ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 İÇİNDEKİLER Thomas Marksteiner ın Ardından Martin Zimmermann 1 KAZI RAPORLARI Alara Kazısı 2011 Osman Eravşar 4 Antiochia ad Cragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Michael Hoff Rhys Townsend Kuzeydoğu Tapınak 2011 Sezonu Ece Erdoğmuş Birol Can Yılı Arykanda Kazısı Cevdet Bayburtluoğlu V. Macit Tekinalp 15 Hacılar Büyük Höyük 2011 Yılı Kazıları Gülsün Umurtak Refik Duru 21 Karain Mağarası 2011 Kazıları Metin Kartal Işın Yalçınkaya 27 Kastabala-Hierapolis Kazısı 2011 Turgut H. Zeyrek 30 Kaunos 2011: Sempozyum, Kazı, Araştırma, Cengiz Işık 34 Restorasyon, Konservasyon, Onarım ve Arkeolojik Park Projeleri Kelenderis 2011 Yılı Kazıları K. Levent Zoroğlu 40 Kibyra 2011 Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 46 Ksanthos Antik Kenti 2011 Yılı Çalışmaları Burhan Varkıvanç 53 Limyra 2011 Martin Seyer 59 Myra-Andriake Kazıları ve Araştırmaları 2011 Nevzat Çevik Süleyman Bulut 65 Engin Akyürek Olba (Mersin, Silifke) 2011 Kazıları Emel Erten 73 Olympos Kazısı 2011 B. Yelda Olcay Uçkan 78 Perge 2011 Halûk Abbasoğlu 82 Pisidia Antiokheiası Kazısı 2011 Mehmet Özhanlı 88 Rhodiapolis Kazıları ve Çevresi Yüzey İsa Kızgut 93 Araştırmaları Yılı Silifke Kalesi Kazı Çalışmaları Ali Boran 99 Soli/Pompeiopolis 2011 Kazıları Remzi Yağcı Fatih Hakan Kaya 103 Suluin Mağarası Kazısı 2011 Harun Taşkıran 106 Tatarlı Höyük Kazısı 2011 K. Serdar Girginer 110 Yumuktepe: 2011 Kazıları Isabella Caneva 115 YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI Akdeniz Kıyıları Arkeolojik Sualtı Harun Özdaş Nilhan Kızıldağ Emre Okan 119 Araştırmaları 2011 Aspendos Yüzey Araştırmaları 2011 Veli Köse 125

3 CONTENTS Obituary for Thomas Marksteiner Martin Zimmermann 1 EXCAVATION REPORTS Excavations at Alara 2011 Osman Eravşar 4 Antiochia ad Cragum Archaeological Research Michael Hoff Rhys Townsend Project: Northeast Temple 2011 Season Ece Erdoğmuş Birol Can 9 Excavations in Arykanda in 2011 Cevdet Bayburtluoğlu V. Macit Tekinalp 15 Excavations at Hacılar Büyük Höyük 2011 Gülsün Umurtak Refik Duru 21 Excavations at Karain Cave in 2011 Metin Kartal Işın Yalçınkaya 27 Excavations at Kastabala-Hierapolis in 2011 Turgut H. Zeyrek 30 Kaunos 2011: Symposium, Excavation, Surveys, Cengiz Işık 34 Restoration, Conservation, Repair and Archaeopark Projects Excavations at Kelenderis in 2011 K. Levent Zoroğlu 40 Kibyra 2011 Şükrü Özüdoğru F. Eray Dökü 46 Work in the Ancient City of Xanthos in 2011 Burhan Varkıvanç 53 Limyra 2011 Martin Seyer 59 Excavations and Surveys at Myra-Andriake in 2011 Nevzat Çevik Süleyman Bulut 65 Engin Akyürek Excavations at Olba (Silifke, Mersin) in 2011 Emel Erten 73 Excavations at Olympos in 2011 B. Yelda Olcay Uçkan 78 Perge 2011 Halûk Abbasoğlu 82 Excavations at Pisidian Antioch in 2011 Mehmet Özhanlı 88 Excavations at Rhodiapolis and Surveys in İsa Kızgut 93 the Environs in 2011 Excavations at Silifke Citadel Ali Boran 99 Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2011 Remzi Yağcı Fatih Hakan Kaya 103 Excavations at Suluin Cave in 2011 Harun Taşkıran 106 Excavations at Tatarlı Höyük in 2011 K. Serdar Girginer 110 Yumuktepe: The 2011 Season Isabella Caneva 115 SURVEY REPORTS Underwater Archaeological Surveys along the Harun Özdaş Nilhan Kızıldağ Emre Okan 119 Mediterranean Coastline 2011 Surveys in Aspendos in 2011 Veli Köse 125

4 İÇİNDEKİLER Beydağları Yüzey Araştırmaları 2011 İsa Kızgut Emrah Akalın 131 Boğsak Adası Yüzey Araştırması 2011 Günder Varinlioğlu 137 Burdur Ovasında İskan: 2010 ve 2011 Sagalassos Eva Kaptijn Ralf Vandam 142 Projesi Yüzey Araştırmaları Jeroen Poblome Marc Waelkens Düver Yerleşim Tarihi Araştırmaları 2011 Tarkan Kahya 148 Isparta ve Burdur 2011 Yılı Yüzey Araştırmaları Mehmet Özsait 154 Isparta İl Bütünü Arkeolojik Yerleşmeleri Pervin Şenol 164 Risk Analizi ve Koruma Modeli Önerisi: Atabey ve Gönen İlçeleri Etabı Araştırması Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2011: Bilge Hürmüzlü Kay Kohlmeyer 169 Konane (Conana) Antik Kenti ve Çevresi Paul A. Iversen Arzu İnan Pervin Şenol Uygar Hecebil Kibyratis Araştırmaları 2011 Thomas Corsten Oliver Hülden 174 Dağlık Kilikia da Kentleşme ve Tarımsal Ümit Aydınoğlu 178 Organizasyon Araştırmaları 2011 Dağlık Kilikya Yaylaları Arkeolojik Yüzey Araştırması: Ünal Akkemik Hülya Caner 183 Ormansızlaşma Araştırması 2011 Grace Conyers Nurgül Karlıoğlu Matthew J. Dillon Nicholas K. Rauh Lawrence Theller Dağlık Kilikia 2011: Hamdi Şahin 188 Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları Doğu ve Kuzeydoğu Likya Güneybatı Pisidya Bülent İplikçioğlu 192 Epigrafik Tarihî Coğrafî Yüzey Araştırmaları Projesi 2011 Oinoanda Araştırmaları 2011 Martin Bachmann 195 Sillyon ve Çevresi Yüzey Araştırması 2011 Elif Özer Murat Taşkıran 204 Termessos taki Su Yapıları Araştırması 2011 Mehmet Kürkçü 209 Tlos Epigrafya Araştırmaları 2011 Martin Zimmermann Denise Reitzenstein 215 DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI Antalya, Kaleiçi 148 Ada Parsellere Ait Mustafa Demirel Çaylan Ulutaş 218 Sondaj Kazısı Ferhan Büyükyörük Eudokias Antik Kenti Doğu Nekropolü: Hülya Yalçınsoy Süleyman Atalay Ada 18 Parseldeki Tonozlu Khamosorion Tipi Mezarları Kurtarma Kazısı

