ULUSLARARASI GÖÇ VE KÜLTÜRLERARASI LETM INTERNATIONAL MIGRATION AND INTERCULTURAL COMMUNICATION Zeynep AKSOY

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 5 Sayı: 20 Volume: 5 Issue: 20 Kı 2012 Winter Issn: ULUSLARARASI GÖÇ VE KÜLTÜRLERARASI LETM INTERNATIONAL MIGRATION AND INTERCULTURAL COMMUNICATION Zeynep AKSOY Özet nsanın kentler, bölgeler, ülkeler arasındaki bireysel ya da kitlesel hareketi tarihten günümüze kadar hala sürmektedir. Küreselleme ile birlikte ekonomik düzenin uluslararası boyutta kazandıı yaygınlık, iletiim ve ulaım teknolojilerinde yaanan ilerlemeler insanların da ülkeler arasındaki hareketini ve göç olarak adlandırılan uzun süreli yerlemelerini artırmı durumdadır. Günümüzde uluslararası göçün sahip olduu boyut sayesinde, farklı kültürlerde yetien daha fazla oranda insan karılamakta, birlikte çalımakta ve yaamaktadır. Uluslararası göç, çok farklı kültürlerden gelen bireylerin etkileimi ile ortaya çıkan kültürel uyum sorunlarını beraberinde getirmektedir. Bu bakımdan kültürlerarası iletiim disiplininin öneminin arttıı görülmektedir. Bu çalımada uluslararası göç olgusuna kültürlerarası iletiimin ortaya koyduu kavramlar çerçevesinde yaklaılmakta ve kültürlerarası iletiimin rolü incelenmektedir. Anahtar Kelimeler: Göç, Kültür oku, Kültürel Uyum, Kültürlerarası letiim Yeterlii. Abstract Movement of the people, either individually or massive, between cities, regions and countries still continue from history to today. Since the economic system has become internationally widespread through globalization, improvement of communication and transportation technologies have increased the movements of people between countries and long-term settlements as called migration. Today, through the size that international migration has gained, more people who have been raised in different cultures are getting, working and living together. The international migration brings cultural adaption problems which occurs together with interaction of people from different cultures. In this regard, it is seen that the importance of the intercultural communication discipline has improved. In this study, it is approached to the international migration phenomenon with the concepts of intercultural communication, and the role of intercultural communication is analyzed. Key Words: Migration, Culture Shock, Cultural Adaptation, Intercultural Communication Competence. GR nsanolu, topraı ilemeyi kefetmesiyle beraber göçebe düzenden yerleik hayata geçmeye balamıtır. Ancak tarih boyunca insanların farklı yöreler, bölgeler, ülkeler arasındaki hareketi farklı etkenler ile devam etmi ve halen de etmektedir. Göç olgusu, insanın daha iyi bir Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkla likiler ve Tanıtım Anabilim Dalı Doktora Örencisi.

2 hayat sürdürme mücadelesinde önemli bir yere sahiptir. Ekonomik, toplumsal ya da siyasal nedenlerden kaynaklanan göç olayları zorunlu veya gönüllü bir biçimde, ülke sınırları içinde ya da farklı ülkeler arasında gerçeklemektedir. Bugün artık küreselleen dünya düzeninde göç olgusunun önemi daha da artmı bulunmaktadır. Ulaım ve iletiim teknolojilerinin gelimesi, insanların, kurumların, malların, hizmetlerin ve sermayenin ülkelerin sınırlarını aacak biçimde dolaımına olanak salamaktadır. Bu durum sadece az gelimi ülkelerden gelimi ülkelere doru deil, gelimi ülkelerden dier ülkelere doru da göçün olumasına neden olmaktadır. Küreselleme, uluslararası göçün farklı yönlere doru gelimesi üzerinde kaçınılmaz bir etkiye sahip durumdadır. Dolayısıyla günümüzde uluslararası göçün pek çok ülke için önemli bir olgu haline geldii görülmektedir. Çeitli nedenlerle gerçekletirilen göç olayları farklı kültürlerin karılamasına neden olmakta ve farklı kültürlerden gelen insanların bir arada yaamlarını sürdürme zorunluluu uyum ve çatımaya dair önemli sorunlar gündeme getirmektedir. Bu sorunlar kültürlerarası iletiimin önündeki engeller olarak karımıza çıkmaktadır. Kültürel farklılıklardan kaynaklanan uyum sorunları, iletiim engelleri ve bu engelleri ama yolları bugün pek çok toplumun öncelikli konularından biri durumundadır. Uluslararası göç olgusunun ortaya çıkardıı en önemli sorunların baında farklı kültürlerden gelen insanların bir arada yaamaları, farklılıklarla ba etmeleri ve iletiim engellerini amaları gelmektedir. Uluslararası göçün küreselleme dorultusunda kazandıı bugünkü boyutu kültürlerarası iletiim konusunun önemini artırmaktadır. Kuramsal bir analiz nitelii taıyan bu çalımanın amacı uluslararası göç olaylarına iletiim biliminin ortaya koyduu kavramlar ile yaklaım salamak ve uluslararası göç hareketlerinden kaynaklanan sorunların çözümünde kültürlerarası iletiimin artan rolünü ve önemini ele almaktadır. Uluslararası Göç ve Nedenleri nsanın farklı corafyalar arasındaki hareketi bireysel ya da küçük topluluklar halinde olabildii gibi, özellikle sava durumlarında kitlesel düzeyde de olabilmektedir. Göç, kısaca, ekonomik, toplumsal veya siyasal nedenlerle insanların bireysel ya da kitlesel olarak yer deitirme eylemi olarak tanımlanmaktadır (ahin, 2001: 59). Ancak göç olgusunu sadece yer deitirme eylemi ile sınırlandırmamak gerekir. Daha kapsamlı bir tanıma göre göç, çalımak ve kendine daha iyi yaama olanakları bulmak umuduyla, insanların oturdukları yeri bırakıp baka yörelere giderek orada kesin ya da geçici olarak yerlemeleridir (Öngör, 1980). Akkayan da göç kavramını, kiilerin hayatlarının gelecekteki kısmının tamamını veya bir parçasını geçirmek üzere baka bir yerleim birimine yaptıkları corafi yer deitirme olayı olarak tanımlamaktadır (Akkayan 1979: 21). Bu tanımlar, göç olgusunu yer deitirmekten öteye taıyan bir unsur olarak yerleme eylemini vurgulamaktadır. Dolayısıyla göç insanların belirli bir süreyi veya tüm yaamlarını geçirmek için farklı bir yörede yerlemelerini kapsamaktadır. Göç hareketleri gönüllü veya zorunlu bir biçimde meydana gelmektedir. Tarihe bakıldıında kitlesel göç hareketlerinin çounlukla belirli bir zorunluluktan kaynaklandıı görülmektedir. Tarihteki ilk büyük kitlesel göç olayı, 4. yüzyıl ortalarında Çin devletinin egemenliinden kurtulmak için batıya doru hareket eden Hun ların Karadeniz in kuzeyine yerlemesi sonucunda, buradan kaçan Cermen kavimlerinin yıllar boyunca Avrupa Kıtasını istila etmesi olarak kendisini gösteren ve bugünkü Avrupa devletlerinin temelini attıı kabul edilen Kavimler Göçü dür (Kınık, 2010). Farklı bölgeler arasında gerçekleen kitlesel göçler yeni kentlerin ve ülkelerin kurulmasına neden olmutur. Kıtalar arası göç olayları Amerika kıtasının kefi ile deniz aırı bir boyut kazanmıtır. 