A L İ Ç A N K I R I L I

Transkript

1 YAYIN NO: 94 genel yayın yönetmeni: Ergün Ür yayınevi editörü: Özkan Öze iç düzen/kapak: Zafer Yayınları tashih: Emine Aydın baskı, cilt: Vesta Ofset tel: Birinci baskı: Nayıs, 2010 Uğurböceği Yayınları, Zafer Yay n Grubu nun bir kuruluşudur. Mahmutbey mh. Deve kald r m cd. Gelincik sk. no:6 Ba c lar - stanbul,türkiye Tel: (0 212) , Fax: (0 212) zafer@zaferyayinlari.com isbn: C o p y r i g h t U ğ u r b ö c e ğ i Y a y ı n l a r ı. H e r h a k k ı m a h f u z d u r. A L İ Ç A N K I R I L I Resimleyen: Sevgi içigen

2 içindekiler Büyükler İçin Önsöz...7 Ben Kardeşimi Kıskanmam!...13 Bebek Eve Gelince Kıskançlık Artar...25 Büyük Çocuklar da Birbirini Kıskanır mı?...31 Kardeşler Neden Kavga Eder?...39 Anne Babalar Kardeş Kavgalarını Önleyebilir mi?...45 Salih Neden Kardeşini Kıskanıyor?...57 Yusuf Dede Salih in Babasıyla Neler Konuştu?...63 Duamı Geri Alabilir miyim?...69 Yusuf un İlginç Hikâyesi...77 Kenan Kuyusunda Küçük Bir Çocuk...83 Kuyudan Vezirin Sarayına Giden Yol...88 Hükümdarın İlginç Rüyası...93 Yusuf un Yorumu Doğru Çıkacak mı?...98 Babası Bünyamin in Mısır a Gitmesine İzin Verecek mi? Hz. Yusuf Ağabeylerini Affedecek mi? Hz Yakup un Gözleri Açılacak mı? Yusuf un Rüyası Gerçekleşiyor...121

3 Büyükler İçin Önsöz Anne baba okulunda, kardeş kıskançlığı konusunu işlemeden önce, soruyorum: Kardeş kıskançlığı kötü bir duygu mu? Çoğu anne babalar: Evet, kardeş kıskançlığı kötü bir duygudur diyorlar. O halde bu konuyu gerçekten işlememiz gerekiyor diyorum. Çünkü kardeş kıskançlığı doğal (fıtrî) bir duygu olup az veya çok her çocukta vardır. Peygamber çocukları bile kardeşlerini kıskanmışlar. Mutlu sonla biten Hz. Yusuf un hikâyesi buna güzel bir örnektir. Eğer kardeş kıskançlığının kötü bir duygu olduğunu düşünür, kardeşini kıskanan veya kıskandığını tahmin ettiğiniz çocuğunuza da bu yönde telkinde bulunur, İyi çocuklar kardeşini kıskanmaz derseniz; kıskanan çocuğun bu duyguyla baş etmesini zorlaştırmış olursunuz. Çocuk içinden: Kardeşimi kıskanıyorum, demek ben iyi bir çocuk değilim der; kendisini suçlu ve kötü hisseder. Kardeşler arasında kıskançlık ve rekabet sanıldığı kadar kötü ve olumsuz bir duygu değildir. Eve yeni bir kardeş geldiğinde her çocuk anne ve babanın sevgisini sorgular. Eskisi kadar sevildiğinden emin olmak ister. Yeni gelenin onu tahtından indireceğinden korkar. Anne babanın ve aile büyüklerinin çelişkili sözleri ve tutumları ondaki bu korkuyu artırır. Çocuğunuz eve yeni gelen hakkında çelişkili duygular içindeyken; ona yapacağınız Benim oğlum/kızım kardeşini seviyor. Benim oğlum/kızım kardeşini kıskanmaz. Bir kardeşin olduğu için çok şanslısın. Sen artık büyüdün, abi/abla oldun türünden telkinler hisleriyle örtüşmediği için kuşkularını artırmaktan başka bir işe yaramayacaktır.