5 CONTENTS Surveys in the Beydağları 2011 İsa Kızgut Emrah Akalın 131 Survey on the Boğsak Island 2011 Günder Varinlioğlu 137 Inhabiting the Plain of Burdur: Eva Kaptijn Ralf Vandam and 2011 Sagalassos Project Survey Jeroen Poblome Marc Waelkens Surveys in the Settlement History of Düver in 2011 Tarkan Kahya 148 Surveys in Burdur and Isparta in 2011 Mehmet Özsait 154 Risk Analysis and Protection Model Proposal Pervin Şenol 164 for Archaeological Settlements in Isparta Province: Atabey and Gönen Districts Archaeological Surveys in the Isparta Region in 2011: Bilge Hürmüzlü Kay Kohlmeyer 169 The Ancient City of Konane (Conana) and its Environs Paul A. Iversen Arzu İnan Pervin Şenol Uygar Hecebil Research in the Kibyratis in 2011 Thomas Corsten Oliver Hülden 174 Surveys of Urbanization and Agricultural Ümit Aydınoğlu 178 Organization in Rough Cilicia in 2011 Rough Cilicia Highland Archaeological Survey: Ünal Akkemik Hülya Caner 183 Deforestation Research in 2011 Grace Conyers Nurgül Karlıoğlu Matthew J. Dillon Nicholas Rauh Lawrence Theller Rough Cilicia 2011: Hamdi Şahin 188 Settlement History and Epigraphy Surveys Epigraphic Historical Geography Survey Project Bülent İplikçioğlu 192 in Eastern and Northeastern Lycia Southwest Pisidia in 2011 Report on Campaign at Oinoanda in 2011 Martin Bachmann 195 Surveys in and around Sillyon in 2011 Elif Özer Murat Taşkıran 204 Surveys on the Water Structures at Termessos in 2011 Mehmet Kürkçü 209 Epigraphic Research in Tlos 2011 Martin Zimmermann Denise Reitzenstein 215 OTHER REPORTS Sounding Excavations at Lots 3, 4, and 31 of Insula Mustafa Demirel Çaylan Ulutaş in Kaleiçi, Antalya Ferhan Büyükyörük East Necropolis of Ancient Eudokias: Hülya Yalçınsoy Süleyman Atalay 223 Rescue Excavations for Vaulted Chamosoria in Insula 267, Lot 18

6 İÇİNDEKİLER Side Arkeoloji Müzesi Madeni Eser Araştırmaları Alptekin Oransay Side Arkeoloji Müzesinde 2011 de Yürütülen Ahmet Tolga Tek Hüseyin Köker 230 Nümizmatik Araştırmaları Yumuktepe Höyüğü Kazılarında Gün Işığına Gülgün Köroğlu 233 Çıkarılan Ortaçağ Camlarıyla İlgili Değerlendirmeler

7 CONTENTS Studies on the Metalwork at the Side Alptekin Oransay 228 Archaeological Museum in 2010 and 2011 Numismatic Studies at Side Archaeological Ahmet Tolga Tek Hüseyin Köker 230 Museum in 2011 Assessment of Medieval Glass Finds Uncovered Gülgün Köroğlu 233 in Yumuktepe Höyüğü Excavations

8

9 Myra-Andriake Kazıları ve Araştırmaları 2011 Excavations and Surveys at Myra-Andriake in 2011 Nevzat ÇEVİK Süleyman BULUT Engin AKYÜREK Myra-Andriake Kazıları Mayıs 2011 de başlamış ve 27 Ağustos 2011 tarihinde son bulmuştur. Restorasyon çalışmaları ise aralıksız devam etmektedir. Bu sezon Myra da Tiyatro; Andriake de Agora/Plakoma, Liman Yapıları, B Kilisesi, Küçük Hamam, Savunma Sistemi kazıları ve diğer araştırmalar gerçekleştirilmiştir *. Excavations at Myra-Andriake started in May and continued until August 27; however, the restoration work has been going on uninterrupted. This campaign covered the excavation work at the Agora/Plakoma, Theatre, Church B, Small Baths, and the defence system as well as other surveys *. Myra Tiyatrosu (S. Bulut) (Res. 1) Bölgenin en büyük tiyatrosu olan Myra Tiyatrosu nda sahne binasının kazılarına başlanmıştır. Kazılarla çok farklı bir mimari tasarımda olduğu anlaşılan sahne binasının ön ve arka kodu arasında 4 m. fark çıkmış ve dış yüzde 9,5 m. derine inilmiştir. Taşınan blok sayısı 3000 dir. Ele geçen mimari malzemelerin detaylıca arşivlenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda sahne binası yeniden tasarımlanabilmiştir. Hyposkenion üzerinde 2 kat yükselen, 5 kapılı sahnenin güney/dış cephesi, scaenae frons gibi oldukça hareketli bir yapıya sahiptir. Hyposkenion ile II. kat, dışa çıkıntılı bir atkı taşı ile ayrılmıştır. Atkı taşından I. katın güney yöndeki yüksekliği şimdilik 6,55 m. dir. Batıdan doğuya doğru sıralanan 4 adet kemerli geçenek, porto regia aksına dek uzanır. Cephenin merkezinde henüz açığa çıkarılmayan ve cepheden dışa/güneye doğru uzanan bir tonoz bulunur. Kemerli geçeneklerin doğu kanatta da devam ettiği düşünüldüğünde sayı, merkezdeki çıkıntılı tonoz hariç 8 i bulur. Atkı taşından hemen sonra başlayan ikinci kat, batı yönde bir pilaster ve hemen doğu bitişiğinden başlayan girlandlı podyum ile donatılmıştır. Merkezi aksta 2,80 m. genişliğinde bir kapı bulunur. Kapıya, * Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay tarihsel, kültürel, arkeolojik bilgi ve ilgileri ile gösterdikleri entelektüel vizyon ve dokuyla Çağdaş Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı na yakışan işler yapmış, tüm arkeoloji ekiplerine önemli destekler vermiştir. Kurumsal bağlantı içinde olduğumuz tüm kurumlar ve çalışanlar olabildiğince desteklemiştir: Katkı veren her kişi ve kuruma teşekkür ederiz. Myra Theatre (S. Bulut) (Fig. 1) Excavations were initiated at the