16. yüzyıldan itibaren Avrupa dan büyük bir insan kitlesi, yeni bir hayat umuduyla okyanus ötesinde kefedilen Amerika kıtasına göç etmi ve yerlemitir. Bu göç hareketlerinin temelinde ekonomik etkenler itici güç olmu; yeni kıtadaki geni topraklarda tarım yapma olanaı ve deniz aırı ticaretin artıı insanların kitleler halinde buraya yerlemelerine neden olmutur. 15. ve 18. yüzyıllar arasında Afrika dan 15 milyon insan köle olarak çalıtırılmak üzere Amerika kıtasına taınmı; 19. yüzyılda milyonlarca insan Çin ve Hindistan dan Amerika ve Avrupa ya sözlemeli içi olarak gönderilmi; 20. yüzyılda meydana gelen iki büyük dünya savaı milyonlarca insanı yurdundan etmitir (Giddens, 2010: 522). kinci Dünya Savaından sonra yeniden ayaa kalkmaya çalıan Avrupa ülkeleri, igücü

3 gereksinimini karılamak üzere az gelimi ve gelimekte olan ülkelerden göç kabul etmeye balamıtır. Bu ülkelerin baında gelen Almanya, 1954 yılından 1970 lere kadar Yunanistan, spanya ve Türkiye gibi ülkelerden insan gücü alımı gerçekletirmitir. Ekonomik etkenlerle oluan bu göç ilikisini daha çok insanların arzularına balı olarak gelitii için gönüllülük çerçevesinde deerlendirmek mümkündür. Göç olgusunun en önemli boyutu doal olarak mekansal ilikide karımıza çıkmaktadır. Göç, gönüllü veya zorunlu, kısa ya da uzun dönemli olsun, bireylerin yaamını toplumsal, siyasal, ekonomik ve kültürel olarak etkileyen balıca unsur, yaanılan mekanın deitirilmesidir. Bu mekan deiimi yakın ya da uzak mesafeli olabilmekte; kat edilen idari ve siyasi sınırlar göç olgusuna farklı anlamlar yükleyebilmektedir (Mutluer, 2003: 10). Göç olayları, aynı ülke içinde gerçeklemesi durumunda iç göç ; farklı ülkeler arasında gerçeklemesi durumunda ise dı göç, bir baka deyile uluslararası göç olarak ifade edilmektedir. Günümüzde dünya nüfusunun büyük çounluu doduu ülkede yaamakla birlikte, yaamlarının bir bölümünü çalımak, eitim görmek ve hatta emekliliini geçirmek için farklı bir ülkede yerleenlerin sayısı hızla artmaktadır. Bugün 6,8 milyar olan dünya nüfusunun 200 milyonu (%3) doduu ülkeden farklı bir ülkede yaamını sürdürmekte olup, gelimi ülke nüfuslarındaki göçmen payı 1970 ile 2000 yılları arasında ikiye katlanmı durumdadır (McCann vd., 2010: 362). Küreselleme olgusu, uluslararası göçün hem az gelimi ve gelimekte olan ülkeler hem de gelimi ülkeler açısından artan oranda öneme sahip olmasına yol açmaktadır. Bunun balıca nedeni uluslararası göçün büyük bölümünü igücü akıının oluturmasıdır. Ülkeler arasındaki gerek i ilikileri gerekse ekonomik farklılıklar igücünün yasal ya da yasadıı hareketini artırmaktadır. Uluslararası göçün dinamiklerine yönelik belirgin görü, insanların daha yüksek gelir elde etmek ve daha iyi bir yaam kalitesine sahip olmak için az gelimi ülkelerden gelimi ülkelere göç ettikleri gerçeine dayanmaktadır (çduygu, 2009: 2). Uluslararası göç olayları bugüne kadar genellikle, az gelimi ülkelerden gelimi ülkelere olan hareketler balamında incelenmektedir. Ancak bu gerçeklik günümüzde deiime uramı durumdadır. Gelimi ülkelerin ekonomik faaliyetlerini dünyanın farklı bölgelerinde yaygınlatırmaları ile birlikte bu ülkelerden az gelimi ya da gelimekte olan bölgelerde doru da göç söz konusu olmaktadır. Genel olarak uluslararası göç, altı kategoride deerlendirilmektedir. Bunlar; 1) sürekli yerleenler; 2) süreli sözlemeli içiler; 3) süreli profesyonel çalıanlar; 4) gizli veya yasadıı çalıanlar; 5) sıınmacılar; ve 6) mültecilerdir (de Tapia, 2002: 17). Birlemi Milletlere göre uluslararası göçten bahsedebilmek için; ülkesinden ayrılarak baka bir ülkede yaamayı planlayan kiinin bu ilemi, bir yıldan daha fazla süre ile gerçekletirmi olması gerçei aranmaktadır (Gençler, 2004: 174). nsanları, dodukları ve yaadıkları ülkeyi deitirmeye iten pek çok neden bulunmaktadır. Bu nedenleri aaıdaki ekilde sıralamak mümkündür: klim kaynaklı göç nsanların iklim koullarından ve doa olaylarından kaynaklanan göç hareketleridir. Kuraklık, kıtlık, doal afet gibi olaylar insanların yer deitirmesinde önemli bir itici güç oluturmaktadır. Ekonomik kaynaklı göç nsanların i, gelir ve buna balı olarak daha iyi bir yaam arzusundan kaynaklanan göç olaylarıdır. Çada dünyada bölgeler ve ülkeler arasındaki göç hareketlerinin en önemli etmenini ekonomik koullar oluturmaktadır. Siyasal kaynaklı göç Ülkeler arasındaki siyasal rejim farklılıkları, sava, terör, siyasal baskı gibi yaamı tehdit eden olayların yol açtıı göçlerdir. Bu göçler ülkeler arasında olabildii gibi, bir ülkenin farklı bölgeleri arasındaki sorun ve dengesizliklerden de kaynaklanabilmektedir. Eitim kaynaklı göç

4 nsanların eitim amacıyla belirli bir süre için gerçekletirdikleri göç olayıdır. Eitim süresinin tamamlanmasıyla geriye göç yapılabildii gibi eitim alınan ülkede çalıma hayatının sürdürülmesi amacıyla yerleik olarak kalınmaya devam edilmesi de söz konusu olabilmektedir. Beyin göçü Az gelimi/gelimekte olan ülkelerin iyi eitim görmü, nitelikli, alanında uzmanlamı bireylerinin daha iyi çalıma koullarına, daha uygun bir statüye ve daha yüksek bir gelir düzeyine sahip olmak amacıyla gelimi ülkelere yerlemeleridir. Beyin göçü, eitim kaynaklı göçün devamı niteliinde gerçekleebildii gibi; sınırlı kaynakları ile uzun sürede yetitirdii kalifiye insan gücünü gelimi ülkelere kaybetme eklinde de gerçekleebilmektedir. Emekli göçü Dier göç türlerinden farklı dinamikler ve motivasyonlar içeren uluslararası emekli göçü; aırlıklı olarak zengin Kuzey Amerika ve Kuzey Avrupalıların, ülkelerinde emekli olduktan sonra yaamlarının geri kalanını geçirmek için Güney Amerika (Florida) ya da Güney Avrupa (Akdeniz) sahillerine olan göçünü ifade etmektedir (Balkır vd., 2008: 8). Öncelikle tatil amacı ile gidilen sıcak iklimli yerler emekli olunduktan sonra yaama amacıyla seçilmektedir. Göç çalımaları içinde uluslararası göçün nedenlerine yönelik olarak çeitli kuramlar gelitirilmitir. Bugünkü çalımalar çada göç süreçlerinin tek bir kurama balanamayacaını, tek bir disiplinin bakı açısıyla açıklanamayacaını kabul etmektedir (Massey vd., 1993: 432). Küreselleme, ülkeler arasındaki göç ilikisinin farklı boyutlardan deerlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Uluslararası göçe ilikin gelitirilen balıca kuramlara aaıda kısaca yer verilmektedir. tme-çekme Kuramı Everett Lee nin 1966 tarihli A Theory of Migration adlı makalesinde ortaya koyduu itme-çekme kuramına göre göçün olumasına neden olan etmenler 4 balık altında toplanmaktadır. Bunlar: 1) yaanılan yerle ilgili etmenler, 2) gidilmesi düünülen yerle ilgili etmenler, 3) engeller, 4) bireysel etmenlerdir (Çalayan, 2006: 6). Kurama göre hem yaanan yerin hem de gidilecek yerin itici ve çekici unsurları bulunmaktadır. Bireysel koulların etkisiyle, bu unsurlar arasında seçim yapılması göç kararında etkili olmaktadır. Bu kurama göre, endüstrilemi ve gelir düzeyi yüksek olan ülkelerin göçmen içilere çekici geldii ve bu olgunun kendi ekonomik durumlarını gelitirmek amacına yönelik olduu kabul edilmektedir (ahin, 2001: 59). tme çekme kuramında, refah düzeyi yüksek, endüstrilemi ülkelerin; kendi ülkelerinde i bulamayan ya da çok düük ücretlerle sosyal güvenlikten yoksun olarak çalıan içilere çekici geldii savı kabul edilmektedir. gücü göçü açısından bakıldıında, yaanılan ülkenin çalıma koulları itici etmenleri, göç edilecek ülkenin vaat ettii çalıma koulları çekici etmenleri oluturmaktadır. Merkez-Çevre Kuramı Immanuel Wallerstein ın 1974 tarihli The Modern World System adlı eserine dayanan kuramın savunucuları, uluslararası göçün kökenini 16. yüzyıldan itibaren gelien ve yayılan dünya pazarının yapısına balamaktadır (Massey vd., 1993: 444). Dünya sistemleri kuramı olarak da adlandırılan bu kuram, göç olgusunu sosyalist bakı açısı ile irdelemekte, göç sürecini sömürgecilik ile ilikilendirmektedir (Mutluer, 2003: 20). Dünya büyük bir pazar olarak düünüldüünde, 16. yüzyılda hakim olan sömürgeci düzen bugün de bir anlamda devam etmektedir. Küreselleme sürecinde gelimi ülkeler teknoloji, üretim, hammadde, sermaye ve emein denetimine ilikin üstünlük salamaktadır. gücünün, bunun bir sonucu olarak çevre ülkelerden merkez ülkelere doru yer deitirdii ileri sürülmektedir. Göç Sistemleri Kuramı

5 Uluslarararası ilikiler kapsamında, ekonomik ve siyasal temelli olarak gelitirilmi kuramsal bir çerçevedir (Çalayan, 2006: 16). Bu kurama göre, belirli nedenlerle tarihsel bir baı ya da ilikisi bulunan iki ya da daha fazla ülke arasında, göçmen protokolleri ile bir göç sistemi oluturulmaktadır. Kuramdaki önemli nokta, söz konusu ülkeler arasında göç ilikisinden önce, ekonomik, siyasal ya da askeri bir baın bulunmu olmasıdır. Bu anlamda, Birinci Dünya Savaı nda müttefik olarak yer almı olan Almanya ile Türkiye arasında sonradan kurulan göç sistemi bu kuram çerçevesinde deerlendirilebilir. likiler Aı (Network) Kuramı Bu kuram göç olaylarını sadece nedensellik ilikisi ile deil aynı zamanda göçmenler arasındaki iletiim açısından da deerlendirmektedir. Belirli bir ülkeye göç etmi olup yerleenler ile göç etmeyi düünen ya da yeni göç eden kiiler arasında bir iletiim ve iliki söz konusu olmaktadır. likiler aında akrabalar, hemehriler ya da dostlar dayanıma içine girmekte, bu dayanıma göçü özendiren bir olgu olarak karımıza çıkmaktadır (Mutluer, 2003: 21). Bu alar aynı zamanda yer deitirmeden kaynaklanan maliyet ve riskleri azalttıkları için uluslararası göç olasılıını artırmaktadır (Massey vd., 2003: 448). Özellikle ekonomik kaynaklı göçlerde ve bugün youn olarak üzerinde durulan emekli göçünde ilikiler aının payının olduunu söylemek mümkündür. Küreselleme olgusunun günümüzde uluslararası göç hareketlerini hızlandırdıı bilinmektedir. Ekonomik, sosyal ve siyasal olarak genellenen göç nedenleri, az gelimi toplumların üyesi bireylerin gelimi refah ülkelerine doru olan göç hareketlerinde doal olarak daha fazla etkili olmaktadır. Ancak 20. yüzyılın sonlarına gelindiinde küreselleme pek çok alanda daha fazla hissedilmeye, iletiim ve ulaım aları ile insanlar daha fazla hareketlilik alanı kazanmaya balamıtır. Bu durum gelimi ülkelerde yaayan bireylerin de farklı etmenlerle göç etmelerine ve deiik iklim ve kültürlere sahip ülkelerde yerlemelerine olanak salamaktadır. nsanların ülkeler arasındaki yerleme amaçlı hareketi dünyanın pek çok ülkesinde olduu gibi Türkiye nin gündeminde de daima yerini korumaktadır. Önceleri daha çok doudan batıya doru olarak gelien göçler bugün artık farklı yönler içermektedir. Bu balamda, uluslararası göç ve kültürlerarası iletiim ilikisine geçmeden önce, Türkiye nin uluslararası göç haritasındaki yerine deinmenin yararlı olacaı düünülmektedir. Türkiye Örneinde Uluslararası Göç Hareketleri Türkiye gerek ulusal gerekse uluslararası boyutta çeitli göç olaylarının merkezi olan ülkelerden biri durumundadır. Ulusal boyutta göç hareketleri, 1980 lerden sonra artan terör olaylarının etkisiyle doudan batıya doru; uluslararası boyutta ise en önemli göç hareketi 1950 li ve 60 lı yıllarda Almanya nın igücü açıını karılamak üzere, yine doudan batıya doru gerçeklemitir lerden sonra bata Almanya olmak üzere Batı Avrupa ülkelerine doru kitlesel göç hareketi yaayan Türkiye nin, bugün nüfusunun % 6 sı (çduygu, 2009: 3) dünyanın farklı ülkelerinde yerlemi bulunmaktadır. Ancak 1990 lardan itibaren küresellemenin hızlanması, iletiim ve ulaım alanında yaanan ilerlemeler ile turizm sektörünün gelimesi sayesinde Türkiye nin de Batı ülkelerinden göç almaya baladıı görülmektedir. Bu ülkelerin baında Almanya, ngiltere ve Kuzey Avrupa ülkeleri gelmektedir. Küreselleme ve turizm hizmetlerine yapılan yatırımların bu olguda önemli bir payı bulunduu üphe götürmez bir gerçekliktir. Turizm sektörünün gelimesi ile Türkiye, Batı Avrupalıların Akdeniz ülkeleri arasındaki tercihlerinde yer almaya balamıtır. Önceleri turizm amacıyla Ege ve Akdeniz kıyılarında yer alan tatil yörelerine gelen Batı Avrupalıların zamanla buralara yerletikleri bilinmektedir. Bugüne kadar youn olarak Batıya göç veren bir ülke konumundaki Türkiye, son yıllarda Batı dan da göç alan bir ülke durumuna gelmitir. Dier taraftan Dou Akdeniz havzasında, uluslararası göç rejimleri içinde Avrupa nın ana giri kapısı ve Asya, Afrika ve Orta Dou göçmenlerinin çıkı yeri olması açılarından öncelikli bir yeri bulunmaktadır. Türkiye, kendi vatandalarının baka ülkelere yerlemesi ve yabancı ülkelerden göç kabul etmesi dıında bir de transit ülke olma özellii taımaktadır. Bu bakımdan yasal göçlerin yanı sıra yasadıı göç sorunları ile de karılamaktadır.

