Makale adı: EMDR ve Travma Sonrası Erken Müdahale Yöntemleri Yazar: Elan Shapiro

Transkript

1 Konuk Yazar EMDR camiasında önemli bir isim olan Andrew Leeds, İstanbul da önemli bir eğitim verdi: Uzm. Psk. Asena Yurtsever Erken İlişkisel İhmal ve Taciz Kurbanlarıyla Çalışma ve Onları Anlama Devamı 5. sayfada... Söyleşi Okumakta olduğunuz bültenimizin 4. sayısı, insanımızın devlet eliyle travmatize edildiği günlerde hazırlanıyor. Önder Kavakcı Taksim Gezi Parkı nda başlayan barışçı eylemler, empatik yaklaşımın olmaması sonucu, bu yazının yazıldığı sırada, binlerce insanın yaralandığı, dört insanımızın da yaşamını... Devamını 2. sayfada bulabilirsiniz. Çeviri Köşesi Hilal Akekmekçi Makale adı: EMDR ve Travma Sonrası Erken Müdahale Yöntemleri Yazar: Elan Shapiro Devamını 3. sayfada bulabilirsiniz. EMDR-TR Derneği Yayın Organı Yayın Kurulu Başkanı: Hejan Epözdemir Yayın Kurulu (Alfabetik Sırayla) : Berk Murat Ergun, Emre Konuk, Hilal Akekmekçi, Muhammet Özkan, Önder Kavakcı, Zeynep Zat, Editör: Önder Kavakcı Akademik Danışma Kurulu (Alfabetik Sırayla): Dr. Derek Farell, Dr. Udi Ören, Prof Dr. Emine Gül Kapçı, Uzm. Emre Konuk, Doç. Dr. Feryal Çam Çelikel, Uzm. Psk. Hejan Epözdemir, Dr. Jim Knipe, Dr. Marilyn Luber, Prof Dr. Nahit Özmenler, Uzm. Psk. Olcay Güner, Doç. Dr. Ömer Böke, Yrd.Doç Dr. Önder Kavakcı, Dr.Richard Mitchell, Prof. Dr. Ümran Korkmazlar, Prof. Dr. Vedat Şar Vali Konağı Cad. No:173 Zemin Kat No:7 Nişantaşı Şişli İstanbul Tel: emdrebulten@gmail.com EMDR Alt Komiteleri Araştırma / Başkan: Hejan Epözdemir İletişim: epozdemir@dbe.com.tr Çeviri, Üye İşleri ve WEB / Başkan: Asena Yurtsever, İletişim: asenayurt@hotmail.com Çocuk ve Ergen / Başkan: Ümran Korkmazlar İletişim: ukorkmazlar@gmail.com Uluslar Arası İlişkiler, Akreditasyon, Eğitim ve Etik Başkan: Önder Kavakcı, Emre Konuk İletişim:okavakci@yahoo.com konuk@dbe.com.tr EMDR HAP ve Krize Müdahale / Başkan: Emre Konuk İletişim: konuk@dbe.com.tr Genel Koordinatör: Şenel Karaman İletişim: senelkaraman@gmail.com Klinik Uygulama ve Protokol Geliştirme Başkan: Serin Öget İletişim: smeskill@superonline.com Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği (APHB) Prof.Dr. Tamer Aker Afetlerde psikolojik yardım sağlamak için kurulmuş bir yapı olan Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği (APHB) hakkında Prof. Dr. Tamer Aker ile konuştuk. Devamı 7. sayfada... Söyleşi Avrupa EMDR Kongresi Uzm. Psk. Emre Konuk Cenevre de yapılan Avrupa EMDR Kongresiden yeni dönen Dernek başkanımız Emre Konuk, Kongre hakkındaki izlenimlerini paylaştı. Devamı 10. sayfada... Bu Sayıda Editörden...2 Çeviri Köşesi...3 Konuk Yazar...5 Söyleşi...7 Söyleşi...10 Bültene Yazı Gönderme Kuralları...12 Psikoloji ve Psikyatri Dünyasından Haberler...13 Sayfa 1

2 Editörden Yrd. Doç. Dr. Önder Kavakcı Asena Yurtsever, Andrew Leeds in İstanbul da verdiği eğitim ile ilgili izlenimlerini yazdı. Prof Dr Tamer Aker ile Afetlerde Psikolojik Hizmetler Birliği nin çalışmalarını konuştuk. Yrd. Doç Dr. Önder Kavakcı Okumakta olduğunuz bültenimizin 4. sayısı, insanımızın devlet eliyle travmatize edildiği günlerde hazırlanıyor. Hilal Akekmekçi, Elan Shapiro nun, EMDR and early psychological intervention following trauma başlıklı makalesini özetledi. Bilinen sözdür; şiddet kötü şeyleri berbat hale getirir. Kimsenin daha fazla canının yanmadığı, şiddetsiz, travmasız güzel günler görmenizi dileriz. Yrd. Doç. Dr. Önder Kavakcı, Pskiyatrist Değerli travma çalışanları, Okumakta olduğunuz bültenimizin 4. sayısı, insanımızın devlet eliyle travmatize edildiği günlerde hazırlanıyor. Taksim Gezi Parkı nda başlayan barışçı eylemler, empatik yaklaşımın olmaması sonucu, bu yazının yazıldığı sırada, binlerce insanın yaralandığı, dört insanımızın da yaşamını yitirdiği bir noktaya kadar geldi. Hepimiz endişeliyiz, üzgünüz. Birçok duyarlı meslektaşımızın gönüllü olarak etkilenenlere yardımcı olmaya çalıştığını biliyoruz. Elleri dert görmesin. Yaşananlar nedeni ile İstanbul da yapılacak Dünya Psikiyatri Kongresi iptal edildi. İstanbul daki bir çok kültürel etkinlik de ertelendi. Bu koşullarda okumaya fırsat bulabileceğinizi umduğumuz bir bülten hazırladık. Bu sayımızda; Cenevre de yapılan Avrupa EMDR Kongresinden yeni dönen Dernek başkanımız Emre Konuk ile Zeynep Zat ın yaptığı söyleşi var. Kongre izlenimlerini bu söyleşide bulabilirsiniz. Sayfa 2