stage building of Myra s theatre, which is the largest in the region. Excavations revealed that the stage building has a very different architectural design and a level difference of 4 m. between the front and backside. Thus a depth of 9.50 m. was reached on the exterior. The total number of blocks removed reached 3,000. Detailed archiving and assessment of the architectural materials allowed us to reconstruct the stage building, which has five doorways and two floors rising above the hyposkenion. Its exterior, i.e. south façade, has a very articulated structure like the scaenae frons. The hyposcaenae and the second floor are separated from each other by a protruding lintel. The present height of the first floor from the lintel is 6.55 m. on the south façade. Four arched passageways lined up from the west to the east reach the axis of the porto regia. In the centre of the façade is a vault extending outward/southward, not uncovered yet. If we conjecture that the arched passageways are also found on the east wing, then there are eight of them in total excluding the vaulted protrusion in the middle. The second floor starting right after the lintel is ornamented with a pilaster to * Mr. Ertuğrul Günay, the Minister of Culture and Tourism, has achieved great works worthy of the modern Ministry of Culture and Tourism with his intellectual vision, great accumulation of historical, cultural and archaeological interest and knowledge and has greatly supported all the archaeological teams. All the institutions we have been in contact with and their staff have supported us greatly. We are greatly indebted to all contributors. 65

10 KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS Res. 1 Myra, Tiyatro Fig. 1 Myra, Theatre Res. 2 Myra, Possesis Anıtı Fig. 2 Myra, Possesis Monument güneyden 7 basamakla ulaşılır. Sahne binasının güney cephesinin batısında bir onurlandırma anıtı ortaya çıkarılmıştır (Res. 2). Anıt, sahne binasına tam paralel değildir. Doğu ve batıdaki stüko kaplamalı duvarlar, anıtın kapalı bir mekân içinde yer aldığının gösterir. Sonuç olarak, sahne binasının farklı dönemlerde yaşadığı depremler sonucu yıkıldığı; skene fronsa ait bazı blokların güney cephe duvarını da aşarak devrildiği anlaşılmıştır bulguları, tiyatronun güneyinde bir agoranın olabileceğini dair önemli kanıtlar sunmuştur. Tiyatro kazı ve restorasyon çalışmaları aralıksız olarak yıl boyu devam ettirilmiştir. Andriake Liman Agorası ve Mureks İşlikleri (Ç. A. Aygün) (Res. 3) 2011 sezonu kazıları sonu itibarı ile Agora yapısının sınırları içerisinde kalan alanın toplam %75 kadarı açığa çıkarılmıştır. Çalışmalarda bu sezon binanın kuzey kanadında ana giriş kapısının batı tarafındaki mekânlar, ana giriş koridoru, binanın kuzey tarafı, batı kanadın ayakta kalan kuzey kesimi, güney duvarın batı yarısı ortaya çıkarılmıştır. Agora yapısının kuzey kanadının batı kesimi doğu taraf ile benzer bir karakter göstermektedir. Kuzey kanadın batısının, ana giriş kapısından itibaren 5 mekâna bölündüğü anlaşılmıştır. Güney kanatta da diğerlerine benzer mekânların bulunduğuna dair kalıntılar tespit edilmiş ve sıvası ile korunmuş bir su kanalı ortaya çıkarılmıştır. Binanın tüm çevresinin dükkan sıralarından oluştuğu anlaşılmıştır. the west and a podium with garlands right to its east. In the central axis is a doorway 2.80 m. wide that is accessed with a flight of seven steps on the south. An honorary monument west of the south façade of the stage building was uncovered (Fig. 2) that has no parallel to the stage building. The stuccoed walls to the east and west indicate that the monument was inside a structure. Consequently, it was observed that the stage building was destroyed due to various earthquakes; some blocks of the scaenae frons fell over the south façade wall. Evidence from 2011 suggests the presence of an agora south of the theatre. Excavation and restoration work at the theatre continued uninterrupted all year long. Andriake Harbour Agora and Murex Workshops (Ç. A. Aygün) (Fig. 3) By the end of the 2011 campaign 75% of the agora compound was uncovered. During this season, rooms to the west of the main gate on the north wing, main entrance corridor, north side of the compound, extant north side of the west wing, and the west half of the south wall were exposed. The western part of the agora s north wing is similar to the eastern part. There are five rooms west of the main entrance in the north wing. Evidence for the presence of similar rooms in the south wing was attested, and a water channel with plaster was uncovered. It was observed that the entire compound was encircled with shops on four sides. 66