6 Cumhuriyetin ilk döneminde ( ) Türkiye, gayrimüslim nüfusun dıa göçüne paralel olarak komu ülkelerde yaayan Müslüman ve Türk nüfusun içe göçüne sahne olmutur. Uluslararası göç olayları 1960 lara kadar etnik ve din temelli nüfus hareketleri olarak kendisini göstermitir sonrasında ise igücü göçü aırlık kazanmıtır. kinci Dünya Savaı sonrasında yeniden yapılanma sürecine giren Batı Avrupa ülkeleri endüstriyel geliimi artırarak sürdürmek için gereken igücü açıını Türkiye gibi ülkelerden karılama yoluna gitmilerdir. Almanya ile Türkiye arasında gerçekleen anlama ile 1961 yılında Türkiye den, bir süre çalııp geri dönecek konuk içi alınmaya balanmı, ancak zamanla konuk içilik, gelenlerin ailelerini, akrabalarını getirmeleri, yerleip uzun süreli oturma izni ve vatandalık almaları ile süreklilik kazanmı ve göç 1970 lere kadar youn olarak devam etmitir (Öymen, 2011) lerden sonra Türkiye nin göç trafii çok yönlü olarak sürmütür deki askeri darbeden sonra Avrupa ya önemli miktarda siyasi sıınmacı olarak göç olayları yaanmıtır ki, bu oran yılları arasındaki göç eden nüfusun bete ikisini oluturmaktadır (Korfalı vd., 2010: 25). Bugün de Avrupa, Türkiye nin göç gönderdii balıca kıta olmaya devam etmektedir li yıllar itibariyle Avrupa da yaayan Türk vatandaı sayısının, 2 milyonu Almanya da olmak üzere yaklaık 2,7 milyon olduu belirtilmektedir (Korfalı vd., 2010: 22). Dier taraftan, ran-irak savaının etkisi ile Orta Dou dan, Afrika dan ve Balkan ülkelerinden Türkiye ye göçler yaanmı; ülke sürekli ve transit göçün önemli bir merkezi haline gelmitir. Türkiye bugün hem göç veren hem de göç alan bir ülke konumundadır. Geni kara ve deniz sınırları ülkeyi sadece ekonomik nedenlerle göç edenler için deil mülteciler ve yasadıı göçmenler için de hedef haline getirmekte; hem bir göç köprüsü hem de bir varı noktası olmaktadır (Süda ve Mutluer, 2008: 52). Son yıllarda ekonomik ve siyasal olarak görece istikrarlı bir konum elde eden Türkiye, çevre ülkelerden gerek ekonomik gerekse siyasal kaynaklı göçlere maruz kalmaktadır. Bu göçmen gruplarına, 1990 larla birlikte küresellemenin hızlanması, iletiim ve ulaım alanında yaanan ilerlemeler ile yeni ve farklı bir kitle eklenmi durumdadır. Turizm sektörünün gelimesi sayesinde artık Türkiye nin gelimi Kuzey ve Batı Avrupa ülkelerinden de göç almaya baladıı görülmektedir. Bu ülkelerin baında özellikle Almanya gelmektedir. Türkiye ve Almanya arasındaki göç ilikisi yeni bir düzlemde kendini göstermektedir. Son yıllarda Türkiye yi hedef alan göç dalgaları içinde, artan oranda emekli göçü göze çarpmaktadır. Antalya, Bodrum, Didim, Marmaris gibi turizm yöreleri önemli sayıda Avrupalı emekliye ev sahiplii yapmaktadır. Sadece Alanya da çounluunu Almanların oluturduu 6000 civarı Avrupalının yaamakta olduu kaydedilmektedir (çduygu, 2009: 8). Önceleri turizm amacıyla Ege ve Akdeniz sahillerine gelen Avrupalıların bu bölgelerdeki kasabalara yerletikleri ve bugün belli yörelerde youn bir Avrupalı nüfusunun bulunduu bilinmektedir. Türkiye nin Batı Avrupa ile olan göç ilikisinin, emekli göçünün etkisiyle farklı bir boyut kazanmasının, turizm sektörünün büyümesi ve Ege-Akdeniz sahillerinin uluslararası arenada gözde turizm merkezleri haline gelmesi ile dorudan ilgisi vardır. Turizm sektörünün yanı sıra, Avrupa Birlii ne uyum süreci içinde yabancıların mülk edinmesine dair gerçekletirilen yasal düzenlemelerin de bu göç hareketlerinde önemli bir payının olduu belirtilmektedir (Süda ve Mutluer, 2008: 54). Kitlesel turizm organizasyonları ile bata Almanlar olmak üzere bu yörelere gelen Avrupalılar gerek kendi ülkelerinde yaayamadıkları iklimin etkisiyle, gerekse zaman içinde ülkeyi ve insanını daha yakından tanıma fırsatı edinerek bu bölgelerde sürekli olarak yerlemeyi seçmektedirler. Türkiye ile Avrupa arasındaki çok yönlü ilikiler göçlerin etkisiyle güçlü bir biçimde sürmektedir. Birbirinden farklı bu iki kültür birlikte yaamanın ve kültürlerarası engelleri amanın yollarını aramaya devam etmektedir. Karılıklı olarak süren uluslararası göç hareketleri kültürlerarası iletiimin önemini artırmaktadır. Uluslararası Göç ve Kültürlerarası letiim Uluslararası göç ile dil, din, gelenek, kültür vb. pek çok açıdan birbirinden tümüyle farklı geçmilere sahip bireyler aynı ortamda yaamını sürdürmek durumunda kalmaktadır. Bu

7 durum çok çeitli iletiim ve uyum sorunlarını beraberinde getirmekte; zamanla çözümü zorlaan sorunlar ortaya çıkarmakta, hatta ülkelerin siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel dengelerini bozmaktadır (Akkayan, 1976: 21). Bu balamda, küresellemeye paralel olarak uluslararası göçün giderek arttıı günümüz dünyası için kültürlerarası iletiim alanı daha fazla önem kazanmaktadır. Tylor, kültürü, insanın bir toplumun üyesi olarak edindii bilgi, inanç, sanat, hukuk, ahlak, töre ve tüm dier yetenek ve alıkanlıkları içeren karmaık bir bütün olarak tanımlamaktadır (Duverger, ty.: 74). Kültür, insanların belirli bir toplum içinde örendikleri, paylatıkları ve anlam ina etmeye çalıtıkları bir yaam düzeni olarak ifade edilebilir. Anlam inası pek çok etkinlii kapsamaktadır ve bu etkinlikler kültürün genel olarak ikiye ayrılan boyutlarını oluturmaktadır. Bunlardan birincisi, teknoloji, üretim araçları, ekonomik-finansalsosyal altyapı, sanat vb. gibi unsurları içeren maddi kültür; ikincisi ise dil, din, ahlak anlayıı, deer yargıları, adet ve gelenekleri içeren manevi kültürdür. Aslında kültür kavramı ile iaret edilen genellikle manevi kültür olmaktadır. Manevi kültür bir topluluu, halkı ya da milleti dierinden