Almanya İslam Konferansı Müslümanlara yönelik hegemonyal tartışmaların bir aracı mı?

Transkript

1 Almanya İslam Konferansı Müslümanlara yönelik hegemonyal tartışmaların bir aracı mı? Mustafa Yeneroğlu Giriş Almanya İslam Konferansı (DIK) yılının Eylül ayında Müslümanlarla Alman devleti arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi maksadıyla devlet nezdinde bir diyalog platformu olarak tesis edilmiştir. İslam ın Almanya nın bir parçası olduğu ve Müslümanların Almanya da kendilerini evinde hissedebilecekleri 2 kanaatleri bu oluşumun önünü açmıştır. Almanya daki Müslümanların siyasi ve toplumsal açılardan entegrasyon durumlarının daha iyi hale getirilmesi amaç olarak belirlenmiştir. DIK Müslüman temsilciler tarafından da, oluşumu, yapısı, mali donanımı ve konuların tespitinde başından beri var olan asimetriye yönelik eleştirilere rağmen, devletin Müslüman yurttaşlarıyla geç kalınmış bir diyaloğu olarak takdir edildi. Zira DIK ile birlikte Müslümanlarla diyalog için kurumsal bir temel atılmış ve aynı zamanda ülkemizdeki dini çeşitlilik ilk defa resmen tanınmış oldu. Ancak ortaya konulan pozitif işaretler, ilk dört yılda bir çok önemli meselede uzlaşmaya varılamadığının gözden kaçmasını sağlayamadı. 3 Müslüman temsilciler özellikle de Alman toplum düzeni ve değerler uzlaşması konulu Çalışma Grubu 1 de kamuoyunda dillendirilenin aksine özgürlükçü demokratik düzeni müzakere etmekten daha ziyade - sağ muhafazakar kültüralist yaklaşımları tartışmak durumunda kaldılar. İslami cemaatlerin (Islamische Religionsgemeinschaften) temsilcileri bu zaman zarfında sürekli olarak DIK den geri çekilmeyi düşünmek zorunda kaldılar. Zira Çalışma Grubu 1 ve müzakere grubunda öncü kültür yaklaşımlarını ve Müslümanlara yönelik önlem politikasını kabul hususunda büyük baskı oluşturulmakta ve Alman İçişleri Bakanlığı kanadında DIK in hedefleri konusunda temel bir tartışmanın yapılması reddedilmekteydi. Bununla birlikte Müslüman temsilciler tarafından Federal Meclis 54. oturumunda Alman İçişleri Bakanı Dr. Wolfgang Schäuble tarafından açıklanan Hükümet bildirisi, bakınız Almanya İslam Konseyinin Almanya İslam Konferansı 1. Bölümü ile ilgili değerlendirmesi, , Berlin 1

2 yapılan tekliflerinin sürekli olarak gündeme alınmaması ve İçişleri Bakanlığının gündeminin dayatılması, islami cemaatlerin yapıcı bir şekilde katkıda bulunmalarını zorlaştırıyordu. Medyanın müzakereleri kısmen çarpıtılmış bir şekilde yansıtması, devlet tarafından öngörülen pozisyonları sorgulamadan ele alması ve sadece Müslümanların dindarlığını aşağılayan seslere platform sunması, 4 Alman İçişleri Bakanlığına fayda sağladı. Artan islamofobyanın kamuoyunda son zamanlarda daha güçlü bir şekilde algılanmasıyla birlikte bazı medya organları Müslümanlarla ilgili tartışmaları eleştirel bir gözle ele almaya başladılar. Ancak halihazırda DIK bağlamında konu ve amaçlarla ilgili medyada ciddi bir tartışmanın yapılmadığını söyleyebiliriz. Alman İçişleri Bakanlığı tarafından yeni katılımcıların açıklanmasından bu yana kamuoyunun bir kısmında İslam Konseyi ne pasif üyelik teklif edilmesinin doğru olup olmadığı üzerinde durulmaktadır. Ancak İslam Konseyi bu teklifi zaten reddetmiş ve Almanya İslam Konferansı ndan çekilmiştir. Bununla sınırlandırılmış ve bu şekilde daraltılmış bir tartışma İslam Konseyi nin aktif üyeliği reddetmesinin gerçek nedenlerini izah edemediği gibi, konu ve katılımcıların tespitiyle güdülen muhtemel niyetlerin açığa çıkmasını da engeller. Esasen bu konuda kamuoyu nezdinde tartışmalar yürütülmelidir. DIK in ilk sürecinde yapılan tartışmalar, aktüel oluşumla ilgili şu ana kadar yapılan açıklamalar ve özelliklede Alman İçişleri Bakanı nın Deutschlandfunk 5 radyosunda yayınlanan söyleşisi bu yöndeki tartışmaların aciliyetini gözler önüne sermektedir. 4 Cantzen, Rolf, Der deutsche Wertekonsens und die Religionen der Anderen. Kulturalisierung des Islam: Die 2. Islamkonferenz in ausgewählten Printmedien, in Attia (Hg.) Orient- und IslamBilder, 207, S. 267 ff; Siehe grundsätzlich Schiffer, Sabine, Die Darstellung des Islam in der Presse: Sprache, Bilder, Suggestionen. Eine Auswahl von Techniken und Beispielen, 2005; Heiliger Krieg gegen den Westen. Das Gewaltbild des Islam in der deutschen Presse, Pressedokumentation: zusammengestellt und eingeleitet von Kai Hafez, Hrsg. Media Watch/Heinrich-Böll-Stiftung/Dritte-Welt-Journalistennetz, 1996; Halm, Dirk, Der Islam als Diskursfeld: Bilder des Islams in Deutschland, 2008; Halva, Boris, Differenzierte Ansichten eines alten Feindbildes? Das politische Bild des Islam in deutschen überregionalen Tageszeitungen nach dem 11. September 2001, 2005; Jäger, Siegfried, Pressefreiheit und Rassismus. Der Karikaturenstreit in der deutschen Presse. Ergebnisse einer Diskursanalyse, in Thorsten Gerald Schneiders (Hg.) Islamfeindlichkeit, 2009, 305 ff

