10.SINIF FİZİK PROJE KONU: DEPREM DALGALARI

Transkript

1 10.SINIF FİZİK PROJE KONU: DEPREM DALGALARI

2 Cisim Dalgaları Yer kabuğunun iç kısımlarındaki odak bölgesinden her yöne yayılan dalgalara cisim dalgaları adı verilir. 1. P dalgaları 2. S dalgaları olmak üzere iki çeşidi vardır. P-dalgaları ile S-dalgaları yerkabuğunun içerisinde meydana geldiği için bu dalgalara cisim dalgaları denir. P Dalgaları: Deprem odağından çevreye yayılan boyuna dalgalara P dalgaları denir.

3 P Dalgalarının Özellikleri: Sismografa (depremin şiddetini ölçen cihaz) ilk ulaşan ilk deprem dalgasıdır. Hızı, kabuğun yapısına göre 1,5 km/s ile 8 km/s arasında değişir. Yıkım etkileri düşüktür. Her ortamda (katı-sıvı-gaz) yayılırlar. Boyuna dalgalardır. S Dalgaları: Deprem odağından çevreye yayılan enine dalgalara P dalgaları denir

4 S Dalgalarının Özellikleri: Kayıtlara ikinci ulaşan dalgalardır. Hızı P dalgasının hızına göre değişirn ve yaklaşık 1 km/s ile 6,4 km/s arasındadır. Sadece katı kütlelerde hareket ederler. Enine dalgalardır. Yüzey Dalgaları: Odağa en yakın yani merkez üssü olarak adlandırılan bölgeden yayılan dalgalara yüzey dalgaları denir. Yüzey Dalgalarının Özellikleri: Deprem dalgaları içerisınde en yavaş ilerleyen dalgalardır. Yüzey dalgaları dünyanın yüzeyi boyunca yayılır. P ve S dalgalarından sonra kayıtlara (sismograf) ulaşır. Yüzey dalgalarının oluşumları sırasında yer hareket ettiğinden etkisi büyük olur

5 Rayleigh Dalgaları: Yeryüzünde okyanus üzerinde ilerleyen su dalgası gibi ilerleyen dalgalara rayleigh dalgası adı verilir. deprem Deprem anında hissedilen sarsıntıların çoğu, diğer dalgalardan çok daha büyük enerji taşıyan bu Rayleigh dalgasından kaynaklanır. Love Dalgaları: Yeri yatay düzlemde hareket ettiren yüzey dalgalarına Love dalgaları denir.

6 Love Dalgalarının Özellikleri: Yüzey Dalgalarının en hızlısıdır. Yeri yatay düzlemde hareket ettirir. Yer yüzünde yarılmalara neden olur. Tsunami: Merkezi deniz dibinde olan derin depremlerden sonra zemin çökmesi ve taban kaymasıyla oluşan dalgaiara denir. Deniz dibindeki sismik sarsıntı sonrası oluşan tsunami dalgaları, oniarca metre yüksekiiğe ulaşabiliyor ve deniz kıyısındaki topraklarda yıkıcı etki yapıyor. Deprem İle İlgili Kavramlar: Sismoloji: Depremlerle ilgilenen bilim dalı (deprembilim) Sismolog: Depremler konusunda çalışan bilim adamı. Sismometre: Yer hareketini algılayan ve sarkaç sistemine göre çalışan alet. Sismograf: Sismometreler tarafından algılanan yer hareketini sinyal şekline dönüştürerek kağıt film veya bilgisayar ortamına aktaran aygıt. Sismogram: Sismograflar tarafından kaydedilen yer hareketinin herhangi bir ortam üzerindeki sinyal götüntusüdür. Fay: Yerkabuğunda yan yana duran iki blok arasındaki bağil hareket sonunda oluşmuş kırık yapısıdır.

7 Depremin Büyüklüğü ve Şiddeti: Depremin büyüklüğü, deprem sırasında oluşan sarsıntıyı sismograf ile ölçer. Depremin büyüklüğü Richter ölçeğiyle ölçülür ve 1, 2,,9 gibi normal sayılarla ifade edilir. Deprem şiddeti ise depremin oluşturduğu hasar inceienerek belirlenir. Mercalli ölçeği ile ölçülür ve I, II Xll gibi roma rakamları ile ifade edilir. Richter ölçeğinde her 1 birimiik artış yer sarsıntısında10 katiık artışa denk gelir. Örneğin; Richter ölçeğine göre 3 ve 8 şiddetindeki İki depremi kıyaslarsak, bu iki deprem arasındaki fark 8-3=5 olduğundan ve her 1 birimlik artış yer sarsıntısında 10 katlık artış oluşturduğundan, 5 tane 10 u yanyana yazıp çarparsak, = sonucunu buluruz. Buna göre, 8 siddetinde deprem 3 şiddetindekine göre kat daha fazla sarsınti oluşturur

