Matematik Öğretiminde Drama *

Transkript

1 Matematik Öğretiminde Drama * Meryem ÖZTURAN SAĞIRLI 2 ÖZET Bu yazıda öğrenciler için çoğunlukla soyut ve gerçek hayattan kopuk gibi algılanan matematik dersinin öğretiminde kullanılabilecek bir öğretim yöntemi olan drama tanıtılacaktır. Drama ile matematik öğretimi, matematiğin herhangi bir konusunda çoğunlukla önceden yazılmıģ-kurgulanmıģ senaryoların bir rol dağılımı sonucu oynanmasıyla gerçekleģir. Senaryoların özellikle öğrencilerin anlamakta zorlandığı veya kavram yanılgıları yaģadıkları senaryolardan seçilmesi dersin hedeflerine ulaģmasında önemli bir destek görevi üstlenir. Matematik öğretiminde drama çalıģmalarının yapılmasının öğrencilerin biliģsel geliģimine olduğu kadar sosyal geliģimine de katkı sağladığı gözlenebilen etkiler arasındadır. Anahtar Kelimeler; drama, drama ile matematik öğretimi, drama yöntemi GĠRĠġ Matematik yapısal olarak soyut bir yapıya sahip olduğundan çoğu öğretmen farklı öğretim yöntem ve tekniklerinin kullanılması noktasında kendisinin sınırlandığını düģünür. Özellikle öğreticiler arasında tiyatro gibi sahne gösterilerine dayanan öğretim yöntemlerinin matematikte kullanılmayacağı görüģü hâkimdir. Yükseköğretim gibi bir seviyede ise matematik öğretiminde dramayı kullanmak ise neredeyse imkânsız gibi görünür. Öğretmen adaylarının bunları bize neden öğretiyorsunuz, biz bu dersleri anlatmayacağız ki Ģeklindeki ifadeleri ve öğretmen adaylarımıza farklı bir öğretim yöntem-tekniği öğrenmelerini sağlamak fikri Anabilim dalımızda drama ile ilgili bir ders koyulması kararını almamızda da öncelikli olarak etkili olmuģtu. Drama ilk olarak öğretim yılında seçmeli ders olarak matematik öğretiminde drama ismiyle açıldı ve o zamandan beri de güz yarıyılında sınıf mevcudunun ancak yarısının seçebildiği iki saatlik bir krediyle devam etmektedir. Bu dersin sorumlu öğretim elemanı olarak derse girmeden önce drama ile ilgili eğitsel hazırlıklar yapmaya baģladım. Ġlgili makale, tez ve kitap bölümleri okudum. Okumalarımı ilerlettikçe dramaya karģı ilgim de artmaya baģladı. * Bu yazı Edcational Research and Review dergisinin 2014 tarhli 9. cil 14. sayısında yer alan Elective Drama Course in Mathematics Education: An Assessment of Pre-Service Teachers isimli çalıģmadan oluģturulmuģtur. 2 Yrd. Doç. Dr., Erzincan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, ilköğretim Matematik Eğitimi Anablim Dalı/ERZĠNCAN, msagirli@erzincan.edu.tr 19

