HBsAg) pozitifliği olan ve inaktif hepatit B taşıyıcılığı (Hepatit B virüs e antijeni (HBeAg) negatifliği ile beraber ardışık iki ölçümde ALT değerlerinin normal olması ve HBV DNA<2000 IU/ml olması) tanısı ile takipli hastalar çalışmaya dahil edildi. Hepatit B virüs enfeksiyonu tanısı dışında sistemik hastalığı olan, batın ultrasonografisinde karaciğer parankiminde heterojenite olan, yağlı karaciğeri olan, hepatit B virüs enfeksiyonu nedeniyle halen tedavi almakta olan veya daha önceden tedavi almış ve tedavisi tamamlanmış olanlar çalışma dışı bırakıldı. Hastaların verileri hastane elektronik veri tabanından geriye dönük olarak incelendi ve en son başvurudaki laboratuvar değerleri kaydedildi. Hastaların Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

15 Uluca ve ark. 10 glukoz, ALT, gama glutamil transferaz (GGT), albümin, protrombin zamanı, aktive parsiyel tromboplastin zamanı ve tam kan sayımından beyaz küre sayısı, nötrofil sayısı, lenfosit sayısı, trombosit sayısı ve MPV değerleri kaydedildi. Nötrofil sayısı lenfosit sayısına bölünerek NLO elde edildi. Kontrol grubuna yaş ve cinsiyet dağılımı bakımından hasta grubu ile benzer, bilinen herhangi kronik hastalığı ve enfeksiyon bulgusu olmayan sağlıklı çocuklar dahil edildi. Kontrol grubundaki çocukların da tam kan sayımından beyaz küre sayısı, nötrofil sayısı, lenfosit sayısı, trombosit sayısı, MPV ve NLO değerleri kaydedildi. Tüm olguların kan sayımları hastane merkez laboratuvarına ait, düzenli olarak kontrolleri yapılan sabit bir cihazda (CELL- DYN 3700, ABD) ve standart miktarda EDTA içeren tüplere alınan kan örneklerinin çalışılmasıyla yapıldı. İstatistiksel analiz Sayısal veriler ortalama ± standart sapma, kategorik veriler ise oran olarak ifade edildi. Verilerin normal dağılıp dağılmadığı Kolmogorov-Smirnov testi kullanılarak değerlendirildi. Normal dağılıma uyan verilerin istatistiğinde t test kullanıldı. Normal dağılıma uymayan verilerin karşılaştırılmasında ise Mann- W hitney U testi kullanıldı. Kategorik veriler Kikare testi ile karşılaştırıldı. Normal dağılıma uyan verilerin korelasyonunda Pearson korelasyon testi, normal dağılıma uymayan verilerin korelasyonunda ise Spearman korelasyon testi kullanıldı. Tüm verilerin analizi için SPSS 16.0 paket programı kullanıldı. BULGULAR Çalışmaya inaktif hepatit b taşıyıcı grubundan 30 hasta, kontrol grubundan ise 32 olgu dahil edildi. İnaktif HBV taşıyıcılar ile kontrol grubu arasında yaş (sırasıyla 11.9±3.4 ve 11.0±2.7) ve cinsiyet yönünden anlamlı fark saptanmadı (p=0.25 ve p=0.37) (Tablo 1). Gruplar beyaz küre sayısı, nötrofil sayısı, lenfosit sayısı ve trombosit sayısı yönünden karşılaştırıldığında gruplar arasında anlamlı fark saptanmadı (sırasıyla p=0.37, p=0.46, p=0.78, p=0.65, p=0.92). Benzer şekilde gruplar arasında nötrofil lenfosit oranı ve MPV değerleri yönünden de anlamlı fark yoktu (p=0.82 ve p=0.86) (Tablo 1). Hem hasta grubunda hem de kontrol grubunda trombosit sayısı ile MPV arasında negatif korelasyon vardı (sırasıyla r=-0.44, p=0.01 ve r=- 0.36, p=0.04). Hasta grubunda trombosit sayısı ile beyaz küre sayısı arasında pozitif korelasyon vardı (r=0.46, p=0.01). Hasta grubunda NLR ile MPV arasında pozitif korelasyon vardı (r=0.41, p=0.03). TARTIŞM A Güçlü immün yanıt hepatit B virüs enfeksiyonlarında virüsün ortadan kaldırılmasına katkı sağlar. Zayıf immünite ise virüsün kolay yayılmasına ve buna bağlı olarak kronik hepatit ve siroz gelişimine neden olabilir. Diğer taraftan bazı durumlarda immünite karaciğer hasarına katkıda da bulunabilir (3). Bu nedenle HBV ile enfekte bireylerde inflamasyon düzeyinin belirlenmesi hastaların takibi yönünden önemlidir. Karaciğerde enfeksiyonla ilişkili değişikliklerin belirlenmesinde karaciğer biyopsisi etkili bir yöntem olmakla beraber invaziv bir yöntem olması kullanımını sınırlamaktadır (1,2). Bu nedenle basit, ucuz ve invaziv olmayan yöntemlerin geliştirilmesi bu hastalarda kronikleşme düzeyinin Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

16 Uluca ve ark. 11 belirlenmesinde ve siroza gidişin öngörülmesinde önemlidir. Nitekim son zamanlarda karaciğerdeki doku değişikliklerin değerlendirilm esi ile ilgili olarak araştırılan FibroScan ve doku elastografisi gibi invaziv olmayan yöntem lere ilgi gittikçe artm aktadır (1 3). Tablo 1. Grupların demografik özellikleri ve laboratuvar değerleri İnaktif HBV taşıyıcılar (n=30) Kontrol (n=32) P Yaş (yıl) 11.9± ± Cinsiyet (E/K) 18/12 17/ Beyaz küre sayısı (/mm3) 7671± ± Nötrofil sayısı (/mm3) 4031± ± Lenfosit sayısı(/mm3) 2760± ± NLO 2.90± ± Trombosit sayısı (103/mm3) 302±89 301± MPV (fl) 7.9± ± ALT (IU/L) AST (IU/L) GGT (IU/L) Albumin (gr/dl) INR aptt (IU/L) 29.9± ± ± ± ± ±2.8 HBV: Hepatit B virüsü, NLO: Nötrofil lenfosit oranı, MPV: Ortalama trombosit hacmi, ALT: Alanin transaminaz, AST: Aspartat transaminaz, GGT: Gama glutamiltranferaz, INR: Uluslararası normalizasyon oranı, aptt: Aktive parsiyel tromboplastin zamanı Nötrofil lenfosit oranı ve MPV'nin kardiyovasküler hastalıklar, maligniteler ve karaciğer sirozu gibi çeşitli hastalıklarda kronik inflamasyonu gösteren belirteçler olarak kullanılabileceği ifade edilm ektedir (7). Liu ve ark. karaciğer yetersizliği tablosu olan erişkin hepatit B olgularında NLO'nun 2,36 ve altındaki değerler için düşük mortalite riski ile, 6,12 ve üzerindeki değerler için ise yüksek mortalite riski ile ilişkili olduğunu saptamışlardır (4). Benzer şekilde Chen ve ark. tarafından yapılan çalışmada da düşük NLO değerlerinin karaciğer yetersizliği olan erişkin hastalarda hem kontrol grubuna göre hem de kronik hepatit B grubuna göre daha yüksek olduğunu saptamışlardır. Ancak bu çalışmada kronik hepatit B grubu ile kontrol grubu arasında fark saptanmamıştır (8). Yılmaz ve arkadaşları erişkin inaktif hepatit B taşıyıcılarında fibrozis derecesi 2 ve üzerinde olan hastalarda NLO seviyesini anlamlı olarak düşük saptamışlardır (3). Yine erişkin yaş grubunda Çelikbilek ve ark. tarafından yapılan çalışmada ise kronik hepatit B'li olgular ile kontrol grubu arasında anlamlı fark saptanmamış. Çalışmamızda da önceki yapılan iki çalışmaya benzer şekilde kronik hepatit B grubu ile kontrol grubu arasında NLO yönünden fark saptanmadı. Sonuçlarımıza göre NLO inaktif hepatit B taşıyıcılarında kronikleşme ve inflamasyonu Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