3 Psk. Hilal Akekmekçi Çeviri Köşesi Makale Özeti Makale Adı: EMDR ve Travma Sonrası Erken Müdahale Yöntemleri * Yazar: Elan Shapiro Dergi: European Review of Applied Psychology (Revue européenne de psychologie appliquée) Sayı: 2012; 62; Çeviri özet: Hilal Akekmekçi Elan Shapiro, bu makalede, travma sonrası erken müdahale yöntemleri (early psychological interventions, EPI) alanında son dönemdeki gelişmeleri ve özellikle travma mağdurlarına erken dönemde uygulanan EMDR müdahalelerinin (early Eye Movement Desensitization and Reprocessing interventions, EEI) etkisini incelemektedir. Travma mağduru bireylerin yaklaşık üçte birinin Travma Sonrası Stres Bozukluğu geliştirdiği, yine büyük bir kısmının da farklı bir takım psikolojik (majör depresyon, kaygı bozukluğu, madde kötüye kullanımı gibi) veya fiziksel (yüksek tansiyon, kalp ve damar sistemi hastalıkları, mide ve sindirim sistemi rahatsızlıkları gibi) rahatsızlıklar geçirdiği göz önünde bulundurulduğunda, travma sonrası erken müdahale yöntemlerinin önemi açıkça anlaşılmaktadır. Fakat Roberts ve ekibinin travma sonrası erken müdahale yöntemlerinin etkinliğinin değerlendirildiği Cochrane veri tabanı incelemesinde (2009), travma sonrası erken müdahalelerinin herhangi bir risk içermediği, fakat faydalarıyla ile ilgili de çelişkili bulgular olduğu belirtilmektedir. Bu sebeple çalışmanın sonucunda, travma sonrası rutin olarak kullanımının önerilebileceği herhangi bir erken müdahale yöntemi olmadığına, bu alanda daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğuna işaret edilmektedir. Cochrane (2009) veri tabanındaki bu incelemeye göre, o dönemde travma sonrası erken EMDR müdahale yöntemleri ile ilgili kontrollü çalışma bulunmaması nedeniyle EMDR yönteminin kullanıldığı herhangi bir çalışmaya rastlanmamaktadır. Fakat travma sonrası psikolojik ve fiziksel rahatsızlıkların ortaya çıkmasında en önemli risk faktörü olan travmatik anılara müdahaleyi temel alan EMDR, travma alanında oldukça sık kullanılan bir yöntem olduğundan, 2009 yılından bu yana travma sonrası erken EMDR müdahale yöntemlerinin etkinliğini bulgulayan pek çok kontrollü çalışmanın yayınlandığı görülmektedir. Shapiro, travma sonrasında EMDR yöntemlerinin uygulanmasının avantajlarını şöyle sıralamaktadır: EMDR kısa süreli bir müdahale yöntemidir ve iyileştirici etkileri çok kısa sürede görülür, bu açıdan oldukça ekonomiktir. Travmatik anının adaptif biçimde işlenmesini sağladığından, travma ile ilintili olumsuz anı ağlarının oluşmasını en baştan engelleyerek travma mağdurlarının zorlukları yenme gücü kazanmasını sağlar. EMDR, yalnızca travmatik anının adaptif biçimde işlenmesini sağlamaz, ayrıca olumlu fizyolojik etkilere (kalp atış hızının ve genel stres düzeyinin azalması, nefes alışverişinin düzenlenmesi gibi) de yol açar. Gevşeme egzersizleri dışında herhangi bir ev ödevi içermediğinden, hergün uygulanabilir. Travma sonrası erken dönemde uygulandığında, hastanın kaçınma ve geri çekilme davranışları geliştirmesinin önüne geçerek, uzun dönemde oluşabilecek herhangi bir psikolojik rahatsızlık durumunda hastanın tedaviye başvurma olasılığını arttırır. Diğer terapi yaklaşımlarındaki kadar sözel ifade gücü gerekmediğinden, mağdurların kültürel çeşitlilik gösterdiği akut stres durumlarında da kullanılmaya uygundur. Travma sonrası erken müdahalede kullanılacak EMDR protokolü, standart EMDR protokolünde bazı değişiklikler yapılarak geliştirilmiştir. Yakın dönem travmatik süreç protokolü (The recent traumatic episode protocol, R-TEP) olarak isimlendirilen bu yöntem, bir terapi modalitesinden ziyade, bir psikolojik ilk yardım (PFA) müdahalesi olarak düşünülmelidir. Sayfa 3

