Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin İncelenmesi

Transkript

1 DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin İncelenmesi Meryem ÖZTURAN SAĞIRLI* Öz Bu araştırmanın amacı; yazma aktivitelerinin bir çeşidi olan bilgilendirici ve teşvik edici öğrenme yazılarının eğitsel açıdan etkilerini öğrenci görüşleri doğrultusunda belirlemek ve karşılaştırmaktır. Çalışma nitel araştırma yaklaşımı doğrultusunda yürütülmüş olup, içerik analizi yapılmıştır. Bilgilendirici ve teşvik edici yazma aktivitesi amacı altında hazırlanan iki farklı aktivite, 81 kişiden oluşan üniversite öğrencilerine on hafta boyunca uygulanmıştır. Veri toplama tekniği olarak, yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Bu sürecin sonunda, araştırmaya katılan öğrencilerden 44 kişi ile hazırlanmış olan yarı-yapılandırılmış görüşme soruları eşliğinde yaklaşık dakika boyunca görüşme yapılmıştır. Kaydedilen veriler transkript edilerek bilgisayar ortamına aktarılmış ve Nvivo programı ile analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, hem bilgilendirici hem de teşvik edici yazma aktivitelerinin öğrenci üzerindeki etkilerinin büyük ölçüde benzer olduğunu göstermiştir. Aktiviteleri gerçekleştiren öğrenciler bilişsel alana yönelik; yazma aktiviteleri sayesinde kavramları çok daha iyi anladıklarını, bilmedikleri yerleri tespit edebildiklerini, öğrendiklerinin çok daha kalıcı olduğunu, duyuşsal alana yönelik ise; derse karşı olan ilgilerinin arttığından, daha fazla dikkatli olduklarından, motivasyonlarının yüksek olduğundan, düzenli çalışma imkânı bulmaları sayesinde sınavlara çok daha iyi hazırlandıklarından ve böylece sınav kaygılarının azaldığından söz etmişlerdir. Çalışmanın en önemli sonuçlarından biri de, öğrencilerin, yazma aktivitelerinin öğretmenlik mesleğiyle ilgili tutum ve davranışlara katkı sağladığını düşünmeleri ve yazma aktiviteleri sayesinde düşündüklerini kelimeler ile ifade edebilme ve dilini kullanabilme becerisindeki artışı ifade etmeleridir. Anahtar Kelimeler Yazma Aktiviteleri, Teşvik Edici Yazma Aktivitesi, Bilgilendirici Yazma Aktivitesi, Öğrenme. *Erzincan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Matematik Ana Bilim Dalı, Öğretim Görevlisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 10 (4) Güz / Autumn Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları İletişim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.

2 2502 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Arş. Gör. Meryem ÖZTURAN SAĞIRLI Erzincan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Matematik Ana Bilim Dalı, 24030, Erzincan Elektronik Posta: Yayın ve Diğer Çalışmalardan Seçmeler Sağırlı, M. Ö., Çiltaş, A., Azapağası, E. ve Zehir, K. (2010). Yüksek öğretimin öğrencilerin özdüzenleme becerilerine etkisi (Atatürk Üniversitesi Örneği). Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), Sagirli, M. Ö. ve Azapağası, E. (2009). Üniversite öğrencilerinin öğrenmede öz-düzenleme becerilerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(2), Efe, N., Sağırlı, M. Ö., Ünlü, İ. ve Kaşkaya, A. (2009). Öğrenme stratejilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), Sağırlı, M. Ö., Ünlü, İ., Kaşkaya, A. ve Efe, N., (2009). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik algısının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2),

3 DURU / Uyum Zorluklarını Yordamada Yalnızlık, Sosyal Destek ve Sosyal Bağlılık Arasındaki Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin İncelenmesi Meryem ÖZTURAN SAĞIRLI Günümüz öğrenme ve öğretme yaklaşımları öğrenenin öğrenmedeki farkındalığına dikkat çekmiştir. Öğrenenin bilgileri belleğine nasıl yerleştirdiğinden ziyade bu yerleştirme işlemindeki farkındalıkları düşünmeyi ön plana almıştır. Kişinin bilişsel süreçleri, öğrenmedeki yeterlik ve yetersizlikleri hakkındaki düşünmesi aynı zamanda bir yansıtıcı düşünme şeklidir. Çünkü tanımı gereği yansıtıcı düşünme herhangi bir düşünme ya da bilgiyi ve onun amaçladığı sonuçlara ulaşmayı destekleyen bir bilgi yapısını etkin, tutarlı ve dikkatli bir biçimde düşünmedir (Dewey, 1991). Bu tarz düşünme, öğrencilerin kullandığı öğrenme stratejileri ve stillerinin etkililiği üzerinde düşünmeyi sağladığı gibi öğrenme düzeyini belirlemelerine ve öğrenme sorumluluğunu almalarına da yardımcı olur (Ünver, 2007). Yansıtıcı düşünme aynı zamanda öğretmen ve öğrencinin bir şeyi yaparken gerçekte neyi yaptığını düşünmesi ve yaptıkları işi ona göre tekrar gözden geçirmesini böylece öğrencilerin ders sırasında neyi niçin öğreneceklerini sorgulayarak öğrenme sürecinde bilinçli ve aktif olabilmelerini gerektirir (Tok, 2008). Öğrenme-öğretme aktivitelerinin düzenlenmesinde öğrencilerin görüşlerini ve eleştirilerini bildirebilecekleri her türlü tepkilerini yansıtabilecekleri aktivitelere yer verilmesiyle yansıtıcı düşünmeyi öğretecek ve geliştirecek ortamlar hazırlanabilir. Başlıca yansıtıcı düşünme aktiviteleri; öğrenme yazıları, kavram ve zihin haritaları, soru sorma, anlaşmalı öğrenme, kendini değerlendirme aktiviteleri olarak sıralanabilirken bu alanda eğitimde en çok başvurulan yansıtıcı düşünme tekniklerinden biri öğrenme yazıları (öğrenme protokolleri) dır. Berthold, Nück-