17 Uluca ve ark. 12 değerlendirmede uygun bir belirteç değil gibi görünmektedir. İngilizce literatür taramasında çocukluk yaş grubu inaktif hepatit taşıyıcılarında NLO ile ilişkiyi araştıran çalışmaya rastlamadık. Bu nedenle bilgilerimize göre bu çalışma çocukluk yaş grubunda bu ilişkiyi araştıran ilk yazı gibi görünm ektedir. Hu ve ark. erişkin yaş grubunda kronik ciddi hepatit B'li hastalarda MPV değerlerini akut hepatit B, kronik hepatit B ve kontrol grubundan daha yüksek saptamış, kronik hepatit B'li hastalarda ise MPV değerleri hem akut hepatit B hem de kontrol grubuna göre yüksek saptanmış (6). Han ve ark. karaciğer yetersizliği olan erişkin hepatit B hastalarının MPV değerlerini kronik hepatit B, siroz grubu ve kontrol grubuna göre daha yüksek saptamış (9). Karagöz ve ark. erişkin yaş grubunda yaptığı çalışmada karaciğer fibrozis skoru yüksek olan hepatit hastalarında MPV değerleri daha düşük saptanmıştır (10). Yapılan çalışm aların sonuçlarının çelişkili olması nedeniyle MPV'nin kronik hepatit B'li olgularda kronikleşme ve inflamasyon durumunu yansıtmada bir belirteç olarak kullanımına uygun olacağı yorumunu zorlaştırmaktadır (6,9-12). Çalışmamızda ise MPV değerleri inaktif hepatit B'li grup ile kontrol grubunda benzer saptandı. Sonuçlarımız ve önceki çalışmaların sonuçlarının tutarlı olmaması MPV'nin kronik hepatit B'li hastalarda kronikleşme ve inflamasyon göstergesi olarak kullanımına uygun olmadığı fikrini desteklem ektedir. Çalışmamızın temel kısıtlılıkları, popülasyonun az olması, karaciğer biyopsilerinin olmaması ve kronik aktif hepatit grubunun olmamasıydı. Sonuç olarak NLO ve NLR inaktif hepatit B hastalarında kronikleşme göstergesi ve inflamasyon belirteci olarak kullanıma uygun görünmemekle beraber sınırlı sayıda çalışma olması nedeniyle daha geniş hasta serileriyle prospektif dizayn edilmiş çalışmalara ihtiyaç vardır. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

18 Uluca ve ark. 13 REFERANSLAR 1. Sokal EM, Paganelli M, Wirth S, Socha P, Vajro P, Lacaille F, Kelly D, Mieli-Vergani G, European Society of Pediatric Gastroenterology H, Nutrition. Management of chronic hepatitis B in childhood: ESPGHAN clinical practice guidelines: consensus of an expert panel on behalf of the European Society of Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. Journal of Hepatology 2013;59: Celikbilek M, Dogan S, Gursoy S, Zararsiz G, Yurci A, Ozbakir O, Guven K, Yucesoy M. Noninvasive assessment of liver damage in chronic hepatitis B. World Journal of Hepatology 2013;5: Yilmaz B, Aydin H, Can G, Senturk Z, Ustuner B, Yilmaz H, Ozturkler M, Roach EC, Korkmaz U, Kurt M, Celebi A, Senturk O, Hulagu S. The relationship between fibrosis level and blood neutrophil to lymphocyte ratio in inactive hepatitis B carriers. European Journal of Gastroenterology & Hepatology 2014;26: Liu H, Zhang H, Wan G, Sang Y, Chang Y, Wang X, Zeng H. Neutrophil-lymphocyte ratio: a novel predictor for short-term prognosis in acute-on-chronic hepatitis B liver failure. Journal of Viral Hepatitis 2014;21: Xiao GQ, Liu C, Liu DL, Yang JY, Yan