11 KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS Murex Workshops: This year s campaign brought to light the remains of murex treatment kilns located west of the main entrance in the north wing, similar to those on the east side. Channels related to the discharge of waste from the workshops were uncovered in room K6, under the floor level adjoining the main entrance on the north. Heaps of Murex Waste: The heaps of murex shell waste in the southern part of the agora measure about 1181 cu. m. and cover an area of 1492 sq. m. The heaps contain waste in layers usually belonging to amphorae (about 2500 pieces) and a few small heaps of ash. Shell waste includes the shells of other dyer organisms mostly like the hexaplex trunculus and a few thais. That the murex shells were crushed at different levels suggests that they were crushed altogether, not individually by hand. Res. 3 Andriake, genel hava fotoğrafı Fig. 3 Andriake, aerial view Mureks İşlikleri: Bu sezon kazılarında mureks işleme endüstrisi ile bağlantılı olarak Agora nın kuzey kanadında, ana giriş kapısının batı tarafında da, doğudakilere benzer mureks işleme fırını kalıntıları tespit edilmiştir. İşliklerin içinde sıvı tahliyesiyle ilgili kanallar K6 mekânındaki agoranın ana giriş kapısının kuzey bitişiğinde zemin seviyesinin altında ortaya çıkmıştır. Mureks Atık Yığınları: Agora nın güney tarafına yığılmış olan mureks kabuğu atıkları yaklaşık 1181 m 3 kadardır ve yaklaşık 1492 m 2 alan kaplamaktadır. Bunların arasında genellikle katmanlar halinde çoğu amphoralara ait (yak parça) seramik atıkları, çok az miktarda da küçük öbekler halinde kül atıkları bulunmaktadır. Kabuk atıkları arasında çoğunlukla hexaplex trunculus ve çok az miktarda da thais türü boya üreten canlı kabukları bulunur. Atık yığınları içindeki mureks kabuklarının değişik oranlarda parçalanmış durumları onların tek tek elle değil de toplu halde ezildiği izlenimini vermektedir. Su Kanalı: Agora yapısının güney kesimindeki kazılarda, binanın güney duvarının dış tarafına (güney) bitişik şekilde yapılmış bir su kanalı tespit edilmiştir. Kanal, binanın dış duvarının etrafını güneyden çepeçevre dönmektedir. Az molozlu harç dolgu ile yapılmış, yan tarafı ve üst yüzeyi tamamen harç ile sıvanmıştır. Bulgulardan hareketle Granarium un arkasında da devam eden bu kanalın çatı suyunu toplama amaçlı olduğu ve sarnıca su taşıdığı düşünülmüştür. Water Channel: Excavations in the southern part of the agora compound uncovered a water channel adjoining the exterior/south side. The channel extends along the entire south side of the compound. It was built with mortar containing some rubble and plastered over entirely on the lateral sides and top. Based on evidence it was thought that this channel, which continues behind the granarium, collected the rainwater from the roof and conveyed it to the cistern. Tombs: In 2011 ten graves were uncovered in the agora. One was in the murex heap while all the others were outside the south wall of the agora. Six of the graves were covered with terra cotta plaques. One burial was surrounded with murex shells, and its skull was full of them. As understood the corpse was interred when an 80 cm. thickness of shells was heaped at least. This burial without a tomb should be contemporaneous with the murex workshop, and perhaps belonged to a worker. No find to facilitate dating was uncovered. Early Phase: A few coins of the Hellenistic League that were uncovered in the fillings in the rocks and rooms excavated suggest that settlement started here in the 1 st century B.C. However, no architectural evidence of this period has been attested. First Phase (Hadrian s Reign): This must be the time when the agora was first built. The Andriake harbour was identified as a logistics-control centre of the Roman Empire in this period, and a horrea representing the legitimacy of the empire was built. Similar workmanship and layout suggest that it was built together with the commercial agora located just to its east. Second Phase: This represents the rebuilding phase of the agora. The building must have suffered great damage 67

12 KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS Mezarlar: 2011 sezonu kazılarında agora alanında toplam 10 adet mezar tespit edilmiştir. Bunlardan biri batıdaki mureks atık yığını içerisinde, geri kalanı da agora güney duvarının dışında ele geçmiştir. Gömülerden 6 sı pişmiş toprak levha ile örtülüdür. Gömülerden birinin tüm çevresi ve kafatasının içi, gömünün çevresindeki dolguyu oluşturan mureks kabuğu atıkları ile doludur. Şu halde anlaşıldığı kadarıyla gömü, en az 80 cm. mureks atığı oraya atıldıktan sonra gerçekleştirilmiştir. Bu mezarsız ölü, mureks endüstrisi işleyişi ile çağdaş, belki de işlik işçilerinden birine aittir. Mezarların hiçbirinden tarihleyici buluntu ele geçmemiştir. Erken Evre: Kazılarda en alt katman olan kaya arası dolgularda ve kazı yapılan mekânlarda, mekân dolgusu içinde az miktarda ele geçen Hellenistik Birlik sikkelerinden anlaşıldığı kadarıyla bu bölgede yerleşim aktivitesi en azından İ.