Yo un Bak m Hemflirelerinin Bas nç Ülseri Hakk ndaki Bilgi Düzeyleri

Transkript

1 KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2013; 5: Gelifl Tarihi/Received: 15/01/ Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 18/03/2013 Yo un Bak m Hemflirelerinin Bas nç Ülseri Hakk ndaki Bilgi Düzeyleri Information Level of Intensive Care Unit Nurses About Pressure Ulcer Elif Sar Ankara Polatl Duatepe Devlet Hastanesi, Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Klini i, Ankara, Türkiye Clinic of Plastic, Reconstructive and Aesthetic Surgery, Polatli Duatepe State Hospital, Ankara, Turkey ÖZET Girifl: Hastanede yatan hastalarda bas nç ülseri en s k yo un bak m ünitelerinde görülmektedir. Bas nç ülseri oluflumunun önlenmesi, yo un bak m hemflirelerinin bas nç ülseri oluflumuna yol açan faktörler hakk nda yeterli bilgi düzeyine sahip olmalar - na ba l d r. Bu nedenle bu çal flmada, yo un bak m ünitelerinde çal flan hemflirelerin bas nç ülseri hakk ndaki bilgi düzeylerini de erlendirmek amaçlanm flt r. Materyal ve Metod: Çal flma yo un bak m ünitelerinde çal flan 42 hemflire üzerinde anket yöntemi kullan larak yap ld. Anket 24 sorudan oluflmaktayd. Elde edilen veriler istatistiksel olarak de erlendirildi. statistiksel de erlendirmede t-test ve Anova varyans analizi kullan ld. Bulgular: K rk iki hemflirenin 19 (%45) u bas nç ülseri hakk nda e itim alm fl, 23 (%55) ü e itim almam flt. Daha önce e itim alm fl hemflirelerin bilgi düzeyleri ile e itim almam fl olanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark saptanmad (p> 0.05). Daha önce e itim alm fl hemflirelerin bas nç ülseri konusunda ald klar e itim say lar ile bilgi düzeyleri aras nda da istatistiksel olarak anlaml iliflki saptanmad (p> 0.05). Hemflirelerin ald klar e itimi hasta takibinde kullanmad klar fark edildi. Bas nç ülserinin önlenmesi konusunda da yanl fl bilgilere sahip olduklar anlafl ld. Sonuç: Bu sonuçlar do rultusunda bas nç ülseri takip ve tedavisinde hasta ile yak ndan ilgilenen yo un bak m hemflirelerine; hasta takibi ile e itimleri aras nda iliflki kurmalar n n gerekti ini, bas nç ülserlerinin oturan hastalarda da oluflabilece ini, bas nç ülserinin as l tedavisinin ülseri önlemekten geçti ini, bas nç ülseri hastalar n n multidisipliner takibinin gerekli oldu unu, yara bak m ürünü kadar düzenli olarak yap lan günlük pansuman n da tedavide etkili bir çözüm olabilece ini vurgulamak gereklidir. Anahtar Kelimeler: Yafll, hipertansiyon, tedavi. Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Uzm. Dr. Elif Sar Fethibey Sokak 21/12 Subayevleri, Keçiören Ankara/Türkiye e-posta: drelifsanli@hotmail.com 73

2 Information Level of Intensive Care Unit Nurses About Pressure Ulcer ABSTRACT Introduction: From the hospitalized patients, pressure ulcers are most frequently observed at intensive care units. Prevention of pressure ulsers depends on intensive care unit nurses enoughin formation level about the factors that led to the formation of pressure ulsers. So, in this report we aimed to evaluate the level of intensive care unit nurses knowledge about the pressuresores. Materials and Methods: The study were performed at 42 nurses, working in intensive care unit, with using the survey method. The survey was consisted of 24 questions. The data were analyzed statistically. T-test and Anova analysis