ANTİBİYOTİKLERLE YOĞUN BAKIM İLAÇLARI ARASINDAKİ ETKİLEŞMELER

Transkript

1 ANTİBİYOTİKLERLE YOĞUN BAKIM İLAÇLARI ARASINDAKİ ETKİLEŞMELER Prof. Dr. Ersin Yarış Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı 3. Ulusal Yoğun Bakım İnfeksiyonları Sempozyumu / NEVŞEHİR

2 ETKİLEŞME (1) * Tedavi gereksinimlerine tek bir ilaç yeterli olamayacaksa birden fazla ilaç kullanılması etkileşme olasılığını doğurur - Hedef, daha güçlü etkidir - Bazan sonuç daha zayıf etki olur * Sonuç ne olursa olsun her ikisi de farmakolojik bir etkileşmedir

3 ETKİLEŞME (2) * Vücutta aynı anda bulunan ilaçlardan birisi, bir diğerinin etkisini nitel veya nicel olarak değiştiriyorsa bu iki ilaç arasında etkileşme vardır. * Etkileşmede temel kural olarak; etkileşebilecek iki ilaç etki yerinde aynı anda bulunmalıdır. - İrreversibl (kalıcı) etki gösterenler hariç

4 ETKİLEŞME (3) * Etkileşme sözcüğü tek başına negatif yada pozitif bir yönü göstermez * Etkileşme olumlu sonuçlar doğuracaksa kombinasyon demek daha doğru olur * Günlük dilde etkileşme sözcüğünü istenmeyen (olumsuz) sonuçlar doğuracak yönü göstermek için kullanıyoruz

5 ETKİLEŞME (4) * Bazı etkileşmeler öngörülemez - Özellikle yeni ilaçlar için geçerli. Klinik çalışmalarda kombine tedaviler değil asıl ilaç deneniyor - Etkileşme olasılığı hep akılda tutulmalı, sorgulanmalı ve bilgi aranmalıdır. İlaç-besin etkileşmesi olasılığı her zaman değerlendirilmelidir

6 PENİSİLİNLER İÇİN BAZI İLAÇ ETKİLEŞMELERİ

7 PENİSİLİNLER (1) * Penisilinler, aminoglikozidleri in vitroolarak inaktiveederler - İnkompatibiliteolarak da kabul edilebilir * Eğer konkomitan tedavi gerekiyorsa ayrı ayrı uygulama yapılmalıdır - Yalnızca ampisilin için değil tüm aminopenisilinleriçin geçerlidir. Aminoglikozidlerin etkinliği azalır

8 AMPİSİLİN / SULBAKTAM (1) * Probenesid, renal tübülersalgılamayı inhibe ederek serum ampisilin ve sulbaktam düzeylerini yükseltir * Allopurinol, ampisilinebağlı raş olasılığını artırır * Ampisilin/sulbaktamkombinasyonu atenolol ün etkinliğini azaltır * Proton pompa inhibitörleri (omeprazol vb) ampisilinin etkinliğini azaltır

9 ANTİPSÖDOMONAL PENİSİLİNLER İÇİN BAZI İLAÇ ETKİLEŞMELERİ

10 KARBENİSİLİN (1) * Aminoglikozidlerle etkileşme geçerlidir * Trombosit işlevini bozan ilaçlarla birlikte kullanılırken dikkat gerekir - Trombositlerdeadenozin difosfatı bağlayarak antiagregan etki yapar

11 KARBENİSİLİN (2) * Geçimsizlik (I.V.) bildirilen ilaçlar - Aminofilin - Doksapram - Norepinefrin - Metaraminol - Sitarabin - Prometazin - Protamin - Sodyum iyodür - Amfoterisin B - Kolistin

12 KARBENİSİLİN (3) * Aminoglikozidlerin çoğu için geçimsizlikten söz edilmektedir * Geçimsizliği kuşkulu aminoglikozidler - Amikasin - Tobramisin - Netilmisin - Streptomisin * Geçimsizliği kuşkulu diğer ilaçlar - Kloramfenikol - Prometazin - Hidrokortizon - Vit B / askorbikasit

