(ÜNİTE-1) ÖĞRENME VE KÜLTÜR Tarım kültürü;ezberleme,yaparak gösterme ve göstererek öğretme=>yapılacak işler belli ve sınırlıdır,büyüğünden görerek

Transkript

1 (ÜNİTE-1) ÖĞRENME VE KÜLTÜR Tarım kültürü;ezberleme,yaparak gösterme ve göstererek öğretme=>yapılacak işler belli ve sınırlıdır,büyüğünden görerek aynı şeyi yapmak yeterlidir. Sanayi kültürü;algılama ile öğretme=>makinayı bakarak öğrenebilirsiniz ancak kazasız, bozmadan kullanmayı algılayarak öğrenirsiniz. KÜLTÜR VE BÜROKRASİ Bürokrasiyi tarım kültürü içinden gelmiş gençlere kavratmanın yolu algılatarak öğretmedir. Sosyal çalışma öğretimini seçen gençlerin büyük bir kesimi tarım kültüründen gelmektedir. Tarım kültüründe yeri olmayan kağıt,kalem,zımba,ateş vs. gereçlerin gündelik kullanıldığı bürokratik yapısını tarım kültürünün gençlerine öğretmenin en hızlı yolu demonstrasyondur. Demonstrasyon:Gösterme ve göstererek yaptırma. Tarım kültürü sözle kültürdür,sanayi kültürü yazılı kültürdür.sözel kültür olan tarım kültürünün yapılanmışlığı ile kentsel sanayi kültürünün öğretim kurumu olan üniversiteye gelen gençlere üstelik sanayi kültürünün işlevsel aracı yazı yazmasını istemek gençleri zorlamadır ki onlar da bu zorlanmayı daha çok kes yapıştır yaparak aşmaya çalışıyorlar. Yapılması gereken iş üniversiteli gençlere içinde bulundukları bu durumu açııkça göstermek, bu sıkıntılı durumu yanlış yollarla değil,kendilerinde değişiklik yaparak,ezberden kavramsal öğrenmeye yani algılamaya geçerek,kendilerini buna zorlayarak,bu alışkanlığı kazanarak aşmaya çalışmalarını önermektir. MAX WEBER VE BÜROKRASİ ***Bürokraside çalışmak meslek hâline gelmiştir.bu görüşler toplumbilim alanında ilk kez Max Weber in bürokrasi analizi yaptığı büyük ve kapsamlı eserinde dile getirilmiştir."ekonomi ve Toplum" eserinin 650 ile 678.sayfalarında bürokrasiyi toplumbilimci gözüyle incelemiştir.weber in saptadığı bürokrasi sanayileşmenin, kentleşmenin getirdiği yeni bir örgütlenme ve yönetimin modelidir. ***Weber in modern bürokrasi modelinde getirdiği iki tezi vardır:ideoloji ve hiyerarşi.weber bürokrasiyi egemenliğin yasal biçimi olarak görür.weber modern bürokraside eski bürokrasinin sakıncalarının giderildiğini savunur.ona göre bürokrasi ideolojik bir araçtır, güçtür.ikinci tezi olan hiyerarşi de bürokrasideki üst ve alt sıralamasını anlatır. ***Daha sonraları Weber in modern bürokrasi dediği modelde de çeşitli sakıncalar ortaya çıkmış ve bu modeli eleştirenler de modern bürokrasiyi bizzat Weber in kavramlarıyla eleştirmişlerdir. ***Weber e göre modern bürokrasinin üstünlükleri şunlardır:bürokrasi egemenliğin aussal kullanıldığı bir araçtır,adalet,yansızlık,güven,akılcı (ussal),etkililik,dayanıklılık ve süreklilik,hatalardan kaçınma,titizlilik,özenlilik,belge soruşturmacılık,veriye dayalılık, Rahatlık,kolaylıktır ***Weber e göre modern bürokrasinin karakterleri şunlardır: >İdare nin personeli şahsi statüsünde hürdür ve yalnız işinin tanımlanmış görevlerini yerine

2 getirmekle yükümlüdür. >Memuriyet kesin bir hiyerarşiye göre kademelendirilmiştir. >Belli bir kadronun fonksiyonları açıkça tanımlanmıştır. >Memurlar bir akitle vazifeye alınırlar. >Memurlar işe alınışta mesleki ihtisas yeteneği göz önünde tutularak seçilirler (diploma) >Memurlara yapılan ödeme maaş şeklini alır ve bunlar genellikle emeklilik haklarına sahip olurlar.memur istediği zaman işi bırakabilir ve bazen de işine son verilebilir. >Memurun görevi tek veya ana işidir. >Memuriyet bir kariyerdir ve memurlar kıdem veya liyakata ve bir üstün değerlendirmesine göre terfi ederler. >Memur ne bulunduğu mevkiye ne de o mevkinin gelirlerine el koyabilir. >Memur bütünleşmiş bir kontrol ve disiplin sistemine tabidir. ***Bürokrasi,yeni düzende insan-insan,insan-grup,insan-kurum,insan-işyeri,insanpazaryeri, insan-devlet ilişkilerini kendisine uygun olarak değiştirmiş ve belirlemiştir. ***Bürokrasi tarafından belirlenen insan ilişkilerinde hukuk kuralları belirleyici araçtır. Yaptırımlarıyla insanları grupları,şirketleri ve devletleri bağlar.ayrıca bürokrasi görevlendirmelerde hiyerarşiyi getirmiş,yetki ve ödevler bir yönetim tarafından önceden belirlenmiştir ve işler uzmanlar tarafından kurallara dayalı ve biçimsel olarak yürütülür. Belirli standartları vardır.işlemler ve iletişim yazılı olarak yapılmaktadır. ***Feodal kültüre sahip insanların bürokrasiyle tanışmaları devlet korkusu olarak belirir. Yıllarca sürer.onlardaki bu çekingenlik ve ürküntü etki tepki bağlamı içinde bürokratlarda ; anlayış ve ilişkileri bürokrasi kültürüne uygun duruma gelmiş olan insanlarda da bir üstlük duygusu yarattı. ***Weber e göre;bürokratlar pratikte,eğer isterlerse teknik uzmanlık,enformasyon ve bilgileri sayesinde kolayca,siyasi hükmedicilerinin memuru hâline dönüşebilirler. ***Etzioni ye göre;sonuçta bürokrasi,devletin baskıcı ve bağsız kural koyucusu hâline de dönüşebilir. BÜROKRASİNİN BOYUTLARI VE İLETİŞİM ***Bilgiye dayalı,konu ile ilgili bilgileri içeren bir konuşma:karşısındakini aydınlatır, dinleyenin kendisine değer verildiği duygusunu uyandırır,sunuş yapan üzerine olumlu görüşlerin uyanmasına neden olur ve mesleğin değerini arttırır. (Rapor yazmanın niteliği bu ögelerin oluşmasını sağlar.) ***İletişim sosyal meslek elemanları için sadece hastalarıyla,kendilerine başvuranlarla kurdukları iletişimi değil,çalıştıkları kurumdaki hiyerarşi içindeki iletişimlerini de anlatır. Hiyerarşideki dikey,yatay ve çapraz iletişim o kişinin başarısını etkileyen iletişim modelleridir. ***Bürokrasi kuramını geliştiren Max Weber e göre;çağdaş bürokrasi yazılı belgelere dayanır.raporsuz bürokrasi olmaz.bürokrasi sadece resmî yazı değildir.rapor yazmanın çeşitli kuralları bulunmaktadır.mektup yazar gibi rapor yazılmaz.raporun kendine özgü kurallarını da iyi bir meslek elemanı olmak için iyice öğrenmeliyiz. RAPOR VE TEKNİK

