İSTANBULU UN COĞRAFYASI

Transkript

1 İSTANBUL

2 FİZİKİ COĞRAFYA

3 Her yıl İstanbul a gelen 2 milyon civarındaki turist şehrin tarihi ve doğal güzelliklerine hayran kalmaktadır. İstanbul da bunan tarihi eserler ve müzeler, tüm Türkiye deki tarihi eserlerin yarısına eşittir. Doğu ile batının Asya ile Avrupa nın, İslamiyet ile Hristıyanlığı buluşup kaynaştığı İstanbul, farklı kültürlerin ve dinlerin en uyumlu bir şekilde sentez yarattıkları dünya kentidir. Tarihi eser ve kültürel zenginlikler bakımından İstanbul, sadece pek çok benzer özellik taşıdığı roma ile karşılaştırılabilir. Hem doğu roma, hem Bizans hemde Osmanlı İmparatorluklarına başkentlik yapan İstanbul da, her yeni gelen devlet, en büyük dini ve sivil yapılarını inşa etmiş, başkentini en ünlü mimarların en güzel eserleri ile imar ettirmiştir. Boğaz, Haliç ve Adalar gibi doğal güzellikler açısından ise eşsizdir. Her mevsim ılıman iklimi canlı hece hayatı, yardımsever ve canı yakın insanları ve mükemmel Türk mutfağında İstanbul u yabancılar açısından çekici kılan diğer bazı unsurlardır. İstanbul yakından tanımak isteyen bir yabancının bu güzel şehirde en az 10 gün geçirmesi gerekir. İSTANBULU UN COĞRAFYASI İstanbul un bir dünya metropolü olarak bu kadar gelişmesindeki en önemli sebep, şehrin coğrafi konumudur.48.kuzey enlem ile 28.doğu boylamın kesiştiği yerde bulunan İstanbul, dünyada iki kıta üzerine kurulmuş tek şehirdir. Şehir genel olarak üç bölümden oluşmaktadır:avrupa yakasında haliç i,n güneyinde kalan tarihi yarımada,haliç in kuzeyindeki galata yakası ve yeni şehir,asya yakası. Şehrin Avrupa yakası ticaret ve iş merkezleri, Asya yakası da daha çok konut alanları ile kaplıdır. İstanbul, Asya il e Avrupa yı ayırırken Karadeniz ile Marmara denizlerini birleştiren İstanbul Boğazı nın iki kıyısında kurulmuştur. Ayrıca haliç adı verilen 7 km uzunluğundaki dar koyda şehrin Avrupa yakasını ikiye ayırmaktadır. Asya ile Avrupa arasındaki konumu sebebiyle, şehir tarih boyunca büyük bir jeopolitik öneme sahip olmuş, bu kıtalatra hakim olmak isteyen devletler öncelikle İstanbul kontrol altına almaya çalışmışlardır. Bugün, Balkan ve Ortadoğu ülkeleri ile Türkî Cumhuriyet leri için İstanbul siyasi ve ticari merkez niteliğini taşımaktadır. İlk kurulduğu dönemlerde kurucusunun adı sebebiyle Byzantion olarak tanınan, Roma İmparatoru büyük Konstantin in imar çalışmalarından sonra Konstantin in şehrin anlamına gelen Konstantinopolis adını alan şehrin Osmanlılar tarafından fethinden sonra da İstanbul olarak tanımlanan bu kent, Avrupa nın en büyük ve en kalabalık şehirleri, den biri haline gelmiştir. İstanbul genel olarak150 km uzunluğunda, 50 km genişliğinde yakla şık kilometre karelik bir alana yayılmaktadır.nüfusu 10 milyon civarında tahmin edilmektedir.sürekli olarak kırsal kesimden göç eden yeni aileler sebebiyle şehir her yıl hızla büyümekte,nüfus her yıl kişi civarında artmaktadır.şehirde her yıl yeni sokak oluşmakta,doğu batı ekseninde yeni yerleşim yerleri ortaya çıkmaktadır.türkiye de yaşayan her 5 kişiden biri İstanbul da oturmaktadır.