13 MEZLOSİLİN (1) * Aminoglikozidlerle etkileşme geçerlidir * Metotreksat toksisitesineyol açabilir * Geçimsizlik (I.V.) bildirilmiş ilaçlar - Amifostin - İdarubisin - Ondansetron - Amiodaron - Verapamil - Filgrastim - Meperidin - Protamin - Siprofloksasin - Vankomisin

14 MEZLOSİLİN (2) * Mezlosilin in sodyum tuzu kullanılıyorsa vankomisinlegeçimsizliği ortadan kalkmaktadır * Geçimsizliği kuşkulu aminoglikozidler - Netilmisin - Tobramisin

15 MEZLOSİLİN (3) * Geçimsizlik bildirilen çözeltiler - Dekstrozun sudaki %5 lik çözeltisiyle geçimsizliği tartışmalıdır. Dekstrozun sodyum klorür ve benzeri elektrolit çözeltileriyle karışımı söz konusuysa geçimsizlik ortadan kalkmaktadır * TPN sıvılarıyla geçimsizlik konusundaki veriler çok çelişkilidir

16 TİKARSİLİN (1) * Aminoglikozidlerleetkileşme geçerlidir * Probenesid, tikarsilin in serum düzeyini yükseltir * Trombosit işlevini bozan ilaçlarla birlikte kullanılırken dikkat gerekir - Trombositlerdeadenozin difosfatı bağlayarak antiagregan etki yapar

17 TİKARSİLİN (2) * Geçimsizlik (I.V.) bildirilmiş ilaçlar - Bazı aminoglikozidler. Gentamisin. Tobramisin - Doksapram - Vankomisin

18 TİKARSİLİN (3) * Geçimsizliği tartışmalı aminoglikozidler - Amikasin - Netilmisin * Tikarsilinin disodyumtuzu, ven içine verilen flukonazollegeçimsizdir * Sodyum laktatlı sıvılarla geçimsizdir * TPN solüsyonlarıyla geçimsizliğine ilişkin veriler çelişkilidir

19 TİKARSİLİN / KLAVUNAT * TPN sıvılarıyla geçimsizliği yoktur - Tek başına tikarsilin için çelişkili olsa da bu yönde bazı veriler vardır * Sodyum bikarbonatla geçimsizdir * Antiagreganyan etkisi vardır ve antiagregan ilaçlar ile etkileşebileceği akılda tutulmalıdır

20 PİPERASİLİN (1) * Aminoglikozidlerleetkileşme geçerlidir * Metotreksatı toksikdüzeye çıkartabilir - Piperasilin, metotreksatın klerensini, tübülerdüzeydeki kompetisyonlaazaltır. Metotreksat toksisitesi izlenmelidir * Probenesid, piperasilin ve tazobaktam düzeyini yükseltir

21 PİPERASİLİN (2) * Kas gevşeticilerden veküronyumlaetkileşme - Klinik önemi tartışmalıdır. Solunum depresyonu ve paralizisi. Nöromüskülerblokajda artma ve uzama - Muhtemelen benzer etki mekanizması dolayısıyla non-depolarizanözellikteki kas gevşeticilerin etki süresini uzatır

22 PİPERASİLİN (3) * Piperasilinlegeçimsizlik bildirilen ilaçlar - Aminoglikozidler - Vankomisin - Ondansetron - Flukonazol * Piperasilinin sodyum tuzuyla geçimsizler - Filgrastim - Proklorperazin - TazobaktamNa - Vinorelbin tartrat * Çözeltilerle piperasilin arasında önemli ve kesin bir geçimsizlik bildirilmemiştir

23 PİPERASİLİN / TAZOBAKTAM * Heparin, oral antikoagülanlar ve trombosit işlevini değiştiren diğer ilaçlarla aditif etkileşebilir - Trombositlerdeadenozin difosfatı bağlayarak antiagregan etki yapar. Trombosit işlevini bozan ilaçlarla kullanımlarında dikkat gerekir