3 Konu ve katılımcı tespitindeki asimetri Öncelikle Diyalog, Müzakere ve Konferans gibi tanımlamaların kullanılmasına rağmen DIK in eşitler veya iki eşit taraf arasında fikir alış verişi ortamı olmadığını tespit etmemiz gerekir. Devlet kanadı, toplantı masasının iki tarafında kimlerin yer alması, hatta Müslümanları kimlerin temsil edip etmemesi gerektiğini dahi belirlemektedir, bu işi o kadar ileri götürmektedir ki kendi yaptırdığı araştırmada 6 islami cemaatleri mümkün olduğunca küçük göstermektedir. Bununla da konferans esnasında, eksik temsil meselesi gündeme getirilerek islami cemaatlerin kendi sınırlarında tutulması azınlıkta oldukları vurgusuyla gündemin ve uzlaşma adı altında kararların dayatılması - amaçlanmaktadır. İslami cemaatlerin kendi tanımlamaları olan islami cemaat kavramının hiç bir belgede geçmemeside İslami kuruluşlara karşı alışılageldik iyi muameleye has alışık tutumlardan birisidir. 7 Geçmişte vazifelendirilmiş olan Kelek, Ateş ve diğer katılımcıların temsil yeteneği ve bu meselelerde otorite sahibi olup olmamaları üzerinde hiç kimse durmamaktadır. Hatta Müslümanları Müslüman olmadığını açıkca beyan eden kişi ve kurumlar dahi temsil edebilmektedir. Bu katılımcılar Müslümanları devlet tarafından atanmış temsilciler olarak temsil etmektedir. Acaba kaç Müslüman, şimdilerde İçişleri Bakanı nın kişisel danışmanlığına yükseltilen bu tarz şahıslar tarafından temsil edildiğini düşünmektedir? Bu soruya cevap veren bir araştırmanın olmaması da şaşırtıcı olmamalıdır. Bu duruma rağmen Kelek gibi şahıslarla iştigal etmek yersizdir. Zira böyle bir yaklaşım, "bu tarz kişiler hangi maksatla ringe` gönderilmektedir" temel sorusundan uzaklaştırmaktadır. Onlar önceden belirlenmiş rollerini yani kendilerine verilen görevleri oynamaktadırlar ve belli bir kullanımdan sonra aynı düşünceye sahip islama hakaret eden başka kimselerle ikame edilmektedirler. Fakat Alman İçişleri Bakanı ve bakanlıktaki sorumlu yetkililer, düşünceleri özgürlükçü anayasa düzeniyle taban tabana zıt olan bu kişileri kişisel danışman yaparak neyi amaçlamaktadırlar? Böylelikle nasıl bir mesaj verilmek istenmektedir? Kiliseler acaba, devletin düzenlediği Hristiyanlık Konferansı na Hristiyanlığa dair eleştirisiyle bilinen Giordano Bruno Vakfı nın temsilcilerini davet etmesi durumunda ne derlerdi? Veya İçişleri Bakanı bu tarz kişleri Bakınız en son Federal İçişleri Bakanı Sayın de Maiziere, Süddeutsche Zeitung ile söyleşi ; Almanya İslam Koferansının tüm metinleri kuruluşlardan bahsetmektedir. 3

4 kişisel hristiyanlık danışmanı yapsa ve kilise temsilcileriyle yapılan her görüşmenin öncesinde veya sonrasında bunlarla bir araya gelerek konuşulanları beraber değerlendirseydi, bu durumda kilisenin tavrı ne olurdu? Çok açık ki, kilise temsilcileri böyle bir dayatmayı o anda terslerdi. Müslümanlar bu mesajları birbirini karşılıklı anlamanın mı yoksa dindarlıklarına yapılmış bir hakaretin göstergesi olarak mı değerlendirmelidirler? Müslümanların eleştirilerini içerden raporlar olarak sunmak, ırkçılık suçlamasına karşı bilinen bir savunma stratejisidir. Özelliklede Kelek 8 ve aşırı sağcı ortamlarında beğeniyle karşılanan yedeği Hamid Abdul-Samed in çoğunluk toplumundaki kültüralist eğilimin sözcülüğünü yaptığı ortadadır. 9 Katılımcılar gibi konular da önceden belirlenmekte ve Müslüman kanada basitçe talepler kataloğu formüle edilmektedir. Müslümanlar kendi katılımlarıyla tespit edilmiş tartışmaların önemini kabul etmektedirler. Sadece Müslümanlar kendilerini izah etmek ve haklı göstermek zorundayken, (çoğunluk toplumu temsilen) devlet kanadı, Müslümanları kabul edip etmeme, varlıklarına alışma ve onlara dönüştürücü etkide bulunma hakkını kendinde görmektedir. Müslüman temsilciler bu şekilde işlevselleştirilmektedir ve gerçekte her ne kadar karşı görüşleri aktarsalarda kültüralist baskılara hizmet etmektedirler. Dezentegrasyon ekseninde yapılan tartışmalara, İslam Konferansı organizatörleri tarafından üretilmiş kategoriler içinde ve siyasal-toplumsal-ekonomik faktörlere uzak bir şekilde dini-kültürel tanımlamalarla dahil oldukları sürece egemen tartışmaya katkıda bulunmaktadırlar. Bu asimetrik karmaşık ilişki ağı, Müslümanların bir çoğu için de anlaşılması zor bir durumdur Rommelspacher, Birgit, Islamkritik und antimuslimische Positionen am Beispiel von Necla Kelek und Seyran Ates, in Thorsten Gerald Schneiders (Hg.) Islamfeindlichkeit, 2009, 433 ff.; 9 Abdel-Samad in bir kaç yıl içerisinde ne kadar değişebildiğinin göstergesi olarak bakınız, tarihli Zaman gazetesiyle yaptığı söyleşi, Dindar Müslümanlar alman halkına karşı daha toleranslı ve konuk yazar olarak tarihli günlük Die Welt gazetesi. 10 Attia, Iman (Ed.) Orient- und Islam Bilder - Interdisziplinäre Beiträge zu Orientalismus und antimuslimischem Rassismus, 2007, S. 21 4

5 Değerler Uzlaşması Alman İçişleri Bakanlığı nın yayınlarında DIK in esas konusu olarak toplumsal birlikteliğin güçlendirilmesi 11 belirtilmektedir. Sırasıyla Alman öncü kültürü > öncü kültüre göre yön tayin etme > Alman değerler düzeni nitelemeleri etrafında DIK in ilk döneminde yapılan tartışmaların şimdi de başka adlandırılmalarla devam ettirildiği görülmektedir. Bu anlamda CDU nun yayınlarında toplumsal birliktelik vurgusu açık veya kapalı bir şekilde öncü kültür kavramı ile bağlantılı olarak kullanılmaktadır. 12 CDU nun Mayıs 2007 tarihli parti proğramında bu konuda şu ifadelere yer verilmiştir: Ortak dilimiz, tarihimiz, bir ulus devlette birlikte sürdürdüğümüz hayatımız ve faaliyetlerimiz vatansever bir birliktelik hissiyatı oluşturmaktadır.... Birlikteliğimizin şartları ise öncelikle Alman diline hakimiyet, yurttaşlarımıza saygı, ayrıca hizmete ve sorumluluğa hazır olmaktır... Kuşatıcı bu anlayış Almanya daki öncü kültürümüzdür ve toplumumuzdaki birlikteliğin temelidir. Almanya entegrasyon ülkesidir. 13 CDU nun hazırladığı diğer yayınlarda veya açıklamalarda toplumsal birlikteliğin sözkonusu olduğunda Müslümanlardan ne beklenildiği somut olarak ortaya konulmamaktadır. Bu bağlamdaki tartışmalarda esas konunun Almanca bilmek, hizmete veya sorumluluğa hazır olmak olmadığı şüphesizdir, çünkü bu hususlarda Müslümanlar ve Müslüman olmayanlar arasında tam bir uzlaşma sözkonusudur. Siyasi alanda ise öncü kültür tartışması daha çok dışlama retoriğine ve kapalı, homojen değerler sistemi olarak kendini gösteren 14, ütopik yerli bir toplum kurgusuna hizmet etmektedir 15. Kurgulanan ütopik toplum da tanımlanmamakta, duruma ve ihtiyaca göre 11 bkz Lammert, Norbert, Verfassung, Patriotismus, Leitkultur: Was unsere Gesellschaft zusammenhält, 2006; 12 bkz Arbeitsgrundlage für die Zuwanderungskommission der CDU Deutschlands vom ; Norbert Lammert in Die Welt, ; Pofalla, Leitkultur garantiert Zusammenhalt der Gesellschaft, Grundsatzprogramm der CDU vom Mai 2007, zitiert nach Süddeutsche Zeitung, Parti Programı CDU Mayıs 2007; bkz Shakush, Der Islam im Spiegel der Politik von CDU und CSU, Aspekte einer komplizierten Beziehung, Thorsten Gerald Schneiders (Hg.) Islamfeindlichkeit, 2009, 363 ff. 14 Leitkultur und Parallelgesellschaft: Argumente wider einen deutschen Mythos, 2006; Pautz, Hartwig, Die deutsche Leitkultur: Eine Identitätsdebatte, Öncü Kültür tezinin savunucuları başlangıçta neorassist Yeni Sağcılar ın ve Medeniyetler Çatışması savunucularının kavramlarını kullanıyorlardı. Aktüel olarak öncü kültür söylemleri, Alman tarihinin sorunlu boyutlarını gözardı eden ve kültürel açıdan homojen ulusalalman bir kimliğin tarifi için kullanılmaktadır. 5