4 R-TEP protokolünün başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir: R-TEP, travma sonrası erken dönem EMDR müdahalesi için geliştirilmiş kapsamlı bir protokoldür. Yakın dönemde yaşanmış travmatik olaylar için geliştirilmiş standart EMDR protokolünün 8 aşamasını da içerir. İlk aşamada danışanın hikayesi alınırken, klinik bir değerlendirme yapılarak danışanın durumunun ciddiyeti, motivasyon düzeyi ve ego gücü değerlendirilir. Bu değerlendirme sonucuna göre danışanın EMDR için uygun olup olmadığına karar vermenin yanı sıra, travma mağdurlarının içinde bulundukları yüksek kaygı ve uyarılmışlık düzeyi göz önünde bulundurularak, danışanın stabilizasyonunu ve kendini güvende hissetmesini sağlamaya yönelik ekstra yöntemleri de içerir. R-TEP, genellikle art arda günlerde uygulanan toplam 2 ila 4 seanstan oluşur. Travmatik süreç (T-süreci) Travma, tek bir olay olarak değil, daha geniş bir zaman perspektifinden, asıl travmatik anı ve onu takip eden dönemle beraber devam eden travmatik bir süreç olarak ele alınır. Travma ile ilgili anılar henüz adaptif biçimde işlenip birleştirilmediğinden, T-sürecinde hedef anı olarak kullanılacak tek bir anı yerine, pek çok anı parçası (fragman) vardır. Bu hedef parçalar, rahatsızlık verici noktalar (PoD) olarak ayrı ayrı ele alınır. Travmanın gerçekleştiği andan yola çıkılarak günümüze doğru kronolojik biçimde ilerlenir. Sürecin öykü olarak anlatılması Sürecin öykü olarak anlatılması, danışan tarafından travmatik sürecin yüksek sesle anlatılmasını ve bu esnada sürekli olarak çift yönlü uyarım (BLS) uygulanmasını içerir. Bu uygulama, duygulanımın bir temele oturtulmasına ve kontrol altına alınmasına yardımcı olur. Ayrıca, danışan travmatik anıları işlemeye başladığında, öyküdeki eksik kısımların ve boşlukların da dolması sağlanır. Travmanın, danışan henüz hazır olmadan aktif hale gelmesini önlemek için, 3. aşamadan önce danışanın travmatik sürece dair detayları yüksek sesle anlatması önlenir. Öneri: İhtiyaç duyulduğu taktirde TV ekranı gibi bir mesafe koyma metaforunun kullanılması, duygulanımın kontrol altına alınmasında yardımcı olmaktadır. Google araması veya Tarama Bu yöntem ile danışanın çift yönlü uyarım (BLS) devam ederken travmatik süreci zihninde tarayarak kendisine rahatsızlık veren noktaları (PoD) belirlemesi istenir. Teleskopik işleme (3 strateji yaklaşımı, EMD EMDr EMDR) Bu yöntem ile travmatik sürecin işlenmesi ve uyum sağlayıcı bilgi işleme (UBİ) nin öngördüğü biçimde uyum sağlayıcı anı ağları ile bütünleştirilerek beyinde depolanması sağlanır. Bilgi işlemenin takıldığı seviye ile uyumlu olarak, çağrışım odağının genişliğinin ayarlanmasında üç stratejiden biri seçilerek uygulanır. Travmatik sürecin uyum sağlayıcı biçimde işlenmesi, uzun dönemde görülebilecek psikolojik ve fiziksel pek çok rahatsızlığa karşı önemli bir koruyucu faktör teşkil eder. Shapiro nun da makalenin özet kısmında belirttiği üzere, travmaya maruz kalmış kişilerden pek çoğunun yalnızca kısa süreli bir kriz dönemi geçirerek bu süreci atlattığı ve ileride travmayla ilintili herhangi bir sorun yaşamadığı; uzun dönemde psikolojik ve fiziksel rahatsızlıklar yaşayan bireylerin de pek çoğunun kısa dönemde herhangi bir semptom geliştirmediği göz önünde bulundurulduğunda, travma sonrası erken müdahalelerin ve özellikle, travma sonrası erken EMDR müdahalelerinin kimlere ve ne zaman uygulanması gerektiğiyle ilgili de pek çok soru işareti bulunmaktadır. Travma sonrası erken EMDR müdahalelerinin etkinliği ve hiçbir risk faktörü içermediği düşünüldüğünde, Shapiro, travmaya maruz kalmış bireylerin rutin bir travma sonrası erken EMDR taramasından geçerek, uyum sağlayıcı bilgi işleme (UBİ) sistemlerinde oluşabilecek herhangi bir işlev yitiminin önüne geçmelerinin ve bu şekilde adaptif baş etme mekanizmaları geliştirerek travmaya karşı direnç kazanmalarının, hem kısa hem de uzun vadede travma mağdurlarına oldukça faydalı olacağının altını çizmektedir. *Kaynak: Shapiro, E. (2012). EMDR and early psychological intervention following trauma. Revue européenne de psychologie appliquée, 62, Sayfa 4