24 AMİNOGLİKOZİDLER İÇİN BAZI İLAÇ ETKİLEŞMELERİ Amikasin, Tobramisin, Kanamisin, Netilmisin

25 AMİNOGLİKOZİDLER (1) * Depolarizan olmayan kas gevşeticilerin etkisini potansiyalizeederler - Hızlı başlayıp ciddi sonuçlar doğurabilen bir etkileşme - Solunum depresyonu / paralizisi - Nöromüskülerblokaj artar ve uzar. Veküronyum, tübokürarin, vb ile özellikle amikasin, kanamisin, netilmisin, tobramisin arasında

26 AMİNOGLİKOZİDLER (2) * Süksinilkolinleetkileşme - Süksinilkolin toksisitesineikincil bir tablo - Solunum depresyonu / paralizisi, apne - Kas güçsüzlüğü. Özellikle amikasin, kanamisin, netilmisin, tobramisin ile * Botilinumtoksininin nöromüskülerblokör etkisini artırırlar (toksiketki!)

27 AMİNOGLİKOZİDLER (3) * Bifosfanatlarınhipokalsemikyan etki riskini artırırlar * Ototoksikilaçlarla ototoksikyan etkileri şiddetlenir - Teikoplanin - Vankomisin - Karboplatin - Kıvrım diüretikleri. Furosemid. Bumetanid. Piretanid. Etakrinikasid

28 AMİNOGLİKOZİDLER (4) * Nefrotoksikilaçlarla birlikte kullanılmaları nefrotoksikpotansiyellerini artırır - Siklosporin - Takrolimus - Teikoplanin - Sidofovir - Vankomisin - Amfoterisin - Sisplatin

29 AMİNOGLİKOZİDLER (5) * Aminoglikozidlerin hem nefrotoksik hem de ototoksik potansiyellerini artıran ilaçlar - Furosemid - Kapreomisin

30 AMİNOGLİKOZİDLER (6) * Aminoglikozidlerin geçimsiz olduğu ilaçlar - Sülfat tuzlarıyla geçimsizlik bildirilmiştir (Kanamisin hariç). Allopurinol. Propofol

31 AMİKASİN (1) * Vankomisinin ve metoksifluranın, amikasinin nefrotoksiketkisini şiddetlendirdiği klinik olarak gösterilmiştir * İndometasin ve ibuprofen, amikasinin nefrotoksikve ototoksiketkilerine ek katkı yapmaktadır

32 AMİKASİN (2) * Amikasinle kolistin arasındaki etkileşme sonucunda solunum depresyonu gelişebilir * Amikasinlearalarında farmakokinetikbir etkileşme olmasa da metilksantinlerin epileptojenik yan etkileri artmıştır

33 AMİKASİN (3) * Amikasinlebirlikte verildiklerinde; seftazidim, imipenem ve aztreonamın serum düzeylerinde geçici bir yükselme olur - Ancak bu etkileşme, diğer farmakokinetik parametrelerde bir değişiklik olarak karşımıza çıkmıyor. Amikasinleetkileşen her üç ilaç da temelde glomerülerfiltrasyonla elimine ediliyorlar

34 AMİKASİN (4) * Amikasinlegeçimsiz ilaçlar - Amfoterisin B - SMX/TMP - Penisilinler - Klorotiazid - Sefalosporinler - Dopamin - Fenitoin - Varfarin - Tiyopental

35 AMİKASİN (5) * Amikasinlegeçimsizliği tartışmalı ilaçlar - Aminofilin - Deksametazon - Penisilinler (Penisilin G, Tikarsilin, Karbenisilin, Metisilin, Oksasilin) - Sefalosporinler(Sefotaksim, Sefoksitin) - Kloramfenikol - Heparin - Potasyum klorür - Vit B/Asksorbikasit kompleksi