6 kullanılmaktadır. Bu kurgu yoluyla homojen 16 türetilmektedir. bir çoğunluk ve karşıt bir azınlık imajı Değerler tartışması bağlamında önemli sayabileceğimiz diğer bir husus ise, İslam ve Batı değer düzenleri arasında bir zıtlık kurgulayan tarihi köklere sahip imgelerdir 17. Bu imgelerle örneğin Türkiye nin Avrupa Birliği üyeliğine yönelik şüpheler anlaşılır hale getirilmekte, başörtüsü yasaları sözde birbirine zıt değerlere atıfta bulunularak gerekçelendirilmektedir. De Maziere nin karşılıklı yakınlaşma süreci nden ne anladığı aydınlatıcıdır: Mevzu sadece İslam ın Anayasa ile değerleri tanımak zorunda ve durumunda olması değil, aynı zamanda İslam ın temsilcileri ve kanaat önderlerinin bu konuda yaşantılarıyla örnek olmalarıdır. İslam a mensup olmayan ve toplumumuzun çoğunluğunu oluşturan Hristiyan-Yahudi-Batı geleneğine sahip bizler, İslam ın, aydınlanmış İslam ın Almanya da evinde olduğu hususuna alışmalıyız. Bilge Natan kitabının yazılmasından itibaren İslam önemli bir konu olagelmiştir ve dikkate alınmayabilecek geçici bir mesele değildir. İslam arka avlulardan dışarı çıkarak demokratik çoğulcu toplumumuza katılmalı ve bu süreçte aydınlanma ve demokratik gelenekten nasibini almalıdır. 18 Anayasa Bakanı olarak İslam ın Anayasa çerçevesinde açılabileceğine vurgu yapmak yerine, İçişleri Bakanı dışlayıcı vurguya sahip bir dil kullanmakta ve İslam ın değerlere sembolik düzeyde boyun eğmesi talebinde bulunulurken, İslam ın Anayasa ile eşit konumda görülen hangi değerleri nasıl kabul etmesi gerektiği açıklığa kavuşmamaktadır. Acaba Sayın Bakan özellikle CDU tarafından yönetilen eyaletlerin Müslüman karşıtı -başörtüsünü yasaklayıcı- kanunları çıkarırken sözünü ettikleri 19 değerlerden mi bahsetmektedir? Özgürlükçü anayasa devletinde Anayasa Bakanı nın yazılı anayasa dışında başkalarına üstünlük hakkı verecek değerler olamayacağını, ayrıca özgürlükçü hukuk devletinin olmazsa 16 Nassehi, Armin, Die Leitkulturdebatte: Eine Herausforderung für interkulturelle Studien? Festvortrag auf der Veranstaltung Fünf Jahre Forschungsinstitut für interkulturelle Studien an der Universität Köln, , S. 11; Aumüller, Jutta, Assimilation -Kontroversen um ein migrationspolitisches Konzept-, 2009,,S bkz Ausgangspunkte islamfeindlichen Denkens in der deutschen Gesellschaft, in Thorsten Gerald Schneiders (Hg.) Islamfeindlichkeit, 2009, S. 19 ff

7 olmazının tüm değer ve ahlaka dair düşüncelerin özgürce ve eşit olarak yazılı anayasa çerçevesinde gelişmesine izin vermesi gerektiğini bilmesi gerekmez mi? Yukarıdaki ifadelere göre Müslümanların temsilcilerinin sadece anayasayı değil, aynı zamanda somut olarak ifade edilmeyen değerleri de yaşayarak örnek teşkil etmek durumunda oldukları belirtilmektedir. Sayın Bakan burada İslam ve Müslümanları öteki olarak vasıflandırmakta ve onları Hristiyan, Yahudi ve Batı kimliğinin karşı kutbu olarak niteleyerek, varlık hakkına sahip olmaları için öteki nin nasıl davranması gerektiğini vazetmektedir. Bununla birlikte bağnaz ortaçağda kalmış ve demokratik olmayan ve Batı verilerine göre kendini geliştirmesi ve aydınlanması nı tamamlaması gereken İslam söylemini kullanmaktadır. Oysa Hrisyanlıkta yüzyıllar boyunca varolan akıl-din çatışmasının İslam da hiç olmadığı genelde unutulmaktadır. Aksine modern birçok bilimsel araştırma bugün kü Avrupa mirasına İslam ve Müslümanların 20 katkısının olduğunu ayrıntılarıyla ispat etmektedir ve bu çerçevede bugün Yahudi-Hristiyan-Müslüman mirasından sözedilmelidir. Sayın Bakan de Maziere nin kültürel kibirlilik kokan dili, kendi ve öteki hakkındaki düşünceleri konusunda bize bilgi vermektedir. Bunun da ötesinde bu düşünce yapısında öteki tanımlanmakta, kendi gibi olmakla yükümlü tutulmaktadır, ki buradan değerler toplumu nun ne olduğu ortaya çıkmaktadır. Kendiliğin çerçevesi ötekileştirmek yoluyla çizilmekte, öteki dışlanarak onunla mücadele edilmektedir. Hristiyan-Yahudi-Batı formülünde Yahudi kelimesinin yer alması aynı şekilde dikkate değerdir. Oysa Müslümanlarla ilgili tartışmalarda Yahudiler (yine homojen bir şekilde) genellikle kendilerini Müslümanlardan ayırmanın bir fayda sağladığı durumlarda zikredilmektedirler. Yahudi mirasıyla sessizce oynanılması bir çok noktada görülmektedir. Ayrıca tartışmalar öncelikle azınlıklar ve toplumun çoğunluğuna mensup olanları Yahudi- Hristiyan değil, Hristiyan Alman değerleri ile yükümlü tutmayı amaçlamaktadır 21. Bu meyanda örneğin aylarca sürmüş olan Müslümanların Alman değerlerini kabul etmesi 20 Birçok kaynak yerine bakınız Watt, Montgomary W., Der Einflluß des Islam auf das europäische Mittelalter, 1988; Rodinson, Maxime, Die Faszination des Islam, Attia, Orient-- und IslamBilder, S. 19 7