LN. Neutrophillymphocyte ratio predicts the prognosis of patients with hepatocellular carcinoma after liver transplantation. World Journal of Gastroenterology: WJG 2013;19: Hu Y, Lou Y, Chen Y, Mao W. Evaluation of mean platelet volume in patients with hepatitis B virus infection. International Journal of Clinical and Experimental Medicine 2014;7: Ozer S, Yilmaz R, Sonmezgoz E, Karaaslan E, Taskin S, Butun I, Demir O. Simple markers for subclinical inflammation in patients with Familial Mediterranean Fever. Medical Science Monitor : İnternational medical journal of experimental and clinical research 2015;21: Chen L, Lou Y, Chen Y, Yang J. Prognostic value of the neutrophil-to-lymphocyte ratio in patients with acuteon-chronic liver failure. International Journal of Clinical Practice 2014;68: Han L, Han T, Nie C, Zhang Q, Cai J. Elevated mean platelet volume is associated with poor short term outcomes in hepatitis B virus-related acute-on-chronic liver failure patients. Clinics and Research in Hepatology and Gastroenterology Karagoz E, Ulcay A, Tanoglu A, Kara M, Turhan V, Erdem H, Oncul O, Gorenek L. Clinical usefulness of mean platelet volume and red blood cell distribution width to platelet ratio for predicting the severity of hepatic fibrosis in chronic hepatitis B virus patients. European Journal of Gastroenterology & Hepatology 2014;26: Qi XT, Wan F, Lou Y, Ye B, Wu D. The mean platelet volume is a potential biomarker for cirrhosis in chronic hepatitis B virus infected patients. Hepatogastroenterology 2014;61: Ceylan B, Mete B, Fincanci M, Aslan T, Akkoyunlu Y, Ozgunes N, Colak O, Gunduz A, Senates E, Ozaras R, Inci A, Tabak F. A new model using platelet indices to predict liver fibrosis in patients with chronic hepatitis B infection. Wiener Klinische Wochenschrift 2013;125: Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015

19 Doi: /mkutfd ÖZGÜN MAKALE / ORIGINAL ARTICLE Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayi:22, Yil:2015 İkinci Basamak Bir Hastanedeki Sağlık Çalışanlarının HBV, HCV ve HIV Seroprevalansları Seroprevalence of HBV, HCV and HIV am ong Healthcare W orkers in a Secondary Care Hospital Yusuf Dogan1, Ibrahim Koc2, Serdar Dogan3, Hafize Kilinckaya Dogan1, Abdulaziz Kaya4, M ehmet Resat Ceylan5 1Viranşehir Devlet Hastanesi Tıbbi Mikrobiyoloji, Şanlıurfa, Türkiye 2Viranşehir Devlet Hastanesi Göğüs Hastalıkları Kliniği, Şanlıurfa, Türkiye 3Viranşehir Devlet Hastanesi Tıbbi Biyokimya, Şanlıurfa, Türkiye 4Viranşehir Devlet Hastanesi Anestezi ve Reanimasyon Kliniği, Şanlıurfa, Türkiye 5 Viranşehir Devlet Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği, Şanlıurfa, Türkiye ÖZET Amaç: Hepatit B virüs (HBV), hepatit C virüs (HCV) ve İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü (HIV) enfeksiyonları insan sağlığını tehdit eden önemli sağlık sorunlarındandır. Sağlık çalışanları kan yolu ile bulaşan enfeksiyon hastalıkları açısından önemli bir risk grubudur. Dünyada her yıl 35 milyondan fazla sağlık personeli, kontamine tıbbi aletlerle yaralanmaya maruz kalmaktadır. Enfekte aletlerle meydana gelen yaralanmalar sağlık personeli için risk oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Viranşehir Devlet Hastanesi sağlık çalışanlarında HBV, HCV ve HIV seropozitifliğinin araştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Sağlık çalışanlarının serum örneklerinde HBsAg, anti-hbs, anti-hcv ve anti-hiv testleri, kemilüminesans esasına dayanan ELISA yöntemi ile çalışıldı. Bulgular: Çalışmaya dahil edilen gönüllü toplam 247 personelin 144'ü erkek, 103'ü kadın ve yaş ortalaması 28.2±7.36 idi. Meslekleri; 115 hemşire/ebe/sağlık memuru, 24 teknisyen, 12 laborant/biyolog, 53 temizlik, 35 güvenlik ve 8 yemekhane personeli olarak gruplanmıştır. Sağlık çalışanlarının hiçbirinde anti-hcv ve anti-hiv pozitifliğine rastlanmazken %0.8 HBsAg, %79.8 anti-hbs seropozitiflikleri tespit edildi. Sonuç: Sağlık çalışanları HBV, HCV ve HIV açısından yüksek risk grubunda bulundukları için dönemsel olarak bu virüsler açısından taranmaları ve HBV'ye karşı bağışık olmayanların aşılanmaları gerekmektedir. Personelin standart enfeksiyon kontrol programlarına uyumunun artırılması ve sürekli eğitilmesi önemlidir. A nahtar Kelimeler: Hepatit B, Hepatit C, HIV, Seroprevalans, Sağlık çalışanları ABSTRACT Aim: Hepatitis B virus (HBV), hepatitis C virus (HCV) and human immunodeficiency virus (HIV) infections are important health problems that threaten human health. Health care workers are under a major risk for infectious diseases transmitted by blood. Every year more than 35 million health workers in the world, are exposed to injury with contaminated medical devices. Injury with infected cases poses a risk to the health staff. In this study we aimed to investigate the seroprevalences of HBV, HCV and HIV among healthcare workers in Viransehir State Hospital. Material and Method: Serum samples of healthcare workers for HBsAg, anti-hbs, anti-hcv and anti-hiv markers were measured by ELISA method based on the method of chemiluminescent immunoassay. Results: In a total 247 volunteers were included in the study in which 144 of them were male and 103 female. Mean age was 28.2±7.36. They were grouped according to specialties; 115 nurse/midwife/ health officer, 24 technician, 12 laboratory assistant/biolog, 53 cleaning staff, 35 security personel and 8 cafeteria staff. We found no positivity for anti-hcv ve anti- HIV among health care workers whereas HBsAg 0.8% and anti-hbs was 79.8% positive. Conclusion: Healthcare workers are under risk for HBV, HCV and HIV infections thus this stuff must periodically undergo a check-up, and those who are not immunized yet must be vaccinated for HBV. Health care workers compliance with standard infection control program should be increased and it is important to be constantly trained. Key Words: Hepatitis B, Hepatitis C, HIV, Seroprevalence, Healthcare Providers Gönderme tarihi / Received: Kabul tarihi / Accepted: İletişim: Uzm. Dr. Yusuf DOĞAN, Viranşehir Devlet Hastanesi, Ceylanpınar yolu 3. kmno: 1Viranşehir/Şanlıurfa Tel: , Fax: E-posta: doktoryusuf@yahoo.com