36 AMİKASİN (6) * Amikasinle geçimsiz sıvılar - TPN sıvısıyla kuşkulu bir geçimsizlik - Periton diyalizi solüsyonu

37 TOBRAMİSİN (1) * Vankomisin ve sisplatinin, tobramisinin nefrotoksiketkisini şiddetlendirdiği klinik olarak gösterilmiştir * İndometasin, tobramisinin nefrotoksikve ototoksiketkisine ek katkı yapar * Sefotaksimlearasındaki etkileşme plazma fosfor düzeyinde yükselmeye yol açar

38 TOBRAMİSİN (2) * Tobramisinlegeçimsizliği gösterilmiş ilaçlar - Amfoterisin B - Sefalosporinler - Pensilinler - Dopamin - Heparin - Sargramostim - Fenitoin - SMX/TMP * Tobramisin sülfatla geçimsiz ilaçlar - Heparin Na - İndometasin Na

39 TOBRAMİSİN (3) * Tobramisinlegeçimsizliği tartışmalı ilaçlar - Sefalosporinler(Sefotaksim, Sefoksitin, Sefalotin, Moksalaktam) - Pensilinler (Ampisilin, Karbenisilin, Penisilin G) - Klindamisin

40 TOBRAMİSİN (4) * Tobramisinlegeçimsiz sıvılar - Periton diyalizi solüsyonu - %5 dekstroz içindeki %5 alkol çözeltisi - %5 dekstroz içindeki. Isolyte(R)E. Isolyte(R)M. Isolyte(R)P

41 KANAMİSİN (1) * Kanamisinlegeçimsiz ilaçlar - Amfoterisin B - Sefalosporinler - Klorfeniramin - Klorporomazin - Penisilinler - Metoheksital - Proklorperazin - Fenobarbital - Fenitoin - Sulfadiazin * Kanamisinle TPN sıvıları arasında tartışmalı bir geçimsizlik vardır

42 KANAMİSİN (2) * Kanamisinlegeçimsizliği tartışmalı ilaçlar - Sefoksitin - Kolistin - Folikasit - Heparin - Hidrokortizon - Hidromorfon * Kanamisin sülfatla geçimsiz ilaçlar - Pentobarbital - Sekobarbital - SulfadiazinNa

43 NETİLMİSİN (1) * Netilmisinlegeçimsizliği gösterilmiş ilaçlar - Sefalosporinler - Tikarsilin/klavunat - Furosemid - Heparin - Vit B/Askorbikasit * Netilmisinlegeçimsizliği tartışmalı ilaçlar - Amdinosilin, Karbenisilin, Mezlosilin, Piperasilin, Tikarsilin - Sefuroksimsodyum - Vitamin B kompleksi

44 KARBAPENEMLER İÇİN BAZI İLAÇ ETKİLEŞMELERİ

45 KARBAPENEMLER (1) * ERTAPENEM - Probenesid, kan düzeyini yükseltir * MEROPENEM - Valproikasitin plazma düzeyini düşürür. Antikonvülsan etkisini ortadan kaldırır - Geçimsiz (I.V.) olan ilaçlar. Asiklovir. Kalsiyum glukonat. Diazepam. Multivitamin. Ondansetron

46 KARBAPENEMLER (2) * İMİPENEM - Siklosporinleetkileşme nörotoksiktir. Mental konfüzyon, ajitasyon, tremor - Vansiklovirleetkileşme nörtotoksiktir. Jeneralizenöbetler - Teofilinleetkileşmede teofilin toksisitesi. Bulantı, kusma. Çarpıntı. Nöbetler

47 KARBAPENEMLER (3) * İmipenemlegeçimsizlik (I.V.) - AllopurinolNa - Flukonazol - Milrinon laktat

48 SEFALOSPORİNLER İÇİN BAZI İLAÇ ETKİLEŞMELERİ

49 SEFOPERAZON (1) * Heparinin ve varfarinin kanamaya neden olma riski yükselir * Geçimsizlik bildirilmiş ilaçlar - Aminoglikozidler - Nikardipin - Labetolol - Ondansetron - Perfenazin - Doksapram - Meperidin - Prometazin - Protamin - Sargramostim