4 2504 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ les ve Renkl (2004) e göre öğrenme protokolleri, yazanın sadece bilişsel ve meta-bilişsel aktivitesinin bir ürünü olmayıp kişilerin kendi öğrenme sürecinin ve öğrenme sonuçlarının yazılı bir açıklamasıdır. Başka bir ifadeyle öğrenme yazıları, derste sunulan anahtar kavramları veya fikirleri öğrencilerin düşünmesini sağlayan kısa, hazırlıksız ve informal yazma görevleridir. Öğrenme yazıları, aynı zamanda yazının etkisi üzerinde de düşünülmesine sebep olmuştur. Eğitim bakışı açısından yazma; sadece farklı ve kompleks seviyelerde öğrenilen bilgiyi sergileme aracı olarak kullanılmaz, yeni kavramları algılama ve oluşturma aracı olarak da kullanılır, yani anlamlı bir öğrenme aracı olarak anlamlı bir öğrenme etkinliği içerisinde kullanılabilir. (Günel, Atilla ve Büyükkasap, 2009) Bu özellikleriyle yazma, sadece bilgileri organize etmemize değil aynı zamanda düşünme sürecimiz hakkında daha fazla şeyler öğrenmemize de yardım eder. Bir konunun öğrenimi sürecindeki yazma çalışmaları, öğrencilerin yeni ilişkileri görmelerine, yeni fikirler keşfetmelerine ve çok daha iyi iletişim kurmalarına yardımcı olur (Abel ve Abel, 1988). Öğrenciler yazarken, bilgilerini yeni bir şekilde düzenleyip aynı zamanda yeniden organize edebilirler. Yazma sayesinde bilgi, aktif olarak çalışır ve bilgi transferi gerçekleşir. Yazmanın tüm bu pozitif etkileri sayesinde öğrencilerin kavramsal bilgileri geliştiği gibi öğrenciler aynı zamanda bilimsel bir konuda yazı yazma yolunda bir yazar olmaya doğru davranışlar ve bilimsel bir yazı için gerekli sebep-sonuç ilişkisini kurabilme yeteneğini kazanmaya başlarlar (Hand ve Prain, 2001). Özetle öğrenme yazıları; öğrencilerin kişisel tepkilerini, sorunlarını, duygularını, değişen görüşlerini, düşüncelerini ve öğrenme süreçleri ve içeriğine ilişkin bilgilerini kaydettikleri materyallerdir (Ünver, 2007). Peki yazma aktiviteleri öğrenmeye nasıl oluyor da bu kadar katkıda bulunabiliyor? Ya da niçin öğrencilerden daha iyi öğrenebilmeleri için konuşmaları yerine yazmalarını istiyoruz? Öncelikle, yazma, dinleme ve konuşmadan oldukça faklı olmakla birlikte tıpkı okuma gibi ancak formal ve sistematik bir eğitim sonucu kazanılabilen bir yetenektir. Yazma yeteneği bir öğrenme çeşidi olarak Bruner in açıklamış olduğu öğrenme çeşitleri arasında da -yaparak öğrenme (enactive), bir imajın çizimi ya da anlatımı ile öğrenme (iconic) ve kelimelerin sunumu ile öğrenme (representational veya symbolic)- yerini almaktadır (Emig, 1977). Bruner in açıkladığı bu öğrenme çeşitlerinin birincisinde el baskınken, ikincisinde göz, üçüncüsünde ise beyin baskındır. Uzun süreli hafızada çok sayı-

5 ÖZTURAN SAĞIRLI / Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin da depolanan pasif bilgilere direkt olarak ulaşamazken yazma sürecindeki düşüncelerimizi tercüme ederek bu pasif bilgileri mevcut, ulaşılabilir, aktif bir hale getirebiliriz (Galbraith, 1992). Yazma süreci boyunca gerekli materyallerin tekrar okunması, var olan bilgilerin düşünülmesi, bilgilerin bir sıraya konulması ve yazıya aktarılması gibi bilişsel aktivitelerde beynin hem sağ hem de sol yarım küresi tam kapasite ile sürece aktif katılım gösterir. Ayrıca meta-bilişsel aktivitelerle birlikte var olan bilgideki boşluklar ve tutarsızlıklar da öğrenci tarafından kolayca keşfedilebilir -yazarak yansıtma- (Berthold ve ark., 2004). Bereiter ve Scardamalia (1987) a göre başarılı bir yazma, öğrencinin iki problem durumu arasındaki diyalektik hareketinden kaynaklanır: Bunlardan birincisi içerik durumudur ki bu durumda öğrenci Anladığım şey ne? sorusu üzerinde dururken, yazımla ilgili ikinci durumda Anladığım şeyi nasıl ifade edebilirim? sorusu üzerinde durur. İşte öğrencinin hem içerik hem de yazımla ilgili gerekli şartları yerine getirebilmek için verdiği çaba öğrenme için hayati derecede önem taşır; çünkü bu hareket öğrencinin var olan bilgisinin değişim dönüşüm işlemlerine veya da bu bilginin daha verimli bir hal alması için yeniden organize olmasına yol açacaktır Yazma aynı zamanda bir öğrenme stratejisi olarak da düşünülmüştür. Emig (1977) tarafından yapılan bir araştırmada başarılı bir öğrenme için gerekli olan öğrenme stratejilerinin kullanımının sonuçları ile yazma, yazma süreci ve yazma sonucunun kazanımları arasında, çok boyutlu ve bütünleyici bir süreci sunması kişinin kendine dönük güçlü bir geribildirim sağlaması, kelimeler ve dizimleri sayesinde açık ve sistematik kavramsal gruplamalar kurulmasında irtibat sağlaması, kişinin aktif olması, bireysel ve özellikle kendi hızına göre ilerleme sağlaması maddeleri, ortak sonuçları oluşturmuştur. Yazma, her ne kadar başarılı bir öğrenme stratejisi olarak gözükse de her türlü yazma bir öğrenmeyle sonuçlanmayabilir. Yazma görevlerinin öğrencilerde anlamlı bir öğrenmeye yol açması için, yazma görevlerinin kavramsal organizasyonu, yeniden yapılanmayı kolaylaştıran ve biliş-üstü faaliyetlere terfi ettiren görevleri içermesi gerekmektedir (Holliday, Yore ve Alverman, 1994). Hand, Prain, Lawrence ve Yore (1999) ya göre de yazma, öğrencilerin