ayıran gelenekler, kolektif davranılar, toplumsal kurallar, deer yargıları ve zihniyettir. Bu balamda kültürlerarası iletiimin konusunu daha çok manevi kültür oluturmaktadır. Kültürlerarası iletiim, farklı kültürlere mensup insanlar arasında etkileim ve anlam aktarımları, yabancının algılanması, açıklanması ve kültürel farklılıkların gözetilmesi gibi konuları inceleyen disiplinler arası bir bilim dalıdır (Kartarı, 2001: 22). Günümüzde hemen her alanda etkisi hissedilen küreselleme olgusu uluslararası göç olaylarını doal olarak artırmakta ve farklı kültürden insanların karılamalarını sıklatırmaktadır. letiim ve ulaım teknolojileri, dünyanın her noktasını eriilebilir kılmaktadır. Çok uluslu iletmelerin artan faaliyetleri, uluslararası i ve para piyasaları, sivil toplum kuruluları ve yükselen turizm sektörü her gün milyonlarca insanın uluslararası boyutta yer deitirmesine neden olmaktadır. Dolayısıyla kültürel farklılıklar daha fazla ortaya çıkmakta, bu farklılıklardan kaynaklanan iletiim sorunları daha çok yaanmaktadır. Kültürlerarası iletiim, bu sorunları ortadan kaldırmaya yönelik çözümler üretmeyi hedefleyen bir alan olarak karımıza çıkmaktadır. Uluslararası göç, farklı kültürlerin parçası olan bireylerin, grupların, örgütlerin ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel anlamda hızlı ve youn bir etkileim içinde bulunmalarına neden olmaktadır. nsanların birbirinden daha çok haberdar olduu ve daha fazla etkileim içinde bulunduu bir dünya düzenine denk düen küreselleme olgusu kültürlerin bir yandan benzemesine, dier yandan toplumsal refleksler ile özgün deerlerin korunması, aktarılması ve öne çıkarılması anlamında ayrımasına yol açmaktadır. Küresel dünyanın en önemli aktörlerinden biri durumuna gelen çok uluslu irketler, turizm etkinlikleri, çevresel ve toplumsal aktivistleri içeren sanal topluluklar farklı kültürleri aynı ortamda bir araya getiren, birlikte hareket etmeye zorlayan alanların baında gelmektedir. Farklı kültürlerde yetimi bireyler bir araya geldiklerinde, genellikle ilk refleks olarak kendi alıkanlıklarının doru ve uygun olduu düüncesiyle hareket etme eilimi gösterdikleri için; alıılmıın dıında yaklaım ve tarzlar yanlı, eksik, gayri ahlâki veya ilkel olarak algılanabilmektedir (Ügeöz, 2003: 36). Dolayısıyla uluslararası göç hareketlerinin oluturduu çok kültürlü ortamlarda kiiler arası iletiimin salıklı yürütülebilmesi, kültürel uyumun salanması, etkili ve verimli bir ibirliinin yaratılması ve çatımaların önlenmesi bir gereklilik olmaktadır. Kültürlerarası iletiim disiplininin altyapısını Ruth Bendict in 2. Dünya Savaı sırasında ABD Sava Enformasyon Dairesi için, Japonları anlamak ve Amerikan fikirlerinin onların anlayacaı biçimde aktarılmasını salamak amacıyla yürüttüü antropolojik çalımalar oluturmaktadır. Kavram olarak kültürlerarası iletiim ise ilk kez Edward T. Hall tarafından 1959 tarihli The Silent Language (Sessiz Dil) adlı eserinde kullanılmıtır. Hall gerçekletirdii karılatırmalı kültür çalımaları ile iletiimdeki pratik etkileimi ortaya çıkarmaya çalıarak kültür çalımalarını iletiim alanına geniletmi ve niteliksel aratırma yöntemlerinin iletiim alanında da kullanılmasını salamıtır (Kartarı, 2001: 30-31). Aslında Hall kültür ve iletiimi birbirinden ayrılmaz iki olgu olarak görmekte ve balantılı tanımlamaktadır. O na göre kültür

8 iletiimdir ve farklı kültürlerde iletiim süreçlerini anlamak, uçsuz bucaksız bir insan davranıı alanını tanımayı ve anlamayı salar (Hall, 1990: 3). Hall, bu davranılar alanını sessiz dil olarak nitelendirmektedir. Sessiz dil, ancak o kültür içinde yaanılarak örenilebilen pratikleri içermektedir. Farklı bir kültür içinde var olabilmek, bu pratikleri anlamak ve içselletirmekten geçmektedir. Bu durum uluslararası göç alanında youn olarak yaanmaktadır. Uluslararası göçler yoluyla karılaan ve birlikte yaama durumunda kalan insanlar pek çok açıdan farklı kültürel unsurlar taımaktadır. Dil ve inanç sistemleri kukusuz bu farklılıkların baında gelmektedir. Kültürün bu iki unsuru insan davranılarını yönlendiren balıca pratikleri içermektedir. te bu pratikler kültürel uyumun salanması ve kültürlerarası iletiim engellerinin aılması için anahtar görevi görmektedir. nsanlar, içinde bulundukları çevreyle uyum içinde olmadıklarında, amaçlarına ulamakta zorluk çekerler (Sargut, 2001: 91). Bu bakımdan uluslararası göç olayları bireylerin önemli zorluklar yaamalarına neden olmaktadır. Bu zorlukların baında ise kültür oku olgusu gelmektedir. Kültür oku, genel olarak bir kültürden baka bir kültüre giden bireylerin, yeni kültüre uyum salamakta karılatıkları güçlükler, sıkıntı ve bunalımlar, gösterdikleri tepkilerdir (Güvenç, 2010: 121). Yeni bir ülkeye gelite ilk dönemde yaanılan duygusal boluk, yabancılama olarak ifade edilebilir. Kültür oku bireysel özelliklere balı olarak farklı düzeylerde geliebilen bir süreçtir. Kiinin farklılıklarla ba etmeyi örenmesi ile zaman içinde ortadan kalkabilmekte ve uyum, aamalı olarak artabilmektedir. Bunun tersi bir durum olarak, bireyler kültürel farklılıklarla etkileimde baarısızlık yaadıında, kültür oku artarak devam etmekte ve göç yaantısını derinden etkilemektedir. Kültür oku kavramı ilk kez Kalvero Oberg tarafından 1960 yılında, yeni bir kültür içinde ne yapılacaının bilinmemesinden kaynaklanan sıkıntı ve kaygılı hali tanımlamak için kullanılmıtır (Pederson, 1995: 1). Bu bakımdan kavrama ilk zamanlarda daha çok tıbbi bakı açısıyla yaklaılmı, kültür oku bir salık sorunu olarak ortaya konulmutur. Ancak ilerleyen zaman içinde kültür