50 SEFOPERAZON (2) * Sefaperazon un sodyum tuzuyla bildirilmiş geçimsizlikler - Amifostin - Filgrastim - Vinorelbin * Sefaperazonla TPN sıvıları arasında geçimsizlik olduğuna ilişkin veriler çelişkilidir

51 SEFOTAKSİM (1) * Sefotaksimve tobramisin birlikte verildiğinde plazma fosfor düzeyi yükselir * Aminoglikozidlerlegeçimsizlik - Tartışmalı geçimsizlik. Amikasin - Tobramisin - Kesin geçimsizlik - Kanamisin - Neomisin - Netilmisin - Streptomisin

52 SEFOTAKSİM (2) * Geçimsizlik bildirilmiş ilaçlar - Aminofilin - Doksapram - Norepinefrin - SMX/TMP - Flukonazol - Lidokain - Protamin - Kalsiyum - Sodyum bikarbonat * Sefotaksimin sodyum tuzu allopurinol ve filgrastimlegeçimsizdir - Vankomisinletartışmalı geçimsizlik

53 SEFTRİAKSON (1) * Siklosporinin toksiketkilerini artırır - Böbrek işlev bozukluğu - Kolestazis - Parestezi * Geçimsizlik bildirilmiş ilaçlar - Amsakrin - Klindamisin - Vankomisin - Flukonazol - Protamin - Metronidazol (tartışmalı)

54 SEFTRİAKSON (2) * Seftriaksonun Natuzuyla geçimsiz ilaçlar - Filgrastim - Labetalol - Vinorelbin - Vankomisin (tartışmalı) * Seftriaksonun sıvılarla geçimsizliği - Laktatlı Ringersolüsyonu - NaCl içindeki %5 dekstroz (tartışmalı). Tek başına NaCl veya dekstrozla geçimsiz değil - TPN sıvılarıyla tartışmalı geçimsizlik

55 SEFTİZOKSİM (1) * Seftizoksimle protamin geçimsizdir * Seftizoksimin sodyum tuzuyla geçimsizlik - Filgrastim - Prometazin

56 SEFTAZİDİM (1) * Kloramfenikol seftazidimin etkinliğini azaltır * Bildirilmiş geçimsizlikler - Varfarin - Aminoglikozidler - Flukonazol - İdarubisin - Protamin - Sargramostim - Amsakrin - NaHCO 3 * Seftazidimve sodyum tuzuyla tartışmalı geçimsizlik - Vankomisin

57 SEFEPİM (1) * Dördüncü kuşak sefalosporin olarak tanımlanan sefepimle herhangi bir ilaç arasında ciddi bir etkileşme yada geçimsizlik bildirilmemiştir

58 GLİKOPEPTİD YAPILI ANTİBİYOTİKLER İÇİN BAZI İLAÇ ETKİLEŞMELERİ

59 VANKOMİSİN (1) * Amikasinlebirlikte kullanımı nefrotoksikbir tabloya yol açar - Geç başlayan, orta derecede * Gentamisin ve tobramisinin nefrotoksikyan etkilerini şiddetlendirir * Metforminin plazma konsantrasyonunu yükseltir * Varfarinin kanama riskini artırır

60 VANKOMİSİN (2) * Nöromüsküler blokajı potansiyalizeeder - Süksinilkolin - Rapaküronyum * Geçimsizlik bildirilmiş ilaçlar - Deksametazon - Amobarbital - Kloritazid * Ampisilinlegeçimsizdir - Sulbaktamkombinasyonuyla geçimsiz değil

61 VANKOMİSİN (3) * Sefalosporinlerden geçimsiz oldukları - Sefamandol - Seftriakson - Sefapirin - Sefalotin - Sefazolin * Sefalosporinlerden geçimsizliği tartışılanlar - Seftazidim/ Na - Sefazolin Na - SefotaksimNa - Seftriakson Na - Sefoksitin Na - Sefoksitin Na - SefuroksimNa - Sefotetan disodyum