of variance were used for statistical evaluation. Results: From 42 nurses, 19 (45%) have received training on pressure ulcer, 23 (55%) had not received training. No statistically significant difference was found about the level of information of nurses who were trained before and among those who were not (p> 0.05). No statistically significant difference was found between the levels of training number about pressure ulcer and information of nurses ( p> 0.05). It was noticed that the nurses were not used their educational information at the patients fallow-up. Also it was understood that they have wrong information on the prevention of pressure ulcers. Conclusion: Based on these results, we should emphasize to the nurses who closely involved in follow-up and treatment of the patients with pressure ulcers at intensive care units: The relationship between the education and the patient fallow-up, pressure ulcers can occur at sitting patients, the actual treatment of pressure ulcer depends on prevention of the ulcer, multidisciplinary fallow-up of patients with pressure ulcers is necessary, the daily dressing of wound might be as good treatment choice as wound care products. Key Words: Elderly, hypertension, treatment. G R fi Yo un bak m, herhangi bir nedenle yaflam-ölüm s - n r na gelmifl hastan n kabul edildi i birimdir. Bu birime kabul edilen hastan n özelli i flok, koma, felç ya da di er nedenlerle korunma refleksinden yoksun ve ikinci bir kifliye muhtaç olmas d r. Yo un bak m ünitelerindeki riskler göz önünde bulunduruldu unda kateter komplikasyonlar, beslenme yetersizli i, ilaç yan etkileri, bas nç ülserleri ve di er nedenler akla gelmektedir (1). Bas nç ülseri, özellikle paraplejik ya da kuadriplejik hastalarda ortaya ç kan ve tedavisi zor bir komplikasyondur. Bas nc n yol açt doku bütünlü ündeki bozulmay tan mlamak için y llarca pek çok kavram kullan lm flt r. Zamanla, oluflan yaray en iyi tan mlayan terimin bas nç ülseri oldu unda hemfikir olunmufltur (2). Bas nç ülserleri yaflam kalitesini düflürmekte ve bak m maliyetlerini art rmaktad r (3). Bas nç ülserlerinin boyutuna ve ciddiyetine göre tedavi masraflar dolar aras nda de iflmektedir (4,5). Amerika Birleflik Devletleri (ABD) nde her y l bir milyondan fazla kiflide bas nç ülseri oluflmaktad r (6). Akut bak m ve rehabilitasyon ünitelerinde bas nç ülseri prevalans %9-14, insidans %5-16 d r (7). Gunningberg ve arkadafllar 55 kalça k r hastas nda yapt klar çal flmada bas nç ülseri insidans n n %55 oldu unu saptam fllard r (8). Ülkemizde ise kesin veriler bulunmamas na ra men kaza, serebrovasküler olay ve travma olgular düflünüldü ünde, yo un bak ma al nan hasta say s - n n ve buna ba l olarak bas nç ülseri oluflan hasta say s n n hiç de az olmad aç kt r. Dolay s yla bas nç ülserlerinin önlenmesi hem ülkemizin sa l k harcamalar nda önemli bir düflüfle, hem de insanlar n refah düzeyinde ciddi art fla yol açacakt r. Bu nedenle çal flmam zda, yo un bak m hemflirelerinin bas nç ülserleri hakk nda bilgilerini de erlendirmeyi, daha önce bas nç ülseriyle ilgili e itim alanlar ile e itim almayanlar n bilgi düzeylerini karfl laflt rmay ve bas nç ülserleriyle ilgili hangi konularda bilgi eksikli i oldu unu saptamay amaçlad k. MATERYAL ve METOD Çal flmam z, yo un bak m hemflireleri üzerinde anket yöntemi kullan larak yap ld. Çal flmaya 42 kifli kat ld. Anketler gönüllülük esas na dayan larak dolduruldu. Kat lanlardan herhangi bir kimlik bilgisi istenmedi. Ankette hemflirelere 24 soru yöneltildi. Sekiz soru tek cevapl, di er sorular ise bir ya da birden fazla cevapl idi. Ankette sorulan 19. sorunun tam olarak anlafl lamad düflünülerek, hatal sonuca yol açmamas için çal flmadan ç kart ld. statistiksel de erlendirmede t- test ve Anova varyans analizi kullan ld. 74 Akad Geriatri 2013; 5: 73-79