3 ***Rapor yazmak ve sunum yapmak bir sosyal çalışmacının birbirinden ayrılmaz,önemli iki işlevidir. ***Sanayileşmeyle kâğıt kalem düzeni içinde gelişmeye başlayan bürokrasi tarihte bugüne değin 3 önemli devrim niteliğinde 3 önemli süreçten geçerek bugünlere gelmiştir. >Tarihte resmî duyuruların taşlara,tuğlalara,papirüslere,derilerin üzerlerine yazılması sürecinin arkasından ilk kez Çin de bulunan kâğıdın Avrupa ya 1151 yılında gelip yaygınlaşabilmesiyle >Daktilolar (1930) (Böylece yazma süreci kısaldı,yazılar (raporlar) daha kalıcı olmaya başladı ve aynı anda çok sayıda yazılabilmeye başlandı.) >Bilgisayar (1981) (Rapor yazma ve sunum yapma işleri de bilgisayarlarla yapılmaya başlandı. =>>Bu süreç tüm dünyada giderek bürokraside kâğıdın egemenliğini de iyice sarsmıştır.bürokrasi dünyasından kâğıt,dosya,klasör vb. giderek çekilmekte,tarihe karışmaktadır. Raporda Biçim ve Öz Bütünlüğü:Yazdığınız yazı biçimsel kurallara ne denli uygunsa içeriğin algılanması o denli kolay ve etkili olacaktır.biçim özü gösterir. Raporların Birebir Özgün Olması:Bir kişiyle ilgili bir rapor o kişiye özgü bir rapor olmak zorundadır.her rapor özgündür. Raporların Dosyalanması:Her görüşmede o kişi ile ilgili dosya ve raporlar hazır edilmelidir.bu da düzenli ve sistemli bir dosyalama sayesinde yapılabilir.yasal olarak saklanma süresi bitmiş raporların özel bilgiler taşıdığı için kimsenin eline geçmeden yok edilmesi de uzmanlık isteyen bir konudur.bütün bu işleri tek başına sosyal çalışmacı yapamaz.bunun için de sosyal çalışmacı ve çalıştığı kurum ya da kuruluş iyi öğrenim görmüş bir sosyal sekretere gereksinim duyacaktır. SUNUM HAZIRLAMA Sunum bir raporun sözel aktarımıdır.sunumda düzgün bir görünümle birlikte dik ve rahat bir duruş,gözlere bakarak konuşma,etkili bir beden dili,salonu ya da grubu toparlayıcı ve kapsayıcı bir anlatım biçimi,düzgün bir diksiyon,sesi etkili kullanma,dile egemen olmanın yanı sıra giriş,gelişme ve sonuç düzeni içinde mantıklı bir anlatım süreci,dolu ama tıkış tıkış olamayan bir içerik,seçilmiş ilginç konu,yeterli belgelendirme,gerçek verilere ve bilimsel bulgulara dayanma gibi özellikler de gereklidir.iyi bir sunum için kaynaklar,sesi ısıtma, rahatlama ve ısınma,düzenli soluk alma verme,söyleyiş,karından soluk alıp verme, tonlama (diksiyon),anlamsız sesleri çıkarmama ve dil çalışmaları gibi çalışma ve egzersizleri önermektedirler TÜRKİYE DE DURUM VE BÜROKRASİYİ ÖĞRENME SÜRECİ **Türkiye de genellikle tarım kültüründen gelen sosyal çalışma öğrencileri okumaktadır. **Bunlar bürokrasiyle tanışmamışlardır. **Türkiye de çok büyük boyutuyla kamu eliyle yapılan sosyal çalışma mesleği uygulamalarında bürokrasinin rolü ve kullanımı konusunu sıfırdan öğrenmek durumundadırlar. **Kamu yönetimi ve bürokrasi ezberlenip geçilecek bir ders ve konu değil uygulaması olan

4 bir öğrenme alanıdır. **Türkiye deki yasal düzenlemeleri (mevzuatı) incelemek için ilk bakılması gereken Devlet Memurları Yasası ile Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmeliktir.Bu yönetmeliğin amacı;kamu kurum ve kuruluşlarında resmî yazışma kurallarını belirlemek,bilgi ve belge alışerişinin sağlıklı,hızlı ve güvenli bir biçimde yürütülmesini sağlamaktır.bu yönetmeliği okuyan bir sosyal çalışmacı mesleki ve resmî raporlarını daha kolay ve daha bilinçli yazacaktır. (ÜNİTE-2) RAPOR YAZMAK NEDEN BU KADAR ÖNEMLİ? Raporlar,araştırılan konuların gerisinde bulunan nedenleri ortaya çıkarıp bunların analiz edilmesini ve bunlara çözüm yolları bulunmasını ya da en azından çözüm yollarının tartışılmasına katkı sağlar. Raporlar sonucunda bilgi,hesap veya kararlar verilir; değişiklikler yapılır,iş ve işleyişler düzenlenir.bu nedenle oldukça önem taşırlar. **Yapılan çalışma ve araştırmaların planlı,sistemli incelenmesi,verilerin toplanıp analiz edilmesi, değerlendirilip sonuçlandırılması ve duyurulması ancak raporlama ile mümkündür. **Rapor yazma ile ilgili üç madde konunun önemini belirtmek açısından sunulmuştur: >Rapor yazma,bilgi iletişimdeki ana kanaldır. >Rapor yazma,bir çalışanın günlük işinin bir parçasıdır. >Rapor yazma,karar verme mekanizması için bir araçtır. **Rapor yazmanın önemi: >Rapor hesapverilebilirliği sağlar. >Rapor karar vermeye yardımcı olur. >Rapor bir bilgi dağıtımıdır. >Raporlar,bilgi aktarımına yarar. >Rapor,kayıt tutmamız için bizlere yardım eder. Bilimsel Araştırmalarda Rapor Yazmanın Önemi **Bilimsel araştırmalarda rapor yazmanın öneminden önce,bilimsel yöntemden çok kısa bahsederek raporlamaya geçmek daha doğru olur.bu temelde bilimsel yöntem şu aşamalardan oluşur: 1.Güçlüğün sezilmesi 2.Problemin tanımlanması 3.Çözümün tahmin edilmesi 4.Tahmini çözümün denenmesi için gözlenebilir doğrulayıcılarının (verilerin) belirlenmesi 5.Deneme ve değerlendirmelerin yapılması 6.Raporlaştırma-rapor yazma **Bilimsel yöntem basamakları: 1.Tanılama:Güçlüğü sezme, problemi tanımlama,çözümü tahmin etme 2.Sınama: Gözlenebilir sınayıcılar çıkarma,deneyerek değerlendirme 3.Raporlaştırma:Bilimsel çalışmayı tüm süreç ve sonuçlarıyla kaydetme **Rapor yazma gerekliliğini ortaya çıkaran nedenlerin başında bilimin birikimliliği ile bilimsel yöntemin açık seçikliği gelmektedir. **Bilgide sürekliliği ve denetlenebilirliği sağlamak için,sonucun kesinlikle raporlaştırılması gerekir.