4 GENEL KONUM Çoğu bakımdan Türkiye nin en önemli ili olan İstanbul, yer küre üzerindeki yeri açısından da dünyanın en önemli noktalarından biridir. İstanbul, Marmara Bölgesi nde km lik bir alana sahip, kuzeyi Karadeniz e bakan ve güneyi Marmara denizi ile uluslar arası alanda Altın Boynuz(Golden Horn ) diye anılan Haliç ile çevrilidir. Asya Kıtası yla Avrupa Kıtası nı birbirinden ayıran, yeryüzünün önemli su yollarından biri olan İstanbul Boğazı nın iki yakasında topraklarının bulunması nedeniyle İstanbul, iki kıtada toprakları olan kent olarak ün kazanmıştır. İstanbul yaklaşık olarak kuzey enlemi ile 29.doğu boylamının kesiştiği yerdedir. Bugünkü İstanbul un büyük bir kesimi Avrupa yakasında, diğer kesimi ise Asya kıtasındadır. İstanbul karalar ve denizler arasında önemli bir geçit bölgesindedir. Bir tarafında Anadolu ve Balkan Yarımadası, diğer tarafında ise Karadeniz ve Ege denizi bulunur. Kuzeyde Karadeniz, doğuda Kocaeli Sıradağları nın yüksek tepeleri, güneyde Marmara denizi ve batıda ise Ergene Havzası nın su ayrım çizgisini sınırlamaktadır. İl alanı, idari bakımdan doğu ve güneydoğudan Kocaeli nin Karamürsel,Gebze merkez ve Kandıra ilçeleriyle, güneyden Bursa nın Gemlik ve Orhangazi ilçeleriyle, batı ve kuzeybatıdan Tekirdağ ın çorlu, Çerkezköy ve Saray ilçelerinin yanı sıra, Kırıkkale nin de Vizne ilçesi topraklarıyla çevrilidir. İstanbul genel görünüşü ile plato özelliği taşır.yüksek düzlükler akarsular tarafından parçalanmıştır.%74.4 ünü platoların kapladığı il topraklarının %91 i tarıma elverişlidir.asya ve Avrupa kıtalarını birbirinden ayıran İstanbul boğazı kuzeyden güneybatıya yönelerek kıyılar kısmen birbirine yaklaşsa da paralelliğini korur.her iki kıyı arası uzaklık Sarayburnu-Kızkulesi arasındaki hatta 29.9 km dir. Kıyıların uzunluğu ise; Asya yakasından Ahırkapı Feneri ile Kavak Burnu arası uzunluğu 32.2km, Rumeli Feneri ile Ahırkapı Feneri arası(haliç dahil)rumeli kıyısı 46 km dir. Marmara denizi içinde İstanbul a bağlı on bir adet ada bulunmaktadır.

5 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ İstanbul, Marmara Havzası nın doğu Marmara bölümünde yer alan iki ana peneplen arasında sıkışmış, boğaz ve akarsu vadileri ile parçalanmış bir plato topluluğundan oluşmuştur. Topraklarının temeli 1.zaman yaşlı kayaçlardan oluşmaktadır. Daha sonrada gelen jeolojik zamanlarda ortaya çıkan yükselme ve alçal, aşınmalarla keskin sırtlar dik dağlar ve çok engebeli topografya ortadan kalkmış, yerine düz alanlar, yuvarlak tepeler ve alçak sırtlar gelmiştir. Bugünkü İstanbul Boğazı nın bulunduğu yer biri Karadeniz e diğeri Marmara Bölgesi denizine sularını boşaltan iki akarsuyun vadisi durumundaydı. 2. zaman ile 3.zamanda ortaya çıkan sıkışma ve yükselmeler sırasında, vadilerin batısında bulunan Asya kesimi güneye, vadi lerin doğusunda bulunan Asya kesimi ise kuzeye çarpılmıştır. Bu olayın sonucunda akarsu vadilerinin kırılmasıyla bugünkü İstanbul Boğazı ortaya çıkmıştır. Yöredeki çok sayıda dere ve çayın oluşturduğu vadilerle, yer yer bu vadilerin genişlemesiyle ortaya çıkan küçük tarım alanları, dikliğini kaybetmiş tepecikler ve sırtlar, İstanbul un yeryüzü şekillerinin özellini oluşturmaktadır.