oku olgusuna daha çok eitimsel bakı açısıyla yaklaılmaya ve kavram, geliimsel bir süreç olarak tanımlanmaya balanmıtır. Kültür oku üzerine çeitli kuramlar gelitirilmi olup, u balıklar altında toplanmaktadır (Pederson, 1995: 2-9): Hastalık Modeli: Kültür okuna ilikin ilk deerlendirmeler, bu olgunun geçici bir hastalık olduu ve tedavi edilebilecei düüncesi üzerine kurulmutur. Bu modelde kültür oku, bireyin geride bıraktıı ülkesindeki ilikileri kaybetmenin acısını duyumsaması, göç ettii ülkede yüksek beklentilerini karılayamaması, deer yargılarının uyumamasından dolayı çatıma yaaması ve sosyal destek bulamaması gibi olgularla açıklanmaya çalıılmıtır. Ancak bu yargılar aratırmalarla desteklenmedii için eletiriye uramıtır. Basamak Kuramları: Kültür oku, çeitli yazarlar tarafından basamaklı bir süreç olarak tanımlanmıtır. Lysgaard ın U-erisi, Oberg in yedi basamaklı alıma süreci, Gullahorn un W-erisi, Peter Adler in be basamaklı geliimsel süreci bu kuramlar arasında yer almaktadır. Basamak kuramları, kültür okunu inili çıkılı bir süreç olarak deerlendirmektedir. Gelime Modeli: Bu model, farklı bir kültürün içinde yaanılan stresin her zaman olumsuz olmayacaı, bireyin uzun dönemli kültürlenmesi üzerinde olumlu ve yaratıcı bir gücü olabilecei düüncesine dayanmaktadır. Kültür oku, kiisel geliimi daha yüksek bir farkındalık düzeyine doru yönlendiren bir kültürlerarası örenme süreci olarak görülmektedir. Kültür okunun en kısa sürede atlatılması ve böyle bir zorluun yaanmaması için bireylerin içinde yaadıkları kültürel çevreye uyum göstermeleri beklenir. Bu nedenle, uluslararası göç her ne sebeple gerçekletirilmi olursa olsun, göç edilen ülkenin yaam biçimine mümkün olduunca uyum salama kaçınılmaz olmaktadır. Ancak uyum salama,

9 kendi kültürünü göz ardı etmek olarak algılanmamalıdır. Kültürlerarası iletiim açısından önemli bir yere sahip olan kültürel uyum meselesi genellikle yanlı anlaılabilmektedir. Kültürlerarası iletiim çerçevesinde kültürel uyum kesinlikle asimilasyon olarak yorumlanmamalıdır. Asimilasyon, ev sahibi kültürün hakim dünya görüünü yerletirme amacı güden yeniden sosyalletirme süreci iken; uyum, bireyin dünya görüünün ev sahibi kültürün davranı biçimleri ve deerlerini içerecek ekilde genilemesi süreci olarak tanımlanmaktadır (Bennett, 1998: 16). Asimilasyon tümüyle yeni bir birey ortaya çıkarırken, uyum ile çok kültürlü bir birey haline gelinmektedir. Bu balamda kültürel uyum, bireyin öz kültürünü kaybetme bedeli ödemeden yeni bakı açıları ve deerler kazanmasını salayan bir süreç olarak görülmektedir. Uluslararası ölçekte göç eden ve yerletikleri ülkede azınlık durumunda olan bireylerin baskın olan yerel kültüre, kendi kültürlerine, her ikisine birden aırlık vermeleri ya da hiçbirine aırlık vermemeleri söz konusu olmaktadır. Bu seçenekler açısında deerlendirildiinde, kültürel uyum, göçmen durumundaki bireylerin baskın kültürel normlara sosyokültürel anlamda uyum ve edinim kazanmaları olarak tanımlanmaktadır (Gül ve Kolb, 2009: 139). Farklı bir kültürün normlarını edinmek, maddi ve manevi unsurlarına uyum salamak elbette ki birden bire meydana gelmemektedir. Kültürel uyum, geliimsel bir süreç olarak görülmektedir. Kültürel uyumu var ya da yok biçiminde kesin çizgilerle ayırmak çok doru bir yaklaım olmayacaktır. Bu sürecin bir takım geliimsel basamakları bulunmaktadır. Bennett, kültürel uyumun geliim basamaklarını Tablo 1 deki modele göre açıklamaktadır. Ana hedefi, farklı kültürlerden insanların karılamalarını ve birlikte yaamalarını kolaylatırmak olan kültürlerarası iletiim açısından bu basamakların dikkate alınması etkin bir yaklaım olarak görülmektedir. Tablo 1: Kültürlerarası Duyarlılık Geliim Modeli Etnomerkezci basamaklar Etnogöreceli basamaklar Reddetme Savunma Azaltma Kabul etme Uyum salama Bütünleme Kaynak: Milton J. Bennett, Intercultural Communication: A Current Perspective, Basic Concepts of Intercultural Communication: Selected Readings, Ed. Milton J. Bennett, Yarmouth, ME: Intercultural Press, 1998, s.26. Kültürlerarası iletiim balamında, bireyin, kendi kültürünü dünyanın merkezine koyması, her eyi deerlendirirken bu kültürü ölçüt alması ve dier kültürleri kendi kültüründen deersiz sayması, olarak tanımlayabileceimiz etnomerkezcilik (Kartarı, 2001: 185), kültürel uyumun önünde bir engel oluturmaktadır. Kültürel uyumun geliimi için bireyin etnomerkezci basamaklardan, bunun tersini ifade eden etnogöreceli basamaklara doru ilerlemesi beklenir. Bu basamakların ne ifade ettiini kısaca u ekilde özetlemek mümkündür (Bennett, 1998: 26-30): Reddetme: Bu basamaktaki bireyler kültürel farklılıkları yorumlayamazlar ve bu farklılıkları yabancı gibi tek ve geni bir kategori içinde düünebilirler. Bu kiiler farklı bir kültür için daha önceden edindikleri bir veya iki özellii temel bilgi olarak alarak stereotipler olutururlar. Stereotipler bir kültür için oluturulan sınırlı ve basitletirilmi düüncelerdir (Kartarı, 2001: 190). Örnein bir Amerikalı, tüm Afrikalıların ormanda vahi hayvanlarla yaadıını düünebilir; ya da bir Asyalı, tüm kuzey Amerikalıların kovboy olarak çiftliklerde yaadıı düüncesine sahip olabilir. Savunma: Bu basamaktaki bireyler kültürel farklılıkları daha fazla yorumlama yeteneine sahiptirler ancak bu yorumları olumsuz deerlendirmeler içerir. Bu kiiler farklı kültürleri kendi kültürlerinin karısından tehdit olarak görerek, dier kültürü olumsuz stereotipler ile kötüleme, ve kendi kültürünü olumlu stereotipler ile yüceltme yolunu seçerler. Savunma, biz ve öteki kutuplaması ile karakterize olur.