3 Yo un Bak m Hemflirelerinin Bas nç Ülseri Hakk ndaki Bilgi Düzeyleri BULGULAR Daha önce bas nç ülseri e itimi alm fl hemflirelerin (M= 36.79; SD= 9.31) bilgi düzeyleri ile e itim almam fl hemflirelerin (M= 35.96; SD= 11.48) bilgi düzeyleri aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark saptanmad (p> 0.05) (Tablo 1). Daha önce e itim alm fl hemflirelerin ald klar e itim say lar ile bilgi düzeyleri aras nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmamaktad r (p> 0.05) (Tablo 2). Ancak al nan e itim say s artt kça do ru cevaplanan soru say s da artmaktad r. TARTIfiMA Bas nç ülserleri sa l k bak m sisteminde kalite göstergelerinden biri olarak ele al nmakta olup, önlenmesi ve tedavisi multidisipliner ekip yaklafl m n gerektirmektedir. Bu nedenle birçok ülkede ulusal organizasyonlar ve yara bak m ekipleri oluflturulmufltur. Bu ekip içerisinde sonuçlar üzerinde en etkili kifli ise yara bak m hemfliresi diye isimlendirilen hemfliredir. Hemflirenin bas nç ülserlerini önleyebilmesi için bas nç ülserinin geliflmesine yol açan faktörler hakk nda e itim alm fl olmas gerekmektedir (9). Hastanemiz yo un bak m ünitelerinde daha önce bas nç ülseri e itimi alm fl hemflirelerin bilgi düzeyleri ile e itim almam fl hemflirelerin bilgi düzeyleri aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark saptanmam flt r (p> 0.05) (Tablo 1). Fakat istatistiksel fark bulunmay fl, e itimin bilgi düzeyini art rmayaca n göstermemektedir. Yap lan analizlerde e itimle birlikte sorular do ru yan tlama oran n n da artt görülmektedir. Dolay s yla hemflirelerin daha önceden bas nç ülseri hakk nda alm fl olduklar e itimin bilgi düzeylerini art rm fl olmas na ra men bu faktör e itim almam fllarla aralar nda anlaml fark yaratmam flt r. Hemflirelerin %95.2 sinin bas nç ülserli hasta takip etti i düflünüldü- ünde, bas nç ülseri konusundaki e itimin hasta takibinde kullan lmad n fakat buna dikkat edilirse e itimin daha verimli olaca n düflünmekteyiz. Daha önce e itim alm fl hemflirelerin ald klar e itim say lar ile bilgi düzeyleri aras nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmamaktad r (p> 0.05) (Tablo 2). Ancak al nan e itim say s artt kça do ru cevaplanan soru say s da artmaktad r. Yap lan anket cevaplar na göre hemflirelerin %28.6 s n n bas nç ülserinin yatan hastalarda geliflti ine inand klar görülmektedir. Dolay s yla oturan hastalar yo un bak m hemflireleri taraf ndan ço unlukla atlanmaktad r. Yine 42 hemflirenin dördünün bas nç ülserinin önlenemeyece i yönünde cevap verdi i ve hemflirelerin yo un bir bölümünün bas nç ülserleri ile birincil olarak plastik cerrahlar n ilgilendi ini düflündükleri saptanm flt r. Oysa bu iflin multidisipliner oldu unun yo un bak m çal flanlar na afl lanmas gerekmektedir. Yo un bak m ünitelerinde bas nç ülserlerinin takibinde yara bak m ürünlerinin de oldukça s k kullan ld n