5 Konuk Yazar Uzm. Psk. Asena Yurtsever Nisan ayı sonunda EMDR camiasında önemli bir isim olan, Andrew Leeds, İstanbul a gelerek önemli bir eğitim verdi; Erken İlişkisel İhmal ve Taciz Kurbanlarıyla Çalışma ve Onları Anlama Uzm. Psk. Asena Yurtsever Nisan ayı sonunda EMDR camiasında önemli bir isim olan Andrew Leeds İstanbul a gelerek, ''Erken İlişkisel İhmal ve Taciz Kurbanlarıyla Çalışma ve Onları Anlama'' başlıklı bir eğitim verdi. Andrew Leeds, EMDR eğitmeni (instructor) ve danışmanıdır (consultant). Uzmanlar, Süpervizörler ve Danışmanlar İçin Standart EMDR Protokolleri Rehberi (A guide to the standart EMDR protocols for clinicians,supervisors and consulants) isimli Türkçeye çevrilmemiş bir kitabı bulunmaktadır. Burada eğitime dair izlenimlere ve Leeds'in eğitimde sıkça üzerinde durduğu bazı kavramlara yer vermek istiyorum. Leeds, öncelikle olgu kavramsallaştırırken sadece tanının tek başına yeterli olmadığına ve belirtilerin fonksiyonel analizine önem vermek gerektiğine değindi. Belirtilerin zaman içinde değişiminin, güncel semptom ve savunmaların varlığının, uyumsuz ve adaptif anı ağlarının tespitinin, kavramsallaştırma için önemli olduğunu vurguladı. Bu noktada Leeds'in EMDR terminolojisine kazandırdığı önemli bir kavramdan bahsetmek yerinde olacaktır. Leeds'in ''yardımcı deneyimler'' (contributory experiences) ismini verdiği yaşam olayları travma tanımı içine giren büyük yaşam olayları dışındadır. Bu deneyimler yaşamsal bir tehdit oluşturmamış, hatta danışan önemli bulup bahsetmediği için seansta ilk başta fark edilmeyecek küçük yaşam olaylarıdır. Bir anda büyük yaşam olayları gibi semptom çıkarmazlar. Ancak normal şartlarda üstesinden gelinebilecek bir büyük olay, yardımcı deneyimlerden sonra gerçekleştiğinde semptoma yol açar. Örneğin, uzunca bir süre ailesinden Bu erkekler dünyasında, kendi başına ayakta kalmalısın mesajını alan bir kişinin, yıllar sonra yaşadığı taciz sonrası kendini aşırı suçladığını ve Ben yalnız başıma ayakta kalmalıydım. inancına takıldığını düşünelim. Taciz, belki kişinin biraz daha kolay baş edebileceği bir olayken, yardımcı deneyimler yoluyla öğrendiği inanç, bu olayda işe yaramayan bir savunma rolüne geçmiş ve deneyime daha da ağır bir anlam kazandırmıştır. Leeds işte bu yardımcı deneyimlerin varlığının da olgu kavramsallaştırmasında önemli olduğunu vurgulamaktadır. Leeds, bu noktada, 2004 yılında geliştirdiği, ''Semptom Bilinçli EMDR Tedavi Planı''nı çoğunlukla devreye sokar. Sayfa 5

6 Bu planın en önemli özelliği; işlemeye danışanın hayatını en çok zorlaştıran ve diğer semptomları besleyen anılar ile başlanmasıdır. Bu semptom seçildikten sonra, önce bağlantılı ilk anı çalışılır. Leeds, üzerinde durulan semptom azaldığında genellikle en önemli geliş sebebinin, örneğin panik atak, kendiliğinden azaldığının altını çizmektedir. Iki günlük eğitimde, daha pek çok model ve tema üzerinde duruldu, ancak özellikle Andrew Leeds'in (ki yıllarca, pek çok kitapta yer alan makalelerini okuduk, protokollerini inceledik ve incelemeye devam edeceğiz.) kendi geliştirdiği teorik katkılarının birkaçının üzerinde durmak istedim. EMDR literatürüne pek çok katkısı olmuş bir teorisyen ve uygulamacıyı canlı olarak Türkiye'de dinlemek tarifi zor, keyifli bir histi. Düzenli, dakik ve otoriter bir eğitmen rolünde, teorinin ince yollarını net çizişi, yazılarının üslubu ile oldukça paralellik gösteriyordu. Umuyoruz, yollarımız kendisiyle, yazıları ve sunumları aracılığıyla sıkça kesişir. Sayfa 6

7 Yrd. Doç. Dr. Önder Kavakcı Söyleşi Türkiye de afetler ne yazık ki hiç bitmiyor. Afetlerde psikolojik yardım sağlamak için kurulmuş bir yapı olan Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği (APHB) hakkında, bu oluşumun yapılanmasında önemli katkıları olan Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı öğretim üyesi ve Türkiye Psikiyatri Derneği yönetim kurulu üyesi Prof. Dr. Tamer Aker ile yaptığımız söyleşiyi paylaşıyoruz. SORU: Sayın Aker, APHB yi bize tanıtır mısınız? Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği (APHB), esasen Türkiye Kızılay Derneği ile birlikte Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Psikologlar Derneği, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği, Türkiye Psikiyatri Derneği, Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği'nin katılımı ile kurulan bir çatı oluşum / yapıdır. SORU: APHB, Ne zaman ve hangi amaçla kuruldu? 