6 PLATOLAR İstanbul, Trakya ve Kocaeli yarı ovaları arasında dağılmış plato topluluğudur. Bu platolar kuzey ve güneyden denizlerle çevrilidir. Denizlerle çevrili olan platolar genel olarak batı-kuzeybatı, doğu-güneydoğu yönlerine uzanır. Topraklarının%74. 4 ünü kaplayan ve boğaz yoluyla iki bölüme ayrılmış olan platolar doğu ve batısında simetrik değildir. Boğazın batısında olan platolar düz ve hafif dalgalı bir yüzey oluştururken doğusundakiler ise daha az gelişmiş olup daha dalgalıdır. İldeki en önemli platolar Beyoğlu, İstanbul ve Üsküdar platolarıdır. İlde Boğaziçi ile haliç arasını dolduran platoya Beyoğlu platosu denilmektedir. Pla tonun iki yönüde aşındırma sonucu büyük ölçüde taşınmıştır. Bu nedenle plato çukurluklar ve bu çukurlukların birleşmesinden vadiler oluşmuştur. Galata- Beyoğlu-Şişli, Maslak-Darbent Büyükdere yönünde giden büyük sırt Beyoğlu platosunun su bölümü çizgisini oluşturmaktadır Eski İstanbul kurulduğu haliç ile Marmara denizi arasında kalan üçgen biçimli yarım adaya İstanbul platosu denilmektedir. İstanbul un en yüksek sur duvarlarını oluşturur İstanbul platosu Saraburnu n dan dan başlar ve her iki yöne doğru genişleyerek uzanır. Beyazıt, Edirnekapı, Sarayburnu, Ayasofya İstanbul Platosunun yüksek kesimlerini oluşturmaktadır. İstanbul platosu da Beyoğlu platosu gibi her iki yönden de aşınmaya uğramıştır. Platonun Marmara ya bakan kıyıları dar ve girintili çıkıntılı olmakla beraber Kum kapı dan Yenikapı ya doğru gittikçe genişleyip düzleşmiştir. İstanbul un Asya yakasını dolduran platolar, boğaziçinden Marmara kıyılarından başlayarak basamaklar halinde yükselir. Bu basamaklar Büyük ve Küçük Çamlıca Tepelerinde son bulur. Büyük ve Küçük Çamlıca Tepesi yörenin düz şekillerine göre, konik yapılarıyla dağ dorukları gibi durur. İstanbul un bir diğer önemli platosu ise Üsküdar platosudur. Bu platoda tıpkı Beyoğlu ve İstanbul Platoları gibi aşınma oluklarıyla birkaç bölüme ayrılmıştır. Üsküdar dan dan Ömerli ve Şile yönüne gidildiğinde, plato kısa mesafede su bölümü çizgisine ulaşır ve yükseltisini kaybederek Karadeniz e uzanır.