görülmektedir (%73.8). Hemflirelerin %83.3 ü bu ürünlerin tedaviye katk s oldu unu söylemektedir (Tablo 3). Tablo 1. Hemflirelerin bas nç ülseri e itim durumlar na göre bilgi düzeylerinin karfl laflt r lmas E itim alm fl E itim almam fl (n= 19) (n= 23) M SD M SD t p Bilgi düzeyi p> Tablo 2. Daha önce e itim alan hemflirelerin ald klar e itim say s na göre bilgi düzeylerinin de iflmesi Ald klar e itim say s Toplam grup 1 kez 2 kez 3 kez 4 ve üzeri (n= 19) (n= 4) (n= 5) (n= 6) (n= 4) F M SD M SD M SD M SD M SD (sd= 3.15) Bilgi düzeyi p> Akad Geriatri 2013; 5:

4 Information Level of Intensive Care Unit Nurses About Pressure Ulcer Tablo 3. Anket sorular na verilen cevap oranlar ve frekanslar Hemflire say s (n) Sorular Frekans (f) % 1. Hangisi bas nç ülseri ile efl anlaml kullan lmaktad r? Dekübit ülseri Yatak yaras Bas yaras Bas nç ülseri nedir? Bask ya ba l oluflan yara Kemik ç k nt lar üzerinde oluflan yara Uzun süre yatakta yatmaya ba l oluflan yara Bas nç ülseri daha çok kimlerde görülür? Genel vücut temizli i iyi olmayan kronik hastalarda Yo un bak mda uzun süre kalanlarda Yatalak hastalarda Hepsinde Bas nç ülseri için risk faktörleri nelerdir? Temas bölgelerinde sürekli bas nç Sürtünme Hareketsizlik Beslenme bozuklu u Kronik hastal klar Bas nç ülseri önlenebilir mi? Evet Hay r Beflinci soruya cevab n z EVET ise, bas nç ülseri nas l önlenir? S k pozisyon de iflikli i yap larak Genel beslenme ve temizli ine özen gösterilerek Haval yatak kullanarak Bas nç ülseri tedavi edilebilir mi? Evet Hay r Kimler bas nç ülseri ile ilgilenir? Yatakl sa l k ünitelerinde çal flanlar Plastik cerrahlar Evde hasta bak m yapanlar Hasta yak nlar Bas nç ülseri ile ilgilenenlerin temel bir e itime ihtiyac var m d r? Evet Hay r Dokuzuncu soruya cevab n z EVET ise, bu e itim nas l olmal d r? Herkese zorunlu Sadece yo un bak m çal flanlar na zorunlu ste e ba l Akad Geriatri 2013; 5: 73-79

5 Yo un Bak m Hemflirelerinin Bas nç Ülseri Hakk ndaki Bilgi Düzeyleri Tablo 3. Anket sorular na verilen cevap oranlar ve frekanslar (devam ) Hemflire say s (n) Sorular Frekans (f) % Hizmet içi Sürekli Bas nç ülseri ile ilgili daha önce bir e itim program na kat ld n z m? Evet Hay r Cevab n z EVET ise bu programlara kaç kez kat ld n z? ve daha fazla Bas nç ülserli hasta takip ettiniz mi? Evet Hay r On ikinci soruya cevab n z EVET ise, bas nç ülserli hasta takibinde bilgi ve beceri eksikli iniz oldu unu düflündünüz mü? Evet Hay r Bas nç ülserli hastan n takibinde sizi zorlayan en önemli problemler hangileridir? nfeksiyonla mücadele Kilolu, yatalak hastada pozisyon de ifltirme S k kirlenen çarflaflar Kötü koku Haval yataklar n olmamas Haval yataklar n s k bozulmas Takip etti iniz bas nç ülserli hastan z olduysa, hastan n bas nç ülseri nas l sonuçland? yileflti Daha kötüleflti Hasta yataktan kalkt ve yaras böylelikle düzeldi Hasta ameliyat oldu Hasta vefat etti Bas nç ülseri tedavisinde yara bak m ürünü kullan yor musunuz? Evet Hay r Yara bak m ürünü seçiminde nelere dikkat edersiniz? Antiseptik içeri i olmas na Ekonomik ve sigorta kapsam nda olmas na Pansuman s kl n azaltmas na Yaraya yap flmamas na ve tahrifl edici olmamas na Kullan m kolayl na Hastada a r y azaltmas na Kolay elde edilebilmesine Akad Geriatri 2013; 5:

