KATILIMCI ENTEGRE HAVZA YÖNETİMİ EĞİTİM VE ÇALIŞTAYI KASIM 2012, ANTALYA 1

Transkript

1 GELİR Çoruh GETİRİCİ Nehri Havzası FAALİYETLERİN Rehabilitasyon Projesi Doğal kaynakların bozulması ve fakirlik arasında bir kısır döngü bulunmaktadır, Doğal kaynak bozulması Doğal kaynaklardan yoksun kalma Tarımda düşük verim Artan fakirlik Muzaffer SÜREK Ziraat Yüksek Mühendisi Erzurum/ispir/Taşbaşı KATILIMCI Köyü ENTEGRE HAVZA YÖNETİMİ 1 Bu kısır döngünün kırılması lazım. Doğal kaynakların bozulması ve fakirlik arasında bir kısır döngü bulunmaktadır. Doğal kaynakların bozulması köylülerin düşük verimde geçinmesine neden olmakta ve bu da halkın fakirliğini artırmaktadır. İnsanlar da doğal kaynaklara daha bağımlı hale gelmekte ve bu yüzden doğal kaynaklar daha da bozulmaktadır Entegre havza yönetiminin sürdürülebilirliğinin sağlanmasında; Entegre havza projelerinde, proje uygulama sahasındaki yerel halkın sosyal ve ekonomik geçim şartlarının iyileştirilmesi, projenin diğer tüm unsurlarının ve uygulamadan elde edilen sonuçların sürdürülebilir olması bakımından önemlidir Doğru bir havza yönetimini gerçekleştirmek ve sürdürülebilir gelir kaynağı yaratmak için bu kısır döngünün kırılması zorunludur 3 4 üç alt projeden oluşmaktadır Alt-proje A: Doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi Alt-proje B: Köylülerin yaşamının/geçiminin iyileştirilmesi Alt-proje B: Köylülerin yaşamının/geçiminin iyileştirilmesi Gelir getirici faaliyetler Odun tüketimini azaltan uygulamalar Çoklu MHlara hizmet edecek pazarlama yardımı Alt-proje C:Kapasite Geliştirme 5 6 1

2 Alt-proje B: Köylülerin yaşamının/geçiminin iyileştirilmesi Gelir getirici faaliyetler, Hayvancılığın geliştirilmesi (yem bitkisi üretiminin artması ve ahır şartlarının iyileştirilmesi), Bahçe tarımının geliştirilmesi (meyve yetiştiriciliğini iyileştirme, seracılık ve saha demonstrasyonları) İşletme/Çiftlik dışı gelir kaynakları (arıcılık ve tanımlanmamış faaliyetler). ORKÖY ve TRGM seracılık ve arıcılık ile ilgili konularda işbirliği yapacaklar Tüm bu faaliyetler faydalanıcıların işgücü katkılarını gerektirmektedir. Odun tüketimini azaltan uygulamalar, Güneş enerjisi ile su ısıtma sistemi Isı etken soba Pilot düzeyde mini-hidroelektrik sistemi Tüm bu faaliyetler ORKÖY tarafından yürütülecektir Çoklu MHlara hizmet edecek pazarlama yardımı Pazar araştırması ve fizibilite çalışmaları TRGM tarafından gerçekleştirilecek 7 8 Proje uygulama yaklaşımları entegre ve katılımcı yaklaşım tam anlamıyla benimsenerek uygulanacaktır Projenin iki ana kolu doğal kaynak rehabilitasyonu (alt-proje A) ve geçimin/yaşamın iyileştirilmesi (alt-proje B) olup bu faaliyetler kapasite geliştirme (alt-proje C) ile desteklenecektir. Proje kapsamında ele alınacak faaliyetlerde tepeden inme kararlardan kaçınmak için, her bir MH deki ihtiyaçlar/sorunlar ve sahaya özgü çözümler yerel toplumlar, uygulayıcı kurumların saha personeli ve ayrıntılı MH planlaması yapan teknik ekip arasında diyalog süreciyle kararlaştırılacaktır. Geçimin iyileştirilmesi her zaman için doğal kaynak rehabilitasyonu ile ilişkilidir ve bağımsız bir faaliyet olarak yürütülmeyecektir Proje statik değil dinamiktir, esnektir, günün şartlarına ve ihtiyaçlara göre yeni konular ve uygulamalar ele alınabilir 9 10 ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Orman Genel Müdürlüğü Toprak Muhafaza ve Havza Islahı Dairesi Başkanlığı ORKÖY Dairesi Başkanlığı Fidanlık Dairesi Başkanlığı Silvikültür Dairesi Başkanlığı Odun Dışı Ürün ve Hizmetler Dairesi Başkanlığı Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Kırsal Kalkınma Dairesi Başkanlığı İL ÖZEL İDARELERİ Alt Proje B. Köylülerin Geçiminin İyileştirilmesi: Faaliyetin Adı Birimi Bayburt Erzurum Artvin Toplam B.2 Gelir getirici Faaliyetler Yem Bitkisi Üretimi Ha Ahırların İyileştirilmesi Adet Meyveciliğin geliştirilmesi Ha Seracılığın teşviki Adet Demonstrasyon Adet Arıcılık Adet B.3 Odun tüketiminde tasarruf sağlayan uygulamalar Güneş Enerjili Su Isıtma Sistemleri Adet Isı Etken Soba Adet Hidro Elektrik Sistemleri (Pilot) Adet B.4 Pazarlama araştırması ve fizibilite çalışmaları