7 AKARSULAR İstanbul Marmara Havzası üzerinde yer almaktadır.marmara Havzası çok sayıda küçük su havzasının birleşmesiyle oluşmuş,2.357 hektar alanı ile Türkiye nin orta büyüklükteki havzalarından biri olmuştur.istanbul toprakları havzanın yaklaşık%24 ünü kaplamaktadır.kuzeyden Karadeniz iklimi nin etkisinde olduğundan havza su kaynakları bakımından oldukça iyi durumdadır.ortalama yıllık su hacmi m 3 tür.ilde,akarsuların birçoğu kendi başına birbirlerini oluşturduklarından doğrudan göllere yada denizlere açılan havzalara sahiptirler.akış uzunlukları kısa ve su rejimleri düzensizdir.bir kısmı yaz aylarında kurumakta baharda şiddetli yağışlardan dolayı taşkın çıkarmakta dır. Bölgede en önemli akarsular şunlardır; Istıranca Deresi, Sazlı Dere, Nakkaş Deresi,Karasu,Sarısu, Çakıl Deresi,Alibeyköy Deresi,Kağıthane Deresi,Riva Deresi,Hiciz Deresi,Göksu Deresi,Sellimandre Deresi ve Yalak Deresidir. ISTIRANCA DERESİ: İstanbul un kuzeyinde yer alan en önemli akarsu, sularını Terkos Gölüne akıtan Istıranca Deresidir.287 km 2 lik bir su toplama alanı olan dere Istıranca Dağları nın, batıya bakan eteklerinden iki kol halinde başlar. İlk kolu Bin kılıç Bucağı nın kuzeyden doğusundan kaynağını alır; Şeytan Dere adı altında,doğuya doğru genişçe bir yay çizer,soldan sağa küçük dereciklerle birleşerek Karaman Dere ye ulaşır.isıranca Deresi nin,karaman Dere İstasyonu nda ölçülen ortalama debisi 2.466m 3 /sn dir. Yıllık ort. su hacmi 105 milyon metre küp oranındadır. SAZLI DERE: 40km uzunluğunda olan sazlı dere İstanbul un Küçük Çekmece Gölü ne dökülen en önemli akarsuyudur. Küçük Çekmece Gölü nün yakınlarında tabanını genişleterek göle dökülür.84 km lik yağış alanına sahip alan Sazlı Dere nin Bosna istasyonu ndaki ortalama debisi 0,928m 3 /sn olup, yıllık ortalama su hacmi ise 35 milyon m 3 oranındadır. NAKKAŞ DERESİ: Küçük Çekmece Gölüne döküle ikinci önemli akarsudur.gölü nün kuzeyinde kalan ve küçük havzaların sularını toplayan Nakkaş Deresi yaklaşık 43 km 2 yağış alanına sahiptir. Yıllık ort. su hacmi 14 milyon m 3 tür. KARASU DERESİ: Büyük çekmece gölüne dökülen en önemli akarsudur.yaklaşık olarak 70 km uzunluğundadır ve ilk kaynağını Çatalca nın İhsaniye yöresinden almaktadır.kalfaköy, Akçaören, Kadıköy,ile Çatalca ilçe merkezi arasında kalan toprakların sularını toplayarak güneydoğu yönünden akar.ortalama debisi km 3 /sn olup yıllık su hacmi ise 86 milyon m 3 tür.

8 ÇAKIL DERESİ: Ova Yenice nin batısında kalan bölgelerin sularını alan Çakıl Deresi, önce batıdan kuzeye sonra kuzeyde güneye doğru geniş yaylalar çizer ve Büyük Çekmece Gölü ne dökülür. Ortalama su debisi m3/sn olup, yıllık ortala su hacmi 16 milyon m 3 tür. ALİBEYKÖY DERESİ: Alibeyköy Deresi önce doğuya sonra batıya yönelerek Haliç e dökülür.50 km uzunluğundaki dere üzerinde, Kâğıthane yöresinde, Alibeyköy Barajı kurulmuştur. İstanbul un içme suyunun bir bölümünü kaplayan baraj, il için son derece önemli bir haldedir. Dere küçüktür ve yağışa bağlı olarak yıllık su hacminde büyük değişiklikler göstermektedir. KÂĞITHANE DERESİ: Belgrat ormanın bir bölümünün suyunu toplayan Kâğıthane deresi, Kemerburgaz dan geçerek Haliç e dökülür. Havzanın büyük olmaması nedeniyle yaz aylarında suyu azalır. RİVA DERESİ: İstanbul un en büyük akarsuyudur. İstanbul un içme suyunu veren ve birçok kollara ayrılmış olan akarsu Ömerli barajına dökülür. Ortalama debisi,5.491m 3 /sn, yıllık su hacmi ise 344 milyon m 3 tür. HİCİZ DERESİ: İstanbul un Anadolu yakasında, Şile ilçe alanının bir kesiminin sularını Karadeniz e boşaltır. Suyu bol ve akışı daha düzenlidir. Ortalama debisi m 3 /sn, yıllık ortalama su hacmi ise 169 milyon m 3 tür. GÖKSU DERESİ: Ağva da bulunan ve sularını Karadeniz e boşaltan Göksu Deresi, kaynağını Kocaeli nde Herreke nin kuzeyindeki dağlık bölgelerden alır. Kuzeye doğru akıp Tepe panayır ı geçerek İstanbul il alanına girer.göksu Bucağını geçtikten sonra Ağva nın batısında denize dökülür. Yaklaşık olarak 70 km uzunluğunda olan Göksu Deresi nin 25 km si il alanında kalmaktadır SELLİMANDRE DERESİ: Yalova ile gemlik arasında bulunan ve Samanlı Dağları nın Marmara Denizi ne bakan yamaçlarından kaynağını alan Sellimandre deresi güney yönüne doğru akar. Derenin ortalama debisi 943 m 3 /sn yıllık ortalama su hacmi ise 120 milyon m 3 tür. YALLAK DERESİ: Gemliğin güneyindeki dağlık alanlardan kaynağını alan Yallak Deresi güneye doğru akarken Sellimandre Deresine doğru paralel akar ve Yalova da Marmara denizi ne dökülür. Derenin