2 Matematik eğitiminde bu kadar yer bulması hayli ilginç gelmiģti bana. Özellikle yaratıcı dramanın okul öncesinde önemli bir yer kapladığını fark ettim. Ancak lise düzeyinde de drama birçok konuda uygulanan bir yöntemdi. Örneğin yakıt istasyonlarında bulunan araba yıkama mekanizmaları senaryosuyla anlatılan fonksiyon konusu, fonksiyonun kavramsal özelliklerinin mükemmel bir Ģekilde açığa çıkmasını sağlıyordu. Derse de bu örnekle baģlamaya karar verdim. Ġlk derste bu senaryo içerisinde yer alan karakter sayısına göre öğretmen adayı seçerek metni verdim ve kendilerine sıra geldiğinde okumalarını istedim. Senaryo bittikten sonra drama dersi hakkında bilgiler vermeye baģladım. Ben drama nedir, dramanın öğeleri nedir, aģamaları nedir, matematik öğretiminde kullanımı nasıldır, faydaları nelerdir Ģeklindeki konuları anlatırken öğrencilerimden de dörtlü veya beģli gruplar halinde seçecekleri bir konunun kendi yazacakları senaryosu üzerinde çalıģmalarını söyledim. Bunun için onları kendilerine yardımcı olabilecek kaynaklara yönlendirdim. Haftalar ilerledikçe senaryolar da yavaģ yavaģ netleģmeye baģladı. Senaryoların son haline her grupla beraber karar verdik. Böylece yaklaģık sekiz haftalık bir zaman diliminde öğretmen adayları kendi geliģtirdikleri senaryo eģliğinde gösterilerini yaptılar. Gösteriler drama için uygun dekorun yaratılabileceği Matematik eğitim sınıfı olarak adlandırdığımız matematikle ilgili materyal- araç-gerecin ve hareketli sıraların yer aldığı bir derslikte gerçekleģtirildi. Adaylar senaryolarına uygun kostümleri kendileri temin ettiler. Böylece bütün dersler bazı adayların drama senaryolarını sergilemesi diğerlerinin ise yüzlerinde tebessümlerle gösterileri izlemesiyle gerçekleģti. Dersi Matematik Öğretmenliği üçüncü sınıfta öğrenim gören 43 öğretmen adayı aldı. Dönem sonunda öğretmen adaylarından anabilim dalımızda ilk kez açılan drama dersi hakkında görüģlerini almak istedik. Ve adaylara; 1.Matematik öğretiminde drama yönteminin kullanıģlı olduğunu düģünüyor musunuz, nedeniyle beraber açıklayınız. 2.Matematik öğretiminde drama yönteminin hangi konu veya konuların öğretiminde daha kullanıģlı olduğunu düģünüyorsunuz, nedeniyle beraber açıklayınız. 3.Matematik öğretiminde drama dersinin size hangi beceri veya becerileri (kiģisel, mesleki, sosyal) kazandırdığını düģünüyorsunuz, açıklayınız. 20

3 4.Sizce Matematik öğretiminde drama dersi ilköğretim matematik öğretmenliği lisans programı için zorunlu veya seçmeli bir ders olarak yer almalı mı, eğer olmalıysa ders saati ne olmalıdır, nedeniyle beraber açıklayınız. Ģeklindeki sorulardan oluģan bir açık uçlu anket dağıtarak doldurmalarını istedik. Bu formları gönüllülük esasına dayalı olarak doldurulmaları gerektiğini söylediğimiz için çalıģma grubunu 37 katılımcı oluģturmuģtur. Her bir katılımcıdan doldurdukları anketleri aldık ve yazılanları sentezledik. Birinci soruya iliģkin öğretmen adaylarının hepsi dramanın matematik derslerinde kullanıģlı olduğunu düģünmüģlerdir. Neden? sorusuna verdikleri cevaplarda ise eğlenceli olduğu için, kalıcılık sağladığı için, sevdirici bir özelliğe sahip olduğu için, öğretici özelliğe sahip olduğu için, somutlaģtırdığı için, dikkat-ilgi çektiği için, görsellik sağladığı için, anlaģılır olduğu için, günlük hayattan olduğu için, yetenekleri keģfettirme imkânı sağladığı için, iģ-birlikçi öğrenme fırsatı sunduğu için, farklı bakıģ açıları sağladığı için Ģeklinde birçok neden sıralamıģlar ve Ģöyle ifade etmiģlerdir; çünkü zaten matematik dersi öğrenciler tarafından korkulan bir ders olarak algılanıyor. Bu yüzden drama bu dersi daha eğlenceli ve öğretici yapacaktır ifadesinde olduğu gibi dramanın matematiği eğlendirici bir hale getirdiğini, drama boyunca yapılan etkinlikler dersin hem eğlenceli geçmesini sağlıyor hem de bilgilerin daha kalıcı olduğu bir eğitim ortamı sağlıyor ifadesinde olduğu gibi dramanın matematik öğretiminde öğrenilenlerin kalıcı olmasında etkili olduğunu, matematik gibi ağır ve ciddi bir dersi eğlenceli ve kolay bir Ģekilde kolayca öğrenmemizi sağlıyor ve öğrencilere matematiğin sevdirilebilmesi için çok kullanıģlı bir yöntem ifadesinde olduğu gibi drama dersinin matematik öğretiminde daha sevdiren ve daha iyi öğreten bir rol üstlendiğini, drama yöntemi sayesinde matematik dersleri insan zihninde somutlaģtırılıyor ve drama yoluyla soyut ve sıkıcı konular somut ve eğlenceli bir hale geliyor ifadesinde olduğu gibi oldukça soyut kavramlar içeren matematik dersinin drama dersi ile somutlaģtırıldığını, görerek öğrenme öğrencilerde daha etkili olacaktır ifadesinde olduğu gibi görme duyusuna da hitap ederek öğrenmeye bir duyu organını da kattığını, matematiğin günlük hayattaki iģlevlerini de görmüģ olma ifadesinde olduğu gibi matematiğin günlük hayattaki kullanım alanlarının farkında olunduğunu, drama dersi ile matematik öğretimi yapıldığında öğrencilerin daha iyi düģünebildiklerini, bakıģ açılarının geniģlediğini düģünüyorum. ifadesinde olduğu 21