8 tartışmaları esnasında, Yahudi cemaatini kendi taraflarında konumlandırmak fikri, devlet kanadından kimsenin aklına gelmedi. Kamuoyundaki tartışmalarda Yahudilerin sözde müslümanlara karşıt bir kutba dahil edilmesi ise nadirattan değildir. 22 Federal İçişleri Bakanı nın açıklamalarında eleştirilmesi gereken diğer bir nokta da, uzun yıllardan beri ve kalıcı olarak Almanya'da yaşayan, belirli bir kesimi Alman vatandaşı olup yerlileşmiş Müslümanların ancak ''değerlere'' tabi oldukları, bu ''değerleri'' yaşadıkları ve bunun ön şartı olarak İslam'ı ''aydınlattıkları'' takdirde hoş karşılanabilecekleri düşüncesidir. Bu retorik, değerler tartışmasının tipik bir işaretidir ve halkı salt Hristiyan dini köklere dayanan kültür ve kader birliği anlamındaki Alman Ulusu geleneksel anlayışına da uygundur. Buna göre Müslümanlar her zaman olduğu gibi -İçişleri Bakanı tarafından tarif edilen- belli şartlarda kabul edilecek (yahut edilmeyecek) yabancı veya misafir konumundadırlar. Devlet burada malum Misafirleri yerlileştirmek için eğitmen olarak faaliyet göstermektedir. DIK in temelinde de çizdiğimiz bu tablo yatmaktadır. Buna göre Müslümanlar esasen sorunlu bir varlık, aynı zamanda entegrasyon noktasında eksiklikler gösteren ve bu nedenle uyum için toplumun çoğunluğundan daha fazla çaba sarfetmesi gerekenler olarak yansıtılmaktadırlar. Bu anlayış çerçevesinde Müslümanlar kendi bütünlüğünde bir sorun olarak ele alınmakla beraber ayrıca içerisinde normalleşebilme potansiyeline sahip parçaları barındırdığı düşünülmektedir. 23 DIK in amacı özetle şu ifadelerle tanımlanmaktadır: Amaçladığımız hedefe, yani Almanya daki Müslümanların Alman Müslümanlar olması ve hem kendilerinin hemde inançlarının Almanya da yerlileştirilmesi noktasına ulaşmak için daha çok yol katetmemiz gerekmektedir. 24 De Maziere in açıkça belirttiği öncü kültür meselesi ile ilgili diğer bir husus, vatandaş olarak hukuk düzeninin kabul edilmesinin yeterli olmaması, buna ek olarak ayrıntılı tanımlanmayan değerlerin de kabul ve yaşanmasının talep edilmesidir. Wolfgang Schäuble de DIK bağlamında benzer gerekçeler öne sürmüştü: 22 Bkz Museviler Merkez Konseyi Başkanı Paul Spiegel ile yapılan söyleşi, Jüdischen Allgemeine gazetesi, tarih : Als fragwürdig empfinde ich es, dass mit dieser neuerlichen Betonung des jüdisch-christlichen Erbes offenbar eine Koalition gegen den Islam beschworen werden soll, die es so nicht gibt. 23 Shirin Amir-Moazami, Die Produktion des Tolerierbaren. Toleranz und ihre Grenzen im Kontext der Regulierung von Islam und Geschlecht in Deutschland, in Gabriele Dietze, Claudia Brunner, Edith Wenzel (Hg.), Kritik des Okzidentalismus Transdisziplinäre Beiträge zu (Neo-) Orientalismus und Geschlecht, 2009, S Bundesministerium des Innern (Hg.), Deutsche Islam Konferenz (DIK). Zwischen-Resümee. Vorlage für die 3. Plenarsitzung der DIK, , Berlin 8

9 Yalnızca bu kurallara uymak başarılı entegrasyon için yeterli değildir. (...) Sadece Anayasa da bunun için yeterli olmaz. Vatandaşlar tarafından yaşatılacak diğer başka esaslara ihtiyacı var. Kendimizi bir topluma ait hissetmek istiyorsak, bizleri derinlerde birbirine bağlayan birşey olmalı. Bu da din, kültür, değerler ve kimliğin yer aldığı alandır. 25 Sözkonusu değerlerin yaşanması talebi ile Müslümanların, temelinde yatan değerleri benimsemeksizin, sırf taktik olarak faydalarına olan hukuki kurallardan istifade ettiklerinden şüphelenildiği hissedilmektedir. 26 Değerler bu esnada Hristiyanlık temeline dayandırılmakta ve şekilde savunulmaktadır. Aslına bakılırsa Müslümanların, dışlama unsuru olmadıkları ve onlara karşı ortaya atılmadıkları sürece bu değerlerle en ufak bir sorunu yoktur. Örneğin günlük hayatta Hristiyan unsurların ağırlıkta olması hiç mesele edilmek bir tarafa doğal bir hizmet olarak algılanmaktadır. Hristiyan semboller, okullar, anaokulları, hastaneler, huzur evleri gibi yapılar Alman kültürünün kıymetli birer parçası olarak teşvik edilirken, Müslüman organizasyonların benzer faaliyetleri Hristiyan batıyı tehdit eden ve değerler uzlaşmasına ters düşen -artan- İslamlaşmanın delili olarak görülmektedir. Burada Müslümanlara yönelik eleştiriler sekülerleşme ya da aydınlanmamışlık kisvesi altında dile getirilirken aslında kültürel hegemonyacı yaklaşımın kullanıldığı dikkati çekmektedir. 27 Sonuç olarak değerler uzlaşması tartışmalarında Müslümanlara yönelik aynileşme beklentileri ağır basmaktadır. Entegrasyon politikasının içeriği gayet açıktır: Müslümanların entegre olmamaları yahut paralel toplumda yaşamaları; gerici, kadınları aşağılayan, aydınlanma düşmanı vb. unsurlar içeren ve ülkenin değerler uzlaşmasına aykırı bir dinde kendi hatalarından dolayı ısrar ettikleri bir durum olarak değerlendirilmektedir. 28 Bu görüş hakikaten ilginç bir çoğulcu-demokratik toplum anlayışı sunmaktadır. 25 Schäuble, Wolfgang, Gehört Religionspolitik zur europäischen Staatsräson?, Toplantı konuşması Der Weg Europas und die öffentliche Aufgabe der Theologien der Europäischen Gesellschaft für katholische Theologie, Amir-Moazami, in Kritik des Okzidentalismus, S Attia, Orient- und IslamBilder, S.17, Attia, Orient-- und IslamBilder, S