6 2506 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ alternatif fikirleri araştırmasını kolaylaştırmaya veya mevcut fikirlerle ilgili yeni olasılıklar ortaya çıkarmaya, öğrencilerin ön bilgilerini yeni kavramlarla bütünleştirmeye veya farklı kavramları birbirine entegre etmeye ve bu kavramları anlamaya, düşünmeye ve bu kavramlarla ilgili iddiaları değerlendirmeye hizmet etmelidir. Yazmanın başarılı bir öğrenmeyle sonuçlanması, yazma aktivitelerinin öğrenme yazıları olması için dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de doğru bir yazma çeşidi belirlemektir. Eğitimciler, yazma aktivitesi çeşidini belirlerken, işlenen konunun içeriğine, amaçlarına, kavramsal yapısına uygun olan ve sınıf öğrenme ortamında öğrenilen bilgileri kelimesi kelimesine not ettirmekten ziyade daha derin kavramsal anlamalara yol açan aktivitelere özen göstermelidir (Hand ve Prain, 2001). Literatüre bakıldığında yazma aktivitelerinin çok çeşitli türlerinin ve alt türlerinin olduğu ve bu türlerin araştırmacılar tarafından farklı gruplandırıldığı görülmüştür. Uğurel, Tekin ve Moralı (2009) matematik eğitiminde temel ve sık karşılaşılan yazma türlerini aşağıdaki şekilde kategorize etmişlerdir: 1. Anlamlı Yazma (Expressive Writing) 2. İletişim Amaçlı- Resmi Yazma (Transactional Writing) 3. Şiirsel Yazma (Poetic Writitng) 4. Günlük Yazma ( Journal Writing) 5. Bilgilendirici Yazma (Expository Writing) 6. Teşvik Edici Doğaçlama Yazma( Impromptu Writing Prompt) 7. Teşvik Edici Yazma (Writing Prompt) Yazma çeşitleri amaçları, şekiller itibariyle ve içerdikleri farklılıklar nedeniyle her ne kadar birbirinden ayrı olarak gruplandırılsa da zaman zaman birbirleriyle aynı kategoride veya bir diğerinin alt kategorisinde de yer alabilmektedir. Bu çalışmada kullanılan yazma çeşitlerinden biri bilgilendirici yazma, diğeri ise teşvik edici yazmadır. Bilgilendirici yazma, tanımlama ve açıklamayı amaç edinen bir yazma türü iken (Shield ve Galbraith, 1998), teşvik edici yazma ise genel anlamda öğrencilerin anlaması konusunda önemli bilgiler sağlayan, uygulaması çok fazla süre gerektirmeyen ve her konuya uygulanabilen bir aktivitedir (Seto ve Meel, 2006). Biçimsel anlamda bakıldığında bir teşvik edici yazma aktivitesi; öğrencileri belli bir konu üzerinde yazmaları için başlatıcı ve yönlendirici etki oluşturmayı amaçlayan, bir ya da genellikle birkaç cümle-

7 ÖZTURAN SAĞIRLI / Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin den oluşan yapılardır (Uğurel, Tekin, Yavuz ve Keçeli, 2009). Shield ve Galbraith (1998) bilgilendirici bir yazma örneğini Wendy bu hafta derse gelmedi ve pozitif ve negatif sayılarda toplama ve çıkarma ile ilgili konuyu kaçırdı. Ona bu konuyu açıklayan bir mektup yazınız. şeklinde verirken, Forte ve Schurr (2001) ise teşvik edici bir yazma örneğini Ölçüm yapmada kullandığımız bir matematik aracı için bir reklam tasarla şeklinde vermiştir. Uğurel, Tekin, Yavuz ve arkadaşları (2009) teşvik edici yazma aktiviteleriyle ilköğretim birinci kademede yaptıkları araştırmalarında, teşvik edici yazma aktivitelerinin öğrencilerin matematiğe karşı tutumlarının belirlenmesinde alternatif bir araç olduğunu tespit etmişlerdir. Bell ve Bell (1985) ise yaptığı araştırmada bilgilendirmeci yazmanın problem çözme öğretimi için etkili ve pratik bir araç olduğunu ortaya koymuştur. Bilgilendirici ve teşvik edici yazma aktiviteleri, öğrencilere hem öğrenmede sağladığı kolaylık ve faydalar açısından hem de uygulanma biçimlerindeki teşvik ediciliği açısından bu çalışmada tercih edilen iki yazma türünü oluşturmuştur. Reilly (2007) yazma aktiviteleri ile yaptığı çalışmada öğrencilerin matematik derslerinde yazmaya karşı pozitif tutum sergilediklerini ve öğrencilerin yazmayı problemlere alternatif çözümler bulmak ayrıca yeni kavramları öğrenmelerini kontrol etmek için kullandıklarını ortaya çıkarmıştır. Günel, Uzoğlu ve Büyükkasap (2009) tarafından ilköğretim düzeyinde mektup aktivitesi ile yapılan çalışmanın sonuçları, deney grubu öğrencilerinin kontrol grubu öğrencilerinden istatistiksel olarak daha başarılı olduğunu ayrıca öğrencilerden görüşme yoluyla elde edilen veriler mektup yazma aktivitesini gerçekleştiren öğrencilerin, iletişim kurma, yorum yapma ve hatırlama yeteneklerinin geliştiğini ortaya koymuştur. Yazma çalışmaları öğrenciler için olduğu kadar öğretmenler için de anlamlı bir ölçme aracı olmuştur. Miller (1991) tarafından ilköğretim ikinci kademe düzeyinde yapılan doğaçlama teşvik edici yazma çalışmalarında ise öğretmenlerin yazma aktiviteleri sayesinde öğrencilerinin matematiği anlama düzeylerini ve yanlış anlamalarını çok kısa bir sürede tespit ettikleri gözlenmiştir. Yazma aktiviteleri üzerinde yapılan çalışmalar, çoğunlukla, amaca uygun seçilen bir yazma aktivitesinin belli bir sürede belli bir ders ve konu üzerinde uygulanmasının öğrenci başarısına, kaygısına, tutumuna yönelik olan deneysel araştırmalar veya derlemelerdir (Günel, Atilla, ve Büyükkasap, 2009; Günel, Uzoğlu ve ark., 2009; Idris, 2009; Reaves, Flowers ve Jevell, 1993; Reilly, 2007; Rodgers, 1997; Uğurel, Tekin ve ark., 2009).

8 2508 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Literatürdeki bu çalışmalara bakıldığında yazma aktivitelerinin öğrenci açısından hangi anlamları taşıdığını ve bir öğrenme aracı olarak öğrencilerin yazma aktiviteleri hakkında neler düşündüğünü gösteren çalışmalara pek rastlanamamaktadır. Ayrıca yazma çalışmaları konusunda yapılan araştırmalar ilköğretim ve ortaöğretim düzeyiyle sınırlı kalmıştır. Bu çalışma yazma aktivitelerinin yükseköğretimdeki öğrencilere uygulanması ve bu öğrencilerin görüşlerinin alınması açısından literatürdeki boşluğu doldurmak adına bir adım niteliği taşımaktadır. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı; bilgilendirici ve teşvik edici öğrenme yazılarının eğitsel açıdan etkilerini üniversite öğrencilerinin görüşleri doğrultusunda belirlemek ve karşılaştırmaktır. Bu çalışmada matematik öğrencilerinin ve ders olarak da Eğitim Psikolojisi dersinin seçilmesinin amacı; çoğunlukla matematiksel zekâya sahip oldukları düşünülen matematik öğrencilerinin, sözel bir ders olarak kabul ettikleri Eğitim Psikolojisi dersindeki yazma aktivitelerinde nasıl bir durum sergileyeceklerini görebilmek ve anlayabilmektir. Yöntem Bu çalışma nitel araştırma yaklaşımı doğrultusunda yürütülmüş olup, fenemoloji (olgubilim) deseni (Mcmillan & Schumacher, 2006) kullanılmış, içerik analizi yapılmıştır. Bu tür analizde amaç; elde edilen bulguları, düzenlenmiş ve yorumlanmış bir biçimde okuyucuya sunmaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Araştırma Grubu Bu çalışmadaki araştırma grubu olasılığa dayalı örnekleme (probabilistic sampling) yöntemlerinden kümeleme örnekleme (cluster sampling) yöntemine göre belirlenmiştir (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Kümeleme örnekleme yöntemi, elemanların değil de grupların tesadüfî seçildikleri örnekleme türüdür; grubun bir üyesi olabilmek için ortak bir özelliğe sahip olmak gerekir (Altunışık, Coşkun, Bayraktaroğlu ve Yıldırım, 2007). Bu araştırmada kura yoluyla belirlenen bir sınıfa, yine kura yoluyla karar verilen bir yazma aktivitesi, diğer sınıfa ise diğer yazma aktivitesi uygulanmıştır.