10 Azaltma: Bu basamak, bireylerin kendilerini yakın hissettikleri maddi veya manevi deerler kapsamında kültürel farklılıkları erittikleri düzeydir. Bu kiiler bir takım yüzeysel farklılıkları kabul ederler, dier taraftan daha derinde tüm insanların kendi baskın felsefelerine göre aynı olduunu düünerek farklılıkları eritmeye çalıırlar. Örnein bir kuzey Amerikalı tüm insanların bireysel özgürlüü ve rekabet ortamını arzuladıına inanabilir. Dindar bir kii herkesin nihayette Tanrı nın çocuu olduu inancından yola çıkarak kültürel farklılıkları göz ardı etme yolunu seçebilir. Azaltma basamaındaki bireyler, reddetme basamaındaki kiilerden daha bilgili kabul edilebilir ya da savunma basamaındakilere göre daha ho karılanabilirler ancak kültürel uyum anlamında hala etnomerkezcilerdir. Kabul etme: Bu basamaktaki bireyler farklı bir kültürü tanımaktan ve kefetmekten zevk duyarlar. Belirsizlik karısında daha esnektirler ve tek bir dorunun olmadıını bilirler. Kabul etme, farklı bir kültürün bakı açısını benimseme anlamına gelmemekte; daha çok farklı kültürlerin düünü ve davranı biçimlerinin varlıını kabullenme anlamında gelmektedir. Bu düzey, kültürel görecelik anlayıının ilk basamaıdır. Uyum salama: Bu basamaktaki bireyler farklı kültürler ile empati kurabilir ve onların bakı açısını alabilirler. Bu kiiler, alternatif kültürel çevirimleri kullanma yeteneklerine balı olarak davranılarını baka kültürlere göre yeniden düzenleyebilirler. Bu, onların davranı repertuarlarında artı anlamına gelmektedir. Uyumun ileri aamaları, çift kültürlülük ve çok kültürlülük olarak görülmektedir. Özellikle iki farklı kültürün evliliinden doan çocuklar ve uzun dönemli expatlar çift kültürlülük yaamaktadır. Ancak çift kültürlülüün kendi içinde barındırdıı bir çıkmaz da; bu kiilerin her zaman sahip oldukları iki kültürün dıındaki baka bir kültüre karı duyarlı olacakları ve uyum salayacakları anlamına gelmediidir. Bu bakımdan çok kültürlülük daha ileri bir aamayı temsil etmektedir. Bütünleme: Bu basamak bireylerin kendilerini kültürlerarası ya da çok kültürlü olarak tanımlayabildikleri evredir. Bu basamaa geçi sürecinde bazen kiiler hiçbir kültüre ait olmama hissi taıyabilirler ve kendilerini hiçbir kültürle tanımlayamama durumu yaayabilirler. Ancak bu evreye geçtikten sonra artık bireyler sadece farklı kültürleri deil toplumdaki farklı kesimleri de aynı bakı açısıyla deerlendirme yeteneine sahip olurlar. Bütünleme basamaı insanları sahip oldukları özellikleri ile kabul etme ve bu dorultuda, iletiim kurabilme, uyum salama, düünü ve davranı repertuarını zenginletirme yeterliine ulama noktasıdır. Kültürel duyarlılıın bireysel ya da toplumsal düzeyde gelitirilebilmesi kültür okunun üstesinden gelinmesinde ve kültürel uyum sorunlarının aılmasında stratejik bir öneme sahiptir. Nitekim uluslararası göç hareketlerinin toplumlar açısından yarattıı önemli sorunlardan biri kültürel uyum olmaktadır. Bir yandan göç alan ülke göçmenlerden kültürel uyum salamasını beklemekte, bir yandan göçmenler uyum meselesi ile ba etmeye çalımaktadır. Göçmen açısından bakıldıında iki önemli unsurun kültürel uyumun derecesinde etkili olduu düünülmektedir. Birincisi, bireyi göçe yönelten temel neden, ikincisi ise bireyin kültürlerarası iletiim yeterliidir. Bireyin göç etmesi, iklim ya da siyasal kaynaklı göçlerde olduu gibi bir zorunluluktan kaynaklanıyorsa kültürel uyumun sıkıntılı bir süreç olarak yaanması daha olası bulunmaktadır. Savalar, ırkçı ya da ideolojik cezalandırmalar gibi durumlarda zorunlu olarak göç eden bireylerin gönüllü olarak göç edenlerden daha zorlu bir uyum süreci geçirdikleri bilinmektedir (Çevik, 2010). Bireyin kültürel uyum basamaklarında geçirdii geliimsel süreçte, zorunluluk ve gönüllük olgusu belirleyici bir etken olabilmektedir. Eitim kaynaklı göçlerde, beyin göçünde ya da emekli göçünde gönüllülük esası bulunduu için bireyin, göç edecei ülkenin kültürü ile ilgili önceden bilgi sahibi olması, kültürü tanımaya istekli olması gibi etkenler devreye girmekte ve kültürel uyum sürecini hızlandırabilmektedir. Kültürel uyumun derecesinde etkili olan dier unsur ise bireyin kültürlerarası iletiim yeterliidir. Uluslararası göç hareketlerinde, kültürel uyumun etnomerkezci basamaklarından etnogöreceli basamaklarına doru bir geliimin söz konusu olabilmesi için bireylerin kültürlerarası iletiim yeterliklerine sahip olmaları ya da bu anlamda kendilerini gelitirmeleri

11 gerekmektedir. Kültürlerarası iletiim yeterlii, farklı kültürel çevrede yetimi insanlar ile etkin ve uygun iletiim kurabilmek anlamına gelmekte ve bilisel kapasite, toplumsal rol üstlenebilme, kiiler arası iletiim becerisi, dil yeterlii gibi unsurları içermektedir (Kartarı, 2001: ). Bireyin iletiim ve davranı tarzını, farklı bir kültürel ortamın normlarına uygun hale getirmesi ve kendini etkin bir biçimde ifade edebilmesi kültürlerarası iletiim yeterliinin temel yapıtaını oluturmaktadır. Uygun davranı ve iletiim tarzının oluturulması bilisel yeterlik ve empati kurma becerisi ile ilgidir. Bireyin kendini etkin bir biçimde ifade edebilmesi için ise öncelikle dil yeterliinin kazanılması gerekmektedir. Hall e göre iletiim dünyası üç parçadan olumaktadır: kelimeler, maddi eyler ve davranılar (Hall, 1990: 3). Bir kültür hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmanın birincil koulu kukusuz o kültürün dilini örenmektir. Dili örenmek aynı zamanda kültürün maddi-manevi unsurlarını ve davranı biçimlerini de örenmek anlamına gelmektedir. Ancak bir kültürü örenmek, her zaman o kültüre uyum salamak anlamına gelmez. Bu dorultuda kültürlerarası iletiim yeterliinin farklı unsurlarına gereksinim duyulmaktadır. Koester ve Olebe kültürlerarası iletiim yeterlii ile ilgili sekiz iletiim davranıı belirlemilerdir. Tablo 2: Kültürlerarası letiim Davranı Biçimleri Davranı Biçimi Açıklama Saygı Gösterme Bilgiye Yönelme Empati Kurma Görev Rol Tavırları likisel Rol Tavırları Etkileim Yönetimi Belirsizlik Toleransı Etkileim Duruu Bakası için saygı ve olumlu bakı gösterme becerisi Bireylerin kendilerini ve çevrelerindeki dünyayı ifade etmede kullandıkları terimler Dünyayı bakalarının algıladıı ekilde