4 gibi dramanın farklı bakıģ açıları sunduğunu ifade etmiģlerdir. Ayrıca drama sayesinde arkadaģlarıyla beraber çalıģma, paylaģma, sosyal hayatını geniģletme imkânı bulduğunu düģündüklerini; içinde var olan ancak farkında olmadıkları yeteneklerini drama sayesinde keģfedebileceklerini ifade etmiģlerdir. Ġkinci soruya iliģkin öğretmen adaylarından sekizi etkinlik üretilebilmeye imkân tanıması, ilköğretim konularının yüzeysel olduğunu düģünmesi, somutlaģtırma imkânı sağlamasından dolayı dramanın matematik dersinin her konusunda kullanılabileceğini belirtmiģtir. Bazı öğretmen adayları anlamlaģtırma, somutlaģtırma, öğretici olma, dersi zevkli hale getirme, anlamayı kolaylaģtırma ve günlük hayatla iliģkilendirme özelliklerinden dolayı dramanın anlaģılması zor her konuda kullanılabileceğini ifade etmiģtir. SomutlaĢtırma, kolaylaģtırma ve öğreticilik özelliklerinden dolayı soyut konuların öğretiminde kullanılabileceğini; Daha yaratıcı olma ve öğrenmede kolaylık sağlaması açısından günlük hayatla iliģkili konuların öğretilmesinde kullanılmalıdır diye cevap veren öğretmen adayları mevcuttur. Bunların dıģında cevap veren öğretmen adayları ise özel bir öğrenme alanı veya alt öğrenme alanını belirterek sebeplerini açıklamıģlardır. Geometri öğrenme alanı günlük hayatla bağlantılı olması, görsellik ve somutlaģtırma imkânı sağlaması açısından damada rahatlıkla kullanılabilir diye belirtilen öğrenme alanıdır. Nedenlerde ise somutlaģtırma en çok yazılı olandır. Üçüncü soruya iliģkin öğretmen adayları kiģisel, mesleki ve sosyal olarak üç farklı tür geliģimden söz etmiģlerdir. KiĢisel olarak; bir kere kendime güvenim geldi ve istediğimde her Ģeyi yapacağımı anladım, sonuçta bütün sınıfın önünde tiyatro yaptık. ifadesinde olduğu gibi özgüven kazandıklarını ya da özgüvenlerinin arttığını ifade etmiģlerdir. Yaratıcı düģünme konusunda geliģim gösterdiklerini, tiyatro yazmauygulama yeteneği, farklı bakıģ açısı kazanma ve rol yapma-taklit yeteneği kazandıklarını, akıl yürütme-problem çözme, hayal gücü-yaratıcılık konularında geliģtiklerini belirtmiģlerdir. Mesleki alanda matematiği çocukların anlayabileceği Ģekilde nasıl daha basitleģtirerek anlatabileceğim noktasında çok farklı ve çok güzel bir yöntemi öğrendim. ifadesinde olduğu gibi yeni bir matematik öğretim yöntem veya tekniğini öğrendiklerini ifade etmiģlerdir. Mesleki anlamda daha iyi, nitelikli bir eğitimöğretim yapmayı öğrendiklerini belirtmiģlerdir. Ayrıca; Kendimi gerçek bir eğitimci gibi hissediyorum çünkü orda etkili bir eğitim-öğretim için emek harcıyorum 22