9 DENİZLER İSTANBUL kuzeyden Karadeniz güneyden ise Marmara denizi ile çevrilidir.bu iki denizi birbirine bağlayan İstanbul boğazı il topraklarını ortadan ikiye böler.karadeniz, Marmara denizi İstanbul boğazı ve haliç alanı içinde çokj uzun bir kıyı şeridi oluşturmaktadır.kıyılar özellikle boğazın iki yanı ile Marmara boyunca iklimin elverişliliği ve topografik uyguluğu gibi nedenlşerden dolayı bu bölgelerde yerleşim youn olmuştur. Avrupa yakasında,karadeniz kıyıları ince bir şerit halinde uzanır,ve dik halde bulunur.istanbul boğazınıbn oluşumu sırasında bu yakanın ngüneye çarpılması nedeniyle su bölüm çizgisi iyice Karadeniz e yaklaşınca yörede doğrudan denize dökülen önemli akarsular oluşmamıştır.ayrıca bu kesimde hareketli kumullar oluşmuştur. Karadenniz in oluşturduğu kıyılar yağışlı bir iklime sahip olduğu için kıyının hemen sonrasında oramn örtüsü başlamaktadır. İlin Marmara denizinde olan kıyıları ise hem Avrupa hemde asya yakasından fazla engebeli değildir.bu kıyılar sekeci ile Yeşilköy arasında, geniş bir yerleşme alanının kıyısı durumuna dönüşmüştür.istanbul çevresindeki deniz sularının ortalama sıcaklığı 14,9 derece,en düşük sıcaklıkğı 0,1 derece,en yüksek sıcaklığı ise 31,8 derecedir.

10 GÖLLER İstanbul da su varlığının zengin olmasına karşın baraj gölleri dışında en önemli olan gölleri Terkos, Büyük Çekmece,ve Küçük Çekmece Gölleridir. TERKOS GÖLÜ: İstanbul un 50 km kadar kuzeybatısında, Karaburun kıyılarının hemen gerisindeki Terkos Gölü, eosen kalker ve marnları ile bunları ter ter örten neojen kum ve çakıllarından oluşuk m yüksekliğinde, tepelik bir alanın kıyısında ter almıştır. İstanbul un su gereksinimini büyük ölçüde sağlayan Terkos Gölü, su toplama havzasının çok geniş olmasıyla beraber göle taşınan dere sayısında fazladır. Bunların en önemlisi Istıranca Deresi dir. Yüz ölçümü 25 m2 olan göl deniz sularını dere ağzındaki koylara doldurulması sonucu oluştuğundan oldukça girintili çıkıntılıdır. BÜYÜK ÇEKMECE GÖLÜ: Küçük Çekmece Gölü nün 12 km uzaklıktaki Büyük Çekmece Gölü bu gölle aynı oluşum özellikleri gösteren bir lagün gölüdür.bu iki gölü birbirinden ayıran en önemli özellik ;Büyük Çekmece Gölü nün kıyı kordonunun Küçük Çekmece Gölü nün hemen ağzında olmasına karşılık,büyük Çekmece de ise koyun hemen hemen ortasında yer almasıdır.büyük Çekmece Gölü nün denizle olan bağlantısı tam olarak kesilmediği için göl suları yarı tuzlu durumdadır.derinlik olarak 50 km yi geçmeyen Büyük Çekmece Gölü nün en derin yeri 3,5 km dir.ancak koya geçildiğinde derinlik artmakta ve kordonun biraz ilerisinde 8-10km iken koy ağzında 35 m yi bulmaktadır. KÜÇÜK ÇEKMECE GÖLÜ: İstanbul un 15 km batısında yer alan bu göl, deniz aşındırmasıyla önce koy,sonrada lagün gölü haline gelmiş eski bir vadi ağzıdır.14 klm2 lik bir alan kaplayan Küçük Çekmece Gölü nün ağız kemsi kıyı kordonu ile kapalı olmasına kaşın gölün denizle olan ilişkisi kesilmemiştir.gölü besleyen dere sayısının az olması nedeniyle Küçük Çekmece Gölü nün suları yarı tuzlu bir niteliktedir. Çevresinde eosen gre ve kalkerli ile üst miosen kum marn ve kalkerleri bulunan küçük çekmece gölü,doğusunda Nakkaş Deresi batısında Eşkinoz Deresi ile bular arsındaki Sazlı dere vadilerinin ağız kesimlerinin doldurulmasıyla oluşmuştur. BARAJ GÖLLERİ: İstanbul da bulunan göllerin çoğu lagün tipinde olup denizle ilişkisini kesmemiştir.bunların dışında Ömerli ve Alibeyköy Baraj Gölleri de bulunmaktadır. Ömerli Baraj Gölü: Riva deresi üzerinde bulunan ve toprak dolgu biçiminde bulunan baraj gölüdür.yüksekliği 54 m olan baraj gölünün alanı 23,1 km2 dir.ömerli Baraj Gölü aynı zamanda İstanbul un su gereksiniminin bir bölümünü karşılamaktadır.