8 HAARP nedir? HAARP, Yüksek Frekanslı Etkin Güneşsel Araştırma Programı dır. İngilizcesi; High Frequency Active Auroral Research Program demektir. İyonosferin özelliklerini araştırmak için ABD Silahlı Kuvvetleri, ABD Deniz Kuvvetleri ve Alaska Üniversitesi tarafından kurulmuştur. Merkezi Alaska da yer alır yılından itibaren faaliyetini sürdürmektedir. Modern jeofizik çalışmalarının yapıldığı HAARP, ABD li bilim adamı Nikola Tesla tarafından keşfedilmiştir. Toplamda 180 adet anteni bulunur. HAARP, küçük ya da büyük dalgalar oluşturur. İstenildiği zaman büyük felaketlere sebep olabilecek deprem dalgalarını harekete geçirebileceği için birçok ülkede faaliyete geçmemesi için çalışmalar yapılmıştır. HAARP içerisinde bulunan teknoloji ile büyük depremlere, tsunamilere etki edebilecek deprem dalgaları yaratabileceği söylenir yılında Türkiye de meydana gelen Van-Erciş depreminin HAARP etkisinden dolayı olduğu bu iddialar arasında yer alıyor.

9 Yüzey dalgası nedir? Yüzey dalgaları, deprem dalgaları içinde en yavaş olandır. Daha büyük hasar verirler. İki türü vardır. Bunlar: Love dalgaları, Rayleigh dalgalarıdır. Love dalgaları; yeri yatay düzlemde hareket ettirir ve en hızlısıdır. Rayleigh dalgası ise göl üzerine taş atılınca suyun halka halka yayılması şeklinde oluşur. Deprem dalgaları

10 Deprem dalgalarını özellikler Depremin merkezinden, çevreye doğru düzenli titreşimler yayılır. Bunlara, deprem dalgası denir. Deprem dalgalarının şiddeti, deprem merkezinden uzaklaştıkça, azalır.deprem merkezinden üç çeşit dalga yayılır:l) Uzunlamasına basınç dalgası;2) Enine dalga;3) Suya atılan bir taşın meydana getirdiği dalgaları andıran dalgalar.uzunlamasına basınç dalgasının hareketi, iki ucundan tutularak gerilen, bir lastik şeridin hareketine benzer. Hızı, saniyede 8 km. kadardır. Enine dalganın hareketi ise, daha çok, bir lastiğin büküldüğü zamanki hareketine benzer. Bu dalganın hızı da, uzunlamasına dalganın hızının ancak beste üçü kadardır, üçüncü çeşit dalganın hareketi ise, suya atılan bir taşın meydana getirdiği dalgaların hareketine benzer.depremin yeraltında asıl meydana geldiği yere, iç merkez adı verilir. Yeryüzünde, bu iç merkeze en yakın olan bölgeye de, dış merkez denir. Dış merkezden uzaklaştıkça, depremin şiddeti de azalır.depremlerin meydana getirdiği tahribat, toprağın yapısına da bağlı olarak değişir. Kum, çakıl gibi gevşek topraklı yerlerde meydana gelen depremler, daha büyük zararlara yol açarlar. Kayalık yerlerde İse, zarar daha az olur. Çünkü, kayalar esnektir, sarsılırsa da, kolay kolay yıkılmazlar.bugüne kadar, depremleri önceden bildirecek bir yol bulunamamıştır. Onun için depremden zararsız, ya da az zararla kurtulmanın tek yolu, yapı temelini sağlam kayalar üzerine

11 atmak, binaları demir ve betondan yapmaktır. Kerpiçten, taştan yapılan evler, ağır, toprak damlı yapılar, depremde çabuk yıkılır.denizaltındaki depremlerin meydana getirdiği dalgalar da, kimi vakit büyük zararlara yol açar yılındaki bir depremde meydana. gelen dalgalar, on binlerce kişiyi bir çırpıda yok edivermişti yılında, Büyük Okyanusta meydana gelen bir deprem dalgası da, birtakım küçük adaların yok olmasına yol açmıştır.depremlerin şiddetini ölçmeye, merkezini tespit etmeye yarayan alete sismograf adı verilir. Sismograf, rasathanelerde bulunur. Sismograflar, her yıl, binlerce deprem kaydederler.bir kısmı da, duyulmayacak kadar hafif geçer. En çok, Japonya da deprem olur. Bu ülkede, günde, ortalama olarak, üç deprem kaydedilir. Bunların çoğu, hiç zarar vermez. Bununla birlikte, şimdiye kadar dünyanın en şiddetli depremleri de,japonya ve Çin de olmuştur yılında, Çin in Kansu eyaletindeki bir depremde, iki yüz bin kişi ölmüştür te, Japonya da Tokyo ve Yokohama yı sarsan depremde de, yüz bin kişinin öldüğü bilinmektedir. Yurdumuzda en şiddetli deprem,1939 yılında Erzincan da meydana gelen depremdir. Bu depremde, i aşkın insan ölmüştür.dünyanın en büyük depremlerinden biri de, 1906 yılındaki San Fransisco depremidir. Bu deprem, büyük can kaybına yol açmamışsa da milyon dolarlık zararla sonuçlanmıştır. San Fransisco depremindeki ölü sayısı, 500 kişi kadardır.

12 Kaynakça:

13 Hazırlayan: Ömer Faruk Durmuş No :359 Sınıf 10/D