5 **Araştırma yöntemleri problemin tanımlanmasından çözümüne kadar olan zihinsel çabaların tümünü,bilimsel yöntemi;araştırma teknikleri ise,yöntemi somutlaştıran,verilerin toplanması ile bunların yazılı bir dökümü olan,araştırma raporunun yazılmasını içerir. Araştırma raporu,araştırmanın ilk somut ürünüdür.araştırma raporunun temel amacı,araştırma ile varılan sonucu başkalarına duyurarak bilgide birikimi ve denetlenebilirliği sağlamaktır. **Rapor yazmanın neden önemli olduğu ile ilgili ipuçları: Gerçek 1:Rapor yazmak işinizin bir parçasıdır. Gerçek 2:Raporunuzun okuyucuları çok değişik altyapıdan olabilir. Gerçek 3:Raporunuz,vizyonun beklenen filmi değildir. Gerçek 4:Raporunuz,okunacak/okunmayacak yığına bir ek yüktür. Gerçek 5:Raporunuz,tanıdığınız ve tanımadığınız kişilerce de okunacaktır. Gerçek 6:Raporunuzun ömrü sınırsızdır. Gerçek 7:Raporunuzun yasal boyutu da olabilir. SONUÇ **Rapor yazmak sıradan bir iş değildir.sıradan bir iş olarak görülürse,rapor da sıradan bir rapor olur.profesyonel yaşamda ancak sıradan olmayan,farklı insanlar fark edilir. **Çalışanlar eğer rapora başlamadan önce aşağıdaki soruları zihinlerinde ya da kâğıt üzerinde yanıtlarsa önlerini daha iyi görebilecekler ve rapor yazmak onlara çok da karmaşık ve sıkıcı gelmeyecektir: 1.Raporun amacı nedir? 2.Bir sorunu çözmek için mi?bir öneride bulunmak için mi? 3.Raporun türü nedir? 4.Raporun süresi nedir?ne zaman istenmektedir? 5.Raporu okuyacak olan kimdir?özellikleri nelerdir? 6.Raporu istemiş olanın konuya ilişkin bilgisi ne kadardır?istenilen bilgiler nasıl anlatılmalı? 7.Raporun belirlenen amaca göre şekli ve uzunluğu ne olmalıdır? 8.Hangi kaynaklardan yararlanabilirim? **Kayıt edilmemiş ve raporu yazılmamış bir bilgi,eksik ve yarım kalmış demektir. **Etkili bir şekilde bilgi toplama,bunları ilgi çekici,açık,kesin ve ikna edici bir şekilde analiz etme,her disiplinden meslek elemanları için temel becerilerdir. (ÜNİTE-3)=RAPOR TÜRLERİ Faaliyet Alanına Göre Rapor Türleri a)bilimsel raporlar;belli bir konuda araştırma sonuçlarını gösteren raporlardır. Örn;Tez.Bilimsel araştırma raporları;iş raporları ve bilimsel raporlardır. **İş raporlarının bilimsel raporlardan tek farkı,rapor hazırlarken izlenen yöntemdedir. b)iş raporları;fizibilite çalışmalarını,faaliyet sonuçlarını bir kararın alınmasının olası sonuçlarını yansıtan raporlardır. c)öğretmen raporları;öğretmenlerin kendi sınıf,eğitsel kol vb.çalışma konularını kapsayan,okul müdürlüğüne veya öğretmenler kuruluna sunulan dönem ya da yıllık çalışmaları gösteren raporlardır.

6 d)bilirkişi raporları;konusunda uzman olan ve kendisine resmi yetki verilen bir kişi tarafından bir sorunu araştırıp, mahkemeye sunulan raporlardır. e)denetici raporları;bir kurumun,kuruluşun,ortaklığın yıllık ya da dönem çalışmalarının sonuçlarını gösteren raporlardır. **Özel raporlar,genellikle üst yöneticinin isteği üzerine hazırlanırsa da,tek ve belirli bir konuyu ele alarak,bir problemi veya değerlendirmesi gereken bir durumu irdeler. İçeriklerine Göre Rapor Türleri a)bilgi veren raporlar;okuyucunun rapor hakkında bilmesi gereken bilgileri sunan raporlardır. b)araştırma raporları;özel bir sorunun tespitine yönelik olarak hazırlanan raporlardır. c)uzman raporları;uzmanlık isteyen bir bakış açısıyla,gerçekleri yorumlayan raporlardır. d)durum raporları;içinde bulunulan mevcut koşulları ya da bir durumu güncelleştirmek,gelecekte çıkacak zorlukların neler olacağı konusunda tahminde bulunmak ve hâlihazırda gerek duyulan çözümleri önermek amacıyla yazılan raporlardır. e)öneri raporları;örgütte uygulanacak yeni kurallar,politika ve stratejileri tespit etmek amacıyla hazırlanan raporlardır. Sürelerine Göre Rapor Türleri Sürelerine göre raporlar, haftalık ve aylık olarak da yazılmakla birlikte, genelde en fazla kullanılan raporlar, daha kapsamlı oldukları için yıllık raporlardır. **Yıllık raporların amacı;hedef kitlelere örgütün geçmiş bir yıl içinde yaptığı işleri anlatmak ve geleceğe yönelik projelerini duyurmaktır. **Yıllık raporlarda,kuruluşun mali durumuna ilişkin rakamlar ve grafikler, sunduğu hizmetlere ilişkin bilgiler,geleceğe ait planlar,projeler ve olanaklar, kuruluşun gösterdiği gelişmeler,personelle ilgili bilgiler,karşılaştığı problemler ve bulunan çözümler vb.gibi bilgiler bulunmalıdır. **Yıllık raporların hazırlanması işine,genellikle 6 ay önceden başlanır. Yapılarına (Şekillerine) Göre Rapor Türleri Raporlar biçimleriyle kabul,içerikleriyle takdir olunurlar. a)şekle bağlı (formel) raporlar;bunlar genellikle içerik bakımından uzun raporlardır.geniş aralıklarla ve tez formatında yazılır.sırasıyla aşağıdaki bölümler bulunur: Kapak sayfası,boş bir sayfa ÖN BÖLÜM:Başlık sayfası-ön söz-rapor Komisyonu-İnceleme Komitesi-İçindekiler-Çizelge ve şekiller listesi (varsa) ANA BÖLÜM: Giriş:Problem-Amaç-Önem-Varsayımlar-Sınırlılıklar-Tanımlar Yöntem:Verilerin elde edilmesi-verilerin işlenmesi-verilerin analizi-verilerin yorumu Özet ve Öneriler:Yargılar-Özet-Sonuç ve değerlendirme SON BÖLÜM:Ek bilgi ve belgeler-kaynakça-değerlendiriciler için yeterince boş sayfa b)şekle Bağlı Olmayan (informel) Raporlar;şekle bağlı raporlara göre daha kısadır.şekle bağlı raporlarda bulunan kapak sayfası,boş sayfa,başlık sayfası, ön söz ve içindekiler kısmı gibi ön bölümler informel raporlarda bulunmayabilir. Giriş,yöntem,özet ve öneriler gibi