Ö. 1. yy. dan itibaren vardı. Ancak bu dönemi temsil eden tanımlanabilen herhangi bir mimari bulgu henüz yoktur. I. Evre (Hadrian Dönemi): Agoranın ilk inşa edildiği dönem olmalıdır. Bu dönemde Andriake Limanı Roma İmparatorluğu için bir lojistik-kontrol merkezi olarak belirlenmiş ve İmparatorluğun resmiyetini temsilen bir horrea inşa edilmiştir. Benzer işçilikle ve düzenlemeden anlaşıldığı kadarıyla benzer bir planlamayla hemen doğusundaki ticari agora ile birlikte tasarlanmış ve yapılmış olmalıdır. II. Evre: Agora yapısının yeniden inşa evresini temsil eder. Bina oldukça büyük hasar görmüş olmalıdır zira bu evrede ikinci kat iptal edilmiş, tüm konsol blokları devşirme olarak kullanılmıştır. Bu yıkım İ.S. 240 depremiyle bağlantılı olmalıdır. III. Evre (4. yy.): Alandaki kazılarda birçok yerde temel seviyelerinde bile 4. yy. malzemeleri en alt katman olarak ele geçmiştir. Bundan anlaşıldığı kadarıyla bu dönemde yapı, temellerine kadar kazılıp olasılıkla kimi yerlerde yeniden tesviye edilmek suretiyle bir yeniden inşa evresi daha geçirmiş olmalıdır. IV. Evre (Mureks İşlikleri): Bu evrede yapının güney kanadı ile doğu kanat 6. mekândan itibaren, batı kanat da 3. mekândan itibaren temellerine kadar sökülmüş ve alanın bu kesimi, sadece dış çevre duvarları yerinde bırakılmak suretiyle düzleştirilmiştir. Binanın güney kesimindeki mekânların temel kalıntıları arasında en geç 4. yy. sikkeleri ele geçmiştir. Yapının o dönem ayakta olan kuzey kanadının tamamı mureks atölyesine dönüştürülmüştür. V. Evre (Son Evre): Mureks işlikleri kullanımı son bulduktan sonra halen ayakta olan mekânların son kullanım evresidir. Mekânların içindeki mureks işlikleri yıkılarak Res. 4 Andriake, B Kilisesi Fig. 4 Andriake, Church B because the second floor was cancelled and all the console blocks were reused elsewhere. This destruction should be related with the earthquake of A.D Third Phase (4 th century): Excavations in the area showed that materials of the 4 th century were mostly in the bottom layer, even in the foundation levels. As inferred, the building must have undergone construction through excavation down to its foundation, and levelling at places. Fourth Phase (Murex Workshops): In this phase, the south wing, the east wing starting from the sixth room and the west wing starting from the third room were dismantled down to their foundations, and this part of the area was levelled leaving only the outer walls in place. The latest coins uncovered in the foundations of the rooms in the south wing date to the 4 th century. The entire north wing, which was intact at that time, was converted to a murex workshop. Fifth Phase (Last Phase): This is the last phase of the intact rooms after the murex workshop ceased to function. The murex workshops inside the rooms were pulled down, the floors were levelled higher, the mouths of the kilns were closed with reused thresholds, and thus the rooms were put back into use. Follis coins of the 6 th and 7 th centuries uncovered in the top layer at many spots represent this phase. Church B at Andriake (E. Akyürek A. Tiryaki Ö. Çömezoğlu B. İşler) (Fig. 4) The interior and connected building of the church were entirely excavated in The church s plan is a large basilical structure with three aisles dating from the early 5 th century. Its naos measures m. in the north, m. in the south, and m. wide. Side aisles are 68

13 KAZI RAPORLARI mekân zeminleri yüksekçe bir seviyede düzleştirilmiş, fırın ağızlarının üzerine yeniden devşirme eşikler konularak mekânlar yeniden kullanıma sokulmuştur. Kazı alanının birçok yerinde en üst katmandan ağırlıklı olarak ele geçen follis birimi 6. ve 7. yy. sikkeleri bu evreyi temsil etmektedir. Andriake B Kilisesi (E. Akyürek A. Tiryaki Ö. Çömezoğlu B. İşler) (Res. 4) Kilise ve bağlantılı yapıların iç kesimlerinin tamamen kazıldığı 2011 kazı sezonu sonucunda ulaştığımız bulgular kilisenin, olasılıkla 5. yy. başlarına ait bazilikal planlı büyük bir yapı olup, naos kısmı kuzeyde 24,60 m., güneyde 23,70 m. uzunluğunda ve 17,75 m. genişliğinde, üç nefli büyük bir kilise olduğunu göstermiştir. Yan neflerin mozaik (opus tessellatum) kaplı olduğu tespit edilmiştir. Orta nef zemininin de ilk olarak mozaik kaplı olduğu, ancak daha sonra taş plakalar ile kaplandığı ortaya çıkmıştır. Bazı kesimlerde döşeme taşlarının altında mozaik kaplama tespit edilmiştir. Yapının batı kısmında ve orta nefin kuzey-doğu tarafında zemin, üçgen taşlardan ve daire içerisinde yıldız motiflerinden oluşan opus sectile kaplama ile döşenmiştir. Kilisenin apsis kısmının önünde beş basamaklı bir synthronon ortaya çıkartılmıştır. Synthronon basamaklarının üst kısımları beyaz taş plakalarla, yan kısımları ise dönüşümlü olarak yerleştirilmiş siyah ve beyaz renkli mermerlerle kaplanmıştır. Sunak masasının, opus sectile tekniğinde bema zeminine döşenmiş 14 cm. kadar kalınlığı olan bezemeli bir şeritle çevrelenmiş olduğu anlaşılmıştır. Sunak masasının bulunduğu bema kısmının bir templon ile naosun geri kalan kısmından ayrıldığı, zeminde yer alan templon stylobatı kalıntılarından ve bu bölgelerde ele geçen çok sayıdaki korkuluk levhalarından (parapet) anlaşılmaktadır. Bu levha ve paye parçaları bize kilisenin çok zengin, özgün bir mimari plastiğe sahip olduğunu da göstermiştir. Kilisenin narteks ve atrium kısımlarında 2011 sezonunda kazı çalışması yapılmamıştır, ancak yüzeyden anlaşıldığı kadarıyla kilise tek narteksli