9 ÖZTURAN SAĞIRLI / Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin Araştırma grubunu öğretim yılı bahar yarıyılında Doğu Anadolu bölgesinin orta ölçekli bir ilinde yer alan üniversitedeki Eğitim Fakültesi İlköğretim Matematik Öğretmenliğinde 1-A şubelerinde öğrenim görmekte olan 41 ve 1-B şubelerinde öğrenim görmekte olan 40 olmak üzere toplam 81 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmacı 81 öğrenciden oluşan iki şube ile on hafta boyunca uygulamalar yapmıştır. Bu sürecin sonunda yine olasılığa dayalı örnekleme yöntemlerinden sistematik örnekleme yöntemine göre, 81 kişiden oluşan araştırma grubundaki her bireyin ismi alfabetik olarak sıralanmış ve her ikinci birey görüşme örneklemine dahil edilmiştir. Böylece 1-A şubesinden 23 öğrenci, 1-B şubesinden ise 21 öğrenci olmak üzere toplam 44 öğrenci ile de yarı- yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu örnekleme yöntemine göre ve bu görüşmeler sayesinde iki yazma türü hakkında öğrencilerin görüşlerini almak ve karşılaştırmak amaçlanmıştır. Verilerin Toplanması Bu araştırmada veri toplama tekniği olarak, yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Yarı-yapılandırılmış görüşmede amaç, görüşülen bireylerin verdikleri bilgiler arasındaki paralelliği ve farklılığı saptamak ve buna göre karşılaştırmalar yapmaktır (Brannigan, 1985). Bu çalışmada yarı-yapılandırılmış görüşmenin içerdiği beş soru; öğrencilerin dönem boyunca (özellikle başlarda) aktivitenin şekli, süreci, dönütleriyle ilgili sordukları sorular, yaşadıkları sorunlar, literatür taraması, araştırmanın amacı dikkate alınarak hazırlanmıştır. Hazırlanan görüşme sorularının kapsam geçerliğini sağlamak üzere sorular alandan üç uzman tarafından incelenerek gerekli düzeltmeler ve değişiklikler yapılmıştır. Ayrıca üç öğrenci ile de yarı-yapılandırılmış görüşmenin pilot uygulaması yapılarak soruların hangi sıra ve biçimde sorulacağına karar verilmiştir. Yarı-yapılandırılmış görüşmenin içerdiği sorular bulgular kısmında ele alındığı için bu kısımda tekrar yer verilmemiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerden 1-A şubesinde öğrenim görmekte olanlara Aktivite 1, 1-B şubesinde öğrenim görmekte olanlara ise Aktivite 2 on hafta boyunca uygulatılmıştır. Öğrencilerin mektup ve defterleri bu süreçte dört kere toplanıp yansıtıcı yazmanın amaçlarına uygun olup olmaması açısından incelenmiş ve gerekli dönütler öğrencilerin mektup ve defterlerine yazılarak verilmiştir. Bu sürecin sonunda, araştırmacı, araştırmaya katılan öğrencilerden seçilen toplam 44 öğrenci ile hazırlanmış olan yarı-yapılandırılmış görüşme soruları eşliğinde yaklaşık dakika boyunca görüşme yapılmıştır. Görüşme süreci, öğ-

10 2510 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ rencilerin izni alındıktan sonra ses kayıt cihazı ile kaydedilmiştir. Uygulama Aşağıda yansıtıcı öğrenme amacıyla öğrenme aktiviteleri adı altında araştırma grubuna verilen aktiviteler sunulmuştur. Aktivite 1, bilgilendirici bir yazma niteliği taşırken; Aktivite 2 teşvik edici yazma çeşididir. Bu yazma çeşitlerinin seçilmesine, tanımları, amaçları ve uygulamaları dikkate alınarak karar verilmiştir. Birinci derste takip edilecek plan ve uygulanması planlanan aktiviteler hakkında öğrencilere bilgi verilmiş, öğrencilere bu aktiviteleri gerçekleştirmelerinin amaçları aktarılmış, ayrıca öğrencilerin yazma aktiviteleri konusunda ilk denemeleri olma ihtimaline karşı ve aktivitelerin salt bir özet yazısı hali taşımaması için öğrencilere örnek yazma aktiviteleri gösterilmiştir. Dersler araştırmacı tarafından haftalık plana uyacak şekilde anlatılmış ve haftalık olarak öğrencilerden aktiviteleri gerçekleştirmesi istenmiştir. Aktivite 1 (Mektup Aktivitesi = A1): Çok yakın bir arkadaşınız geçirmiş olduğu trafik kazası sonucu bu yarıyıl derslerine devam edemeyecek. Sizin göreviniz arkadaşınıza almakta olduğunuz Eğitim Psikolojisi dersini en iyi şekilde anlatmak. Bu amaçla konuları biriktirmeden her hafta bir mektup yazarak arkadaşınıza göndereceksiniz. Mektup yazarken özen göstereceğiniz nokta arkadaşınıza ders hakkında olabildiğince en az kayıp yaratmak. Bunu sağlamak için de öğrenme süreci hakkında ki her şeyden (bu dersin nasıl anlatıldığından, içerikten, nasıl öğrendiğinizden, ne öğrendiğinizden, duygularınızdan, düşüncelerinizden) bahsetmelisiniz. Aktivite 2 (Defter Aktivitesi = A2): Birinci sınıfta almış olduğunuz Eğitim Psikolojisi dersinden en iyi şekilde faydalanmak istiyor ve dördüncü sınıfı bitirdiğinizde gireceğiniz Kamu Personeli Seçme Sınavına (KPSS) hazırlanıyorken kullanmak üzere kendinize bir defter oluşturmayı planlıyorsunuz. Bu defterin amacı size konuları en kısa zamanda hatırlatmak, hangi konuyu nasıl öğrenip, nerede eksikleriniz olduğunu ya da hangi konuda daha iyi olduğunuzu, duygularınızı, düşüncelerinizi bildirmek olacaktır. Verilerin Analizi Yarı-yapılandırılmış görüşmeler sayesinde toplanan veriler araştırmacı tarafından transkript edilip ayrı ayrı word belgelerine yazılarak bilgisa-