17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 Marmara Depremleri, depremlerin yaşandığı bölgeler dışında, Türkiye genelinde de önemli etkiler yaratmıştır. Depremin ilk aylarından bugüne kadar yapılan çalışmalar özellikle deprem sonrası gelişen ruhsal sorunların yaygınlığına dikkat çekmektedir. Bu sarsıcı etki, çok çeşitli olumsuzlukları beraberinde getirmekle birlikte, toplumun ruh sağlığına, ruh sağlığı uzmanları ve sağlık çalışanlarının da mesleklerine bakışını olumlu yönde değiştirmiştir. 17 Ağustos tan sonra ruhsal travma ve afet çalışmalarında önemli bir bilgi ve deneyim artışı sağlanmıştır. Pek çok eksiğine karşın, bu bilgi ve deneyim birikimi artan bir duyarlılıkla sürmektedir Marmara Depremlerinden pek çok acının yanı sıra pek çok dersle çıkıldı. Bunlardan birkaçı, i. Sağlık ve psikososyal hizmetlerin dağınık, karışık ve düzensiz olması, müdahalelerde tekrarlar veya boşluklar belirmesi; ii. Psikososyal alanda oluşturulan hizmetlerin sürekliliğinin sağlanamaması; iii. Hizmetlerin sürekliliğini sağlayacak bilgi ve deneyim yeterliliğinin oluşturulamamasıydı. Bu eksiklikleri gidermeye yönelik çalışmalar ilgili kurumlar, Türkiye Psikiyatri Derneği (TPD) de dahil çeşitli dernek ve sivil toplum kuruluşları (STK lar), üniversite ve eğitim hastaneleri tarafından yürütülmeye çalışılırken, yüzyılın en büyük felaketlerinden birisi olan Güney Asya Deprem ve Tsunamisi (2004) Türkiye de gelişmekte olan duyarlılığı harekete geçirdi. Aynı zaman diliminde TPD, Türk Tabipler Birliği (TTB), Türk Psikologlar Derneği ve Türkiye Kızılay Derneği nin yolları hem ülke içinde hem de Aceh/Endonezya ve Sri Lanka da kesişti. Bu kesişim birlikte çalışmayla, birlikte çalışma da 2005 yılı haziran ayında ilk işbirliği protokolünün imzalanmasıyla sonuçlandı. Bu protokol ile ilk kez TPD, Türk Psikologlar Derneği, Türk Kızılayı ve TTB nin açık bir bağlantısı kurulmuş oldu. Çalışmaları psikososyal alanda yoğunlaştırmak için gerekli olan daha odaklanmış, ve daha geniş katılımlı ikinci protokolün imzalanması ise 2006 yılının Ağustos ayında gerçekleşti. Böylece sadece psikososyal alanda hizmet verecek olan Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği (APHB) kuruldu. SORU: APHB bugüne kadar neler yaptı? APHB, toplum ruh sağlığını olumsuz etkileyen afetler ve kriz durumlarında psikososyal müdahalelerin yürütülmesinde tarafların sorumluluklarını ve işbirliği ile ilgili esaslarını düzenlemeyi amaç edindi. APHB protokolü, afetlerin psikososyal etkilerinin azaltılması konusunda afet öncesi, sırası ve sonrasında yürütülecek psikososyal faaliyetler ile ilgili işbirliği konularını, birlikte çalışma esas ve usullerini içerir. Afetlerde ve olağan dönemlerde psikososyal hizmetlere gereksinim duyan kişi ve grupların ihtiyaçlarının en etkili biçimde ve işbirliği halinde karşılanmasını; ulusal ve uluslararası alanda meydana gelen afetlere APHB üyesi tüm sivil toplum kuruluşlarının daha etkili müdahale edebilmesi amacıyla gerekli alt yapının kurulmasını amaçlar. Sayfa 7

8 Kuruluşundan bu yana birçok afette ve acil durumda APHB uygulamaları gerçekleştirilmiş, APHB e üye derneklerin temsilcilerinin yeterliliklerinin arttırılmasıyla ilgili hazırlık ve eğitim çalışmaları yapılmış, birliğin çalışmalarını nasıl yürüteceğini tanımlayan İşleyiş Yönergesi oluşturulmuş ve ülke genelinde APHB çalışmalarını yürütecek yapılanma belirlenmiştir. APHB çalışmaları kapsamında çalıştaylar, bilimsel toplantılar ve olağan toplantılar düzenlenmeye devam edilmektedir. Son olarak, Van ve Erciş Depremleri nden çok az önce Ankara Kızılay'da gerçekleşen patlamaya yönelik müdahale de dahil olmak üzere, APHB nin müdahale ettiği bazı kitlesel travmatik olaylar ve afetler aşağıda listelenmiştir: Güney Asya Deprem ve Tsunamisi Pakistan Depremi İzmir Zafer İlköğretim Okulu Kazası Konya Bina Çökmesi Ankara Anafartalar Çarşısı Bombalama Olayı Antalya Serik