20 Dogan ve ark. 15 GİRİŞ Sağlık personeli meslek hayatı boyunca kan ve diğer vücut sıvılarına maruz kalmakta; dolayısıyla HIV, HBV ve HCV gibi kan yoluyla bulaşan virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar açısından risk altında bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) 2014 verilerine göre dünya çapında 35 milyon sağlık personelinin yaklaşık 3 milyonu (2 milyon HBV, 0,9 milyon HCV ve HIV), kontamine tıbbi aletlerle yaralanma sonucu kanla bulaşan viral etkenlere maruz kalmaktadır. Bu yaralanmalar sonucunda 'inde HBV, 'inde HCV ve 500'ünde HIV enfeksiyonu gelişmekte; bu vakaların %90'ından fazlasının ise gelişmekte olan ülkelerde meydana geldiği bilinmektedir (1). Dünya çapında yaklaşık 240 milyon kişi kronik HBV taşıyıcısıdır ve her yıl kişi HBV'ye bağlı ortaya çıkan akut veya kronik sonuçlar nedeniyle ölmektedir (2). Dünyada farklı bölgelerde endemisite değişmektedir. Ülkemiz orta endemisite bölgeleri arasında yer almaktadır ve HBV taşıyıcılığı %2-10 arasındadır. Sağlık personelinde ise bu oranın 1,5-2 kat daha fazla olduğu bildirilm ektedir (3-5). Özellikle kronikleşme oranı yüksek (%55-85) olan bir diğer viral hepatit etkeni hepatit C virüsüdür. Dünya popülasyonunun yaklaşık milyonunun HCV enfeksiyonuna yakalandığı bilinmektedir ve her yıl bin kişi hepatit C'ye bağlı karaciğer hastalıkları nedeniyle kaybedilmektedir (6). HCV seroprevalansının dünyada %0,5-2; ülkemizde ise değişik çalışmalarda değişik oranlar verilmekle beraber sağlık personelinde %1,6; kan donörlerinde % 0,016-0,6 olduğu bildirilm ektedir (3,7). HIV enfeksiyonu da HBV ve HCV enfeksiyonlarına benzer olarak perinatal, parenteral, enfekte kişilerle yakın temas ve cinsel ilişki yoluyla bulaşır (7). HIV enfeksiyonu asemptomatik taşıyıcılık durumundan ölümcül hastalıklara kadar değişen geniş bir klinik tablo ile seyredebilen bir enfeksiyondur. Hastalığın ilk tanı aldığı 1981 yılından bu yana yaklaşık 78 milyon HIV(+) olgu görüldüğü ve bu olguların yarısının AIDS ile ilişkili durumlar nedeniyle öldüğü bildirilmiştir (8-10). Ülkemizde ilk AIDS vakası 1985 yılında bildirilmiştir Haziran sonuna kadar bildirilen HIV/AIDS vakası sayısı 6802'dir. GEREÇ VE YÖNTEM Viranşehir Devlet Hastanesi'nde çalışan gönüllü 247 sağlık personeli çalışmaya dahil edildi. Sağlık çalışanlarının kanları santrifüj edilerek serumları ayrılıp, lipemik ve hemolizli serumlar çalışmaya dahil edilmedi. Serum örnekleri bekletilmeden aynı gün kemilüminesans esasına dayanan ELISA (Architect I1000, Abbott, USA) yöntemiyle HBsAg, Anti-HCV ve Anti-HIV parametreleri yönünden çalışıldı. Elde edilen veriler sayı ve yüzdelik hesaplama kullanılarak değerlendirildi. İstatistiksel analiz Verilerin analizi için SPSS 16.0 paket programı kullanıldı. Kategorik veriler oran olarak ifade edildi. Kategorik veriler Ki-kare testi ile karşılaştırıldı. BULGULAR Çalışmaya dahil edilen gönüllü toplam 247 personelin 115'i hemşire/ebe/sağlık memuru, 24'ü teknisyen, 12'si laborant/biyolog, 53'ü temizlik görevlisi, 35'i güvenlik ve 8'i yemekhane personeliydi. Çalışmaya katılanların mesleklere göre dağılım oranları ve tarama sonuçları Tablo 1'de gösterilmiştir. Sağlık çalışanlarının hiçbirinde Anti-HCV ve Anti-HIV pozitifliğine Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi Cilt: 6, Sayı:22, Yıl:2015