7 ana bölümlerden oluşur. SOSYAL HİZMET UYGULAMALARINDA KULLANILAN RAPORLARIN TÜRLERİ Mülakat Raporları Süreç Raporu **Hikâye şeklinde yazılan bu rapor,karşılıklı ilişkileri göstermek için kullanılan rapor türüdür. **Mülakatın başladığı andan itibaren kronolojik olarak konuşulanlar,müracaatçının genel görünümü,davranışları,tepkileri, etkileşim süreci,sosyal hizmet uzmanının katkısı,düşünce,yorum ve değerlendirmeleri ayrıntılı bir biçimde yazılır. **Objektif birtakım bilgilerin bu raporda özetlenmesi tercih edilebilir.(müracaatçının kimliği,gelir durumu,konut durumu) **Genelde çalışılan kurumun adı,müracaatçının adı soyadı,mülakat tarihi ve süresi,shu'nun adı ve soyadı yazılır **Sosyal hizmet öğrencilerinin genellikle uygulama (staj) dönemlerinde sıklıkla yazdıkları bir rapordur. Özet Rapor: **Mülakatın kısa ve özümlenmiş olarak kaydedilmesidir. **Mülakattaki önemli noktalar hikâye biçiminde kısaca yazılır ya da belirli bölümler biçiminde düzenlenerek verilir. DEĞERLENDİRME RAPORU **Bu raporun teşhis (ön değerlendirme) bölümünde kısaca,varılan teşhis (sorunun tespiti) yazılır ve müracaatçının sorununu oluşturan nedenler ve müracaatçının kişiliği vb.hakkında varılan sonuçlara değinilir. **Tedavi (planlama ve uygulama) bölümünde teşhise (ön değerlendirme) dayalı olarak kısa ve uzun süreli yardım planı belirtilir. **Belirli bir karara varmak,ara değerlendirme yapmak ve yukarıda değinildiği gibi müracaatçıyı bir başka kuruma havale etmek üzere kullanılır. **Bu bağlamda şu örnekler verilebilir: >>>Teşhis koyma ve tedavi planı ekip ile birlikte gerçekleştirilecektir. >>Çocuk mahkemelerinde kullanılan rapora sosyal inceleme raporu denir. **Sosyal inceleme raporları,çocukların suça yönelme nedenleri ve ihtiyaç duydukları müdahalenin içerildiği belgelerdir. **Suça sürüklenen çocuklar bağlamında sosyal inceleme raporları,3 aşamadan oluşur: -1.aşamada,çocuğun suça sürüklenmesiyle bağlantılı geçmişe yönelik bilgiler yer alır. -2.aşamada,suça sürüklenen çocuğun gelecekteki durumuyla ilgili plana ilişkin bilgilere yer verilir. -3.aşamada,çocuğa uygulanacak tretman (tedavi,uygulama) ile ilgili olarak mahkemeye sunulan önerilerden oluşur. >>>Hastanelerin sosyal hizmet birimlerinde yazılan psikososyal değerlendirme raporunda ise hastanın sorunu,sosyoekonomik durumu,psikososyal durumu, ulaşılan sonuç,uygulama planı ve verilen hizmet gibi bilgilerin yer alır. SOSYAL İNCELEME RAPORU

8 Sosyal hizmet uzmanları,raporlarını yazarken şu noktalara dikkat etmelidir: >Öncelikle ne amaçla ya da niçin rapor yazdığının bilincinde olmalıdır. >Raporun genel çerçevesini çizmeli ve rapora geçirilecek bilgilerin seçiminde titiz davranmalı ve her türlü bilgiyi rapora aktarmamalıdır. >Bilgileri rapor türüne uygun olarak aktarmalıdır. >Yazdığı rapor türüne göre ifadeler kullanmalıdır. >Okuyucuya kolaylık sağlaması bakımından raporlardaki bilgileri başlıklar altında toplamalıdır. >Raporlarda içeriğin başlıkları yansıtmasına dikkat etmelidir. >Raporlarda çeşitli başlıklar hâlinde toplanan bilgileri mantıklı bir sıra içerisinde vermelidir. >Raporları yazarken çok açık,yalın ve anlaşılır bir dil kullanmalıdır. >Raporlarda genel ifadeler kullanmaktan kaçınmalıdır. >Rapor yazarken kuram-uygulama arasında bağlantı kurmak açısından mesleki kavramları kullanmalıdır. >Raporları kaleme alırken günlük dildeki ifadeleri kullanmamalıdır. >Raporları abartılı bir dille yazmamalıdır. >Raporu temize çekmeden bir kere daha okumalı,gerekli düzeltmeleri yapmalı ve son biçimini vermelidir. **2005'te 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu çıkana dek sosyal inceleme raporlarını sadece sosyal hizmet uzmanları yazabiliyordu.bu kanunun 3. maddesinin (e) bendinde sosyal çalışma görevlisi adıyla yeni bir görev tanımı yapılmış ve sosyal inceleme raporunu yazabilecek meslekler arasına psikolojik danışmanlık ve rehberlik ile psikoloji alanlarında eğitim veren kurumlardan mezun meslek mensupları da eklenmiştir. **6327 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 38.maddesinde; tarihli ve 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununun 3.maddesinin 1.fıkrasının (e) bendi Sosyal çalışma görevlisi: Psikolojik danışmanlık ve rehberlik,psikoloji,sosyoloji,çocuk gelişimi, öğretmenlik,aile ve tüketici bilimleri ve sosyal hizmet alanlarında eğitim veren kurumlardan mezun meslek mensuplarını olarak değiştirilerek yürürlüğe girmiştir.(sosyal inceleme raporu ile ilgisi olmayan çocuk gelişimi,öğretmenlik, aile ve tüketici bilimleri mezunları da eklenmiştir.) ÜNİTE 4=RAPOR YAZMADA ETİK Etik,anlama ve açıklama çabasının yanında kural belirlemesi açısından tıp,eğitim,sosyal hizmet gibi birçok bilim ve disiplinin uygulamasında yol gösterici olmaktadır.etik,rapor yazma sürecinde de bu yol göstericilik görevini üstlenmektedir. ETİK VE SOSYAL HİZMET ETİĞİ KAVRAMLARINA GENEL BİR BAKIŞ Etik in filolojik kökeni alışkanlık,gelenek,görenek anlamına gelen,eski Yunanca ethos kelimesine dayanır. Etik'in Türkçe karşılığı ahlaktır.ancak günümüzde,meslek ahlakı anlamında kullanılmaktadır. Etik,hem bir felsefe disiplinini hem de belli nitelikteki