Yangını Ankara Bala Depremi İzmir Aliağa Trafik Kazası Mersin Gülnar Yangını İstanbul Güngören Bombalama Olayı Batı Marmara Sel Felaketi Mardin Bilge Köyü Katliamı Bursa Mustafa Kemal Paşa Maden Ocağı Göçüğü Bandırma Gemi Kazası Zonguldak Maden Ocağı Göçüğü Çorum Seydim Depremi Tüm bu olaylarda APHB mutlaka yerel yönetim, yönetici ve ilgili kurum ve STK larla işbirliği içinde çalışmayı hedeflemiştir. Ülkemiz dahilindeki tüm çalışmalarda öncelikli amaçlardan biri Sağlık Bakanlığı ve ilgili diğer bakanlıklarla işbirliğidir. Ayrıca bu süreçte APHB, Union of Disaster Psychosocial Services (UDPS) olarak çok sayıda ülkeden farklı travma uzmanlarıyla ve kurumlarıyla da etkileşime girerek, uluslararası işbirliklerine ve karşılıklı deneyim paylaşımlarına aracı olmuştur. Pakistan da 2005 yılında deprem sonrası başlayan APHB ziyaretleri, bu ülkede ruhsal travma alanında çalışan bir merkez kurulmasına ilham kaynağı olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Uluslararası Göç Örgütü (IOM), UNICEF gibi Birleşmiş Milletler organlarıyla temaslar ve işbirlikleri gerçekleştirilmiştir. Prof. Dr. Tamer Aker SORU: APHB nin Eğitimleri nasıl? APHB eğitimleri eğitim kitabı ve eğitim yansılarından oluşmaktadır. Bölgesel 3-5 gün süren eğitimler yapılmakta ve planlanmaktadır. APHB'yi oluşturan meslek örgütleri, kendi alanlarıyla ilgili bölümlerin oluşturulması, yazılması ve sunumundan sorumlu olmuşlardır. Bölgesel eğitimlerin yanı sıra bakanlıklar ve afetlerle çalışan kurum ve örgütlere yönelik eğitimler de yapılmaktadır. SORU: APHB çalışmalarında psikologlar neler yapıyor / yapabilir? Alanda veya afet bölgesinde her meslek örgütü kendi ekip lideri ile birlikte diğer çalışanlarla da uyumlu bir şekilde hizmet veriyor. Bu nedenle burada mesleklere ilişkin somut ayrımlar yapmak istemiyorum. SORU: Bu örgütlenme içerisinde psikiyatristlere düşen görevler neler oldu / olabilir? Psikiyatrlar diğer bazı işlevlerinin yanı sıra özellikle deprem - afet yaşayan kişilerin bireysel tedavileri ile ilgilenmekte, tedavi hizmeti veren kurumlarla doğrudan bağlantılar kurabilmektedir. Sayfa 8

9 SORU: Kızılay ın organizasyondaki görevi nedir? Kızılay özellikle kaynakları ve yurtdışı afetlere ulaşma kolaylığı açısından APHB içinde önemli bir işlev görüyor. Lojistik desteğini de eklemek isterim. SORU: APHB de çalışmak isteyen gönüllüler neler yapmalı? Gönüllülerin kendi meslek örgütlerine üyeliği yeterli. Bu şekilde APHB'nin de doğal üyesi oluyorlar. SORU:Çalışmalarınızla ilgili yayınlarınız var mı? Çeşitli yayınlar, kitap ve bir de almanak mevcut. SORU: Yurt dışı organizasyonlarla bağlantılarınız var mı? ha- Evet, her meslek örgütü bağlantılarını APHB vuzuna atabilmekte. SORU: Sanırım en uzun soluklu çalışmalarınızdan biri Van da oldu. Van deneyiminizden bahseder misiniz? APHB üyeleri tarafından hazırlanan ve 10 yıllık bir zaman diliminde Türkiye de meydana gelen afetler konusunda yapılmış bilimsel araştırmaların incelendiği iki derlemede, 2000 den sonraki yıllarda zaman içinde Afet Ruh Sağlığına ilginin gittikçe ve belirgin bir şekilde azaldığı vurgulanmıştır. Bu azalma Van ve Erciş Depremlerine kadar devam etmiştir. Van ve Erciş Depremleri yol açtıkları tüm olumsuzluklara karşın, ruhsal travma ve afet duyarlılığını tekrar canlandırmıştır. Bu canlanmanın yarattığı etki ile TPD ve APHB ülke sınırları içinde bugüne kadar olan en geniş çaplı destek hizmetini gerçekleştirmiştir. Bu etkinlikler ağırlıklı olarak Van ve Erciş te yürütülmüştür. Van ve Erciş dışına göç eden depremzedelere yönelik yapılan girişimler de bulunmaktadır. Gerek Van ve Erciş te, gerekse Van dışında yaşayan depremzedelere yönelik girişimler ve müdahaleler temel olarak üç aşamada yürütülmüştür; i. Değerlendirme ii. Psikososyal girişimler iii. Eğitim ve yeterlilik artırma çalışmaları iv. Epidemiyoloji ve politika oluşturma çalışmaları SORU: EMDR çalışanlarının EMDR HAP adında insani yardım amaçlı bir kuruluşu var. Bu kuruluş dünyanın her yerinde afetlere gönüllü çalışanlar gönderiyor ve destek veriyor. Bu kapsamda da Marmara depreminde birçok EMDR gönüllüsü