62 VANKOMİSİN (4) * Vankomisinin geçimsiz olduğu ilaçlar - Metisilin - Mezlosilin (Na tuzu hariç) - SMX/TMP - Bivaluridin - Pentobarbital - Sekobarbital - Fenitoin - Proklorperazin - Varfarin - İdarubisin * Piperasilinlegeçimsizlik - Piperasilin (Na)/ (Tazobaktam) la geçimsiz - Piperasin Na+ (TazobaktamNa) kuşkulu

63 VANKOMİSİN (5) * Tikarsilinlegeçimsizlik - Tikarsilin ve tikarsilin/klavunat kombinasyonuyla geçimsizidir - Tikarisilinin Natuzuysa geçimsizlik kombinasyonda bile tartışmalı * Geçimsizliği tartışmalı ilaçlar - Aminofilin - Heparin (Na tuzu dahil) - Hidrokortizon - Aztreonam - Penisilin G - Foskarnet

64 TEİKOPLANİN (1) * Teikoplanin siprofloksasinlebirlikte kullanıldığında nöbet riski yükselir * Ayrıca teikoplanin ve siprofloksasin arasında bir geçimsizlik bildirilmiştir

65 ANTİFUNGALLER İÇİN BAZI İLAÇ ETKİLEŞMELERİ

66 AMFOTERİSİN B (1) * Dijitallerle (digoksin, asetildigoksin, metildigoksin, digitoksin, deslanosid) etkileşme sonucunda dijital entoksikasyonu - Hipopotasemi - Bulantı, kusma - Görme bozukluğu (sarı-yeşil görme) - Aritmi * Siklosporin ve takrolimusun böbrek işlevleri üzerine olumsuz etkilerini artırır (yetmezlik)

67 AMFOTERİSİN B (2) * Geçimsiz olduğu ilaçlar - Paklitaksel - Verapamil - Vinorelbin tartrat - Dopamin - Metidopa - Fendoldopam - Metaraminol - Asetilsistein - Enalaprilat - Allopurinol - Lidokain - Proklorperazin - Propofol - Linezolid

68 AMFOTERİSİN B (3) * Geçimsiz olduğu ilaçlar (Devam) - Filgrastim - Sargramostim - Amifostin - Fludarabin - Ranitidin - Simetidin - Aminoglikozidler - Penisilinler - Foskarnet - Ondansetron - Bivaluridin - Klorpromazin - Kalsiyum bileşiği - Multivitaminler

69 AMFOTERİSİN B (4) * Geçimsizliği tartışmalı ilaçlar - Heparin - Flukonazol - MgSO 4 * Geçimsiz olduğu çözeltiler - NaCl ün değişik yüzdeleri içindeki dekstroz çözeltileri - Laktatlı ve laktatsızringeriçindeki dekstroz çözeltisi - Değişik NaCl çözeltileri - TPN sıvıları

70 LİPOZOMLU AMFOTERİSİN B (1) * Dijitallerle etkileşmesi lipozomsuzformu gibidir (Dijital entoksikasyonu) * Flusitozinleetkileşerek flusitozin toksisitesini artırır

71 LİPOZOMLU AMFOTERİSİN B (2) * Hipokalemi riskini artıran etkileşmeler - Betametazon - Deksametazon - Parametazon - Prednizolon - Prednizon - Kortizon - Fludrokortizon - Hidrokortizon - Metilprednizolon - Triamsinolon - Deflazakort

72 Özellikle yeni ilaçların uygulanması sırasında ortaya çıkan yan tesirlerin, sadece ilacın etkisine değil, fakat hastanın aynı anda aldığı diğer bir ilaçla, hatta bir besinle etkileşmesine bağlı olabileceğini bir olasılık olarak akılda tutmak gerekir. Prof. Dr. S. Oğuz Kayaalp

73 ETKİLEŞTİĞİMİZ UMUDUYLA TEŞEKKÜRLER!