9 toplumsal kurallar bütününü ifade etmek üzere kullanılmaktadır.insanların toplum içindeki davranışlarını ve birbirleriyle ilişkilerini düzenleyen kurallar bütününü ve başka insanların davranışlarını olumlu veya olumsuz biçimde değerlendirmekte başvurulan ölçütler bütününü ifade eder. insana ne yapması ya da ne yapmamasını öneren bir dizi değerler bütünüdür.bu değerleri ödevler,erdemler,ilkeler ve toplumun çıkarları olarak dört kümede incelemek mümkündür. 1.Ödev,kişinin işgal ettiği rolden beklenen davranışlardır.2.erdem,iyi bir insanı tanımlayan özelliklerin tümüdür. 3.İlke,davranışları biçimlendiren temel doğrulardır.4.toplumun çıkarı ise toplumun genelinin yararına olan her türlü eylemdir. Yakın döneme kadar yayımlanan kitaplarda siyasete dair söylemlerin aslında temelde büyük ölçüde ahlaki öğütlere dayanması dikkat çekicidir.bu hem Socrates,Platon,Aristo yollu kadim Yunan geleneğinde,hem Yusuf Has Hacip,Nizamü l Mülk,Kınalızade Ali Efendi gibi bize ait geçmişte,hem de Machiavelli,Kant gibi daha Avrupa daki yakın dönem önde gelen düşünürlerce de oldukça benzer biçimde böyle işlenmiştir. Etik,yasalardan farklı olarak çoğunlukla yazılı ve kesin koşullar içermez.zamana,değişen koşullara,toplumsal gereksinim ve bilimsel gelişmelere bağlı olarak değişimler gösterebilir.ancak temelindeki iyilik etme, kötülük etmeme, adil davranma gibi ana belirleyiciler değişmez.bir toplumun gelişmesi ve kalkınması için gerekli olan maddi sermaye,borç olarak alınabilir; ancak kurumsal yapının ve sosyal dokunun temel harcı olan etik,borç olarak alınamaz,toplumun manevi öz sermayesidir; ancak toplumun ve kurumların içinde geliştirilir.etik,giderek sosyal bilimlerin önemli araştırma konularından biri hâline gelmiştir. Etiğin,bireylerin nasıl davranmaları veya neyi yapıp neyi yapmamaları gerektiğine dair kuralları konu edinmesi bunun ana sebebi olarak kabul edilebilir. Etik ilişki,bir kişinin belirli bütünlükte başka bir kişiyle eylemde bulunarak yaşadığı ve değer sorunlarının söz konusu olduğu ilişki türüdür.etik eylem,kişi-kişi ilişkisinde etik değerlerin yaşandığı ve insanın etik olanaklarının gerçekleşmesini sağlayan değerli eylemlerdir.etik değerler ise kişinin etik ilişkilerinde edindiği,değer korumaya yönelik eylemleriyle kazandığı belirli özellikler ile söz konusu etik ilişkilerinde belirli bir içeriği olan değerlilik yaşantılarıdır. Sosyal Hizmet Etiği Kavramı:Meslek etiği, bir mesleğin moral sorumlulukları veya özel zorunluluklarının kodlanmasıdır.kişilerin eylemlerinde ve diğer insanlarla olan ilişkilerinde doğru ve iyi olana ilişkin yol gösterici olan etik,öznesi insan olan sosyal hizmet mesleğinin merkezinde yer alır.etik, sosyal hizmet uygulamalarının başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesinde sosyal hizmet uzmanlarının önemli bir rehberidir.sosyal hizmetin meslekleşme sürecinin en önemli dinamiklerinden biri etik tir ve etik eylemde bulunma,gerek kişi olarak,gerekse meslek elemanı olarak sosyal hizmet uzmanının birincil sorumlulukları arasındadır.sosyal hizmet etiği,mesleki uygulamalarda doğru eylemi

10 belirlemeye çalışan bireysel ve toplumsal bir olgudur.sosyal hizmet etiği;sosyal hizmet mesleğinin evrensel mesleksel temelini oluşturan etik, yani meslekle ilgili ahlaksal kuralları kapsar.özetle sosyal hizmet etiği;mesleki uygulamalarda doğru eylemin ne olduğunun belirlenmesi çabalarını sorun edinen,modern yaşamın insan ilişkilerinde yarattığı değişimlerden etkilenerek gelişen,karar verme sürecinde etik kaygıları ön plana alan etik ilke ve değerler temelinde kurulu bir alandır. RAPOR YAZMADA ETİK Rapor yazmada etik davranışlar denildiğinde ilk olarak gizlilik ve kaynak gösterme akla gelmektedir. Raporların Gizliliği=Uluslararası Sosyal Hizmet Uzmanları Federasyonu'nun (IFSW) sosyal hizmet mesleği ile ilgili etik ilke ve sorumlulukları kabul edilmiş ve 2004 yılında "Sosyal Hizmet Mesleğinin Etik İlkeleri ve Sorumlulukları" adında bir rehber kitapçık çıkarılmıştır.sosyal hizmet uzmanlarının etik sorumlulukları ve standartları rehberinin en önemli amacı,etik sosyal hizmet uygulamaları gerçekleştirmektir. Bu rehberdeki 8.madde rapor yazmadaki en önemli ilke olan gizlilik kavramına vurgu yapmaktadır. *Sosyal hizmet uzmanları gizlilik,özel hayatın korunması ve mesleki çalışmalarında elde ettikleri bilgiyi sorumlu bir biçimde kullanma ilkelerine uyarlar.bu ilkelerle ülke mevzuatı arasında uyuşmazlık olduğu zaman bile gizlilik ilkesine bağlı kalırlar.gizlilik müracaatçıdan veya çevresinden alınan bilgilerin,diğer uzmanlarla birlikte değerlendirme yapma ve ilgili kuruluşlara bilgi aktarımı amacı dışında,müracaatçının izni alınmadan bilgilerinin paylaşılmamasını gerektirir.sosyal hizmet uzmanları, gerektiğinde müracaatçı bilgilerinin gizliliğini resmi yazılarda da belirtmek zorundadır.bu durum, çok gizli ya da gizli olarak yazılmaktadır.resmî Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik in 23, 28 ve 29. maddeleri konuyla ilgili bir hüküm getirmiştir. Gizli yazılar:madde 23-Yazı gizlilik derecesi taşıyorsa, gizlilik derecesi belgenin üst ve alt ortasına büyük harflerle kırmızı renkli olarak belirtilir.gizlilik dereceleri;çok gizli,gizli, özel, hizmete özel şeklinde görev alanı ve hizmet özelliğine göre kurum veya kuruluşça belirlenir. Yazıların gönderilmesi:madde 28-Yazıyı gönderenin iletişim bilgileri zarfın sol üst köşesinde,yazının gideceği yerin iletişim bilgileri ise zarfın ortasında yer alır.yazının gizlilik derecesi zarfın üst ve alt ortasına,ivedilik derecesi ise sağ üst köşeye gelecek biçimde kırmızı renkle belirtilir.çok gizli yazılar çift zarf ile gönderilir.iç zarfa yazı konulur,zarfın kapanma yerlerine hazırlayanın parafları atılır ve saydam bant ile paraflar örtülecek şekilde zarf kapatılır.iç zarfın üzerine de iletişim bilgileri yazılarak yazının çok gizli olduğu zarfın üst ve alt ortasına, varsa ivedilik derecesi sağ üst köşeye gelecek biçimde kırmızı renkle belirtilir.