5 öğrencilerimize dersi sevdirmenin yollarını gösterdi matematiğin sadece okuldaki matematikten ibaret olmadığını günlük hayatta da kullanıldığını Sınıfa hâkim olma kabiliyetimi arttırdı Öğrencileri anlamamızı ve onların düzeyine inmemizi sağladı ifadelerinde olduğu gibi özgüven kazandıklarını, dersi sevdirme, sınıf yönetimi, gerçek hayatla iliģkilendirme, öğrencileri anlama ve onların düzeyine inmeyi öğrendiklerini belirtmiģlerdir. Sosyal anlamda; arkadaģ çevremde daha rahat edebiliyorum, düģüncelerimi daha çabuk çekinmeden aktarabiliyorum, kendimi ifade edebiliyorum sosyal açıdan çevremle daha çok kaynaģtım arkadaģlarımla iģ bölümü yapmayı, baģkalarının görüģlerine saygılı olmayı, üzerine düģen görevi yapmayı ve toplum önünde rahat olabilme davranıģını kazandırdı ifadelerinde olduğu gibi toplum önünde konuģabilme-kendini ifade edebilme, drama dersi sayesinde bu alanda beceri kazandıklarını, arkadaģ çevresini bu ders sayesinde geliģtirdiklerini, iletiģim kurma, grupla çalıģma ve iģbirliği ve baģkalarının görüģlerine saygılı olma noktalarında geliģim gösterdiklerini ifade etmiģlerdir. Dördüncü soruya iliģkin yer almalı, zorunlu ve seçmeli olmak üzere Ģeklinde cevaplar ortaya çıkmıģtır. Yer almalı diyen öğretmen adayları zorunlu veya seçmeli olarak ayrım yapmayanların oluģturduğu gruptur. Öğretmen adayları; bence bu ders seçmeli olarak devam etmeli. Çünkü istek, merak isteyen bir ders. Ġstekli olmayınca eğlenceli olmayacak bir ders. ifadesinde olduğu gibi seçmeli olarak kalmasını çünkü bu dersin ancak gönüllü yapıldığı takdirde amacına ulaģacağını belirtmiģlerdir. Bazı adaylar dersin kredisinin mevcut halinde olduğu gibi ikide kalması gerektiğini bazıları dört olması gerektiğini ifade etmiģlerdir. Öğretmen adayları; zorunlu olarak verilmeli, tüm öğretmen adaylarının bu dersi alması, matematiği farklı Ģekillerde de daha zevkli hale getirerek öğretebileceklerini görmesi gerekir. bence zorunlu bir ders olmalı. Çünkü artık okullarda matematik öğretimi büyük 23