3 ERZURUM 1- İSPİR (UC-14) 2- İSPİR KUZEY (UC-17) 3- UZUNDERE (TR-06) 4- OLTU (OL-04) 5- TORTUM KUZEY (TR-04) 6- ŞENKAYA (OL-07) 7- OLUR MERKEZ (OL-11) ARTVİN 1- VELİKÖY (BT-03) 2- YUSUFELİ (MC-03) 3- BIÇAKÇILAR (MC-06) 4- CAMİLİ (LC-07) BAYBURT 1- MASAT (UC-03) 2- TAHT (UC-11) Planlamadan önce yapılması gerekli çalışmalar Proje çalışmaları başlamadan saha hakkında bilgi toplamak (literatür taraması ve saha incelemesi) Proje ortaklarıyla görüşmeler (merkez, il, ilçe) Yerel Yöneticilerle görüşme Bölgedeki akademik enstitüler, bakanlık araştırma enstitüleri, STK lar ve Ürün Bazlı Kuruluşlarla fikir alış verişi Seçilen sahalarda köy toplantıları düzenleme, muhtarların ve köy halkının görüş ve yorumlarını alma Yerel ihtiyaçları eşit değerlendirebilmek için özellikle kadınlarla görüşme Bölgede veya bölge dışında önceden yürütülmüş havza rehabilitasyon çalışmaların incelenmesi ve olumlu/olumsuz sonuçlarından dersler çıkarma Gelir Getirici Faaliyetlerin Planlanmasında Göz Önünde Bulundurulacak Hususlar Proje amacı, hedefi ve bütçesi Entegre yaklaşım, konunun bütüncül ele alınması Bölgesel Özellikler: sosyal yapı, iklim, topografya Halkın eğilimleri ve isteği Mevcut üretim deseni (hayvancılık, tarım, arıcılık) Potansiyel ürünler (yeni ürünler, odun dışı orman ürünleri, vb) Diğer gelir getirici faaliyetler (turizm, el sanatları vb) Mevcut işgücü Sulama Altyapısı Pazarlama altyapısı Hedef kitlenin doğru belirlenmesi Katılımcılık (köylü katılımı) İşbirliği, tüm paydaşlar Uygulayıcı kurumların eleman ve altyapı kapasitesi 15 Sosyal Yapı Miras hukuku nedeniyle parçalanan arazilerden sağlanan gelir ailelerin geçimini sağlamakta yetersiz kalmıştır, bu durum köylerden göçü teşvik etmiş, köylerde genç nüfus ve sonucunda gelir getirici faaliyetlerde çalışacak iş gücü azalmıştır Parçalı ve küçük arazi, az gelir, düşük nüfus Göç eden ailelerin önemli bir kısmı yazın köylerine geliyor ve bir kısmı kendi ihtiyaçları için hayvancılık ve tarımla uğraşıyor Köylerde emeklilik oranı çok yüksek. Bu durum tarıma bağımlılığı azalttığı için tarımsal üretimi olumsuz etkiliyor 16 Bölgesel özellikler (topografya, arazi özellikleri, iklim vb) Tarımsal gelir getirici faaliyetlerin planlamasında çalışma sahasının özellikleri konuların seçiminde belirleyicidir Örneğin rakım, yağış, vejetasyon süresi, sıcaklık özellikle düşük sıcaklıklar, ilkbahar ve sonbahar donları ürün seçiminde önemlidir Sahanın düz veya kırık olması tarımsal faaliyetleri belirleyen özelliklerdir Bu açılardan proje sahası ele alındığında çok değişkenlik göstermektedir 17 Yusufelin de m arasında değişen rakım, Bayburt, Oltu ve İspir de m leri bulmaktadır 18 3