11 ÖZTURAN SAĞIRLI / Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin yar ortamına aktarılmıştır. Daha sonra Aktivite 1 ve Aktivite 2 nin transkriptleri birçok defa okunduktan sonra ilgili alanyazın ve ortaya çıkan bulgular da göz önüne alınarak ayrı ayrı değerlendirilmiş, NVivo programının yardımı ile ortak başlıklar oluşturulmuş ve bu sayede verilerin analizi yapılmıştır. Araştırmacının yaptığı bu kodlamaların tutarlılığını belirlemek amacıyla, üç bilim uzmanı eşliğinde her kodun altındaki alıntılar tek tek değerlendirilmiş ve görüşme kodlarının son şekli verilmiştir. Bulgular Bu araştırmaya ait bulgular, yarı-yapılandırılmış görüşmede sorulan beş soru için ayrı ayrı, her soru da iki farklı aktivite için ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Ortak bulunan konular öğrencilerden alıntılar yapılarak açığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Alıntılar yapılıyorken öğrencilerin gerçek isimleri yerine farklı isimler kullanılmıştır. Soru 1: Yansıtıcı yazma amacı altında yapmış olduğunuz A1/A2 hakkında düşüncelerinizi yazar mısınız? Gerek A1 gerekse A2 aktivitesini gerçekleştirmiş olan öğrenciler, belirtmiş oldukları görüşlerinde öncelikle öğrenim hayatlarında ilk defa böyle bir aktivite gerçekleştirdiklerinden söz etmişler daha sonra, yazma etkinliğinin onlara sağlamış olduğu katkıları açıklamışlardır. Bu öğrencilerin görüşleri ilgi, dikkat, sınavlara hazırlık, kalıcılık, ayrıntılandırma ve düzenli çalışma konularında kesişmiş olup Şekil 1 de öğrencilerin bu soruya vermiş oldukları cevapların belirlenen başlıkları gösterilmiştir. Şekil 1. A1 ve A2 nin Ortak Alanları

12 2512 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ A2 yi gerçekleştiren Filiz dikkat konusunda sonradan yazma aktivitesi yapacağım için derste daha dikkatliydim. cümleleri ile düşüncesini ifade ederken A1 i gerçekleştiren Ramazan mektup arkadaşımıza dersi daha iyi anlatabilmemiz için bizim de dersi çok iyi bilmemiz gerekiyordu. Bu yüzden dersi daha iyi ve daha dikkatli dinliyorduk. şeklinde düşüncesini açıklamıştır. Kalıcılık konusunda A1 i gerçekleştiren Beren İnsan yazarak daha çok şey öğreniyor, bu yüzden etkinliğin çok yararını gördüm. İnsanın anlatımını geliştiriyor. Kendi yaptığımız şeyler aklımızda daha çok yer ediniyor. Çok güzeldi. ile düşüncesini ifade etmiştir. Ayrıca Büşra bu yorumunda İnsanın anlatımını geliştiriyor cümlesi ile dili kullanımındaki gelişime de dikkat çekmiştir. A2 yi gerçekleştiren Zeliha ise bu konudaki düşüncesini şöyle ifade etmiştir: Şu anda öğrendiğim bilgilerin kalıcılığını sağladı. Ayrıca ilerde okuyacağımı bildiğim için şimdiden geleceğime yatırım yaptım. Sınavlara hazırlık öğrencilerin en çok hem fikir oldukları konulardan birini oluşturmuştur. Bu konuda, öğrenciler yazma aktivitelerinin hem sınavlarına hazırlanırken hem de KPSS kitaplarında çözmüş oldukları sorulara olan faydalarından söz etmişlerdir. Bu konuda A2 yi gerçekleştiren Sedef düşüncesini Dönem boyunca öğrenme amaçlı yazma amacı altında gerçekleştirmiş olduğumuz arkadaşa mektup yazma etkinliği benim açımdan güzel sonuçlar doğurdu. Ben zaten derslere yazarak çalışıyordum. Derste devamlı notlar alıyordum. Ama bu şekildeki bir aktiviteyle, daha planlı yazmaya başladım. Bu da benim için ayrı bir avantaj. Bütün bunlar sınavlarım da çok faydalı oldu ve çok güzel çalışmamı sağladı cümleleri ile paylaşırken A1 i gerçekleştiren Berrak Bu şekilde konuyu tekrar etmiş oldum. Konuları daha iyi kavradım. Final sınavına hazırlanırken çözmeye çalıştığım KPSS sorularını daha kolay çözmeme yardımcı oldu. ile Hatice ise Sınavlar ve dersi öğrenme açısından çok etkili olduğunu düşünüyorum. Mantığını anlayarak yazma, dersi kavramaya oldukça yardımcı oluyor. ile fikirlerini ifade etmiştir. Öğrencilerin ayrıntılandırma konusundaki fikirleri genelde konuları birbiriyle bağdaştırma ve daha mantıklı hale getirme şeklinde tezahür etmiştir. A2 yi gerçekleştiren Hatice Yazı yazarken konular arasında mantıksal olarak bağlantı kurduğum için öğrenmemi olumlu etkiledi. cümleleri ile A1 i gerçekleştiren Elif ise Mantığını anlayarak yazma dersi kavramama oldukça yardımcı oldu. şeklinde bu konudaki düşüncelerini belirtmişlerdir.

13 ÖZTURAN SAĞIRLI / Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin Yazma aktiviteleri öğrencileri duyuşsal olarak en çok ilgi, alaka ve motivasyon konusunda etkilemiştir. Öğrenciler, yazma aktivitelerinin kendilerinin derse olan ilgilerini ve motivasyonlarını arttırdığı konusunda olumlu görüş belirtmişlerdir. A2 yi gerçekleştirmiş olan Ayşegül Bir sayısalcı olarak sözel derslere karşı çok fazla ilgimin olduğunu söyleyemem. Ancak birinci dönemin eğitim dersiyle ve diğer sözel derslerle kıyasladığımda gerçekten ilgimin arttığını söyleyebilirim. Emekleri ve sabrı için hocamıza teşekkür ederim cümlesi ile Melek ise derse hazırlıklı gelmemi sağladığı için öğrenme hızım ve derse olan ilgim arttı. Dersi daha çok sevmeme, bu yüzden de daha fazla zaman ayırmama sebep oldu. ile bu konudaki görüşünü belirtirken, A1 i gerçekleştiren Zeliha Derse karşı güdülenmemi ve daha etkin olmamı sağladı. şeklinde Furkan ise Yazma aktiviteleri sayesinde bilmediğim bilgileri öğrenmemden dolayı derse karşı ilgimi artırdı. Bu öğrendiğim bilgiler doğal olarak derse karşı olan yeteneğimi arttırmış oldu. şeklinde görüşünü belirtmiştir. Düzenli çalışma da her iki yazma aktivitesinin ortak özelliğini oluşturmuştur. Öğrenciler, haftalık bir mektup yazmak ve konuları biriktirmemek için belki biraz da mecbur kalarak düzenli çalıştıklarını ifade etmişlerdir. A2 yi gerçekleştiren Özge bu konudaki düşüncesini Öğrenme amaçlı yazma etkinliğimiz benim açımdan çok faydalıydı. Daha düzenli ders çalışmamı sağladı. İlk döneme nazaran daha ilgiliydim derse karşı. Çünkü hazırlıklı gitmemi ve daha iyi anlamamı sağladı. ile A1 i gerçekleştiren Filiz ise Bir de bu aktivite günü gününe olmasa da sınavdan bayağı önce ders çalışma imkânı sundu bize. Bize kalsaydı herhalde sınavdan bir gün önceye bırakırdık. Sadece not almak için çalışırdık. Ama ben aktiviteye not için değil, öğrenmek için çalıştığımı fark ettim. ile Okan ise Şahsen ben derse sınavdan önceki akşam çalışırım. Bu yüzden öğrendiklerim pek kalıcı olmazdı. Ama bu yazma aktivitesi ile hem mecburen çalışmış hem de sınavdan hemen önce değil de konuları sindire sindire çalışmış oldum. Bu da bilgilerin kalıcı olmasını sağladı. şeklinde fikirlerini ifade etmiştir. Soru 2: Yazma etkinliğini amacına uygun yaptığınızı düşünüyor musunuz, lütfen açıklayınız. Bu soruya öğrencilerin vermiş oldukları cevaplar aşağıdaki Tablo 1 de gösterilmiştir.