4 Kardeş kıskançlığı yaratılışında var olan; anne baba tarafından kabul edildiği ve çocuğun ifade etmesine izin verildiği zaman kolaylıkla baş edebileceği, sonuçları itibarıyla faydalı bir duygudur. Çocuklar kardeş kıskançlığı yardımıyla duygularını kontrol etmeyi, öfkesini yenmeyi ve uzlaşmayı öğrenir. Kardeşler arası paylaşma, yardımlaşma, işbirliği, oyun kurma ve sosyalleşme gibi beceriler de kardeş kıskançlığı vasıtasıyla gelişir. Çok çocuklu ailelerde yetişen çocuklar kurallara uymada, arkadaş edinmede, oyun kurmada, empati yapmada (kendini başkasının yerine koyarak onu anlamaya çalışmada) ve okula uyum sağlamada zorluk çekmezler. Ailenin tek çocuğu kardeş kıskançlığı yaşamadığı, aile büyükleri tarafından şımartıldığı ve her isteği yerine getirildiği için aileye bağımlı hale gelir; zihinsel ve duygusal olarak olgunlaşamaz. Arkadaş edinmede, oyun kurmada, okula uyum sağlamakta sıkıntı yaşar; yardımlaşmayı, paylaşmayı ve uzlaşmayı zor öğrenir. Çocuk beş yaşına kadar benmerkezci bir kişiliğe sahiptir. Kendisini dünyanın merkezinde görür. Herkes ve her şey ona hizmet etmek için vardır. Her şeye benim! diye tutturur; oyuncaklarını başka bir çocukla paylaşmak istemez. Kendi oyuncağını vermediği gibi; onun elindeki oyuncağı da almak, sahiplenmek ister. Dört yaşındaki bir çocuk, iki kardeşi de olsa, bizim annemiz, bizim babamız demez; benim annem, benim babam der. Kendisi varken anne babanın ikinci bir çocuğu neden istediğini anlayamaz. Çocuk sevgiyi de sahiplenmek olarak anlar. Yeni geleni kabullenmek demek, sahip olduğu anne ve baba sevgisini onunla paylaşmak demektir. Bu ise o yaştaki çocuk için acı vericidir. Eve yeni bir kardeş geleceği zaman, çocuğun buna önceden alıştırılması gerekir. Anne periyodik kontrollere giderken ve doğuma hazırlık yaparken çocuğu da yanında götürmeli; ona kontroller hakkında bilgi vermeli; doğum için alışveriş yaparken fikrini sormalı, yardımını istemelidir. Bu yaklaşım çocuğa biz bir aileyiz mesajı verecektir. Asıl kıskançlık belirtileri bebek eve geldikten sonra başlar. Aile büyükleri, akrabalar ve ziyarete gelen komşular bebekle ilgilenecek, anne babayı tebrik edecek, bebeğe methiyeler düzecek, bu arada köşede olup bitenleri izleyen çocuğa da laf atacak, Ne güzel kardeşin var; onu seviyorsun değil mi? diye soracaklar. Anne ve baba bebeğin beslenmesi, temizliği ve bakımı ile ilgilendikçe, doğal olarak, büyük çocuğa eskisine göre daha az zaman ayıracaklar. Bu değişiklik çocuğu huzursuz edecek ve kızdıracaktır. Bebeğe yönelik gibi görünen kızgınlık aslında anne babaya karşı duyduğu kızgınlıktır. Çünkü anne baba eskiden tamamı kendisine ait olan zamanın büyük bir kısmını yeni gelene ayırmaktadır. Çocuk sadece zamanın değil sevginin de büyük bir kısmının yeni gelene ayrıldığını düşünür. Bu düşüncenin etkisi altında tahtından indirilmiş kral gibi kendini değersiz ve güvensiz hisseder. Kardeşler arası yaş farkı ne kadar az olursa, kıskançlığın ve rekabetin derecesi o kadar fazla olur. Buna anne baba ve aile büyüklerinin kıskançlık duygusunu körükleyici davranışları da eklenince kıskançlık tehlikeli ve marazi bir hal alır. Bazı aileler kıskançlık duygusunu gidermek için bebeği sevmediklerini, ilk çocuğu daha çok sevdiklerini söyleyerek kıskançlık duygusunu gidermeye çalışır. Çocuk bu sözlerin kendisini idare etmek için söylendiğini fark eder; aile büyüklerine karşı güveni azalır. Kardeş kıskançlığının doğal olduğunu kabul ettiğinizde ve çocuğun bu duygusunu dile getirmesine izin verip onu dinlediğinizde; çocuk kıskançlık duygusunu kontrol altına almayı ve onunla baş etmeyi öğrenecektir. Küçüğü korumaya kalkışmadığınız, fiziksel şiddet olmadığı sürece kardeş kavgalarına karışmadığınız, kardeşler arasında ayırım yapmadığınız ve bunu gerçekten başarabildiğiniz zaman kardeş kıskançlığı en aza inecek, problem olmaktan çıkacaktır. Bu kitabın kardeşleriyle geçimli, sizlere karşı saygılı, başarılı ve erdemli çocuklar yetiştirmenizde katkı sağlayacağını umuyor, aile hayatınızda mutluluklar diliyoruz. Pedagog Ali Çankırılı