4 Bu değişkenlikte yapılacak çalışmalar konusunda çeşitlilik yaratmakta ve köyler için ayrı ayrı planlamaların hazırlanmasını gerektirmektedir Örneğin Bayburt da bahçe tarımından ziyade hayvancılığın geliştirilmesi için yem bitkilerine ve arıcılığa ağırlık verilmesini gerektirirken, Yusufelinde Çoruh kenarlarında bahçe tarımı (seracılık dahil) önem kazanmakta, orta yükseklikteki yerlerde ise daha geniş bir ürün yelpazesi ile çalışma imkanı doğmaktadır İş gücü İşgücü Gelir getirici faaliyetlerinin planlanmasında sahadaki mevcut işgücünün varlığı ayrıca önem kazanmaktadır Tarımsal gelir getirici faaliyetlerde mekanizasyonun bölgeye girmemesi durumunda genç nüfus varlığı faaliyetleri belirleyen bir etkendir. Hayvancılık, arıcılık, tarla ve bahçe bitkileri tarımı mekanizasyon olmadığı durumlarda emek yoğun faaliyetlerdir Proje sahası ise bu açıdan dezavantajlıdır Mevcut üretim deseni, alışkanlıklar ve halkın isteği Gelir getirici faaliyetlerin planlanmasında göz önünde bulundurulacak önemli faaliyetlerden biriside bölgenin mevcut üretim deseni, yerel halkın üretim alışkanlıkları ve istekleridir Halkın istekleri de göz önünde bulundurularak mevcut üretim deseni ile ilgili sorunların giderilmesi ve iyileştirilmesi çalışmaları, halkında aşina olduğu konular olması nedeniyle kısa sürede olumlu sonuçlar verir Üretim deseninde yeni unsurlara yer verilmesinde aceleci olunmalı, öncelikle araştırma ve deneme çalışmalarına yer verilmelidir

5 Mevcut üretim deseni, alışkanlıklar ve halkın isteği: BB Hayvancılık, Proje sahasının en önemli sektörü, önemli sorunları var SOR SAP ÇÖZ çalışmalarında sulamadan sonra tespit edilen en önemli konu hayvancılığın desteklenmesi Hayvancılığın Sorunları: Pazarda arz/talep e göre satılıyor, değerini bulmuyor Süt, peynir, yağ ev ihtiyacı için fazlası satılıyor Pazarlama ile ilgili bir organizasyon yok Beslenme, mera ve terk edilmiş hububat alanlarında otlatmaya dayalı, kesif yem kullanımı yok denecek kadar az Kış beslenmesi yonca, korunga, arpa (az) ve kıraç alanlarda terk edilmiş tarlalardan ve çayır haline dönüşmüş tarlalardan biçilen ot Çoban sorunu var Hayvancılığın Sorunları: Ahır şartları çoğunlukla sağlıksız Meralar uzak ve yolları genelde kötü Hayvan beslenmesinde destek için silajlık mısır denemeleri var, geliştirilmesi lazım Veteriner hizmetleri projede desteklenmiyor, tarım ilçe teşkilatları yıllık programlarında veterinerlik hizmetlerini proje ile ilişkilendirmeli Hayvancılık

6 Küçükbaş hayvan sayısı çok azalmıştır. Bulunan yerlerde koyun ve keçi karışık sürüler halindedir Halkın büyük talebi var Yem bitkileri Yonca, korunga, fiğ, silajlık mısır Terk edilmiş hububat alanları Hayvancılığa bağlı olarak yem bitkileri üretimi önem kazanmaktadır; yonca (en yaygın), korunga, arpa ve fiğ (az) Silajlık mısır yetiştiriciliğinde son yıllarda artış görülmektedir Azalan iş gücü yüksek alanlardaki kuru tarım arazilerinin ekilmemesine neden olmuş, boş bırakılan tarlalar yarı doğal habitatlara ve hayvanların otlatıldığı meralara dönmüştür. Otlatma yanında bu alanlardan besin değeri düşük hayvan yemi (ot) sağlanmaktadır