Türkiye ye gelmiş ve destek vermişti. İlk EMDR eğitimleri de bu sırada gerçekleşmişti. EMDR Derneği faaliyete geçtikten sonra Türkiye EMDR HAP da çalışmalarına başladı. EMDR Derneği de APHB bünyesinde görev almak ve bu çalışmalarda bir organizasyon dahilinde çalışmak istiyor. EMDR Derneği, APHB bünyesine katılabilir mi? Bunun için ne yapması gerekli? EMDR farklı meslek çalışanları tarafından kullanılabilen bir yöntem. Kişisel önerim EMDR uygulayıcılarının kendi meslek örgütleri üzerinden APHB'ye katılmaları...sonuçta etkili tedavi yöntemlerine afet bölgelerinde her zaman ihtiyaç olacaktır. Sayın Aker, yanıtlarınız ve çabalarınız için çok teşekkür ederiz. Sayfa 9

10 Uzm. Psk. Zeynep Zat Söyleşi Cenevre de yapılan Avrupa EMDR Kongresinden yeni dönen Dernek başkanımız Emre Konuk, Kongre hakkındaki izlenimlerini paylaştı. SORU: Cenevre de düzenlenen EMDR Avrupa nın 14.Yıllık Konferansı na katıldınız. Konferans ile ilgili genel izlenimleriniz nelerdir? EMDR Avrupa Konferansları nda bir gelenek vardır. Bir yıl yalnızca çalıştaylar yapılır, ertesi yıl hem çalıştaylar düzenlenir hem de misafir konuşmacılar katılır. Bu yıl Cenevre'de düzenlenen konferansta yalnızca çalıştaylar vardı. Konferansın bir diğer özelliği, merkezi Cenevre de bulunan Birleşmiş Milletler Örgütü nün (BM) konferans merkezini ücretsiz olarak EMDR Avrupa için tahsis etmiş olmasıdır. Konferans EMDR ile ilgili çalıştayların yanı sıra Birleşmiş Milletler ve Dünya Sağlık Örgütü nün çeşitli sunumlarını da içeriyordu. BM yetkilileri, felaket durumlarını da içine alan pek çok durumda yürüttüğü çalışmalarını anlatırken; bizler de onlara EMDR yi tanıttık. Bunun için EMDR Camiası nın büyük isimleri araştırmalarını, klinik çalışmalarını ve felaket zamanları EMDR ile neler yapılabildiğini orta düzey ve üst düzey yöneticilerden oluşan 40 kişilik BM ekibine uzun uzun anlattılar. SORU: Siz de konferansa bir çalışma ile katıldınız. Projeniz hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz? Sunumunuz ve gelen tepkiler nasıldı? Ben de hem 1999 Marmara Depremi nde yürüttüğümüz çalışmaları özetledim hem de şu anda Kilis'te Suriyeli göçmenlerle yapmakta olduğumuz çalışmayı sundum. Genellikle felaket senaryosu ndan söz ettiğimizde (ör. deprem, tsunami) tek bir olaydan söz ederiz. Oysa ki, Suriye den gelen göçmenler geçtiğimiz son iki yıl içinde Esad rejimi altındaki iç savaşta çok sayıda ciddi savaş travmaları yaşadılar. Ayrıca, tüm akrabaların yakın ilişki içinde yaşadığı bir geleneğe sahip olan Suriyeliler sınırın diğer tarafında savaşmakta olan akrabalarından her an kötü bir haber alabiliyorlar. Yani, travma devam ediyor. Dahası, iç savaştan önceki yıllarda da ciddi ve ağır travmalar var. Özetle, hayatlarında tek bir travma Uzm. Psk. Emre Konuk değil, çok sayıda travma var. Biz de Kilis teki kampta yaşayan bu Suriyeli göçmenler için bir proje yürütüyoruz. Bunun için yaklaşık dört ay önce Gaziantep'teki beş ruh sağlığı çalışanına EMDR Eğitimi verdik. Daha sonra bu ekip Kilis göçmen kampındaki Suriyeli danışanlarla bir araştırma formatı içinde EMDR uygulamasına başladı. Biz de gerek telefonla, gerek Skype üzerinden gerektiğinde de Kilis e giderek terapistlere süpervizyon verdik. Suriyeli göçmenler klinik açıdan zor bir popülasyon olmasına rağmen terapilerden alınan sonuçlar oldukça ümit vericiydi. Halen araştırma projesi kapsamında devam eden bu çalışmamızı BM yetkililerine ve EMDR Camiası na sundum. Hem yetkililer hem de EMDR ciler çalışmayı oldukça ilgi çekici buldular. Sunumum neticesinde BM benden Suriye sınırında yer alan 17 kampta çalışacak olan terapistlerin eğitilmesi ve kamplarda terapilerin organize edilmesi ile ilgili bir teklif istedi. Bu teklifin ayrıntılı bir taslağını BM nin ilgili dairesine sunduk. Önümüzdeki günlerde BM nin Türkiye yetkilileri ile görüşerek bu projeyi genişleteceğiz. SORU: Konferanstan bizlere iletmek istediğiniz notlar var mı? Konferans sırasında BM yetkilileri ile ayrıca toplantılar düzenledik. Bu toplantılarda BM nin sahada görev yapan ancak ruh sağlığı uzmanı olmayan görevlilerin travma mağdurları ile çalışırken psikolojik destek vermek zorunda kaldıklarını ve bunu yapmak için gerekli becerilere sahip olmaya ihtiyaç duyduklarını paylaştılar. Bunun üzerine biz de paraprofesyonellerin travma Sayfa10

