IZGARA ETLER KASEROJEN MĐDĐR? M

Transkript

1 IZGARA ETLER KASEROJEN MĐDĐR? M

2 HEDEF VE DAVRANIŞLAR 1) GünlG nlük k hayattan konuyla ilgili bir örnek verilirek kimya ve günlg nlük hayat ilişkisi oluşturabilmek. -Konuya uygun olarak ızgara etlerin kanserojen etkilerinden ve bu kanserojen etkinin oluşum um sebeplerinden kısaca k bahsedilir. 2) Aromatik bileşikler ikler konusunun öğrenciye kavratılmas lması -Aromatik bileşikler ikler hakkında genel bilgi verilir. -Aromatik bileşiklerin iklerin adlandırılmas lması anlatılır. -Aromatik bileşiklerin iklerin tepkimeleri anlatılır. -Çok halkalı aromatik bileşikler ikler anlatılır. 3)Öğrencilerin bileşikleri ikleri isimlendirme konusundaki başar arısı ölçülür. -Bileşiklerin iklerin isimlendirilmesi ile ilgili bir oyun oynanır.

3 Günlük k Yaşam am Olayı: Yapılan araştırmalara rmalara göre g yediğimiz imiz ızgara etlerin kanserojen etkisinin olabileceği i bulunmuştur. Izgara etlerin kaserojen olabilmesinin sebebi bu etlerin pişirilmesi irilmesi sırass rasında ortaya çıkan zararlı bileşiklerdir. iklerdir. Kimya Đle Đlişkisi: Aromatik bileşikler ikler yaşam am için i in çok gereklidir. Ancak bazı aromatik bileşikler ikler zehirlidir. Benzopiren de ızgara etler üzerinde bulunmuş tehlikeli bir aromatik bileşiktir. iktir. Izgara sırass rasında oluşabilen bu kanserojen yan ürün n PAH (poli( aromatik hidrokarbon) olarak adlandırılan hidrokarbondur. Bu bileşik ik etteki yağı ğın n kömür k r veya sıcak yüzeye y damlayıp, oluşan dumanla bu zararlı maddelerin ete taşı şınması ile, veya ızgara sırass rasında doğrudan yanan etin içinde i inde oluşarak zarar verirler. Kimya Konusu: 10. sınıf s f aromatik bileşikler ikler konusu 2 ders saati

4 Yapılan araştırmalara rmalara göre g yediğimiz imiz ızgara etlerin kanserojen etkisinin olabileceği bulunmuştur. IZGARA ETLERE BU ÖZELLĐĞĐ KAZANDIRAN NE OLABĐLĐR?

5 Izgara etlerin kaserojen etki yaratabilir.sebebi ise bu etlerin pişirilmesi irilmesi sırass rasında ortaya çıkan zararlı bir bileşiktir. iktir. Izgara sırass rasında oluşabilen bu kanserojen yan ürün n PAH (poli( aromatik hidrokarbon) olarak adlandırılan benzopiren aromatik bileşiğidir. idir. Bu bileşik ik etteki yağı ğın n kömür k r veya sıcak s yüzeye y damlayıp, oluşan dumanla bu zararlı maddelerin ete taşı şınması ile, veya ızgara sırass rasında doğrudan yanan etin içinde i inde oluşur. ur. Yendiğinde inde sağlığı ığımız için in zararlı olabilirler.

6

7 Aromatik Bileşikler ikler Organik kimyada aromatik kelimesi benzen ve benzene yapısal olarak benzeyen bileşikler ikler için i in kullanılmaktad lmaktadır. Benzen aromatik hidrokarbonlar olarak adlandırılan organik bileşikler ikler sınıfının s n en basit üyesidir. Bir çok aromatik hidrokarbon benzen, C 6H6 molekülüne dayandırılır. r. CnH2n 6 6 genel formülü ile gösterilir. g Benzende C atomları arasında üç tane çift bağ vardır. r. Çift bağlar tek-çift ift-tek-çift şeklinde sıralanmıştır. Benzende 6 karbonlu bir halka vardır. r.

8 Benzen halkasından hidrojen çıkmasıyla geriye kalan köke k ke fenil denir. Đki fenil grubu, bifenilde olduğu u gibi birbirine bağlanabildi lanabildiği i gibi, şekerlerin tanınmas nmasında nda kullanılan lan fenilhidazinde olduğu u gibi,başka gruplara da bağlanabilirler.

9 Aromatik Hidrokarbonların Đsimlendirilmesi Monosübstit bstitüe benzenlerin adlandırılmas lmasında benzen temel ad olarak alınır r ve sübstitüent, basitce bir ön n ek ile belirtilir. FLOROBENZEN KLOROBENZEN NĐTROBENZENN

10 Benzen molekülünden iki hidrojen atomu çıkarılıp yerine grupların bağlanmasıyla benzenin di türevleri oluşur. "Orto" "meta" "para" olmak üzere üç tane izomeri vardır. Grupların birbirini takip eden karbonlara bağlanması halindeki izomeri orto, bir atlayarak karbonlara yerleşmesi meta, karşılıklı karbonlarına yerleşmesi halindeki izomeri para olarak isimlendirilir.