10 Kadın-erkek eşitliği DIK in ikinci önemli konusunu (özellik de genç yaştaki) kadın ve erkeklerin, hak eşitliği konusu teşkil etmektedir. Bu çerçevede cinsiyet eşitliğinin teşvikiyle ilgili hususlar ele alınacakmış. İslam Konferansı nın ilk döneminde de bu mesele bilindik basmakalıp düşüncelerle işlenmişti. Burada problemli nokta, bu konunun ele alınması değil, aksine konunun üzerinde kültüralist yaklaşım ve medyanın etkisiyle sadece Müslümanlar bağlamında durulmasıdır. Tartışmada var olan sorunların dinden kaynaklandığı vurgusu tekrar edilip, dini bağlam dışında izahı engellenmiştir. Burada gerçek nedenlerin ele alınmasından ziyade Müslüman cinsiyet rollerinin dini nedenlerden dolayı hristiyan-batıda sosyalleşmiş kişilerden farklı olduğunun ve bu sebepten dolayıda uyum çabasının gösterilmesi gerektiğinin üzerinde durulmuştur. Hükümet Entegrasyon Sorumlusu Sayın Maria Böhmer (CDU) FAZ a yaptığı açıklamada 29, İslam Konferansı nın, anayasadaki eşitlik maddelerinin ortodoks Müslüman çevrelerde daha fazla uygulanması için bir fırsat olarak görülebileceğini söyledi. Monika Schröttle, bu tartışmanın çoğunluk toplumunun bazı kesimleri ve bazı siyasetçiler tarafından, önyargıyı teşvik etme ve şiddet ile kadın-erkek eşitliği gibi problemleri yalnızca belirli azınlıkların üzerine yükleme hususunda ifade etmektedir. Kendisine göre bilimsel değerlendirmeler, tek yönlü kutuplaştırma ve genellemelerin ne haklı, ne de gerçekçi olduklarını ortaya koymaktadır. Ne Alman nede Türk kadınları kendilerini modern/eşit haklara sahip/şiddetten uzak = Alman/batılı/Avrupalı veya geleneksel/gerici/şiddete maruz kalan = Türk/Müslüman şeklindeki genellemeleri kabul etmiyorlar. 30 Bağlam dikkate alındığında DIK in tam da bunu hedeflediği görülmektedir. Eşitlik problemleri, kadını aşağılayan islami yaşam tarzına atfedilmekte ve böylece söylem düzeyinde batı kültürünün haricinde tutulmaktadır. Cinsiyet ilişkilerinin kültürleştirilmesi, tarihi bir olgudur. Mozart ın Saraydan kız kaçırma isimli Operasında şu diyalog geçiyor: 29 FAZ, Islamkonferenz ohne Beschlüsse, 02. Mai Schröttle, Monika, Gewalt gegen Frauen mit türkischem Migrationshintergrund in Deutschland in Thorsten Gerald Schneiders (Hg.), Islamfeindlichkeit, 2009, S. 269,

11 Tek kelimeyle, bugün Hareme gitmelisin. Hareme mi? Seni Zenci kafalı, karşında emirlerinle titreyecek bir Türk cariyesi olduğunu mu sanıyorsun? Yanılıyorsun, çünkü Avrupalı kızlar bambaşkadır. 31 Yani bugünkü tartışmalarda yüzyıllar içerisinde şekillenen basmakalıp düşüncelerin kullanılıp, bunları Müslümanlara karşı hakimiyet söylemi stratejik hesap uğruna sahneye konulmaktadırlar. Başörtüsü tartışmaları örneğinde de sözde kadın erkek eşitliği doğrultusunda öne sürülen argümanlar kendini kültür ırkçısı olarak ele vermektedir. Başörtülü bir bayanın, kendi yaşam tarzına göre giyinmesini kabullenmek hala çoğu kimseye zor gelmektedir. Bu bayanlar bakış açıları algılanmaya çalışılmadan ve baş örtülerinin bilinçli yaşam tarzının mümkün bir ifade şekli olarak geçerli saymaklsızın ''batılı'' beden ve cinsellik modelleriyle baskın kıyafet düzenlerine uymaya zorlanılmaktadırlar. Hatta bu bağlamda gerçekler tersyüz edilerek çarpıtılmaktadır: Başörtülü bayanlara yönelik ayrımcılık Almanya da giderek artan İslamlaşmaya karşı bir koruma olarak yorumlanmaktadır. Aynı zamanda diğer göçmen kadınlar da radikal İslamcıların ellerine düşmekten korunmalıdır, denilmektedir. Dışlama ve sözde sosyal destek, Değerler topluluğu nun dayatılması için çift taraflı bir strateji olarak ortaya çıkmaktadır. 32 Spor, okul ve gençlik faaliyetlerinde kız erkek ayrımı, pedagojik, biyolojik ve feminist açılardan gerekçelendirilirip geliştirici ve gerekli oldukları düşünülürken, yüzme derslerinin ayrı yapılması için çalışan Müslümanlar bir yandan gerici olarak itham edilmekte, diğer yandan misafir olarak bulundukları ülkede yabancı düşüncelerin hükmünü geçirmek istemekle suçlanmaktadırlar. 33 Alman İçişleri Bakanı Müslüman öğrencilerin karma yüzme derslerine katılma sorununu da bu tartışma çerçevesinde değerlendirmektedir. 34 Bunun altında hangi yanlış algının yattığını, kadın-erkek eşitliğinin değeri veya anayasaya uygunluğu sorulmaksızın, benzer gerekçelerle öğrencilerin Bavyera da yüzde 93,2, Baden- Württemberg de yüzde 88,3 ve Alman İçişleri Bakanı nın memleketi olan Saksonya da yüzde 73,8 ile spor ve yüzme derslerininin kız erkek ayrı şekilde yapılması göstermektedir AttiaAttia, Orient-- und IslamBilder, S Attia, Orient-- und IslamBilder, S Attia, Orient- und IslamBilder, S Der offizielle Grund in Bayern ist beispielsweise die Vermeidung von unsittlichen Körperkontakten zwischen Kindern und zwischen Mädchen und Lehrern beim Sporttreiben. So vermutet Prof. Dr. Claudia Kugelmann, dass in Wirklichkeit die Trennung der Mädchen und Jungen das Ergebnis der traditionellen Kultur und Lebensstile sei, die auf der traditionellen Geschlechterordnung beruhe. Selbst 11

12 Dolayısıyla, yüzme dersleriyle alakalı entegrasyon veya kadın.erkek eşitliği değil, aksine Müslüman kadınları kültüralist yaklaşımla gerekçelendirilen sembolik egemenliğe tabi kılma isteğidir. Burada dikkat çeken nokta, ilk Almanya İslam Konferansı nın 2. Çalışma Grubunda bu konuda son derece münasip bir çözüme ulaşılmış olmasına karşın tartışmanın tekrar ortaya atılmış olmasıdır. Alman İçişleri Bakanı nın acaba bundan haberi yok mudur yaksa ulaşılmış hedef yeni kadrosunun hoşuna gitmemekte midir? De Maiziere benzer şekilde başörtüsünü bir problem olarak ele almaktadır. Kendisine göre göre Almanya da Türkiye ve Fransa daki gibi bir sorun yoktur, yalnızca birkaç başörtülü öğretmen olayı söz konusudur bu yaklaşıma göre başörtüsü temelde bir problem olarak tanımlanmaktadır. İşte bu söylemde de temel çizginin dindar Müslüman kadınları marjinalleştirmek ve dışlamak olduğu görülmektedir. Bu kadınlar sadece kocaları, kültürleri ve dinleri tarafından ezildiklerini dillendirmelerinde dinlenilmektedirler. 36 Ancak mesela bir devlet okulunda öğretmen olarak görev almak istedikleri ve böylece başka bir dine mensup olduğunu gizlemek istemeden bir entegrasyon talebinde bulunduklarında direniş ve mukavemeti provoke etmiş sayılmaktadırlar.. Bu, demokratik ve çoğulcu bir toplumda neden bir problem teşkil etsin? 37 İngiltere, İsveç ve Avusturya örnekleri, dindar Müslüman bayanların diğer ülkelerdeki uyumlarının mükemmel bir şekilde gerçekleştiğini ve büyük ölçüde entegrasyonu teşvik edici etkileri olduğunu belgelemektedir. Bahsettiğimiz tüm bu konular, kadın- erkek eşitliği tartışmasının, Müslümanların daha eşit bir vatandaş olarak kabul görebilmeleri için nasıl daha doğru bir şekilde yaşamaları gerektiğinin öğretilmesi yönündeki çabalardan başka bir şey olmadığını göstermektedir. Ancak çoğunluk toplumu bazı konularda onlar hakkında konuşma hakkına sahip olduğunu düşünen bazı politikacılardan daha ileridedirler. unterschiedliche Inhalte für Mädchen und Jungen seien in Lehrplänen ausgewiesen. Die Trennung ab der 5. Klasse ist sei zum Regelfall geworden. 36 Attia, Orient-- und IslamBilder, S., Terkessidis, Mark, Der lange Abschied von der Fremdheit. Kulturelle Globalisierung und Migration, in Aus Politik und Zeitgeschichte, 2002, Nr. 12, S. 31, 38 12