11 "Çok gizli" gizlilik dereceli yazıların alınması:madde 29- "Çok gizli" gizlilik dereceli yazılarda,dış zarfı açan görevli iç zarf üzerinde yer alan "çok gizli" ibaresini gördüğünde zarfı açmadan yetkili makama sunar.bu görevli dış zarfın içinde yer alan evrak senedini imzalayarak bir nüshasını gönderen makama iade eder. Raporlarda Kaynak Gösterme:Tüm raporlarda kullanılan kaynakların uygun bir şekilde gösterilmesi gerekmektedir.bu konu özellikle bilimsel araştırma raporlarında önem kazanmaktadır.araştırmaların kamuoyuna açıklanmasında dikkat edilecek en temel ilkeler arasında araştırma sonuçlarının doğru olması,araştırmaya katılan deneklerin gizliliğinin korunması;araştırma sonuçlarının doğru yorumlanması,yazarlık haklarının doğru biçimde sunulması,araştırmayı destekleyen kaynakların belirtilmesi,yayınların değerlendirilmesi sürecinde dürüstlük sayılabilir. Bu süreçteki en önemli etik ihlallerden biri de plajerizm ya da intihaldir. Plajerizm:Dilimizde daha çok intihalcilik ya da aşırmacılık olarak anılan bu yöntem,bir başka yazarca daha önce yayınlanmış bir yayının tümünü ya da bir bölümünü izin alınmaksızın ve kaynak göstermeden kendi eseriymiş gibi yayınlamak anlamına gelmektedir. Diğer bir tanıma göre ise korsanlık (plajerizm):daha önce yayınlanmış bir yayının tümünü veya bir kısmını kaynak göstermeden alarak kendi yayını gibi yeniden yayınlamak olan bu yanıltma biçimi en ciddi bilimsel etik saptırmalarından birisini oluşturmaktadır. Bir düşünceyi kendi özgün (orijinal) fikriymiş gibi sunduktan sonra,onu daha önce dile getirmiş ve dolayısıyla akademik anlamda onun sahibi olan yazar veya yazarlara, benzer görüş için bkz. şeklinde atıf (yollama) yapan yazılar da az değil.yazar/lar doğru, yerinde,yeterli kaynak kullanarak ve kaynak gösterme kuralları doğrultusunda alıntı yaparak kaynaklarını yazarak çalışmasını tamamlamalıdır. SONUÇ:Etiğin;bilim etiği,siyaset etiği, yargı etiği,sanat etiği,yönetim etiği,medya etiği,spor etiği ve tıp etiği gibi hayatın birçok alanında yaşayan ve gelişen dinamik bir olgu olduğu söylenebilir. *Eski Yunancada etiğin karşılığı = Ethos UNITE 5=GENEL YAZMA KURALLARI VE YAZILI ANLATIM TÜRLERİ **Yazılı anlatımın iki boyutu vardır. Bir yazar ile konu arasında, bir de yazmaya başladığında konu ile anlatım kuralları arasında. Bunlardan ilkine yazara bağlı evreler, ikincisine yazmaya bağlı evreler ya da anlatım süreci denir. Yazara bağlı evreler; yazarın gözlemleri, okudukları, konu üzerinde düşünmesi, bu düşünmeden doğan buluşları, tasarladığı bir ana düşüncedir. **Yazıda üzerinde durulan, yazılan; sanat eseri oluşturulan duygu, düşünce, olay,sorun ya da duruma konu denir. Başlık yazının adıdır. Plan yapmanın amacı, yazıyı bölümlere

12 ayırarak kolay anlaşılmasını sağlamaktır. Üç türlü plan vardır: Düşünsel plan, duygusal plan, olay planları. Düşünce yazılarında giriş, gelişme, sonuç; olay yazılarında serim, düğüm, çözüm bölümleri vardır. GENEL HATLARIYLA YAZIŞMA **Yazılı veya sözlü anlatımın öncelikli amacı hedefin bir konuya ya da olguya ilişkin belli bir davranış değişikliğinde bulunmasını sağlamaktır. Anlatımın bu öncelikli amacına ulaşabilmesi için en temelde yazılı ya da sözlü olsun etkileyici, uyumlu ve düzenli olma özelliklerini taşıması önemlidir. **Yazılı anlatımın hedeflediği etkiyi yaratmada ve davranış değişikliğini sağlamada etkililiği ve uyumluluğu kadar ilgi çekici nitelikte olması da önemlidir. **Yazılı anlatımda seçilen konunun ana düşüncesinin sınırları içerisinde kalınması, anlatılmak istenen temel konuyla yazımın birbiriyle tutarlılık içinde olmasıdır. Buna yazıda birlik kuralı denir. Yazılı anlatımın etkililiği, uyumluluğu ve birliğinin sağlanabilmesi için ses, sözcük ve cümle bilgisine hâkim olunmalıdır. Bununla birlikte genel yazma kuralları olarak tanımlanan yazım kuralları, imla hataları ve noktalama işaretleri bilinmesi ve yazımda dikkat edilmesi gereken konulardır. YAZIM (İMLA) KURALLARI **Yazım kuralları, bir dilin sözcüklerinin yazılı ya da sözlü olarak kullanılmasında uyulması gereken kurallardır. Herhangi bir yazının doğruluğu ve etkinliği, dil bilgisi kurallarının doğru kullanımına bağlıdır. Mesleki yazışmalarda, yazım ve noktalama kurallarının edebî değerin dışında, formel bir önemi vardır. Yanlış yazım; anlam bozukluğu nedeniyle, iletişim problemine neden olur. **1. Büyük Ünlü Uyumu: Bir kelimenin birinci hecesinde kalın bir ünlü (a,ı,o,u) bulunuyorsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın; ince bir ünlü (e,i,ö,ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur. **Büyük ünlü uyumuna aykırı olan anne, kardeş, dahi gibi bazı Türkçe kelimeler vardır. **Büyük ünlü uyumu; alıntı kelimelerde ve birleşik kelimelerde aranmaz. Bazı ekler de büyük ünlü uyumuna uymaz. Bunlar: -daş (taş): meslektaş, -ki aitlik eki: yazıdaki, -mtırak,-gil,-ken,-leyin:mavimtırak, **2.Küçük Ünlü Uyumu: İki temel küçük ünlü uyumu kuralı vardır. Birincisi; bir kelimenin ilk hecesinde düz ünlü (a,e,ı,i) varsa sonraki hecelerde de düz ünlü bulunur. Örneğin; seslenmek, çilek. İkincisi ise; bir kelimenin ilk hecesinde yuvarlak ünlü (o,ö,u,ü) varsa bunu izleyen ilk hecede dar yuvarlak (u,ü) veya geniş düz (a,e) ünlü bulunur.