olup, kareye yakın planlı ve etrafı revakla çevrili bir atriuma sahiptir. Narteksten naosa, herbiri bir nefe açılan üç kapıdan girilmektedir. Atrium revaklarının stylobatları ile çok sayıda sütun parçası ve sütun başlıkları yüzeyden tespit edilebilmiştir. Ara mekânın kuzeyinden olasılıkla kemerli bir geçişten, kuzey şapelinin batısında bulunan ikinci bir mekâna geçilmektedir. Bu mekân kuzey şapelinin narteksi gibidir. Kuzey taraftaki şapelin kuzey-batı köşesinde ise mozaik zeminli, küçük, tonozlu bir mekân, şapele açılmaktadır. Trikonkos planlı bir apsisi olan güney şapel, EXCAVATION REPORTS paved with mosaics (opus tessellatum). It was observed that the nave was also paved with mosaics originally but later paved with stone plaques. Mosaic was attested at some places beneath the stone plaques. The floor was paved with opus sectile comprising stars inscribed in circles and triangles in the west part of the building and in the area northeast of the nave. A synthronon of five steps was uncovered in the apse. The synthronon rows are faced with white plaques on top and alternating white and black marble on the sides. The altar was encircled with an ornamental band 14 cm. wide in the opus sectile bema floor. The bema containing the altar was separated from the nave area with a templon as inferred from the remains of the templon stylobate and numerous fragments belonging to a parapet. These fragments also show that the church had a rich and authentic architectural sculpture. No excavation was carried out in the narthex and atrium in 2011; however, it can be inferred from surface observation that there is a single narthex and an almost square atrium surrounded by porticoes. The narthex communicates with the naos via three doorways opening into the nave and each aisle. The stylobates of the atrium s porticoes and numerous column fragments and capitals are discernible on the surface. A possible arched doorway north of the intermediary room leads into a second room on the west side of the north chapel. This second room looks like the narthex of the north chapel. A small vaulted chamber with mosaic floor in the northwest corner of the north chapel opens into the chapel. The south chapel, on the other hand, has a triconch apse and was divided into two at a later date via a wall of low quality extending in an east-west direction. A rectangular room in the same direction is formed southwest of the chapel. The peculiar point about this chapel is that its apse was modified and transformed into a baptismal font. Some of these structures are part of the church complex. What we have here is more likely to be a monastery complex. If this is the case, then the reason why five large basilical churches are located at a harbour settlement like Andriake can be partially answered. Thus, they served the needs of the Christian community living in the harbour area. Defence System of Andriake (I. P. Pedarros) (Fig. 5) The Andriake Harbour has a defence system comprised of towers on the highest hill and the slopes as well as a platform on the highest point connecting to the walls. The tower settlement with its multiple rooms and two cisterns was reused in the Byzantine period. The work aimed at clarifying the earliest period of the settlement 69

14 KAZI RAPORLARI EXCAVATION REPORTS daha geç bir yapım evresinde doğu-batı doğrultusunda niteliksiz bir duvar ile ikiye ayrılmış ve şapelin güney batı tarafında bu doğrultuda dikdörtgen planlı ayrı bir mekân oluşturulmuştur. Bu şapelin özgün yanı ise, apsisinin modifiye edilerek bir vaftiz teknesine dönüştürülmüş olmasıdır. Bu yapıların bir kısmı kilise kompleksine dahil birimlerdir. Burada olasılıkla bir manastır kompleksi ile karşı karşıyayız. Eğer bu kompleks bir manastır ise, Andriake gibi bir liman yerleşmesinde neden beş tane büyük bazilikal kilise olduğu sorusu da kısmen yanıtını bulacaktır. Bu durumda liman, Hıristiyan cemaatinin ihtiyacını karşılayacak yeterlikte olabilir. Andriake Savunma Sistemi (I. P. Pedarros) (Res. 5) Andriake Limanı nın, en yüksek tepesinde ve yamaçları boyunca kulelerle oluşturulmuş savunma sistemi bulunur. Bu sistemin en yüksek noktasında, üstünde kule bulunan bir düzlük yer almaktadır. Kule, birçok oda ve iki sarnıç bu kesimin Bizans Dönemi nde tekrar kullanıldığını göstermektedir. Bu çalışmanın amacı şehrin erken iskan başlangıçlarını ve sur sisteminin fonksiyonlarını belirlemektir. Sondajlardan, az sayıda olsa da Hellenistik Dönem e ait seramik parçaları, İ.S. 3. yy. da başlayıp Bizans Dönemi ne kadar uzanan günlük kullanım seramikleri ve mızrak-ok uçları ele geçmiştir. Bu çalışmalar sonucunda şehrin bu bölümünün daha çok Hellenistik Dönem de kullanıldığı, Bizans ve Roma döneminin sonuna kadar da büyük değişiklikler olmadan modifiye edilerek kullanılmaya devam ettiği anlaşılmıştır. Epigrafik Araştırmalar (H. S. Öztürk C. Schuler) Myra ve çevresinde pek çok yeni yazıt çalışıldığı gibi, daha önce incelenmiş olan yazıtlar da yeniden değerlendirilmiştir. Yazıtlar adama içerikleri yanında mimari tanımlamalar