11 mağduru insanlarla çalışırken kullanabilecekleri EMDR formatları oluşturmaya başladık. Bu çalışmayı da projelendiriyoruz. Bir diğer sevindirici haber, BM'nin Suriye olayları nedeniyle dört milyar dolar gibi ciddi bir bütçeyi ayırmış olmasıdır. Ancak Suriyeli göçmenlerin terapisi için bir bütçe gelip gelmeyeceğini, gelirse ne kadar geleceğini henüz bilmiyoruz. SORU: EMDR ın bazı özel toplantılarına katılan ülkemizdeki tek üye sizsiniz (Trainers Day gibi). Bu toplantılardan bizlere aktarmak istediğiniz notlar var mı? Benim EMDR Avrupa yapılanması içinde Yönetim Kurulu üyeliği dışında Web Komitesi, Standartlar Komitesi, Uygulama Komitesi nde görevlerim var. Bunun dışında EMDR Eğitimci Günü ve EMDR Danışmanlar Günü ne katılırım. EMDR Avrupa Akredite Terapisti (EMDR Avrupa Sertifikalı Uygulamacı) unvanını elde etmek için belirli sayıda süpervizyon saatini doldurmak gerekmektedir. Türkiye'de verdiğimiz EMDR Temel Eğitimi'ni alan terapistler EMDR Avrupa'da aynı eğitimi alanlardan daha fazla saat süpervizyon almaktadırlar. Cenevre deki toplantılarda EMDR Eğitimleri nde verdiğimiz bu ekstra süpervizyon saatlerini terapistlerin EMDR Avrupa Akredite Terapisti (EMDR Europe Sertifikalı Uygulamacı) unvanı almak için doldurmaları gereken süpervizyon saatlerine sayılmasına dair karar çıkarttık. Özetle, I. ve II. Düzey Eğitimleri'ni tamamlayan EMDR Türkiye Derneği üyesi arkadaşlar EMDR Avrupa Akredite Terapisti (EMDR Avrupa Sertifikalı Uygulamacısı) olmak için gereken süpervizyon saatlerini doldurmuşlarsa dosyalarını tamamlayıp EMDR Türkiye Derneği Uluslararası İlişkiler Eğitim ve Akreditasyon Komitesi'ne başvurarak kısa zamanda EMDR Avrupa Derneği'nden onaylı EMDR Avrupa Akredite Terapisti unvan ve sertifikalarını alabilirler. SORU: İlginizi en çok çeken çalışma ne oldu? Açıkçası, bu üç gün içinde neredeyse hiçbir sunuma katılamadım. Ama ekipten katılan arkadaşların izledikleri bazı çalışmalardan memnun kaldıklarını biliyorum. EMDR Türkiye HAP, Türkiye'nin dört bir tarafında EMDR HAP İnsani Yardım Biriliği'ne destek verecek ve müdahalelerde görev alacak ekipler oluşturulmaktadır. Bunun koordinasyonunu Şenel Karaman yürütmektedir. Her türlü iletişimi onunla sağlayabilirsiniz. EMDR HAP Eğitim Projeleri, tanımı gereği ağırlıklı olarak kamu kuruluşlarında çalışan ruh sağlığı profesyonellerine yönelik eğitimlerdir. Böyle bir eğitim ihtiyacı olanlar başvurularını EMDR Hap ve Krize Müdahale Komitesi'ne veya bana gönderebilirler. SORU: Cenevre yi görme şansınız oldu mu? Orayı nasıl buldunuz? Otelin önünden BM 15 numaralı otobüse binip konferansa gittim ve yine onunla otele geri geldim. Yolda gördüğüm kadarıyla aman aman bir şehir değil, ama yeşili bol. Son gün eşime Yahu hiçbir yeri göremeden gidiyorum, beni bir yere götür dedim. O da beni botanik bahçesine götürdü. Yaklaşık bir buçuk saat orda gezdik. Orada da Allah razı gelmedi yağmur bastırdı, kaçtık. En büyük rüyam bir fondü yemekti; ancak onu da yiyemeden geldim. Baktım olacak gibi değil, Cenevre nin duty free sinden bir fondü makinesi alayım istedim. Ona da eşim engel oldu ve Emre 10 sene önce aynı nedenlerle aldığın fondü makinesi evde duruyor dedi. Onu da alamadan geldim. Bu soruları Cenvre'nin altını üstüne getiren Feryal Tükel, Billur Kurt, Ümran Korkmazlar'a sorabilirsiniz. Not: EMDR uygulaması söz konusu olduğunda Türkiye'de 4 aşamadan söz edebiliriz. EMDR Düzey I ve Düzey II Eğitimi'ni yani Standart EMDR Temel Eğitimi'ni alanlar, EMDR Avrupa Sertifikalı Uygulamacı olanlar (EMDR Europe Accredited Practitioner Sertifikası'nı alanlar), EMDR Avrupa Akredite Danışmanı olanlar (EMDR Europe Accredited Consultant Sertifikası'nı alanlar) ve EMDR Avrupa Akredite Eğitmeni olanlar (EMDR Europe Accredited Trainer Sertifikası'nı alanlar) olarak dörde ayrılır. SORU: Ülkemizde yürütülecek olan EMDR HAP Projeleri için terapistlere önerileriniz nelerdir? Sayfa11