11 Benzen halkasında ikiden fazla grup varsa, bunların n konumları rakamlar kullanılarak larak belirtilir. Örneğin; 1,2,3-Triklorbenzen 1,2,4-Triklorobenzen

12

13

14

15 Çok Halkalı Aromatik Bileşikler ikler Đki veya daha çok benzen halkasının n birleşmesiyle oluşan bileşiklere iklere bitişik ik halkalı aromatik bileşikler ikler denir. ANTRASEN

16 NAFTALĐN

17 FENANTREN

18 BENZOPĐREN Uzun yıllardy llardır r kömür k r katranı ile çalışan kimselerde cilt kanseri vakalarının n fazla görülmesiyle, g katranda bulunan bu bileşiğin in kanserojen olduğu u meydana çıkmıştır. Ayrıca kömürde k yapılan ızgara etlerde bu bileşik ik bulunmuştur. Izgara yapılan etten kömüre k damlayan yağ damlaları oluşan dumanla birlikte ete taşı şınır r ya da direk etin içinde i inde oluşabilir.

19

20 Dörtten fazla benzen halkası olan çoğu çok halkalı aromatik bileşiklerin iklerin kanserojen etkileri vardır. r. Vücudumuzda epoksitlere yükseltgenirler. Bu epoksitlerde DNA nın yapısına katılırlar. Benzopiren diol-epokside yükseltgenir

21 Benzopiren,, sigara dumanı ve otomobil egzoz gazlarında bulunmuştur. Fosil yakıtlar tların n tam yanmaması sonucu da bileşik ik meydana gelir.

22 Günde bir paket sigara içen i bir insanın n 60mg benzopiren aldığı hesaplanmış ıştır.

23 ÖĞRENME ve ÖĞRETME TEKNĐKLERi KLERi Güdüleme Demonstrasyon Düz z anlatım Oyun oynama

24 AROMATĐK K BĐLEB LEŞĐKLERĐN ĐSĐMLERĐNĐ ÖĞRENEBĐLDĐK K MĐ? M

25 OYUN KURALLARI 1)Sınıf f iki yada üç gruba bölünür. b 2)Her gruba bir yüzünde y bileşiğin in şekli diğer yüzünde ismi olan kartlardan dağı ğıtılır. 3)Kartlar çember oluşturacak şekilde, bileşiğin in şekli yukarıda bırakb rakılarak masanın üzerine dizilir. 4)Her gruba bir zar ve her öğrenciye birer pul verilir.

26 Kartın ön n yüzüy Kartın n arka yüzüy Kartın ön n yüzüy Kartın n arka yüzüy

27 5)Öğrenciler sırayla s zar atarak üzerine geldiği bileşiğin in ismini bilmeye çalışır.bileşiğin in ismi arkasından kontrol edilir. 6)Đsmi bilinen kartlar kenara ayrılır. r.đsmi bilinemeyen kartlar ise yerinde kalır. 7)Kartları önce bitiren grup ise ödüllendirilir.

28 Ölçme ve Değerlendirme erlendirme Aromatik bileşiklerin iklerin tepkimelerinde girenler ve ürünler ayrı ayrı yazılarak öğrencilerden eşlee leştirmeleri istenebilir. Aşağıdaki reaksiyonları eşleştiriniz. 1) 2) 3)

29 A) C) B) C) Cevaplar: 1-C 2-A 3-B

30 Boşluk doldurma tekniği i uygulanabilir. -Aşağıdaki boşluklar lukları doldurunuz. 1)Aromatik hidrokarbonlar olarak adlandırılan organik bileşikler ikler sınıfının s n en basit üyesi dir dir. 2)Benzen halkasından hidrojen çıkmasıyla geriye kalan köke k ke..denir. 3)Benzenin "orto" orto" " "meta" "para" olmak üzere üç tane izomeri vardır. r. Grupların n birbirini takip eden karbonlara bağlanmas lanması halindeki izomeri., bir atlayarak karbonlara yerleşmesi mesi,, karşı şılıklı karbonlarına na yerleşmesi halindeki izomeri.. olarak isimlendirilir. 4)Benzenin halojenleme tepkimesinde katalizör olarak.. kullanılabilir. labilir. Cevaplar: 1)Benzen 2)Fenil 3)a-)orto orto,, b-)meta, b c)para 4)Fe

31 Sonuç Sonuç olarak konu sonunda öğrencinin aromatik bileşik ik tanımını doğru olarak yapması,, aromatik bileşikleri ikleri adlandırabilmesi, aromatik bileşiklerin iklerin tepkimelerini yazabilmesi ve çok halkalı aromatik bileşiklerin iklerin bulundukları yerleri ve kullanım alanlarını söyleyebilmesi beklenir.

32 KAYNAKLAR: pt ORGANĐK K KĐMYA K (GRAHAM SOLOMONS-CRAIG FRYHLE)

33 HAZIRLAYAN:NAZLI KIRCI