algılamaya çalımak Grup içinde sorun çözerken fikir üretme davranıları Kiilerarası uyum ve arabuluculukla ilgili davranılar Konumaları yönetme becerileri Yeni ve belirsiz durumlar karısında fazla sıkıntı duymadan davranabilme becerisi Karısındakilere betimleyici, deerlendirme yapmadan ve yargılamadan davranabilme becerisi Kaynak: Lustig, M., Koester, W. (1999), Intercultural Competence: Interpersonal Communication Across Cultures, New York: Longman, s.22 den aktaran Ayda Uzunçarılı Soyda, Kültürlerarası letiim: Farklı Kültürel Ortamlarda Çalıma ve letiim, stanbul: Parömen Yayıncılık, 2010, s.144. Kültürlerarası iletiim yeterliine ilikin davranı biçimleri, sadece göçmen tarafından deil yerel kiilerin de göçmene karı benimsemesi beklenilen ideal bir durumu göstermektedir. nsanların karılıklı olarak birbirlerinin kültürüne saygı duyduu, birbirini anlamaya çalıtıı, kiilerarası iletiimi etkin ve uygun bir ekilde yönettii ve belirsizlikler karısında olumlu bir tavır aldıı toplumsal bir düzen oldukça ideal görülebilir. Tabii ki hiçbir toplumda böylesine steril bir yapının oluabilecei düünülmemektedir. Çünkü bireyi, öz kültüründen kaynaklanan bilisel ve duygusal özelliklerinden soyutlamak çok mümkün deildir. Ancak göç eden bireyin, göç etmesinden kaynaklanan sorunları çözümlemesinde kültürlerarası iletiim yeterliini oluturan unsurları gelitirmesi önemlidir. Bir taraftan karılıklı olarak kültürlerarası duyarlılıın bir taraftan da bireysel düzeyde kültürlerarası iletiim yeterliinin gelitirilmesi uluslararası göç kapsamında yaanan kültür oku ve kültürel uyum sorunlarının çözülmesinde ve kültürlerarası iletiim engellerinin aılmasında anahtar görevi görmektedir. Sonuç Küreselleme bir yandan ülkeler arasındaki sınırları eritmekte bir yandan ise yeni sınırlar oluturmaktadır. Farklı kültürlerden gelen insanlar arasındaki mesafelerin azalması,

12 kültürlerin birbirlerini tanımalarına olanak salamakla birlikte bu kültürlerin birbirleriyle çatıma içine girmelerine de neden olmaktadır. Uluslararası göçün gerek göçmenler gerekse göç alan ülkeler açısından ortaya çıkardıı sorunları amak, salıklı ve baarılı bir kültürlerarası iletiim ortamı salamakla mümkün olabilecektir. Önyargılar, algısal farklılıklar, yanlı anlamalar, olumsuz stereotipler, kültürel oklar ve entomerkezci yaklaımlar farklı kültürlerden gelen insanların bir arada yaamasını ve iletiim kurmasını engelleyen en önemli unsurlardır. Bu engellerin aılması ve kültürlerarası iletiimin gerek bireysel gerekse kurumsal düzeyde gelitirilmesi sayesinde uluslararası göç olayları toplumların yaamında olumlu etkilere sahip olacaktır. Kültürlerarası iletiime devletler, uluslararası örgütler, sivil toplum kuruluları, çok uluslu iletmeler ve eitim kurumları tarafından artan oranda önem verilmesi ve gelitirilmeye çalıılması, toplumların uluslararası göç hareketleri ile ortaya çıkan kültürel farklılıklar ile olumlu yönde beslenmelerine olanak salayacaktır. KAYNAKÇA AKKAYAN, T. (1979). Göç ve Deime, stanbul:.ü. Edebiyat Fak. Yay. No BALKIRI, C., Karaman, Z.T., Kırkulak, B. (2008). Yabancı Emekli Göçünün Sosyal ve Ekonomik Etkileri: Antalya ve Çevresi Üzerine Ampirik Bir Çalıma, Uluslararası Emekli Göçünün Sosyal ve Ekonomik Etkileri: Antalya Örnei, Der. Canan Balkırı, Antalya, s BENNETT, M.J. (1998). Intercultural Communication: A Current Perspective, Basic Concepts of Intercultural Communication: Selected Readings, Ed. Milton J. Bennett, Yarmouth, ME: Intercultural Press, 1-24, communication.pdf, E.T.: ÇALAYAN, S. (2006). Göç Kuramları, Göç ve Göçmen likisi, Mula Üniversitesi SBE Dergisi (17), E.T.: ÇEVK, A. (2010). Göç ve Psikososyal Sonuçları, /prof-dr-abdulkadir-cevikcalismalar/3.ct, E.T.: DE TAPIA, S. (2003). New Patters of Irregular Migration to Europe, Council of Europe Publishing, patterns_of_irregular_migration_in_europe_en.pdf, E.T.: DUVERGER, M. (ty). Siyaset Sosyolojisi, stanbul: Varlık Yayınları GENÇLER, A. (2004). Avrupa Birlii nin Göç Politikası, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, S: 49, , E.T.: GIDDENS, A. (2010). Göçmenlerin Emek Piyasası Üzerindeki Etkisi, Sosyoloji Balangıç Okumaları, Ed. Anthony Giddens, Ankara: Say Yayınları, GÜVENÇ, B. (2010). nsan ve Kültür, stanbul: Boyut Yayınları. GÜL, V., KOLB, S. (2009). Almanya'da Yaayan Genç Türk Hastalarda Kültürel Uyum, ki Kültürlülük ve Psikiyatrik Bozukluklar, Türk Psikiyatri Dergisi, S: 20(2), , E.T.: HALL, E.T., HALL, M.R. (1990). Understanding Cultural Differences, USA: Intercultural Press, Inc. ÇDUYGU, A. (2009). International Migration and Human Development in Turkey, UNDP Human Developments Research Paper 2009/52, _52.pdf, E.T.: KARTARI, A. (2001). Farklılıklarla Yaamak: Kültürlerarası letiim, Ankara: Ürün Yayınları. KINIK, K. (2010). Göç, Sürgün ve ltica, E.T.: KORFALI, D.K., ÜSTÜBC, A., DE CLERCK, H. (2010). Turkey Country and Research Areas Report, EUMAGINE Project Paper, true, E.T.: MCCANN, P., POOT, J., SANDERSON, L. (2010). Migration, Relationship Capital and International Travel: Theory and Evidence, Journal of Economic Geography 10, MUTLUER, M. (2003). Uluslararası Göçler ve Türkiye: Kuramsal ve Ampirik Bir Alan Aratırması-Denizli/Tavas-, stanbul: Çantay Kitabevi. ÖNGÖR,. (1980). Corafya Terimleri Sözlüü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, E.T.: ÖYMEN, A. (2011). Birkaç binden 2,5 milyona, Radikal PEDERSON, P. (1995). The Five Stages of Culture Shock: Critical Incidents Around the World, Greenwood Publishing. SÜDA,., MUTLUER, M. (2008). Ekonomik Etkileri Açısından Türkiye nin Turizm Merkezlerine Yönelik Avrupalı Göçleri, Ege Corafya Dergisi, 17/1-2, 51-59, Sudas_Mutluer_2008.pdf, E.T.: SARGUT, S. (2001). Kültürlerarası Farklılama ve Yönetim, Ankara: mge Kitabevi. AHN, C. (2001). Yurt Dıı Göçün Bireyin Psikolojik Salıı Üzerindeki Etkisi likin Kuramsal Bir nceleme, G.Ü. Gazi Eitim Fakültesi Dergisi 21 (2), 57-67, window/dosyapdf/2001/2/ cengizcahin.pdf, E.T.: UZUNÇARILI SOYDA, A. (2010). Kültürlerarası letiim: Farklı Kültürel Ortamlarda Çalıma ve letiim, stanbul: Parömen Yayıncılık. ÜGEÖZ, P. (2003). Kültürlerarası letiim, stanbul: Üstün Eserler Neriyatevi.