13 İslam İslamcılık ayrımı Alman İçişleri Bakanı İslam Konferansı nın ele alacağı üçüncü ana konunun, İslam ın, aşırı siyasal İslamcılıktan ayırt edilmesi olduğunu belirtmektedir. Bu konu İslam Konferansı nın ilk döneminde de el alınmış 38, dönemin Federal İçişleri Bakanı Wolfgang Schäuble bu konudaki tartışmanın yapısal olarak diğer tartışmalarla aynı öneme sahip olmamasına ihtimam göstermişti. Yeni İçişleri Bakanı açık bir şekilde bu görüşten uzaklaşarak İslam/İslamcılık konusunu ikinci İslam Konferansı döneminin ana konusu olarak tespit etti. Senelerdir kamuoyunda Müslümanlar üzerine yapılan tartışmalar aslında bu konu başlığı altında gerçekleştirilmektedir. Bu noktada dinin siyasete alet edilmekten uzak tutulması gerektiğinin altı çizilirken Müslümanların somut gerekçeler olmaksızın potansiyel tehlike olarak görülmeleri ve böylece dindarlığın entegrasyona engel olduğunu öne sürerek önleyici tedbirler adı altında yapılan uygulamaları haklı çıkarmaya çalışan önlem adımlarının takip edildiğini görmekteyiz. Sözde terörizm tehlikesinin büyüklüğü nedeniyle hukuki hakların yeniden ele alınması ön görülmekte ve böylece bir tedbir politikası temel haklara müdahale ediyor olsa dahi meşru sayılmaktadır. İlk olarak terörü önleme olarak adlandırılan yaklaşım senelerdir entegre politikasınıda egemen olmuştur. Bu konuda Federal Anayasa Koruma Dairesinin Integration als Extremismus- und Terrorismusprävention adlı bir yayını bile bulunmaktadır. 39 Bu önlem mantığı, devletin Müslüman dini cemaatlerden beklentilerinin ve Müslümanlarla ilişkilerinin temelini oluşturmaktadır. Bu mantık çerçevesinde Müslüman dini cemaatlerin kuruluşları, potansiyel tehlike içeren ve sözde suçlular çıkarması muhtemel olan düşüncelerin barındığı çevreler olarak görülmektedir. Güvenlik birimleri de bu konuda savunma projeleri ve radikalizm senaryoları üzerinde çalmakta. Bu çalışmanın çerçevesi ise belirsiz ve soyut olarak kalmaktadır. Mekanizma taslak haline getirilmiş önlem olarak mücadele edilebilecek ve kurgusal yapılara hizmet eden problemli bir zihniyet tipolojisini, ekstremizmi hedef almaktadır. 38 bkz Schiffauer, Werner, Zur Konstruktion von Sicherheitspartnerschaften, in Michael Bommes/ Marianne Krüger-Portratz (Hg.) Migrationsreport 2008; Schiffauer, Werner, Prävention und Integration,in Michael Bommes/Werner Schiffauer (Hg.), Migrationsreport 2006, Fakten Analysen, Perspektiven, S. 113 ff. 39 Integration als Extremismus- und Terrorismusprävention, herausgegeben vom Bundesamt für Verfassungsschutz, 2007, 13

14 İslamcılık kavramı üzerinde genel itibariyle bu şekilde çalışılmaktadır. Kavram o kadar geniş tutulmaktadır ki, güvenlik birimlerine basit sebeplerle müdahale hakkı doğmaktadır. Federal Anayasayı Koruma Dairesi İslamcılılığı şu şekilde tanımlamaktadır: 40 Kendi dini ve kültürel kimliğini güçlendirme ve Alman toplumunda asimilasyona karşı koruma Baden-Württemberg Eyaleti Anayasayı Koruma Dairesi de Muhammed peygamberin yaşam tarzı ve değerlerine yönelen İslam ıda bu yönde bir belirti olarak görmektedir. 41 Bilhassa tebliğ (Alm. mission), yani kendi dini veya dünya görüşünü yayma da (ki inancın önemli bir kısmı ve dini özgürce yaşama hakkının bir bölümü olarak Anayasanın 4. Maddesinde yer alan din özgürlüğünce koruma altındadır) İslamcılık olarak değerlendirilmekte ve şu şekilde tanımlanmaktadır; İslamcılığın bir tezahürü olarak tebliğle (Dava), hem diğer dinlere mensup kimselerin (Hristiyan, Yahudi veya Ateist) hem de seküler düşünceli Müslümanların gerçek din olarak görülen İslam ı kabul etmeleri hedeflenmektedir (Misyoner İslamcılık). Burada politik gücün ele geçirilmesi ana hedef değildir. Daha çok Müslüman kimliğin korunması ve inancın yayılması söz konusudur 42 Baden Württemberg Eyaleti Anayasayı Koruma Dairesi nin (LfV BW) bu değerlendirmesi açık bir şekilde Anayasa Mahkemesi nin içtihadı ile çelişmektedir. 43 Bunların ötesinde, dini özgürlükler bağlamına giren konularda yargı yoluna gidilmesi batı toplumu içerisinde İslami hukuk ve yaşam alanı oluşturmaya teşebbüs olarak değerlendirilmektedir. 44 Hâlbuki yargı yoluna gidilmesi, mevcut hukuk sistemine güvenin bir göstergesi değilmidir? Çocuk eğitimi konusundaki tutumlar bile tehlikeli olarak görülmektedir, çünkü bunların çoğunluk toplumunun adet ve alışkanlıklarıyla tezat teşkil ettiği 45 düşünülmektedir. En uç değerlendirme ise İslam ı üç şeklin yer aldığı gerilim alanında gören Schleswig-Holstein Eyaleti İçişleri Bakanlığı ndan gelirken, değerlendirmede aydınlanmış ve uhrevi İslam şekillerine sadece bir kaç reform yanlısı entelektüel dâhil edilmektedir. 40 Bundesverfassungsschutzbericht 2008, S Islamistischer Extremismus und Terrorismus, herausgegeben durch das Landesamt für Verfassungsschutz Baden-Württemberg, April 2006 S. 39: Die Auslegung des Korans und der Sunna ist sehr buchstabengetreu und weist seit mehreren Jahren stark wahhabitische Züge auf. Das bedeutet, dass die Anhänger einen, das heißt an den Werten und Lebensweisen des Propheten orientierten Islam vertreten. 42 Islamistischer Extremismus und Terrorismus, S.6 Dabei orientiert sich das Landesamt für Verfassungsschutz Baden Württemberg an den Definitionen des International Crisis Group in Understanding Islamism : 43 Mission ist Religionsausübung als Form der Religionsfreiheit, vgl. BVerfGE 12, 1, <4>; 24, 236, <245>; 69, 1, <33> 44 Bundesamt für Verfassungsschutz, Islamismus aus der Perspektive des Verfassungsschutzes, März 2008, S