6 bir çoğunlukla etkinlikler ve günlük yaģamla iliģkili olarak yapılıyor. Drama dersi de öğretmen adaylarına bu konuda bilgi ve beceri kazandıracaktır. ifadelerinde olduğu gibi zorunlu olması gerektiğini çünkü bu dersin her öğretmen adayı tarafından alınması gereken bir ders olduğunu ifade etmiģlerdir. Bazı adaylar dersin kredisinin üç saat olması gerektiğini bazı adaylar ise yine iki olarak kalması gerektiğini belirtmiģlerdir. SONUÇ Bu ders sonunda katılımcılardan yazılı olarak alınan görüģler haricinde öğretmen adaylarının yüzündeki bir Ģeyleri baģarmıģ olmanın verdiği mutluluk görülmeye değerdi. Drama dersinde gerçekleģtirmiģ oldukları faaliyetlerin üniversite hayatları için çok farklı bir deneyim olduğunu ifade ettiler. Grup olabilmeyi öğrendiler ve grup olarak bir iģ çıkarabilmek onları birbirine yakınlaģtırdı. Sorumluluğu paylaģmayı öğrendiler. En pasif öğrenciler bile drama dersinde oldukça aktif davrandılar. Özetle matematik öğretiminde kullanılan modern öğretim yöntem/tekniklerinden biri de dramadır. Ġyi kurgulanmıģ senaryoları barındıran drama gösterileriyle matematik öğretimi yapmak pekâlâ mümkündür. Bu Ģekildeki bir öğretimde öğretmenler; Öğrencilerine de aktif olarak oyunlarda yer verdiğinden öğrencilerin yaparak yaģayarak matematik öğrenmesine imkân tanır. Matematik ve gerçek yaģam arasında çok açık bir bağ oluģturarak matematiğin karıģık ve soyut olarak görünen konularını daha somut ve ilgi çekici olarak öğrencilerinin rahatlıkla görebilmesini sağlamıģ olur. Gösteriler bir grup çalıģması sonucu gerçekleģtiğinden bir anlamda iģbirlikli öğretimin hedeflerini de gerçekleģtirmiģ olur. Matematiğin formal öğretimde sergilenmesi zor olan eğlendirici olma özelliğiyle öğrencilerini tanıģtırma fırsatı bulmuģ olur. Bazı öğrencilerde yaģanan toplum önünde konuģamama, çekinme, uzak durma gibi bazı sosyal geliģim problemlerinin aģılmasında yardımcı bir kaynak niteliği taģır. Ayrıca sınıf atmosferini pozitif yönde etkileyecek ve bu havadan tüm öğrencilerinin de etkilenmesini sağlamıģ olacaktır. ÖRNEK SENARYOLAR: %50+%50 ĠNDĠRĠM: Bu senaryonun amacı; yüzdeler konusuna ait %50 + %50 indirimin %100 indirimdir Ģeklindeki kavram yanılgısının önüne geçmektir. Öğrenciler bu amacı gerçekleģtirmek için bir hazır giyim mağazası vitrinini %

7 %50 ĠNDĠRĠM yazılarıyla süslerler. Mağazanın önünden geçen iki arkadaģtan birinin indirim dikkatini çeker ve arkadaģına indirim yazısını göstererek mağazadaki ürünleri bedavaya verdiklerini, kendilerinin de girmesini söyler. Ancak arkadaģı bu indirimin %100 indirim anlamı taģımadığını %50 den sonra uygulanacak ikinci bir %50 lik indirim anlamına geldiğini söyler. Ancak arkadaģı bunun ne anlama geldiğini ilk etapta anlamaz. Oyun arkadaģının indirimin aslında ne anlama geldiğini anlatması ve bunu örneklendirme çabalarıyla devam eder. FINDIKLI KURABĠYE: Bu senaryonun amacı; oran ve orantı konusuna ait olan oranlama mantığının günlük hayattaki kullanımına örnekler vermektir. Öğrenciler bu amacı gerçekleģtirmek için bir mutfak dekoru yaratırlar. Oyun bir kızın annesinden fındıklı kurabiye ve çikolatalı pasta yapmasını istemesi ile baģlar. Annesi kızından kurabiye ve pasta tarifini okumasını ister. Ancak fındıklı kurabiye tarifi 10, çikolatalı pasta tarifi ise 6 kiģiliktir. Kendi aileleri ise sekiz kiģiden oluģmaktadır. Oyun on ve altı kiģilik tarifteki malzemelerin sekiz kiģi için uygun hale getirilmesi durumlarıyla devam eder. 25

8 Matematik öğretiminde drama dersi boyunca sergilenen bazı oyunlara ait görüntüler Resim 1. ġanslı Kim adlı drama oyunundan bir görüntü Resim 2. Miras Kavgası adlı drama oyunundan bir görüntü Resim 3. Araba Sevdası adlı drama oyunundan bir görüntü Resim 4. Kırmızı BaĢlıklı kız adlı drama oyunundan bir görüntü Resim 4. Survivor adlı drama oyunundan bir görüntü Resim 5. Evleneceksen Gel adlı drama oyunundan bir görüntü 26