14 2514 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Tablo 1. Öğrencilerin Amaca Uygunluk Hakkındaki Görüşleri Aktiviteler Amacına uygun yaptığımı düşünüyorum Amacını tam olarak gerçekleştirdiğimi düşünmüyorum A1 (1-A) A2 (1-B) 20-1 Amacına uygun yapmadığımı düşünüyorum Bu konuda olumlu görüş belirten öğrenciler, amacına uygunluğu öğrenme ile açıklamışlardır ve eğer A1 in öğrenmelerine faydası olduysa amacına da uygun oldu diye düşünmüşlerdir. Bu açıdan görüş belirten öğrencilerden Burak düşüncesini, Yazmam gereken mektupları bazen biriktirdim ama olsun sonuçta yaptım amacı öğrenmeyi sağlamaktı bence ve başarılıda oldu zaten öğrenmemde bana çok yardımcı oldu. ifadesi ile yine A1 i gerçekleştiren Furkan Bu etkinliğin başlarında etkinliğin amacını yanlış bilgilendirildiğim için tam kavrayamamıştım. Fakat öğretim elemanımızın dönüt vermesi sayesinde etkinliğin amacını kavrayarak sadece özet çıkarmak değil arkadaşa mektup yazma şeklinde aktivitenin tanımına uygun bir ürün olması için tüm emeğimi harcadığımı düşünüyorum. şeklinde bu soruya cevap vermiştir. A2 yi gerçekleştiren öğrenciler bu soruya evet amacına uygun yaptığımı düşünüyorum ya da düşünmüyorum şeklinde kısa cevaplar verdikleri için bu soruda herhangi bir alıntılarına yer verilmemiştir. Soru 3: Bu aktivite süresince yeterli dönüt aldığınızı düşünüyor musunuz? Öğrencilerin bu soruya vermiş oldukları cevaplar Tablo 2 de gösterilmiştir. Tablo 2. Öğrencilerin Dönüt Hakkındaki Düşünceleri Aktiviteler Yeterli dönüt aldığımı düşünüyorum A1 (1-A) 18 5 A2 (1-B) 17 4 Yeterince dönüt almadığımı düşünüyorum Öğrenciler böyle bir etkinliğe ilk defa katıldıkları için etkinliğin başında gerekli açıklamalar, talimatlar, örnekler her ne kadar verilse de öğrencilerin yaptığı aktivitenin başarısı konusunda kendilerinden emin olmaları için dönütlere ihtiyaçları vardı. Ayrıca öğrencilerin görüşünden de

15 ÖZTURAN SAĞIRLI / Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin anlaşılmıştır ki öğrenciler böyle bir etkinliği ilk defa gerçekleştirecekleri için başlangıçta tedirginlik yaşamışlar ama verilen dönütlerle ne yapacaklarını ve nasıl yapması gerektiklerini tam olarak anlamışlar ve etkinliğin heyecanını yaşamışlardır. Bu konu ile ilgili öğrencilerin görüşlerinden bazı örnekler aşağıda verilmiştir. Evet. Çünkü ilk yaptığımızsa defterlerimizi toplayarak bize ne yapmamız gerektiği hakkında öğretim elemanı dönüt sağladı. Daha sonra da hatalarımızı söyledi. Defterlerimizi kontrol etti. Bu yüzden yeterli dönüt verdiğini düşünüyorum. (Birgül, A2) Biraz daha sık tekrar edileceği söylenmişti ama dönemde dört defa yeterli bir kontrol oldu. (Burcu, A2) Zaman zaman yapılan mektup kontrolleri ve hocamızın sözlü uyarıları neyi nasıl yapmamız konusunda yeterince dönüt verdi. (Melek, A1) Soru 4:Yazma etkinliğinin öğretmenlik mesleği becerilerinize bir katkısı olduğunu düşünüyor musunuz? Öğrencilerin bu soruya vermiş oldukları yanıtlar Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3. Öğrencilerin Öğretmenlik Mesleği Hakkındaki Düşünceleri Aktiviteler Katkısı olduğunu düşünüyorum Katkısı olmadığını düşünüyorum A1 (1-A) 21 2 A2 (1-B) 19 2 Öğrenciler bu soruyu cevaplarken öğretmenlik mesleği becerilerine katkıyı ders anlatabilme becerisindeki gelişmişlik olarak yorumlamışlardır. Gerek A1 de arkadaşlarına, gerekse A2 de kendilerine ders anlatmaya çalışmak öğrencilerin ister istemez bir anlatım çabasına girmesine neden olmuştur. Bu sayede de öğrenciler ders anlatımının beraberinde getireceği ders anlatım yöntem ve tekniklerini düşünmek zorunda kalmışlardır. Ayrıca yapay da olsa birilerine ders anlatmak önce bir heyecan yaşamalarına ve daha sonra da bu heyecanı aşmalarına neden olmuştur. Aşağıda bu konu ile ilgili öğrenci görüşlerinden örnekler verilmiştir. Şimdi birkaç kişiye, daha sonra sınıfa, yani öğrencilerimize konuları anlatabilmemizi kolaylaştıracak beceri kazanmış olduk. (Özlem, A2)