15 Diğer Müslümanlar için geriye yalnızca iki şekil kalmaktadır: Siyasal İslam ve İslami terörizm! Siyasi sorumlular ve güvenlik birimleri tarafından sürekli olarak dini kimliğin güçlendirilmesi ihtiyacından terörizme kadar bir nedenler silsilesi oluşturuluyor. 46 Böylece tüm islami yaşam biçimini potansiyel olarak terörist bir gelişmenin çıkış kaynağı olabileceği şüphesi uyandırılmaktadır.. Devlet, bu anlayışı esas alarak özgür demokratik bir sisteme uymayan, Müslümanların entegrasyonu açısından yıkıcı olan ve çoğunluk toplumda Müslümanlara karşı önyargıları tetikleyen önlem politikasını genişletme yoluna gitmektedir. İslami cemaatler için ekstremizmden uzak durmak önemli bir görev addedilirken ve bunun gereği layıkınca yerine getirirlerken, İslam Konferansı nın ilk döneminde ektremizm ile mücadelenin tüm toplumun bir vazifesi olarak anlaşılması ve özellikle toplum içerisinde artış gösteren İslam düşmanlığının öncelikli olarak ele alınması için boşuna çaba sarfedilmiştir. Bu arada DIK tarafından Almanya`daki Müslümanların entegrasyonunu sorgulayan ve bunu kültür ırkçılığıyla gerekçelendiren, göz ardı edilemeyecek bir kesimin düşüncelerinin tartışılmasının önüne geçilmiştir. Böylece İslam Konferansı nın ilk döneminde kavramları, onların tanımları ve temelinde yatan senaryoları tartışmak mümkün olmadı. Müslüman kesimden devletin yönergelerine dahil olmaları ve güvenlik birimlerine yardımcı olmaları istendi. Görünen o ki konferansın ikinci safhasında bu yönergelerin hayata geçirilmesine yönelik bir çalışma yürütülecek. Öte yandan bu çizgi Almanya İslam Konferansı nda pratiğe geçirilen CDU nun parti politikasına da uymaktadır. 46 Integration als Extremismus- und Terrorismusprävention, herausgegeben vom Bundesamt für Verfassungsschutz, 2007, 15

16 Almanya İslam Konferansı nın diğer konuları DIK in gündemindeki konular arasında din eğitiminin tedricen müfredata konulması, üniversitelerde İslam İlahiyatı derslerinin okutulması ayrıca imamların eğitimleri bulunmaktadır. Bu konuların seçilmiş olması somut bir sonuç elde etmekten ziyade bir teveccüh gösterisi olarak sunulmaktadır. Yani burada Müslümanlar dini cemaatlerinin temsilcileri olarak eşit statüde addedilerek ve anayasal haklarının hayata geçirilmesi maksadıyla bu konuların tasarlanmasında ve geliştirilmesinde teşvik edilmemekte, bilakis daha önceden hazırlanmış konseptler, katılımcı Müslüman kurumlara sunulup onayları alınarak, Dini Cemaatler Hukuku nun önerdiği ilişki sözde uzlaşma yoluyla aşılmaktadır. Alman İçişleri Bakanlığı nın açıklamaları da bu tesbitlerimizi doğrular niteliktedir. Bu meyanda, DIK den sorumlu olan İçişleri Bakanı ndan bu konferansın ilk evresindeki Çalışma Grubu 2 nin şu ana kadar yaptığı çalışmalar ve vardıkları başarılı sonuçlarla alakalı en azından malumat sahibi olması beklenirdi. Kendisinden alıntıladığımız şu ifadeler, ortaya konulan meselelere dair aşinalığının dahi olmadığının bir işaretidir: Din dersleri bağlamında, Almanya da İslam ın bir dini cemaat mi yoksa Kamu Hukuku nun tüzel bir kişiliği olarak mı tanınması gerektiği konusunda tartışılmaktadır ve tartışılmaya da devam edilecektir. Bu tartışmaların haricinde önemli bulduğum husus ise pratik din derslerinin devlet okullarında devlet gözetimi altında verilmesi ve camilerden alınarak okullarımıza getirilmesidir. Öncelikle, Almanya da İslam ın dini bir cemaat mi yoksa Kamu Hukuku nun tüzel bir kişiliği olarak mı tanınması yönünde bir tartışma cereyan etmemektedir. Zaten, İslam ın değil, sadece tüzel kişiliklerin tanınması imkan dahilindedir. Ayrıca, dini cemaatler kendilerini tanımlamak ve dışarıdan tanınmak sayesinde dini cemaat olurlar, devlet tarafından tanınma ile değil. Devlet boyutunu ilgilendiren uygulamalar sadece din derslerinde görüldüğü gibi düzenlemelerle belirlenmiş bazı haller ile ilgilidir. Din dersi ile alakalı zaruretler ise uzun zamandır çözülmüştür. Bu hususu Anayasa nın 7. maddesinin 3. paragrafı da açıkca ifade etmektedir. DIK in şimdiye kadar görmüş olduğu işlere bir göz atılsaydı, -bu konuların ciddiye alınmadığının alameti olan- bir takım hatalara düşülmezdi. Bu vecheden bakıldığında, DIK in ikinci safhasında Müslüman cemaatlere, din derslerine katılımlarını sınırlamayı öngören, onların kendilerini tanımladıklarını hiçe sayan ve Dini Cemaatler Hukuku nda bir ikinci sınıf statü yaratan malum konseptin allanıp pullanarak sunulmasına da şaşırmamak lazım. Buna benzer çıkış noktaları DIK in birinci safhasında da 16