7 Tarımsal Üretim/Tarla bitkileri Proje sahasının hemen tamamında patates ve kuru fasulye çok önemli. Yusufelinde çeltik çok önemli. Buğday çok azalmakla birlikte önemli ürünlerden Buğday/Arpa+Patates+Çeltik/mısır/fasulye Erzurum/İspir/Numanpaşa Köyü Köprüköy Bahçe Yetiştiriciliği (Bostan) Genelde meyve sebzede pazarlama sorunu olduğundan ve muhafaza imkanı bulunmadığından tek ürüne dönük ticari üretim yaygın değil. Bahçelerde aile ihtiyacını karşılamaya dönük her türden ürün yetiştirilmektedir. Bakım teknikleri iyi değil ve zirai mücadele yapılmıyor. Ticari olarak değerlendirme birkaç ürün dışında yoktur. Meyve: Ceviz, elma, Trabzon hurması, üzüm, kiraz, kayısı, vişne Sebze: Lahana (Oltu/Sarısaz) Çilek giderek ilgi çekiyor. Son yıllarda ticari düşünceyle yapılmış kapama meyve bahçeleri (bodur elma, kiraz ve ceviz) var ancak yaygın değil ve küçük boyutlarda. Trabzon hurması, yabaniler aşılanarak üretiliyor, gelecek için potansiyeli olan bir ürün. Yöresel olarak bazı ürünler ticari önem kazanıyor, taze ve kuru olarak pazarlanabiliyor, örn: fasulye, patates, ceviz, üzüm, lahana. Taze pazarlanamayan bazı ürünler kurutularak pazarlanıyor Tarımsal üretimde özellikle domuz ve ayı zararı var

8 Yetiştirme tekniği konusunda yetersiz bilgi (toprak işleme, dikim, budama, zirai mücadele vb) Çiftçi eğitimleri ve tarla demonstrasyonları Erzurum/İspir/Köprüköy

9 49 50 Seracılık : Alçak rakımlarda önemli talep var. Isıtma yapılmıyor. Havalandırma ve bitki sağlığı ile ilgili sorunlar var. Ağırlıklı olarak domates, salatalık, biber yetiştiriliyor. Can sera yanında alçak veya yüksek plastik tünel Erzurum/ispir/Taşbaşı Köyü Artvin/Yusufeli/Kılıçkaya Arıcılık Proje sahasının olmazsa olmaz ürünlerinden Avantajı, diğer faaliyetler yanında uğraşılabilir, zor zamanlarda paraya çevrilebilir, az sermaye ile çok gelir Arıcılar birliğinin %70i orman köylerinden Ayı zararı büyük sorun Bal verimi yeterli değil Yusufeli /Kılıçka ya Geleneksel bal üretimi yanında polen (polen tuzaklı kovanlar), propolis ve uzun dönemde arı zehiri üretimi Oğul, ana arı üretimi üretimi ve pazarlama Kovan aparatları (kurutma makinesi, polen temizleme için hava püskürtme)

10 Artvin/Hatilla Vadisi Erzurum/İspir/Koçköy Artvin/Yusufeli/Bakırtepe Erzurum/İspir/Koçköy Erzurum/Oltu/Ballıca Tanımlanmamış faaliyetler MH planları yapılacak olan havzalarda Odun Dışı Orman Ürünlerinin Genel Durumu: Odun Dışı Orman Ürünleri Mantar yetiştiriciliği Tohum, fidan, fide ve peyzaj bitkileri üretimi Köy tavukçuluğu ve diğer kümes hayvanları yetiştiriciliği Bölgede gelir getirici ürün olarak önemli bir potansiyele sahip olan Odun Dışı Ürünler maalesef yeterince tanınmıyor, kullanılamıyor ve değerlendirilip gelire dönüştürülemiyor, bireysel yararlanmalar var, ticari bir değerlendirme yok Ahududu, böğürtlen ve kızılcık gibi bazı ürünler toplanıp aile ihtiyacını karşılamak amacı ile reçel yapımında kullanılıyor. Bazı köylerde mantar (kuzugöbeği) toplanıp ticari olarak değerlendiriliyor ama yaygın değil Mantar (kuzu göbeği, kayın mantarı, istiridye mantarı), kızılcık, (yaş ve kuru), kuşburnu, böğürtlen, frambuaz, çakşır, ahlat, aş otu ve sumak yapılan incelemelerde öne çıkan ve gelir potansiyeline sahip olabilecek ürünler olarak görülmüştür Doğadan toplanarak ticareti yapılan soğanlı ve yumrulu bitkilerin üretime alınması önemlidir İklimin müsait olduğu yerlerde fıstık çamı yetiştiriciliği uzun dönemde gelir getirici potansiyele sahip olabilir Hasat yapılan ormanlarda ortaya çıkan kabuklar ve odun artıkları, mobilya sanayinde kullanılmak amacıyla talep yaratabilindiğinde diğer bir gelir getirici potansiyele sahip odun dışı üründür Artvin Orman Bölge Müdürlüğü nün uyguladığı yabani meyve ormanları, hem ürünü değerlendirme ve hem de arıcılık için önemli görülmektedir Bu noktada öncelikle alanda çalışacak proje ekibinin ve köylünün eğitimi, konuda bilgilendirilmesi, pazar araştırmalarının deneyimli, ODOÜ konusunda yeterli bilgiye sahip kişilerce yapılması önem taşımaktadır. Hedef türler ve bunlar içinde öne çıkan kısa dönemde ele alınması gereken türlerin envanteri yapılmalı gerektiğinde yetiştirme çalışmaları için organizasyonlar yapılmalıdır. Bölgede ODOÜ den gelir getirici olarak yararlanılması için öncelikle onların iyi bildiği, halihazırda kendi ihtiyacı için toplayıp reçel, marmelat, meyve suyu, yemeklere tat ve koku verici olarak kullandığı ürünlerle başlanmasının uygun olacaktır