6 Information Level of Intensive Care Unit Nurses About Pressure Ulcer Tablo 3. Anket sorular na verilen cevap oranlar ve frekanslar (devam ) Hemflire say s (n) Sorular Frekans (f) % 18. Yara bak m ürünlerinin tedaviye katk s oldu mu? Evet Hay r Seçti iniz bölgelerde bas nç ülserinin daha s k görülme nedeni ne olabilir? Bask alt nda kalma Kemikle yak n komfluluk Kan ak fl n n daha az oldu u bölge Bas nç ülserinde infeksiyonu önlemek için hangileri yap lmal d r? Uygun yara bak m Efllik eden kronik hastal klarla mücadele Yeterli ve dengeli beslenme Ba fl kl k sisteminin güçlendirilmesi Hastan n temizli ine özen gösterilme deal bas nç ülseri bak m nda hangilerine dikkat edilmelidir? Yarada nekrotik materyal bulunmamal Nemli ortam sa lanmal Ak nt l olmamal Yara çevresi sa l kl olmal drar ve d flk kaça ndan korunmal Lokal olarak bas nç ülserinin tedavisinin temel ilkeleri nelerdir? Debridman Ölü boflluklar n doldurulmas Ak nt n n uzaklaflt r lmas Nemli yara oluflturulmas nfeksiyon tedavisi Bas nç ülserlerini önlemede hastalar n risk grubu belirlenirken kullan lacak en uygun yöntem hangisi olmal d r? Tüm hastalar risk grubu olarak de erlendirmek Mesleki bilgi ve deneyimlere dayanarak risk grubu belirlemek Risk de erlendirme ölçe i kullanmak Not: Her soruda birden fazla fl k iflaretlenebildi i için n toplam de eri 42 den büyük olabilir. Bu bulgular do rultusunda bas nç ülseri takip ve tedavisinde hasta ile en yak ndan ilgilenen yo un bak m hemflirelerine; hasta takibi ile e itimleri aras nda iliflki kurmalar n sa lamak, bas nç ülserlerinin oturan hastalarda da oluflabilece ini anlatmak, bas nç ülserinin as l tedavisinin ülseri önlemekten geçti ini ve bunun mümkün oldu unu belirtmek, bas nç ülseri hastalar n n multidisipliner takibinin gerekli oldu unu izah etmek, yara bak m ürünü kadar düzenli olarak yap lan günlük pansuman n da etkili bir çözüm olabilece ini göstermek gereklidir. KAYNAKLAR 1. Be er T. Yo un bak mda dekübit ülserleri: risk faktörleri ve anlenmesi. Yo un Bak m Dergisi 2004; 4: Bryant RA, Shannon M, Pieper B, et al. Pressure ulcers: acute and chronic wounds. In: Bryant RA (ed). St. Louis: Mosby-Year- Book, 1992: Karada A. Bas nç ülserleri: de erlendirme, önleme ve tedavi. C.Ü. Hemflirelik Yüksek Okulu 2003; Rockville, MD. Panel on the Prediction and Prevention of Pressure Ulcers in Adults. Pressure Ulcers in Adults: Prediction and Prevention. Clinical Practice Guideline, No. 3.: Agency for He- 78 Akad Geriatri 2013; 5: 73-79

7 Yo un Bak m Hemflirelerinin Bas nç Ülseri Hakk ndaki Bilgi Düzeyleri alth Care Policy and Research; AHCPR Publication Rehm KB, Vayser DJ, Branom R, Berger JA. Decubit ulcers: catching patients lying down. Podiatry Today 1999; 12: Mawson AR, S dd qu FH, B undo JJ. Enhancing host resistance to pressure ulcers: a new approach to prevention: Preventive Medicine, 1993; 22: Ministry of Health (MOH) (1998) Nursing research report on prevalence and incidence of pressures among patients in Alexandra Hospital, Changi General Hospital and Tan Tock Seng Hospital. 8. Gunningberg L, Lindholm C, Carlson M. The development of pressure ulcers in patients with hipfractures: inadequate nursing documentation is still a problem. Journal of Advanced Nursing 2000; 31: Hommel A, Ulander K, Thorngren KG. Improvements in pain relief, handling time and pressure ulcers through internal audits of hipfracture patients. Scand J Caring Sci 2003; 17: Akad Geriatri 2013; 5: