ÇATIŞMALARIN GÖLGESİNDEKİ HALEP

Transkript

1 ÇATIŞMALARIN GÖLGESİNDEKİ HALEP 31 Ağustos 2016

2

3 İÇİNDEKİLER Önsöz Giriş Kerry-Lavrov Projesi Çatışmaların Gölgesindeki Halep Sonuçlar

4 Önsöz Halep şehri, 2012 yılından bu yana yaşanmış en şiddetli çatışmalara sahne olmuştur. Muhalif gurupların ilerleme kaydettiği Halep teki çatışmaların tam olarak dengelemese bile, Suriye rejiminin üç yıldır uygulamaya çalıştığı stratejik askeri planını bozmaya yetmiştir. Ayrıca Muhaliflerin Halep teki başarıları, rejimin Cenevre deki hesapların da yerle bir etmiştir. Ayrıca Rusya ya da Halep teki savaşın askeri yollarla bitmesinin mümkün olamayacağı mesajını vermiştir. Öte yandan Halep te Muhalifler tarafından başlatılan Büyük Halep Muharebesi henüz sona ermiş değil ve görünüşe göre uzun ve açık bir savaş olacaktır. 1. Giriş Rusya nın Suriye deki askeri müdahalesinin üzerinden tam bir geçti, şöyle hızlı bir hesaplanacak olursa, Rusya nın evde yaptığı hesabın çarşıya uymadığı açıkça görülmektedir. Suriye rejimi, Hizbullah örgütü, İran ve Afgan Şii milislerin büyük desteğine rağmen düşmenin eşine gelmişti. 30 Eylül 2015 te İran ve Esad rejiminin çağrısı üzerine Rusya, Esad rejimini kurtarmak için Suriye ye askeri müdahalede bulunmuştu. Esad ve İran nın Rusya dan yardım istemesi, Suriye de gözü olan Rusya için tabakta sunulmuş bir fırsat olmuştur. Bilindiği üzere, Esad rejiminin devamlılığı Rusya nın öncelikli hedeflerinin başında gelmektedir. ABD nin Suriye konusunda sergilediği pasif, gevşek ve görmezden gelme politikası, Rusya nın Suriye rejimini ayakta tutmak için Suriye ordusuna her türlü askeri ve lojistik destek vermesine neden olmuştur. Rusya nın Suriye deki askeri müdahalesinin başlamasından bu yana, birçok defa Suriye de bir siyasi çözmeden yana olduğunu vurgulamıştır. Ama ona göre söz konusu çözüm, Esad ın yönetimde kalması, muhalif gurupların terör bahanesiyle vurulması ve muhaliflerin kontrolündeki bölgelerin tekrar Suriye ordusunun kontrolüne geçmesi gibi konuları içeren bir çözüm dayatmaya çalışmıştır. Dayatmış olduğu söz konuş çözüm, sadece savaşın ömrünü 2

5 uzatırken, Rusya nın ABD ve Avrupa ile arasındaki anlaşmazlıkları çözmek için kullandığı önemli bir koza dönülmüştür. Rusya nın hedeflerinden birisi de, teröre karşı ABD ile iş birliği yapma hedefiydi. Söz konusu işbirliğine Suriye rejimini de dâhil ederek Esad ve Suriye ordusuna kaybolan meşruiyetlerini geri kazandırmaya çalışıştır. Anca ABD tarafı Rusya nın işbirliği talebine sıcak bakmamış ve reddetmiştir. 2. Kerry-Lavrov Projesi ABD Dışişleri Bakanı John Kerry nin geçtiğimiz temmuz ayında, hem Rusya Başkanı Vladimir Putin le hem de Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov la Rusya nın başkenti Moskova da görüşmeler yaptı. Görüşmede, Suriye meselesinin ana hatları üzerinde anlaşmaya varılmasıyla görüşmeler son erdi. Kerry yaptığı açıklamasında Rusya ile varılan anlaşma maddelerinin Ağustos ayında(2016) açıklanacağını dile getirdi. Geçtiğimiz Temmuz ayında, ABD Dışişleri Bakanı Kerry ve Avrupa Birliği Dışişleri ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini tarafından düzenlenen basın toplasında konuşan Kerry, Suriye deki savaşın durması, Suriye rejiminin uyguladığı rasgele bombardımanın önüne geçmek ve El-nursa Cephesi ne karşı ortak mücadele gibi konuların ele alındığını vurguladı. John Kerry, Şuan ki alınan kararlara ek olarak, önümüzdeki haftalarda yeni görüşmeler de yapacağız ve yeni kararlar alacağız ifadesini kullandı. Bazı Avrupalı kaynaklar ABD ve Rusya arasındaki görüşmelerin çok önemli olmadığını, yapılan planının ABD ve Rusya arasında oynanmış yeni bir oyun olabileceği ihtimali üzerinde durdular. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Rusya ile yapılan anlaşmanın detaylarıyla ilgili Körfez ülkeleri yandaşlarına bilgi verdi. Öte yandan, Sudi Arabistan Dışişleri Bakanı Adil El-Cubeyr de, Avrupa Birliği Dışişleri ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ile 3

6 düzenlediği ortak basın toplantısında, Suriye krizine çare bulma umutlarımız devam ediyor ifadesini kullanırken; DAEŞ ile savaşmaya ve Suriyeli Muhaliflere yardım etmeye devam edeceğiz diye konuştu. ABD ile Körfez ülkeleri arasındaki gerçekleşen görüşmeleri yakından izleyen bazı kaynaklara göre, Suriye nin genelinde uygulanacak sürekli bir ateşkes planlanmaktadır. Söz konusu kaynaklar, Sudi Arabistan ının, Rusya nın gelecek Suriye ye Esad rejimini de dâhil etmesini kabul etmediğini aktardılar. ABD basınından sızan haberlere göre ABD-Rusya anlaşması, çok kapsamlı ve önemli anlaşma. Suriye de ateşkesi izlenmesi için ABD ve Rusya arasında ortak bir koordine merkezi kurulacak, bu da Washington ve Moskova nın Suriye de ortak mücadele etmesi anlamına gelmektedir. ABD Savunma Bakanı Ashton Carter in, 21 Temmuz da verdiği demeçteyse, ABD nin Rusya ile işbirliği yapması şuan için uzak bir ihtimal olduğu ifadesini kullanmıştı. Söz konusu açıklama NATO üyesi ülkeleri dışişleri bakanlarının Washington da DAİŞ ile mücadele konulu toplantısından sonra gelmişti. Açıklamanın devamında ise, ABD, Rusya ile görüşmelere devem ediyor, Bizler Rusya nın Suriye konusunda ciddi adımlar atmasını bekliyoruz diye konuşmuştu. Açıklamasının devamında ise, Rusya nın terörle mücadele bahanesi altında başka şeylerin yaptığını belirtti. Ashton un ABD ve Rusya arasında varılan ortak askeri mücadele ve Suriye de ateşkesin uygulanılması konusunda, taraflar arasında varılan anlaşmasıyla ilgili gizemli cevaplar vermişti. Gözlemcilere göre söz konusu açıklamalar ABD Dışişleri ve Savunma Bakanlığı arasındaki fikir ayrılığını açıkça yansıtmaktadır. Suriye Yüksek Müzakere Konseyi ise, Temmuz arasında, Sudi Arabistan ın başkent Riyad da düzenlediği toplantıdan sonra yapılan açıklamada, ABD ve Rusya arasında Suriye ile ilgili yapılan anlaşmanın Suriye ye dost ülkelerden bile gizlenmesi çok garip olduğu 4

7 belirtildi. Ayrıca, Rusya nın terör bahanesiyle Suriye de vurduğu Özgür Suriye Ordusu nun ve muhalif gurupların Rus uçakları tarafından hedef alınmasını bir son verilmesi gerektiği vurgulandı. Ayrıca, ABD ve Rusya nın Suriye de terörle mücadelesinin sivilleri de hedef almasından endişe duydukları belirtildi. Birleşmiş Milletler Suriye Elçisi Staffan de Mistura, 23 Temmuz da Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier ile yapacağı görüşme öncesi yaptığı açıklamada, Ağustos ayında gerçekleşecek toplantıda Suriye barış görüşmeleri için uygun bir tarih belirleme arayışı içindeyiz açıklamasında bulundu. Önümüzdeki üç haftanın Suriye de barışın sağlanması ve şiddetin azalması açısından çok önemli olduğunu vurguladı. Ayrıca, ABD ve Rusya arasında yapılan anlaşmanın Suriye meselesine olumlu bir şekilde yansıyacağını ve Suriye de savaşan tarafların siyasi sürece geçmesinde büyük bir rol oynayacağına dikkat çekti. Temmuz ayındaki görüşme trafiği Suriye ile ilgili yeni yol haritasının varlığına ve Cenevre görüşmelerinin tekrar başlayacağına işaret ediyordu. ABD li ve Rus uzmanların ABD ve Rusya arasında yapılan anlaşma konusundaki olumlu analizlerinden de anlaşıldığı üzere barış görüşmeleri Ağustos ayında tekrar başlayacak. Ayrıca Staffan de Mistura de Cenevre görüşmelerinin Ağustos ayında tekrar başlayacağını ilan etti. Bu bağlamda sorulması gereken soru: Rusya, Suriye rejim ordusu tarafından Halep in abluka altına alınmasını ve ABD nin seçimle meşgul olmasını fırsat bilerek, Cenevre de yapılacak barış görüşmelerinde bunu Suriyeli muhaliflere karşı kullanmak mı istiyordu? 5

8 3. Çatışmaların Gölgesindeki Halep 1- Halep in Kuşatılması ABD Dışişleri Bakanı John Kerry nin Rusya devlet yetkilileriyle Suriye meselesi ile ilgili yaptığı görüşmelerden sonra, ABD ve Rusya arasında anlaşmazlık konusu olan Ukrayna ve Rusya ya uygulanan ekonomik ambargo gibi konularda yer aldı. Rusya tarafı ABD nin Suriye konusu dışındaki konularda Rusya yla işbirliği yapmaya hazır olmadığını anladı. Bu yüzden Rusya ABD ile diğer problemleri çözmeden Suriye meselesi için masaya oturmamakta direnmektedir. Halep teki yaşanan gelişmeler Rusya nın Suriye konusunda yaklaşımını değiştirmeye yetecek mi? Bilindiği üzere Esad rejimi ve İran tarafından Halep e operasyon yapması için Rusya ya çok baskı yapılmış ancak Rusya reddetmemiştir. Çünkü Rusya Halep meselesinin bölgesel değil uluslararası bir mesele olduğunu biliyordu. Esad rejimi Rusya nın desteğiyle Halep e kara operasyonu başlatacağını duyurmuş, Ama Rusya tarafından anında yalanlanmıştı. Ardından da Rusya Halep e değil Tedmur a(palmyra) saldırmıştı. Geçtiğimiz Temmuz ayının yarılarında Esad rejimi ve müttefikleri(rusya, İran, Hizbullah) tarafından Halep kuşatma altına alınmıştı. Rusya nın havadan verdiği ateş desteğiyle Halep teki Stratejik Kestillo yolu rejim ordusunun kontrolüne geçmişti. Daha sonraki bir ikinci operasyonla Muhaliflerin tek yardım noktası olan ve Türkiye yi Halep şehrine bağlayan en son koridorunu da ele geçirmişti. Böylelikle Suriye rejimi ve Şii milisler Halep in doğusunda yaşayan bin sivil abluka altına almışlardı. Arkasından da rejim uçaklarından o bölgedeki sivillere uçaktan bildiriler atılarak bulundukları bölgelerden rejimin belirlediği üç yol vesilesiyle çıkmaları istenmişti. Şam ın doğu Guta bölgesinde olduğu gibi ekilecek tarımsal alanın olmaması ablukanın ne denli şiddetli olabileceğini gözler önüne seriyordu. O yüzden Halep teki savaş muhalif guruplar için bir varlık savaşı anlamına geliyordu. 6

9 Suriye rejimi ve İran, Suriyeli muhaliflerin kontrolündeki Halep bölgelerini ele geçirmeyi hedefliyor. Çünkü Halep şehri Suriye nin ekonomi başkenti olup içinde Suriye toplam nüfusunun 25% yaşamaktadır. Suriye rejimi, askeri gücünü bu şehre dayatmak için çok uğraştı. Ancak Rusya Esad ordusunun Halep şehrini bütün kontrol etmesinden yana değildi. Bunun sebebi ise Rusya nın Halep i abluka altına alıp bir denge oluşturmak ve Suriye Barış görüşmelerinde koz olarak kullanmak istemesiydi. ABD tarafı Rusya nın Halep te ki operasyonuyla ilgili Washington un bilgisi dışında olduğu belirtildi. Suriyeli muhalifler ise, Halep savaşının kendileri için ölüm-kalım meselesi olduğu biliyordu. Suriye nin ikinci başkenti olan Halep in kayba edilmesi onlar için çok ağır bir darbe olacaktı. Halep in Esad rejimi ve müttefikleri tarafından abluka altına alınmasından birkaç gün sonra (25 Temmuz2016), Rusya Dişileri Bakanı Sergey Lavrov, Halep te geniş kapsamlı bir insani koridor adlı süreç başladığını ilan etmişti. Daha sonra rejim Halep teki halka çıkmaları için üç yol açtığını duyurmuştu. Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ise Muhalif direnişçilerin çıkması için de güvenli bir dördüncü yolun Kestillo bölgesinde açıldığını duyurdu. Böylelikle, rejim ve Rusya açıkça Halep in boşaltılmasını hedeflemekteydi. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Rusya tarafından öne sürülen Halep te insani koridor projesini hile olarak yor yorumlarken mevk idaşı Lavrov ile bu konuda işbirliği yapması çok tehlikeli olacağını vurguladı. Öte yandan, Suriye Devrimci Güçler ve Muhalefet Ulusal Koalisyonu üyesinden yapılan açıklamada ise Halep te şuan için bir güvenli insani koridor mevcut değil, Rusya nın iddia ettiği Güvenli koridor Halep halkı için bir ölüm koridorudur ifadesini kullandı. Batılı diplomatik kaynaklara göre, Rusya ve Esad rejimi Halep teki sivillerin pes edip teslim olmasını istiyor. İstedikleri Halep halkının Humus ta olduğu gibi Halep ten çıkmasıdır yılında rejimin aralıksız bombaladığı ve abluka altına aldığı bazı Humus semtleri sonunda teslim olmuş ve 2000 muhalif asker şehirden çıkarılmıştı. Şimdi Suriye rejimi aynı senaryoyu Halep te uygulamaya çalışmaktadır. Birleşmiş Milletler ise bu gelişmeler karşısında sessiz ve kayıtsız kalmıştır. 7

10 25 Temmuz da BM Güvenlik Konseyi nin toplantısında ise, Fransa ve İngiltere temsilcileri, Halep te acil bir insani ateşkesinin uygulanması çağrısında bulundu. Açıklamada Halep in Kestillo bölgesinin rejim tarafından bombalanması son verilmesi ve yolun sivillere açılması konularında da çağrılar yapıldı. Ayrıca, Halep teki gelişmelerin barışa mezar olmasından kaygı duyduklarını belirttiler. İngiltere BM temsilcisi, Suriye rejimi ve Rusya tarafından kapatılan Kestillo yolunun tek yol olduğunu ve orada 300 bin sivilin abluka altında olduğuna dikkat çekti. ABD Birleşmiş Milletleri temsilcisi de Rusya yı 48 saatlik bir ateşkese yardımcı olmasına davet etti. Uluslararası 39 insani kuruluş da ortak bir bildiri yayınlayarak Halep te insani koridorun bir an önce sağlanması çağrısında bulundular. Bildiri de Rusya nın Halep ile ilgili sunduğu çözümün sivillerin hayatını tehlikeye atacağı vurgulandı. 2- Halep teki Kuşatmanın Muhalifler tarafından kırılması 31 Temmuz 2016 da Özgür Suriye Ordusu(ÖSO) rejim tarafından abluka altına alınan Halep te Büyük Halep Muharebesini başlattığını duyurmuştu. Bu savaşın en ilgi çeken noktaysa ise, Halep te bulun muhaliflerin tek bir koordine altında savaşmış olmasıydı. Savaşın birinci gününde, rejim ordusu ve Şii milislerin savunmasını kıran muhalifler daha sonra Halep şehrine uygulanan ablukayı da kırmayı başarmışlardır. Halep in güney batısında bulunan stratejik Ramusa bölgesini de ele geçiren muhalifler ablukayı kaldırarak yardım yollarını güvence etmiş oldular. Büyük Halep Muharebesinin üzerinden bir hafta geçmeden rejim açısından stratejik Savunma ve silah külliyelerini de ele geçirdiler. Halep te savaşan Muhalif guruplardan edinen bilgilere güre savaş devam edeceği belirtildi. Halep in güneyinde yaşanan çatışmalarda Rusya, Esad rejimim ve Hizbullah a ağır darbe yediler. Rusya nın rejim ordusuna havadan verdiği yoğun destek bile, Muhaliflerin ilerlemesini durdurmaya yetmedi. Gözlemcilere göre Halep in güneyindeki çatışmaların en 8

11 dikkat çeken noktasıysa, muhalifleri hızlı ilerlemesi ve rejim ordusunun dağılması olmuştur. Muhalifler, rejimin Halep teki kalelerinden olan Ağır Silah okulunu bir saat gibi kısa sürede ele geçirmiştir. Halep şehri, 2012 yılından bu yana yaşanmış en şiddetli çatışmalara sahne olmuştur. Muhalif gurupların ilerleme kaydettiği Halep teki çatışmaların tam olarak dengelemese bile, Suriye rejiminin üç yıldır uygulamaya çalıştığı stratejik askeri planını bozmaya yetmiştir. Ayrıca Muhaliflerin Halep teki başarıları, rejimin Cenevre deki hesapların da yerle bir etmiştir. Ayrıca Rusya ya da Halep teki savaşın askeri yollarla bitmesinin mümkün olamayacağı mesajını vermiştir. Öte yandan Halep te Muhalifler tarafından başlatılan Büyük Halep Muharebesi henüz sona ermiş değil ve görünüşe göre uzun ve açık bir savaş olacaktır. Bu bağlamda, ABD Suriye muhalefetine Suriye meselesinin çözümünü elinde tutan Rusya ile işbirliği yapması için baskı yaptı. Birleşmiş Milletler Suriye elçisi Staffan de Mistura ise Ağustos ayında barış görüşmelerinin başlamamsın halinde, Suriye meselesinin çok uzayacağını vurguladı. 4. Sonuçlar 1- Askeri Yönden: A. Suriye Muhalefetinin siyasi ve askeri kolları Suriye nin geleceği için ortak işbirliği yapmaya hazırı olduklarını vurgulamıştır. B. Suriyeli muhaliflerin Halep te kazandıkları savaşın sırrı savaş planı yapmaları ve bütün gurupların tek koordine merkezi tarafından yönetilmiş olmasıdır. C. Suriyeli muhaliflerin kullandıkları silahların aldıkları başarılardaki çok büyük, ancak söz konusu başarıların asıl sebebi muhalif askerlerin savaşma istekleri ve morallerinin yüksek olmasıdır. Ayrıca, Onları destekleyen halkın da bu başarılardaki rol çok büyük olmuştur. 9

12 2- Siyasi Yönden A. ABD nin Halep te savaşan Özgür Suriye Ordusu ndan tek beklentisi şehirdeki ablukanın kırılmasıydı. Çünkü Suriye muhalefetinin Halep kaybedilmesi durumunda Cenevre görüşmelerine elleri boş gideceklerdi ve görüşmelerin hiçbir anlamı olmayacaktı. B. Halep in Ramusa bölgesindeki ablukanın kırılması Muhaliflerin öncelikli hedeflerinden birisi olmuştur. C. Öncelikle hedeflerden biriside rejimden geri alınan askeri külleye ve diğer stratejik noktaların korunmasıdır. D. Halep in batısının rejim güçlerinden tamamen geri alınması ve bunun çok iyi hesaplanması gerekmektedir. Çünkü uluslararası taraflar Halep teki dengenin korunmasını istemektedir. E. Halep te süren çatışmalar yapılacak barış görüşmeleri nedeniyle duraklayabilir. Tekrar başlamasıysa ABD seçimleri sonrasına kalacaktır. 10

13

14