5

6 Ben Kardeşimi Kıskanmam! AYŞE, beş yaşında, ailenin tek çocuğuydu. Sene başında birkaç oyun ve mahalle arkadaşı ile birlikte anaokuluna başlamıştı. Arkadaşlarıyla aynı sınıfta olduğu için hiç yabancılık çekmiyordu. Okulunu, öğretmenlerini ve arkadaşlarını çok seviyordu. Henüz okuldan dönmüştü ki evin telefonu çalmaya başladı. Ayşe, her zamanki gibi, cevap vermek için koşturdu. Arayan Ayşe nin halası Nermin Hanım dı. Bu hafta sonu Yusuf dedeni ziyarete gideceğiz, siz de gelin diyordu. Yanlarında Gülçin adında beş aylık bebeği ve ondan dört yaş büyük ağabeyi Salih i de getireceklerdi

7 Ayşe, Gülçin bebeği göreceği için çok sevinçliydi. Halasının isteği üzerine telefonu annesine verdi. Annesi, Nermin Hanım la selamlaştıktan ve hal hatır sorduktan sonra: Biz de Mehmet le bu hafta sonu Yusuf babayı ziyaret etmeyi plânlıyorduk; siz de geleceğinize göre iyi vakit geçireceğiz demektir dedi. Ayşe, hem dedesini ziyaret edeceği, hem de Gülçin bebeği göreceği için çok sevinçliydi. Ailece, akşam yemeğinde, hafta sonu ziyareti hakkında sohbet ederlerken, annesi eşi Mehmet Bey e: Geçenlerde Nermin, Salih in Gülçin bebeği çok kıskandığını, bu yüzden huyunun değiştiğini, anaokuluna gitmek istemediğini söylemişti... dedi. Ayşe, annesinin sözlerine inanamamıştı. Heyecan dolu, titreyen bir sesle: Bak şu Salih e! dedi. Hiç bebek kıskanılır mı? Benim kardeşim olsa, onu çok severim; hiç kıskanmam. Ayşe nin o tatlı kızgınlığı babasının çok hoşuna gitti. Demek kardeşin olsa onu hiç kıskanmazsın, öyle mi? Kıskanmam tabi! Hiç kardeş kıskanılır mı? Kardeşin olmadan bunu bilemezsin. Her çocuk, az veya çok kardeşini kıskanır... Babasının bu sözü üzerine, Ayşe düşünmeye başladı. İçinden: Kıskanmak ne demek? Çocuklar neden kardeşini kıskanır? Ben de kardeşimi kıskanacak mıyım? Kıskanmak kötü bir şey mi? diye soruyor; cevabını tam olarak bulamıyordu. Aklına takılan soruları ve duygularını anne ve babasıyla çekinmeden paylaşabiliyordu. Babasına sormaya karar verdi: Babacığım, dedi. Kıskanmak ne demek? Kıskanmak kötü bir şey mi? Çocuklar neden kardeşini kıskanır? Arka arkaya gelen bu sorular karşısında Mehmet Bey gülmeye başladı. Nuray Hanım da gülüyordu. Ayşe, anne ve babasının gülmelerine bir anlam veremedi. Neden gülüyorsunuz, sorduğum şeyler çok mu komik? 14 15