17 mevcuttu ve şu anda yapılmak istenen aynı şeyi ikinci defa denemekten başka bir şey değildir. Okullara İslam derslerinin konulması bu zevatın hayal dünyalarına nüfuz etme imkanını da veriyor bizlere. Müslüman cemaatlere, kendi yapılarının tahkir edildiği bir taşeronluk önerilmesine cüret edilebilmesi ise ayrıca dikkate şayandır. İçişleri Bakanı acaba cami cemaatleri ile alakalı nasıl bir tahayyüle sahiptir? CDU nun; öğrencilerin, kontrol altında tutulamayan kuran kurslarına terkedilmemesi yönündeki tavrı 47 öteden beri biliniyor olsa da, partinin sorumluları nezdinde meselenin çözüldüğü tahmin ediliyordu. Din dersini yürürlüğe koymanın maksadının tehlikelere karşı önlem almak olarak belirlenmiş olması yıkıcı bir etkiye sahiptir ve din dersinin maksat ve imkanları hususunda yanlış kanaatlerin yayılmasına sebep olmaktadır. Bu anlayış tarzı, müslümanlar ve cemaatleri hakkında bilindik klişelerin varlığını sürdürmesine hizmet etmektedir. Akl-ı selim sahibi her insan cami cemaatlerinin sorunun değil çözümün bir parçası olduğunu görmekte ve onlarca yıldır Müslümanların topluma iştirak etmesine katkı sağlamak suretiyle görmüş olduğu vazifenin değerini takdir etmektedir. Din eğitiminde cami ile okul arasında bir zıtlığın olduğu kanaatini hele ki entegrasyon politikası ile ilişkilendirerek- yaymak mantık dışı bir harekettir, çünkü okullarda din eğitiminin verilebilmesinin önşartı güvendir. Ebeveynler ise bu güveni ancak çocuklarının devlet okullarında kendi din, aile ve çevrelerine yabancılaştırılmadıklarından; bilakis devletin onlara inançlarını kendi itikatları doğrultusunda ve kendi dini kaynaklarından öğrenmelerine ve benimsemelerine, ayrıca diğer itikat sahipleri ile kendinden feragat etmeden beraberce yaşamayı öğrenebilmelerine yardımcı olduğundan emin olduklarında gösterebilirler. 48 Bu yüzden devlet yetkilileri sarfettikleri kelimelerin seçiminde sahici bir titizlik göstermek durumundadırlar. DIK in konsepti ile alakalı olarak İçişleri Bakanı nın bir taraftan Müslümanları yatıştırmak için ırkçılık ve İslamofobi gibi Almanya nın en mühim meselelerinin gündemde yer alabileceğini ifade etmesi, diğer taraftanda sorunun Bakan ın mantığında Müslümanların iç meselesi olarak kabul edilmesi manidardır. 49 İçişleri Bakanı nın mantığına göre ırkçılık ve İslamofobinin toplumun meselelerinden sayılmadığı gayet aşikardır. Kaldı ki, kendisinin bu 47 Dorothae Henzler, Kultusministerin von Hessen, in Der Spiegel, 17/2009 S Heckel, Unterricht in Islam an deutschen Schulen seine Gründe und Formen, Voraussetzungen und Grenzen, RdJB 2004, 39, Aus dem Interview der Süddeutschen Zeitung mit Thomas de Maizire vom , Die von den muslimischen Verbänden vorgeschlagenen Themen wie Rassismus und Islamophobie können durchaus Platz finden. Aber wir sollten nicht erst langwierig darüber diskutieren, über was wir überhaupt sprechen wollen. Es soll ja schließlich keine inner-islamische Veranstaltung sein, sondern die Agenda ergibt sich schon aus den Problemen, die wir in unserer Gesellschaft haben. 17

18 sorunları Müslümanların iç meselesi olarak ifade etmesiyle neyi kastettiği gayet muğlak kalmaktadır. Ümid ediyoruz ki Bakan bu sözlerle ırkçılık ve İslamofobiden müslümanların sorumlu olduğunu düşünmüyordur. 18

19 Kavramsal Mantık Postkolonyal ve postyapısal teoriler bağlamında Almanya daki İslam söyleminin hegemonyal olduğu yargısına kolayca varabiliriz. Öncelikle İslam söylemi essensiyalist bir kültür kavramına bağlı olarak ortaya çıkmakta ve iki kültür kavramını birbirine bağlayarak sentetize etmektedir: İslam söylemi, içine kapalı kültürlerden yola çıkarken; kültür, evrensel bir gelişim olarak az ya da çok gelişmiş kültürler üzerinden tanımlanmaktadır. Bu kültür kavramına ilintili olarak, İslam ve Batı içine kapalı kültürler olarak takdim edilmektedir. Her kültür -politik ve toplumsal gelişmelerle gevşek bir ilişki içerisinde olan değer ve norm sistemi olarak gördüğükendi dini üzerinden kurulmaktadır. Bu suretle Müslüman alimlerin Avrupa Düşüncesi ne olan etkileri gibi toplu gelişimleri reddetmek de mümkün olmaktadır. Kültürlerin essensiyalleştirilmiş sunumu bunlar arasında, farklı kültürlerin varlık hakkını olanaksız sayan bir bağ kurar. Ayrıca bu İslam söylemi, essensiyalist kültür kavramına yaslanarak kendini tehdit altında, İslamı ise saldıran taraf olarak göstermeyi başarmaktadır. Sözde homojen bir yapı olarak Batı, kendini daha adil, akıllı, özgür ve toplamda gelişmeci olarak takdim ederken; İslam -yine bir homojen yapı olarak Batı nın kendi geçmiş evreleri ile kıyaslanarak- kötü olduğu kabulüyle bir tarafa ayırılmaktadır. Böylece essensiyalleştirilen İslam, kültürel temsillerde ve gündelik söylemlerde Batı nın ötekisi olarak anlaşılabilmektedir. 50 Bu suretle hegemonyal bir Alman kültürel kimliğinin kurulmasına ve sağlamlaştırılmasına hizmet edilmiş olmaktadır. 51 Bu suretle İslam aracılığı ile kendine ait sayılan değer ve normların tartışmaları yürütülmekte, kadın-erkek eşitliği ile antisemitizm meselelerinde olduğu gibi istenmeyen iç söylemler islamileştirilip dışlanılmaktadırlar. Aynı zamanda birlik olmanın gerekliliği tehdit altında olma olgusuyla temellendirilmektedir. Toplum dayanışması açıklamasına bakınız. Ötekileştirmenin ve essensiyalleştirmenin tahlilinin yapılması, Hristiyanlara pek tabii görülerek tanınan hakların Müslümanlar tarafından talep edildiğinde neden insanların kaygılandığını anlamamız hususunda önemli faydalar sağlamaktadır. İçi boş Batı kavramına postmodern ve küresel bir toplumu, modernite öncesi toposlarla alaka kuran ve tekrar hayat 50 Detay için bkz Iman Attia, Die westliche Kultur und ihr Anderes, Zur Dekonstruktion von Orientalismus und antimuslimischem Rassismus, 2009; Iman Attia (Hg.) Orient- und Islambilder, 2007; Thorsten Gerald Schneiders (Hg.), Islamfeindlichkeit, 2009; Gabriele Dietze, Claudia Brunner, Edith Wenzel (Hg.), Kritik des Okzidentalismus, 2009; 51 Attia, Iman, Die westliche Kultur und ihr Anderes Zur Dekonstruktion von Orientalismus und antimuslimischem Rassismus-, 2009, S

20 verme çabasında olan bir öncü kültür olmaya icbar etmek için -İslam a nisbeten bariz bir şekilde daha büyük olan- en küçük ortak payda payesi böylece verilmektedir. 52 Bazen İslam söyleminde din eleştirisi olarak ortaya çıkan kültüralist argümanlar, burada delillendirmenin öteki üzerinde eleştirilen bir noktadan, yani dini bir perspektiften - hususen hristiyanlık perspektifinden- yapıldığı gerçeğini çarpıtmaktadır. İslam karşıtı söylemler hep birlikte İslam a ve Müslümanlara günah keçisi işlevi yükleyen bir klişeler bütününü oluşturmaktadırlar. Toplumsal eksikliklerin kültür meselesi haline getirilmesi suçlu ile kurbanın yer değiştirmesine neden olmaktadır: Aynen toplumsal çelişkilerin etnikleştirilerek depolitize edilmesinde olduğu gibi. Bu şekilde politik - toplumsal bağlam (örneğin eğitim ve entegrasyon bağlamında) kusurlardan arındırılmakta ve sebep göçmenlerin kültüründe aranmaktadır. 53 İslam kendi nin karşısında başkası olarak tanımlanmaktadır. Bu ise içi boşaltılmış kavramlar (bu bağlamda Batı üst başlığı altında toplanmak koşulu ile en sık modernite, aydınlanma, demokrasi, özgürlük, eşitlik kavramları) sayesinde kültürel bir hegemonya olarak, büyük bir mutabakatla uygulamaya konulmaktadır Attia, Die westliche Kultur und ihr Anderes, S Attia, Die westliche Kultur und ihr Anderes, S Attia, Die westliche Kultur und ihr Anderes, S