içermeleri ve Myra nın siyasi-sosyal yapısına ışık tutan içerikleriyle önemli veriler sunmuştur. Bu sezonun en önemli yazılı bulgularının başında tiyatro sahne binasının arkasındaki anıtın yazıtları gelir: Aetus kızı Polyperkhonta ve Polyperkhon kızı Pososis, hem kendisinin hem de Platon un, kentin prytaneus liği ile Gençler Gymnasion un gymnasiarkhes liğini yapan babasını onurlandırmaktadır. Polyperkhon kızı Myralı Pososis hem kardeşi hem de eşi olan, Myralıların prytaneus liği ve bütün leitourgia lar ile Koinon un Başrahipliği ni yapmış, Polyperkhon oğlu Myralı Platon u onurlandırmaktadır. Platon oğlu Myralı Iason, euergetes lerin çocuğu olan, Polyperkhon torunu Platon oğlu Myralı Platon u onurlandırmaktadır. Res. 5 Andriake, savunma sistemi Fig. 5 Andriake, defence system here and the function of the wall system. The soundings brought to light a few shards of the Hellenistic period as well as daily use wares from the 3 rd century A.D. and Byzantine period, and spearheads and arrowheads. The work concluded that this part of the city was used mostly in the Hellenistic period, and it was modified, albeit not greatly, until the end of the Roman and Byzantine periods. Epigraphic Studies (H. S. Öztürk C. Schuler) In addition to studying many new inscriptions found in and around Myra, formerly identified inscriptions were also reassessed. Beside dedications and votive offerings, the inscriptions contain architectural descriptions and important content that cast light on the political-social structure of Myra. The most important epigraphic finds of this campaign are those on the monument behind the stage building of the theatre: Polyperchonta, daughter of Aetus, and Pososis, daughter of Polyperchon, honour their and Platon s father, who was the prytaneus of the city and the gymnasiarches of the youth s gymnasium. Pososis of Myra, daughter of Polyperchon, honours Platon of Myra, who is both her brother and her husband, and who was the prytaneus of Myra and head priest of all the leitourgia and the Koinon. 70

15 KAZI RAPORLARI Nümizmatik Çalışmaları (S. Bulut M. Şengül) Andriake kazılarında bu yıl toplam 217 adet sikke bulunmuştur. Bu sikkelerden 5 adedi envanterlik, 19 adedi ise etütlük olarak Antalya Müzesi ne teslim edilmiş, kataloğu yapılan diğer 193 adet etütlük sikke ise kazı eser deposunda korunmaktadır. Konservasyonu ve kataloğu yapılan sikkelerin 166 sı Agora/Plakoma, 40 ı B Kilisesi kazıları ve 11 i ise yüzey buluntusu olarak ele geçmiştir. Sikkelerin 3 ü gümüş, 214 ü bronzdur. En erken tarihli olanlar Hellenistik Dönem e aittir (5 adet). Hellenistik Dönem e ait olan sikkelerden 4 ü Likya da, 1 i ise Rodos da darp edilmiştir. Okunabilenler içinde en geç tarihli sikke Herakleios (İ.S ) dönemine aittir. Plakoma kazılarında ortaya çıkan sikkelerin büyük çoğunluğu 4. ve 6. yy. a aittir. Bu veriler yapının Granarium yapısı ile paralel olarak en parlak dönemini yaşadığı 2. ve 3. yy. dan sonra en yoğun kullanımın bu dönemlerde yaşandığını gösterir. B Kilisesi nde ortaya çıkan 40 adet sikkenin okunabilen 2 si, II. Iustinos (İ.S ) ve Mavrikios Tiberios a (İ.S ) aittir. Kime ait olduğu okunamayan 6 sikkenin 4. yy. sonu ve 5. yy. ın ilk yarısına ait olduğu tespit edilmiştir. Buluntuların Genel Değerlendirilmesi (B. Özdilek) Liman Agorası ndan toplam 3472 adet amphora, 219 adet cam, 196 adet metal obje parçası ele geçmiştir sezonunda toplam 21 müzelik ve 482 de envanterlik eser listelenmiştir. Liman Agorası ndan ele geçen en yoğun buluntu grubu amphoralardır. 76 amphoranın omuz kısımlarındaki graffitolar kişi atölye isimleri, içerisinde taşınan madde ile ilişkili kısaltmalar ve içerdiği miktarla ilgili olabilir. Bu amphoraların çoğunluğunun tarihi Geç Roma ve Bizans dönemlerine aittir. 4 tane düz dipli mühürlü unguentarium; 2 adet tüme yakın, Bizans Dönemi ne tarihlenen kandil; 2 adet mühürlü tabak; 2 adet akik gemme; üzerinde atölye işareti bulunan damgalı çatı kiremidi; metal bir parça ile iç içe ele geçmiş olan, aplik tekniği kullanılarak farklı renklerin bir arada kullanıldığı cam boncuk; Hellenistik sur ve kuleden bronz ok uçları; B Kilisesi nde içerisinde ahşap sapı bulunan üzeri bronz kaplı, ayaklı ve askılı kandiller ele geçmiştir. Myra tiyatro sahne binası kazılarından, ele geçen buluntular Klasik Dönem den, Selçuklu Dönemi ne kadar oldukça geniş bir zaman aralığına yayılmaktadır. Klasik Dönem e ait meanderli parçalar; megara kaseleri; unguentarium; hamur ve astar renklerine göre değişik atölyelerin ürünü olan, farklı gruplara ait terra sigillata tabaklar; konik ağırlıktaşı; üzerinde 3 sıra yazıt bulunan altar, EXCAVATION REPORTS Iason of Myra, son of Platon, honours Platon of Myra, grandson of Polyperchon and son of Platon, child of euergetes. Numismatic Studies (S. Bulut M. Şengül) Excavations at Andriake brought to light 217 coins in total in Of these, only five were worthy of inventorying and 19 worthy of study; these were turned over to the museum. The remaining 193 worthy of study are now kept at the excavation storehouse. Of these coins