16 2516 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ Evet. Bu aktivitede karşımızdakine Eğitim psikolojisi konularını anlatıyoruz bu bizim anlatımımızı geliştiriyor. Defterime bazı eğlenceli şeyler yapmaya çalıştım. Renkli kalemler kullandım. Yazım çok kötü olmasına rağmen çok güzel yazmaya çalıştım. Bütün bunlar bana ileride öğretmen olunca dersi nasıl eğlenceli hale getirmem gerektiğini öğretti. Bir öğretmen mutlaka düzenli olmalıdır diye düşünüyorum ve en önemlisi bunu da öğrendim. Düzenli bir defter yaratmaya çalıştım. (Birgül, A2) Bu uygulamanın öğretmenlik mesleğinde katkı getireceğini düşünüyorum. Şöyle ki anlatılan konu bütün öğrenciler tarafından aynı şekilde algılanamaz. Öğrenci anladığını kendi yorumlarıyla oluşturduğu deftere aktarır. Bu şekilde hem konu daha iyi anlaşılır hem de konunun hatırda kalıcılık süresi artar. (Ayşegül, A2) Bu etkinlik öğretmenlik hayatımıza da bir ön hazırlık niteliğinde oldu. Konuyu anlatırken nasıl anlatacağımıza, neyi, nasıl anlatmamız gerektiğine yardımcı oldu. (Erdem, A1) Arkadaşa mektup yazma etkinliği, öğrenilen konuların pekiştirilmesi ve öğretmen adayı olduğumuzdan dolayı ilerde bize lazım olacak anlatma becerisini edinmemiz açısından çok önemli ve faydalı bir uygulamadır. (Fatih, A1) Bize şimdiden ders anlatabilme yeteneği oluşturma adına epey mesafe kat ettirdi. Sanıyorum ki bilgisayar dersinde yaptığımız konu anlatımına da katkısı oldu. Bunu belki arkadaşlar direkt fark edemedi ama ilk dönem ile şimdi anlatabilme kabiliyeti olarak arkadaşlarımda da epey ilerleme olduğu kanaatindeyim. (İsmail, A1) Tabi bu şekilde yazmak yani anlatacaklarımızı yazıya dökmek, neyi nasıl anlatacağımızı bilmek açısından çok faydalı oldu. En azından derste çekingen davranan arkadaşlarımız açısından bu şekilde yazmak iyi oldu bence. Derste söyleyemediklerini deftere yazmış oldular belki de. Bu şekilde yazıp anlatmaya çalışmak bir öğretmen adayı olarak bizlere ileride büyük katkı sağlayacaktır. Daha rahat ders anlatmamızı sağlayacaktır. (Orhan, A1) Soru 5: Bir öğrenme yöntemi olarak yazma etkinliğini nasıl değerlendirirsiniz. Öğrenciler bu soruyu cevaplarken önceki sorulara vermiş oldukları cevapları da içinde barındıran genel ifadeler kullanmışlardır. Bir öğrenme yöntemi olarak yazma aktivitelerinin derse olan ilgiyi, alakayı, motivasyonu ve öğrenme hızlarını artırdıklarından söz etmişlerdir. Bu yönte-

17 ÖZTURAN SAĞIRLI / Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin mi kendi öğretmenlik hayatında uygulamak istedikleri konusunda görüş belirten öğrenciler de olmuştur. A2 yi gerçekleştiren İsmail Kişi bildiği şeyi daha çok sever kaidesince bizim dersi tekrarlarla ve yazarak daha iyi anlamamızı böylece daha çok sevmemizi sağladı. Ayrıca bu bir ödevden ziyade eğlenceli bir aktivitedir. İleride imkânım olursa ben de öğrencilerimin böyle bir aktiviteden mahrum kalmaması ve ders anlatımını monotonluktan kurtarmak adına uygulamayı düşünüyorum bu aktiviteyi kullanmak isteyen öğrencilerdendir. Yine bir öğrenme yöntemi olarak, öğrenciler yazma aktivitelerinin dersi pekiştirme ve öğretme noktasındaki etkisinden de bahsetmişlerdir. A1 i gerçekleştiren Furkan bu konudaki düşüncesini Bu etkinliği yaparken ders hakkında bildiklerimi pekiştirdiğimi ve bilmediklerimi öğrendiğimi düşünüyorum. şeklinde paylaşmıştır. Yine A1 i gerçekleştiren Sinan Bizler ileride öğretmen olduğumuzda kitabı okuyup aynısını anlatacak değiliz. Kitabı yorumlayarak öğrenciye daha faydalı olmayı amaçlayacağız. Bu sistem bizleri anlatmaya alıştırıyor ifadesi ile bir yöntem olarak yazma aktivitelerinin öğrencilerin anlatma kabiliyetindeki gelişimine dikkat çekmiştir. Bütün bu olumlu görüşlerinin yanında üç öğrenci de bir öğrenme yöntemi olarak yazma aktivitelerinin zorluğuna da değinmiştir. Bu konuda görüş bildiren öğrenciler, planlı ve düzenli yapmak zorunda kaldıkları aktivitenin yarattığı sıkılma hissinden bahsetmişleridir. Ayrıca A1 i gerçekleştiren bir öğrenci de öğrenmesindeki artışı ve öğrendiklerinin kalıcılığını kabul etmekle beraber, birine ders anlatırken konuşmak yerine neden yazdıklarını sorgulamıştır. A1 i gerçekleştiren Elif, Biz bu mektup yazma aktivitesinde, değişik şekilde bir öğrenme sağladık. Birilerine mektupta da olsa bir şeyler anlattık ancak bir sınıf ortamında anlatmayla bir olduğunu zannetmiyorum ve bana anlatma konusunda değil de anlama konusunda yardımcı olduğunu söyleyebilirim. cümlesi ile görüş belirtenlerden olmuştur. Sonuç ve Tartışma Bu çalışmanın temel amacı, bilgilendirici yazma ve teşvik edici yazma aktivitelerinin etkilerini öğrenci görüşleri doğrultusunda belirlemeye yöneliktir. Elde edilen sonuçlar, hem bilgilendirici yazma aktivitesinin hem de teşvik edici yazma aktivitesinin öğrenci üzerindeki etkilerinin büyük ölçüde benzer olduğunu göstermiştir. Bulgular kısmından da anlaşılacağı üzere, öğrenciler, yazma aktivitele-