8 Hayır, komik değil, düşündürücü... dedi babası. Böyle düşündürücü sorular soran bir kızımız olduğu için çok şanslıyız. Mehmet Bey eşine döndü ve: İstersen kızımızın sorularına sen cevap ver dedi. Nuray Hanım: Sorular bana sorulmadı, beyim; babaya soruldu Mehmet Bey, biraz düşündükten sonra, sözlerine: Büyüklerin kardeş kıskançlığı ile küçük çocukların kardeş kıskançlığı birbirinden farklıdır diye başladı. Babasının ilk sözü Ayşe nin tuhafına gitmişti. Sormadan edemedi: Büyükler de kardeşini kıskanır mı? Bazı büyükler de kıskanabilir. Bir çocuğun yeni doğan kardeşini kıskanması normaldir. Ama bu çocuk büyüdüğü halde, mesela üniversite çağına geldiği zaman bile kardeşini kıskanmaya devam ederse, işte bu normal değildir. Kardeş kıskançlığının şiddeti, anne babanın çocuklarına karşı gösterdiği tutuma bağlıdır. Anne baba, küçüklerin yeni doğan kardeşini kıskanabileceğini, bunun normal olduğunu kabul etmesi gerekir. Bunu kabul etmeyen, kardeş kıskançlığının kötü bir şey olduğunu zanneden anne baba, çocuğunun yeni doğan kardeşini kıskandığını görünce: İyi çocuk kardeşini kıskanmaz. Sen iyi bir çocuksun, kardeşini kıskanmıyorsun, onu seviyorsun değil mi? der. Çocuk, anne babanın güvenini ve sevgisini kaybetmemek için, Hayır, kıskanmıyorum, onu seviyorum diye cevap verir. Yalan söyler yani dedi Ayşe. Evet, kıskandığı halde, kıskanmadığını söylerse yalan söylemiş olur. Bazı çocuklar da yalan söylememek için susar. Yalan söyleyen veya susan bir çocuk içinden şöyle düşünür: İyi çocuk kardeşini kıskanmaz; ama ben kıskanıyorum. Öyleyse ben kötü bir çocuğum. Böyle düşünen bir çocuk kendisini suçlu ve kötü hisseder. Babacığım, sanırım kıskançlık konusu biraz karışık. Kıskanmak tam olarak ne demek? Kıskanmak, kısaca, bir şeyin varlığından rahatsız olmak, onu istememektir. Konumuz kardeş kıskançlığı olduğuna göre, bir çocuğun yeni doğan kardeşinin varlığından rahatsız olması, onu istememesi, içinden keşke olmasaydı diye geçirmesidir

9 O zaman kıskanmak kötü bir şey... Kötü bir duygu demek istiyorsun... Evet. Aslında kötü duygu yoktur. Kötü olarak isimlendirdiğimiz duyguların da bize faydası vardır. Kötü duygular gece gibidir, karanlık gibidir, iyi duyguların üzerini örter. Aklımızı ve irademizi kullanarak kötü duyguların yönünü iyiye çevirebiliriz. Bunu başardığımız zaman sabretmeyi, dürüstlüğü, çalışkanlığı, paylaşmayı, yardımlaşmayı, sevmeyi, zayıfları korumayı öğreniriz; iyi duygularımızı güçlendirmiş oluruz. Nuray Hanım, burada söze karıştı: Mehmetçiğim, detaya giriyorsun, felsefe yaptığının farkında mısın? Konu kardeş kıskançlığı olmaktan çıktı! Ayşe, önce babaya, sonra anneye baktı: Felsefe ne demek anneciğim? dedi. Baba gülmeye başladı. Nuray Hanım kendisini tutamadı, o da gülmeye başladı. Ayşe de komik bir şey söylediğini zannetmiş gülüyordu. Haklısın, dedi Mehmet Bey. Konuyu dağıtmayalım. Kıskanmanın ne anlama geldiğini, kardeş kıskançlığının kısaca ne demek olduğunu söyledim. Gelelim, Bir çocuk neden kardeşini kıskanır? sorusunun cevabına. İşte ben de bunu merak ediyordum! dedi Ayşe heyecanla. Daha çok büyük kardeş veya kardeşler yeni doğmuş küçük kardeşi kıskanır. Küçük kardeşin büyüğü kıskan

10 dığına az rastlanır. Kıskançlığın sebeplerine gelince: Anne yeni bebeğe hamile olduğu zaman, yani bebek daha anne karnında iken, bazı değişiklikler olur. Kimi kadınlar yemeklerden ve yemek kokularından rahatsız olur. Canı yemek pişirmek istemez. Çabuk yorulur. Açık havada yürüyüşe çıkar. Doğum yaklaşınca hazırlık yapmaya başlar. Çarşıya gider, doğacak bebeğe lazım olan bez, iç çamaşırı, giyecek, battaniye ve örgü ipi gibi şeyler satın alır. Evde boş zamanında bebek için patik, kazak, başlık, atkı gibi şeyler örer. Belli zamanlarda bebeğin ve kendisinin sağlığını kontrol ettirmek için doktora gider Ayşe annesine baktı: Bana hamile iken bu şeyleri sen de yaşadın mı? Evet, çoğunu yaşadım dedi annesi. Baba anlatmaya devam etti: Anne baba, aile büyükleri, ziyarete gelen akrabalar ve komşular anneye sağlığının nasıl olduğunu, doğumun ne zaman gerçekleşeceğini sorar; bazen çocuğa bakıp fısıltı halinde konuşurlar. Büyük çocuk olup bitenleri bir kenarda izler. Eskisi kadar sevilmediğini düşünmeye başlar. Canı sıkılır. Annenin doğum sancıları başladığı zaman çocuğun can sıkıntıları daha da artar. Annenin karnındaki bebek yüzünden hastalandığını zanneder. İçinden doğmamış bebeğe kızgınlık duyar. Doğum sancıları ne demek, babacığım? Atalarımız çeken bilir demişler. Doğum sancısını anneler çektiğine göre, bu sorunun en doğru cevabını annen verebilir Baban haklı, dedi Nuray Hanım. Kızına sevgi dolu gözlerle baktı. Başını okşadı. Yanağına bir öpücük kondurdu. Hatırlarsan, daha önce, bebeğin ana rahmindeki gelişimi hakkında konuşmuştuk. Doğum günü geldiğinde, doğumun yaklaştığını anneye hissettirmek için rahim kaslarında ağrılar başlatır. Doğum sancısı adı verilen bu ağrılar yüzünden annenin canı biraz acısa da iki önemli yararı vardır. Mehmet Bey, bu arada söze karıştı: Anne bu yararlarını bildiği için doğum ağrılarından şikâyetçi olmaz değil mi? 20 21

11 Haklısın, dedi Nuray Hanım ve anlatmaya devam etti: Doğum sancısının birinci yararı, anneye doğumun yaklaştığını haber vermesidir. İlk ağrılar doğumdan birkaç saat önce başlar; böylece anneye hazırlanıp doğum evine gidecek kadar zaman kalır. Doğum evi olmayan köylerde ve kırsal bölgelerde ebe adı verilen ve doğum yaptırmayı bilen bir bayan bulup getirmeye yetecek kadar zaman kalır. Doğum sancılarının bundan daha önemli olan ikinci yararı ise, rahim kanalındaki kasların gevşemesini ve kanalın genişlemesini sağlamasıdır. Rahim kanalı genişleyince bebeğin dışarı çıkması yani doğumu kolaylaşır. Nuray Hanım kızına baktı: Bu kadar açıklama yeter sanırım dedi. Teşekkür ederim anneciğim, dedi Ayşe