conserved and catalogued, 166 were uncovered in the agora/plakoma, 40 in Church B and 11 on the surface during surveys. Three coins are silver while 214 are bronze. The earliest ones, five in number, date to the Hellenistic period. Of these five coins, four were minted in Lycia and one at Rhodes. The latest coin among the legible ones dates to the reign of Heraclius (A.D ). The majority of the coins uncovered in the agora/ Plakoma date to the 4 th -6 th centuries A.D. Thus, it is understood that the agora was extensively used in these centuries following its heyday in the 2 nd -3 rd centuries in parallel with the granarium. The two legible coins of the 40 uncovered in Church B belong to the reigns of Justin II (A.D ) and Maurice (A.D ). Six coins, which could not be ascribed accurately, were dated to the end of the 4 th and first half of the 5 th century. General Evaluation of the Finds (B. Özdilek) Small finds from the harbour agora include 3472 amphora fragments, 219 glass and 196 metal object fragments. In the 2011 campaign 21 items of museum value and 482 items of inventorying value were documented. The most copious find accumulated from the agora is the amphorae. Graffiti on 76 amphora shoulders may be related with the person or workshop names or abbreviations of contents and quantity. Most of these amphorae date to the late Roman and Byzantine periods. Other finds include: four stamped/sealed unguentaria with flat bottoms; two oil lamps, almost intact, of the Byzantine period; two stamped/sealed plates; two agate gemme; a stamped roof tile with workshop mark; a glass bead with applique in different colours, compounded with a metal piece; bronze arrowheads from the Hellenistic tower and walls; a bronze-plated candelabrum with a wooden handle and hanging glass lamps from Church B. Finds from the excavations in the backstage area of Myra s theatre date to a very wide time span that ranges from the Classical period to the Seljuk period. Finds 71

16 KAZI RAPORLARI bir mermer baş; capito velatolu bir parça; mermer bir heykel başı; giysili kadın heykeli; üzerinde tanrıça Tykhe ye adandığını gösteren, lares altarı; mühürlü amphoralar; Bizans Dönemi ne ait parlak sırlı kaplar ve tiyatroya ait çok sayıda mimari ve plastik bezek ile 9 adet masklı kabartma ve kırmızı boyalı stucco parçaları ele geçmiştir. Restoratör S. Küçük yönetimindeki ekip, 2011 yılı konservasyon ve restorasyon programı kapsamında, Andriake de kazıları tamamlanmış olan liman yapılarından dükkanların konservasyonunu; B Kilisesi synthrononunun acil konsolidasyonunu ve malzeme onarımını; Küçük eserlerle ilgili olarak bronz eserler ve diğer buluntuların temizlikleri ve bazılarının tümlenmelerini yapmış, koruyucu önlemler alınmıştır. Tiyatro taş onarımları büyük bir proje kapsamında devam etmektedir. Bunlar dışında Andriake Küçük Hamam kazılarına başlanmış; Andriake Müzeleştirme Projesi ilerletilmiş; Andriake Granarium ve Liman Agorası Restorasyon Projesi nde sona yaklaşılmış; Tiyatro Restitüsyon Projesi nde sona gelinmiş; Myra Şapeli nin restorasyon ve koruma işleri tamamlanmıştır. Myra Kaya mezarları araştırmaları da O. Tıbıkoğlu tarafından doktora tezi kapsamında sürdürülmüştür yılında başlatılan Myra Çevresi Yüzey Araştırmaları ve İncelemeleri bu yıl da devam ettirilmiştir sezonunda özellikle Sura üzerinde durulmuş, Muskar ve Kekova gibi alanlarda da incelemeler sürdürülmüştür. EXCAVATION REPORTS include pieces with meander motif from the Classical period; Megarian bowls; unguentaria; terra sigillata plates of various groups produced by various workshops as inferred from different clay and slip colours; a conical stone weight; an altar with an inscription in three lines; a marble head missing only the top and with capite velato; a draped female statue; a lares altar dedicated to Tyche; stamped/sealed amphorae; shiny glazed vessels from the Byzantine period; numerous architectural sculpture fragments, nine reliefs with masks and red painted stucco fragments belonging to the theatre. The team led by restorer S. Küçük implemented the following within the conservation and restoration program for 2011: conservation of the shops at Andriake s harbour whose excavation was completed; urgent consolidation and repair of the synthronon of Church B; cleaning of bronze objects and completion of some protective measures. The repair of stone materials from the theatre continues within the framework of a large project. Furthermore, excavations were initiated at the small baths in Andriake; the Andriake Museum Project was advanced; the Restoration Project of Andriake Harbour Agora neared to its end; the Restoration Project of the Theatre reached its end and restoration and protection work at the Myra Chapel were completed. Research on the rock tombs of Myra continued within the context of a doctoral dissertation by O. Tıbıkoğlu. Surveys and studies around Myra initiated in 2009 also continued this year. The 2011 work concentrated on Sura particularly, while the work in Muskar and Kekova continued. 72