13 **Küçük ünlü uyumuna aykırı olan yağmur, avuç, kavuk gibi bazı Türkçe kelimeler vardır.küçük ünlü uyumu doktor, kitap, müzik, profesör gibi alıntı kelimelerde aranmaz. -ki aitlik eki yalnız bugünkü, dünkü, öbürkü gibi birkaç örnekte küçük ünlü uyumuna uyar. **3. Büyük Harflerin Yazımı: - Cümle büyük harfle başlar: - Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem vb.) konur. - İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz - İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar - İki noktadan sonra cümle ve özel ad niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bunlar büyük harfle başlamaz - Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime özel ad değilse büyük harfle başlamaz - Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır - Dizeler büyük harfle başlar - Özel adlar büyük harfle başlar - Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar - Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar - Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar - Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar - Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar - Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar - Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar - Devlet adları büyük harfle başlar - Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle Başlar - Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar - Ancak: Tanrı, Allah, İlah sözleri özel ad olarak kullanılmadıklarında küçük harfle başlar - Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar - Ancak: Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar: - Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar: - Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar - Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar - Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır - Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: - Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar

14 - Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar - Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar - Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar - Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır - Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar - Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar - Ancak: Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle Başlamaz - Ancak: Para birimleri büyük harfle başlamaz - Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar - Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar - Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar - Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle Başlar - Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıktaki kelimelerin tamamı, alt başlıktaki kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır. - Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz. 4-Sayıların Yazımı: -Sayılar harflerle de yazılabilir -Buna karşılık saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır. -Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir -Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen bin, milyon, milyar ve trilyon sözleri harfle yazılabilir -Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır -Para ile ilgili işlemlerle senet, çek vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik Yazılır -Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk Bırakılmaz -Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır -Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır. -Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur

15 -Sayılarda kesirler virgülle ayrılır -Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır -Ancak: Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz -Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir -Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır -Bir zorunluluk olmadıkça cümle rakamla başlamaz. 5- Ünlü Daralması: Türkçede a, e ünlüleri ile biten fiillerin şimdiki zaman çekiminde, söyleyişte de yazımda da a ünlüsü ı, u; e ünlüsü i, ü olur: başlıyor (<başla-yor), oynuyor (<oyna-yor), doymuyor (<doyma-yor), izliyor (<izle-yor), diyor (<de-yor), gelmiyor (<gelme-yor), gözlüyor (<gözle-yor) vb. -Birden çok heceli ve a, e ünlüleri ile biten fiiller, ünlüyle başlayan ek aldıklarında bu fiillerdeki a,e ünlülerinde söyleyişte yaygın bir daralma (ı ve i ye dönme) eğilimi görülür. Ancak söyleyişteki ı, i ünlüleri yazıya geçirilmez. - Buna karşılık tek heceli olan demek ve yemek fiillerinde, söyleyişteki i ünlüsü yazıya da geçirilir. - Ancak deyince, deyip sözlerindeki e yazılışta korunur. 6- Ünsüzlerin Nitelikleri: Ses yolunda bir engele çarparak çıkan seslere ünsüz denir. Dilimizde yirmi bir ünsüz vardır.ünsüzler ses tellerinin titreşime uğrayıp uğramamasına göre iki gruba ayrılır: - Ses tellerinin titreşmesiyle oluşan ünsüzlere yumuşak (ötümlü, tonlu) ünsüzler adı verilir: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z - Ses telleri titreşmeden oluşan ünsüzlere sert (ötümsüz, tonsuz) ünsüzler denir: ç, f, h, k, p, s, ş, t -Dilimizdeki hac, şad, yâd gibi birkaç örnek dışında, alıntı kelimelerin özgün biçimlerinin sonlarında bulunan yumuşak ünsüzler sertleşir -Çok heceli kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında sonlarında bulunan p, ç, t, k ünsüzleri yumuşayarak b, c, d, ğ ye dönüşür. -Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ç, t, k ünsüzleri ise iki ünlü arasında korunur

16 7- Ünsüz Türemesi: Arapçadan dilimize giren ve özgün biçimlerinde sonunda ikiz ünsüz bulunan kelimeler Türkçede tek ünsüzle kullanılır. Bu kelimeler ünlüyle başlayan ek veya yardımcı fiille kullanıldıklarında sondaki ünsüz ikizleşir: hak (hakkı), his (hissi), ret (reddi), şer (şerri), tıp (tıbbı), zam (zammı), zan (zannı); af (affetmek), his (hissetmek) vb. 8- Ek Olan -ki İle Bağlaç Olan -ki nin Yazımı: Ek olan -ki ünlü uyumuna uymaksızın bitişik yazılır. Ancak kendinden önceki sözcüğün son ünlüsü ü harfi ise kü biçimini alır. Örneğin; Siparişler tamamdı. Dünküler tamamlandı, ancak bugünküler bitirilemedi gibi. -Bağlaç olan ki ayrı yazılır 9- Soru Edatı Olan mı, mi, mu, mü'nün Yazılışı: Bu ek gelenekleşmiş olarak ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar. Soru ekinden sonra gelen ekler, bu eke bitişik olarak yazılır. Bu ek sorudan başka görevlerde kullanıldığında da ayrı yazılır. Ancak Birleşik fiillerde mi soru eki iki kelimenin arasına da gelebilir 10- Bağlaç Olan da, de'nin Yazılışı Bağlaç Olan da / de nin Yazılışı: Bağlaç olan da / de ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak büyük ünlü uyumuna uyar. -Ancak: Ayrı yazılan da / de hiçbir zaman ta / te biçiminde yazılmaz -Ancak: Ya sözüyle birlikte kullanılan da ayrı yazılır -Ancak: Da / de bağlacını kendisinden önceki kelimeden kesme ile ayırmak yanlıştır 11-Mastar Eklerinin Yazılışı: Burada ile ve iken in yazılışları ele alınacaktır. - İle nin Yazılışı: ile, ayrı olarak yazılabildiği gibi kelimelere eklenerek de yazılabilir. - ile, ünsüzle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında i ünlüsü düşer ve büyük ünlü uyumuna uyar - ile, ünlüyle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında araya y ünsüzü girer ve başındaki i ünlüsü düşer. - İken in yazılışı: Ek-fiilin zarf-fiil eki almış biçimi olan iken ayrı yazılabildiği gibi kelimelere eklenerek de yazılabilir. - Eklenerek yazıldığında baştaki i düşer. Eklendiği kelimenin ünlüleri kalın olsa da -ken zarf-fiil ekinin ünlüsü ince kalır - iken, ünlüyle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında araya y ünsüzü girer ve başındaki i ünlüsü düşer

17 12. Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler:Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır - Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır. - Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar - Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar - Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler - Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler - Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler - Yuvar ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler - Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler -Gök cisimleri - Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler - Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler - Zamanla ilgili birleşik kelimeler - -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır - Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır - Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır - Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır - Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır - Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır

18 - Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır - Deyimlerin Yazılışı: Deyimler ayrı yazılır - İkilemelerin Yazılışı: ikilemeler ayrı yazılır - -m ile yapılmış ikilemeler de ayrı yazılır - İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler de ayrı yazılır NOKTALAMA İŞARETLERI VE KULLANIM YERLERI Duygu ve düşünceleri daha rahat ifade etmek, cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, sözün duygu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere kullanılan işaretler noktalama işaretleridir.noktalama işaretleri kullanıldıkları yerlerde şu üç temel rolden en az birisini yerine getirirler: 1. Ses değeri: bir noktalama işareti sesli okuma ve konuşmadaki sesin hızında, şiddetinde, tonunda değişiklik yapılması gereken yerlerde kullanılıyorsa bu işaretin ses değeri vardır. 2. İmla değeri: Noktalama işareti, yazılı ifadenin imlasında değişiklik yapılması gereken yerlerde kullanıldığında, bu işaretin imla değeri vardır. 3. Anlam değeri: Noktalama işaretlerinin tamamı bu role sahiptir. Nokta (.) Noktalama İşaretlerinin Kullanım Yerleri 1. Cümle sonlarında kullanılır. Belli bir duraklama yapılacağım gösterir 2. Şiir, kitap, gazete, dergi, yazı başlıklarından sonra nokta kullanılmaz. Bölüm başlıklarından sonra da kullanılmaz. Büyük Nutuk Gün Eksilmesin Penceremden Giriş V. Bölüm Başlıklardan sonra satır başı yapılmamış, söze açıklamayla devam edilmişse nokta kullanılır. (Zamir çeşitleri: Kişi zamiri, işaret zamiri, soru zamiri) 3. Kurum ve kuruluş isimlerinden sonra nokta kullanılmaz. 4. Sık geçen kısaltmalarda nokta kullanılır. (Prof. Dr. T.C.) Ancak kimi kısaltmalarda nokta kullanılmaz. TBMM AET NATO TDK cm kg l fe 5. Sıra bildirmek için sayılardan sonra konur. II. Mehmet III. Selim 5. Cadde XX. Yüzyıl; sıra bildiren sayılarda l'nci (birinci) biçimindeki yazılışlar kısaltma sayılmaz.

19 6. Tarihleri yazmada gün, ay ve yılı ayırmak için aralarına konur , Tarihlerde ay adları yazıyla olursa ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz. 23 Nisan Saat ve dakikaları ayırmak için kullanılır. Okul saat 8.30'da başlar. 8. Kelimelerin bir veya birkaç harfi alınarak yapılan kısaltmalarda kullanılır. Dr. sok. sos. sp. snt.vb. 9. Sıra göstermek için satır başlarına konan harflerden ve sayılardan sonra kullanılır. a. b A. B. 10. Üçlü gruplara ayrılarak yazılan büyük sayılarda gruplar arasına konur , Gruplara ayrılan sayılarda nokta kullanılmayabilir. Virgül (,) 1. Yazıda arka arkaya gelen eş görevli kelimeler arasına konur. Ali, Mahmut ve Veli samimi arkadaştırlar. 2. Eş görevli cümleler arasına konur. Hızla içeri girdi, çantasını aldı. 3. Cümle içindeki ara sözleri ayırmak için kullanılır. Bütün okullar, İstanbul Lisesi hariç, eylül sonunda açılıyor. 4. Cümle içinde özel olarak vurgu yapılması gereken kelimeden sonra kullanılır. Böylece, her istediğini almış oldu. 5. Sayılarda ondalık bölümleri ayırmak için kullanılır. 45,9 999,9 13,5 587,3 6. Çok uzun cümlelerde özneden sonra kullanılır. 7. Tekrarlanan kelimeler arasına konur. Akşam, yine akşam.-a.haşim. 8. Ancak, ikilemelerde kelimeler arasına virgül konmaz. Akşam akşam, bata çıka. 9. Hitap kelimelerinden sonra konur. Sayın Başkan, Sevgili kardeşim, 10. Ve/veya bağlaçlarından önce ve sonra virgül kullanılmaz. Oradan buraya gelen ve gidenlerin arkası kesilmiyordu. 11. Bir düşünceyi kabul veya kabul etmeme sözlerinden sonra kullanılır. Hayır, sizin gibi düşünmüyorum. Evet, sizi dinliyorum. 12. Yazışmalarda yer isimlerini tarihlerden ayırmak için kullanılır.beşiktaş, 9 Aralık 1986, Ankara, 3 Mayıs 1960.

20 13. Ünlem grubu oluşturmak için cümlede ünlem gibi kullanılan kelimeden sonra konur, ünlem ise cümle sonuna alınır. 14. Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın! 15. Sayıların yazılışında, kesirleri ayırmak için konur. 38, 6 19,5 0, Biyografik künyelerde yazar, eser, basım evi vb. maddelerden sonra konur. Noktalı virgül(;) 1. Şekil ve anlamca bağları bulunan cümleleri ayırmak için kullanılır.at ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. 2. Cümle içinde aynı değerde olup virgül ile ayrılmış türleri, grupları ayırmak için kullanılır. 3. Sınıfın öğrencilerinden Ali, Hasan ve Veli 3-A sınıfına;murat, Mehmet, Onur da 3-B sınıfına gönderildiler. Olan oldu, iş işten geçti; gelmese de olur. 4. Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için konur.italya, İngiltere, Fransa; Roma, Londra, Paris. İki nokta(:) 1. Bir cümlenin sonunda açıklama yapılacaksa, örnek verilecekse konur.başarmanız için bir tek şart vardır: Çalışmak. İnce sesli harflerimiz şunlardır: e, i, ü, ö. 2. İki noktadan sonra gelen açıklama bağımsız bir cümle ile başlıyorsa, cümlenin ilk kelimesi büyük yazılır. Annesi merak ederek sordu: Bu çalışmadan kırık mı aldin? 3. İki nokta işaretinden sonra örnekler sıralanacaksa ilk kelimenin birinci harfi küçük yazılır. Sınıfın hâli şöyleydi: kırık iki masa, yerde sandalyeler. 4. Kataloglarda yazar adları ile eser adları arasına konur (Yahya Kemal Beyatlı:Eski Şiirin Rüzgarıyla, Kendi Gök Kubbemiz). Üç nokta (...) 1. Bir sebeple bitirilmemiş cümlelerin sonuna konur. Burada kırlar o kadar güzel ki Açıkça yazılması istenmeyen kişi ve yer adları yerine kullanılır. Onun A... geldiğini kimse bilmiyordu. 3. Kaba sayılan, yazılması istenmeyen sözlerin yerine konur. Yaptığı... kötülüğünü sonradan anladım diyordu. 4. Bir konuda birtakım örnekler verilirken başkalarının da bulunduğunu belirtmek için kullanılır. Bu gezide her öğrenci bir yemek getirmişti: köfte, dolma, helva...