11 Bu sebeple kuşburnu, nar, kızılcık, vb tabloda üzerinde yıldız bulunan ürünlerin planlı üretiminin Meyve suyu, marmelat, reçel, hülasa üretimini yaparak gelir temini yönünde teşvik edilmesi, bu tür faaliyetlerden sonra diğer ürünlere geçilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir. Yukarda bahsedilen faaliyetler için bölge imkânları araştırılmalı eğer uygun bir meyve suyu vb. işleme tesisi yoksa örnek olacak küçük bir imalathanenin kurulması için gerekli adımlar atılmalıdır Erzurum/İspir/Köprüköy Pazarlama Altyapısı Tarımsal ürünlerle ilgili pazarlama organizasyonunun yeterli olmaması tarımsal üretimi olumsuz etkiliyor Gelir getirici faaliyetlerde ürün veya hizmet pazarlama ayrı bir öneme sahiptir. Ürünün veya hizmetle ilgili yatırımların gelire yani paraya dönüştürülememesi, harcadığın paranın geri dönmemesi gelir götürücü faaliyet olur

12 Bu açıdan proje sahası için çok iyimser olmak mümkün değil. Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin, bitkisel ürünlerin pazarlanmasıyla ilgili bir alt yapıdan ve örgütlenmeden bahsetmek pek mümkün değil. Ürünler genelde insanların bireysel çabalarıyla pazarlanmaya çalışılıyor, Kooperatifleşme, mandıra, ürün işleme ve depolama gibi alt yapı imkanları gelişmemiş. Birkaç girişim olmuşsa da başarılı olmamış. Nuray ÖZÇELİK BARÇO YUSUFELİ NATUREL GIDA SAN. LTD. ŞTİ Pazar araştırması ve fizibilite çalışmaları: Amaç Doğrudan yerel toplulukların, kooperatiflerin ve ilgili özel sektörün de kullanacağı (faydalanacağı), yerel ürünlerin pazarlanmasının desteklenmesi için detaylı strateji ile temel bilgilerin sağlanması Pazarlama olanaklarıyla (fırsatları, tesisleri, araçları) ilgili olası proje fikirlerinin gerçekleştirilmesi üzerinde çözümler (analiz, inceleme) sağlamak yanında başarılı ve başarısız girişimlerin her ikisi içinde veri toplama ve değerlendirmenin sağlanması Hedef: Bu faaliyet ilk aşamada bütün Çoruh Nehri Havzasını kapsayacaktır. Yüksek potansiyeli olduğu belirlenen ürünlere göre detaylı analiz yapmak için daha fazla özel alan seçilecektir Yararlanıcılar Merkez de PMIU (Project Management and Implementation Unit) ve TRGM stratejik planlama için Çalışma sonuçlarının doğrudan kullanıcısı olarak projeye dahil olan topluluklar ve kooperatifler Etki: Sonuçların tamamı topluluklarla, CBOs =Topluluk Tabanlı Kuruluşlar (Community Based Organization) ve yürütücü kuruluşlarla toplantı ve seminerler yoluyla paylaşılacak ve stratejik faaliyetlerin ve her bir topluluk için girdilerin belirlenmesi için köy kalkınma planlarında da kullanılacaktır Gelir getirici faaliyetler oluşturulacak strateji ve önerilerle (tavsiyelerle) yönlendirilecek ve desteklenecek Bu faaliyet projenin ikinci yılında uygulanacak ve aşağıdaki aşamalardan oluşacaktır Aşama 1:Tüm havzada yüksek potansiyelli ürünlerin belirlenmesi Aşama 2:Talep, arz(tedarik), değer sıralaması ve gelecek yıllar eğilimleri açısından en çok ümit var olan ürünlerin detaylı analizi. (3 alt bölge olarak düşünülmektedir) Aşama 3:Seçilmiş ürünler için olası pazarların araştırılması ve pazarlama stratejisinin oluşturulması Aşama 4: Tarımsal işleme, depolama ve paketleme gibi daha fazla katma değer için pilot tesislerle ilgili fiziksel yatırım planları üzerine fizibilite çalışmaları yapılması. Bu fiziksel yatırımların kabul edilebileceği başvuruda bulunulacak dış kaynaklı fonlar için F/S (Feasibility Studies)= fizibilite raporlarının hazırlanması