18 2518 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ rinin kullanımına yönelik olumlu tepkiler sergilemişlerdir. Öğrencilerin belirtmiş oldukları görüşler bilişsel ve duyuşsal alana yönelik olmak üzere iki başlıkta toplanabilir. Öğrencilerin belirttiği görüşler bilişsel alana yönelik; yazma aktiviteleri sayesinde kavramları çok daha iyi anladıklarını, bilmedikleri yerleri tespit edebildiklerini, öğrendiklerinin çok daha kalıcı olduğunu, duyuşsal alana yönelik ise; derse karşı olan ilgilerinin arttığından, daha fazla dikkatli olduklarından, motivasyonlarının yüksek olduğundan, düzenli çalışma imkânı bulmaları sayesinde sınavlara çok daha iyi hazırlandıklarından ve böylece sınav kaygılarının azaldığından söz etmişleridir. Öğrenciler yazma aktiviteleri sayesinde dersi çok daha iyi öğrendiklerini ve böylece dersi daha çok sevdiklerini de ifade etmişlerdir. Bu sonuçların büyük bir kısmı literatürle benzerlik göstermektedir. Idris (2009) bilgilendirici yazma çalışmaları ile ilgili yaptığı çalışmasında yazma aktivitelerinin uygulandığı deney grubunun önemli ölçüde kontrol grubundan daha büyük başarı gösterdiğini tespit etmiştir. Ayrıca öğrencilerin %79 unun bilgilendirici yazma aktiviteleri sayesinde derslerini öncekine göre daha fazla sevdikleri ve yine bu sayede konuları çok daha iyi anladıkları yapılan çalışmanın önemli sonuçlarındandır. Yine Ishii (2003) tarafından yapılan bir araştırmada da; ilk kez yazma aktivitelerini kullanan öğretmen araştırmacıların bu aktiviteler sayesinde öğrencilerinin motivasyonunda, öğrenmesinde ve anlamasında artış olduğunu kaydettikleri gözlenmiştir Mektup yazma aktivitesinde öğrencilerin zaman zaman mektup arkadaşlarıyla sadece dersin içeriği konusunda değil hayatlarındaki diğer konular hakkında da paylaşımlarda bulundukları görülmüştür. Bu açıdan bilgilendirici yazma aktivitesinin öğrenciler üzerinde terapatik bir etkiye sahip olduğunu söylemek de mümkündür. Borasi ve Rose (1989) da günlük yazma aktiviteleriyle yaptıkları çalışmalarında aynı sonuca ulaşmışlardır. Şüphesiz bu çalışmanın en önemli sonuçlarından biri de araştırmaya katılan 44 öğrenciden 40 ının, yazma aktivitelerinin öğretmenlik mesleğine katkısı olacağını düşünmesidir. A1 i gerçekleştiren Duygu nun Evet düşünüyorum. Çünkü her ne kadar karşımızda sembolik, hayali bir mektup arkadaşı da olsa ona bir şeyler anlatmak insana gerçekten de öğretmenmiş hissi veriyor ve kendi adıma bu da beni mutlu ediyor. Sonuçta ders anlatma becerimin geliştiğine inanıyorum. ifadesi ve A2 yi gerçekleştiren Dinlediklerimizi başkasına aktaracağımız için tabî ki derse çok dikkat edi-

19 ÖZTURAN SAĞIRLI / Öğrenci Görüşlerine Göre Bazı Yazma Etkinliklerinin Eğitsel Etkilerinin yorum. En ufak bir ayrıntıyı bile kaçırmamaya çalışıyorum. Daha iyi dinliyor ve daha iyi öğreniyorum. Konuyla ilgili kendimi geliştirmeye çalışıyorum. Başka kaynaklardan da yararlanıyorum ve bütün bunları deftere aktarırken kendimi öğretmen olmuş ve karşımda bir öğrencim varmış gibi hissediyorum. ifadesi de bu sonucu açıklayan en güzel örneklerden biridir. Ayrıca ikinci alıntıyla ilgili diğer bir önemli sonuç da; konuyu başkasına veya kendine anlatabilme telaşının, öğrencilerin dersle alakalı farklı kaynaklara yönelmesine daha fazla araştırma yapmasını sağlamasıdır. Öğrencilerin yazma aktiviteleri sayesinde kendilerinin bu kadar iyi farkında olarak çalışması, neyi, niçin ve nasıl bildiğinin farkında olması aynı zamanda öğrencilerin öz-düzenlemelerinde meydana gelen artışın da bir göstergesidir. Bu sonuç Nucles, Hübner ve Renkl (2008) tarafından yapılan çalışmayla da paralellik göstermektedir. Çalışmanın ortaya çıkardığı diğer bir sonuç ise, yazma aktiviteleri sayesinde öğrencilerin düşündüğünü kelimeler ile ifade edebilme ve dilini kullanabilme becerisindeki artıştır. Bazı öğrenciler konuları bilse bile bildiklerini aktarabilme noktasında problemler yaşamaktadır. A1 i gerçekleştiren Yasemin in Bu aktivite bizim için çok önemli bir aktiviteydi. Çünkü çoğumuz başkalarına bir şeyler anlatırken zorlanıyoruz. Kendimiz cevabını biliyoruz ancak ifade etmekte güçlük çekiyoruz. Yazma aktiviteleri sayesinde, bildiklerimizi karşımızdakine daha iyi nasıl aktarabileceğimizin deneyimlerini yaşamaya başladık. ifadesi de bu düşüncenin önemli bir kanıtıdır. Bu araştırmaya katılan öğrenciler yazma aktiviteleri sayesinde hem dil kullanma becerilerini geliştirdiklerini hem de matematiğin dilini kendi dilleriyle ifade edebilme yeteneği kazandıklarını ifade etmişlerdir. Idris (2009) de yazma aktivitelerinin, öğrencilerin kendi düşünmelerinde ve dili kullanmaya odaklanmalarında yardımcı olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bilgilendirici ve teşvik edici yazma aktivitelerinin öğrenci değerlendirmeleri sonucunda ortaya çıkan bütün bu pozitif etkilerinin yanında, az sayıdaki öğrenci açısından da olsa bazı negatif sonuçları da olmuştur. Öğrenciler, özellikle sınav zamanlarında yazma aktivitelerini devam ettirmenin zorluğundan ve planlı, düzenli yazmanın zaman zaman sıkıcılığından da bahsetmişlerdir. Davison ve Pearce (1990) tarafından yapılan çalışmada da öğrencilerin her gün yazı yazmaktan hoşlanmadığı sonucu tespit edilmiştir. Yazma aktiviteleri bir öğrenme aracı ya da öğrenmeye yardımcı bir araç olarak, tüm eğitim-öğretim kademelerinde kullanılarak öğrencilerin

20 2520 KURAM VE UYGULAMADA EĞİTİM BİLİMLERİ yansıtıcı düşünmesini geliştirecek ortamlar yaratılabilir. Ayrıca bu aktivitelerin düzenli takibi, öğreticiler açısından öğrencilerin bilgi boşluklarını, kavram yanılgılarını ve gelişimlerini takip edebilme açısından önemli fırsatlar sağlayacaktır. Bu şekliyle yazma aktiviteleri, öğrenicilere sağladığı imkânların yanında öğreticiler içinde bir dönüt niteliği taşıyabilir. Gelecek araştırma ve araştırmacılar için yazma aktivitelerinin biliş ve meta-biliş üzerindeki etkisi göz önüne alınarak bu aktivitelerin kullanımı ile öğrencilerin öz-düzenleme becerileri arasındaki ilişkiyi incelemek öz-düzenleme ve yazma konusundaki araştırmalara da yeni bir soluk kazandırabilir.