13 Çalışmanın tamamlanmasından sonra, Projeye dâhil olan toplulukların da katılımıyla sonuçlarla ilgili çalışma grubu ve seminerler düzenlenecek Seminerler uygun olası kredi kullanıcı ve kredi sağlayıcılar belirlemeye yardımcı olmayı kapsayacaktır Kapasite Geliştirme; Yerel Toplulukların Kapasitesinin Geliştirilmesi Alt Projesi, faaliyetlerin tamamlayıcı unsuru olarak uygulanacaktır. Diğer gelir getirici faaliyetler (turizm, el sanatları vb dahil) Turizm; gelişmesi alt yapıya bağlı olduğundan kısa süre içinde proje sahasının genelinde geliştirilmesi zor görünüyor El sanatları; ümit var gözükmüyor STK ların devrede olması lazım Odun tüketimini azaltıcı faaliyetler Güneş enerjisi sistemi Genelde yaygın olarak kullanılıyor, hiç kullanmayan köyler var Isı etken soba (kuzine sobası) Köylerde yaygın olarak kullanılıyor. Kalorifer tesisatına bağlanabilir Mini hidro elektrik santral Bir köyde görüldü Erzurum/İspir/Koçköy

14 Erzurum/Oltu/Başaklı Köyü ÇOKAP (ÇORUH HAVZASI KALKINMA BİRLİĞİ BAŞKANLIĞI) Beklenen Sonuçlar Belediyeler, Cafer Yakupoğulları, Birlik Başkanı, Erzurum/Oltu da yapılan bilgilendirme çalışmasına iştirak ettiler Çoruh Havzası Kalkınma Programı Çoruh Projesi ile çakışan konuları var, işbirliği gerekli Özel Amaç: Çoruh Havzasında başta Cağ Kebabı ihtiyacını karşılamak üzere koyunculuğun (Mor Karaman) geliştirilmesi, diğer tarım, hayvancılık ve turizm faaliyetlerinin desteklenmesi ile havza ölçeğinde kalkınma hareketinin başlatılması, göçün önlenmesi ve geriye göçün teşvik edilmesidir Koyunculuğun geliştirilmesi Cağ kebabı sektörünün ihtiyaçlarının karşılanması Doğal tarımın geliştirilmesi Eko turizmin geliştirilmesi Sivil örgütlenmenin güçlendirilmesi Ekolojik bilincin artırılması Temiz enerji kaynaklarının kullanılması Sosyo Kültürel faaliyetlerin desteklenmesi Halk sağlığı sorunlarının çözülmesi Geriye göç hareketinin başlatılması Temel Faaliyetler Aile başına 60 koyun verilecek Uygun bir merkezde et entegre tesisi kurulacak Arıcılık, balık yetiştiriciliği, sebze yetiştiriciliği, ceviz yetiştiriciliği, Organik ürün ve köy yemekleri lokantası, Turizm: sportif balıkçılık, rafting, dağ-yayla turizmi, pansiyonculuk, köy el sanatları, kuş ve yaban hayatı gözlemciliği, vb Kooperatifçilik, havza gelişimi, üretici birlikleri, dernekler