11 DAĞLAR İstanbul içinde var olan akarsular, platoları, İstanbul Boğazı, Marmara denizi ve Karadeniz yörelerinde deri şekilde yardıklarından dolayı ilde dağlık alanlar fazlaca yer kaplamaz. Var olan dağların büyük bir kısmıda kütleleşmiştir. Trakya da Karadeniz kesiminden sokulan Yıldız(Istıranca) Dağları nın uzantılarıyla Anadolu yakasında, Kocaeli Sıradağları nın batı uzantıları, çeşitli vadilerin su bölümü çizgilerini oluşturan sırtlar biçiminde devam eder. Bu sırtlar, Trakya yakasının kuzeyinde, Anadolu yakasının ise güneyinde tek tek dağlar oluşturur. İstanbul un Avrupa yakasında, Istıranca(Yıldız)Dağları nı belirten sönükleşmiş uzantıları dışında belirgin dağ yoktur. Boğaziçi ile Haliç vadilerinin,2.ve 3. Zamanlarda kırılmaya ve aşınmaya uğraması ile Boğazı n her iki yakasıyla, Haliç çevresinde yer yer yükselmeler olmuştur. Karadeniz den Marmara ya dek uzanan bu yükseltilerin erozyonla kazılmış ayakları arasında sırtlar ve küçük tepeler oluşmuştur. İstanbul için yedi tepeli kent denilmesinin de sebebi bu tepeler üzerinde ve eteklerinde, yörenin özelliklerini belirleyen tarihi ya da çağdaş yapıları bulunmasıdır. Marmara ile Haliç girişi arasında uzana İstanbul Yarımadası nın en uç noktasını Sarayburnu Tepesidir. Topkapı Sarayı, Ayasofya, Sultan Ahmet Camii, Yerebatan Sarayı ve Gülhane Parkı bu sırtın üzerindedir. İkinci tepe ise Nuruosmaniye Tepesi dir. Bu tepeden başlayarak Eminönü ve Galata Köprüsü ne doğru üzerinde Valide Sultan Camii nin, Mısır Çarşısı nın, Büyük Pazar ın, Sirkeci Garı nın ve büyük ticaret hanlarının bulunduğu bir vadi uzanmaktadır. Sarayburnu ile Nuruosmaniye tepeleri arasında bugün üzerinde İstanbul Üniversitesi nin Kurulu olduğu Beyazıt Tepesi yükselmektedir. Beyazıt Tepesi nin batısındaki Unkapanı Vadisi nden sonra Fatih Tepesi yükselir. Aksaray Vadisi nin batısında da piramit biçiminde yükselen Davutpaşa Tepesi bulunmaktadır. İstanbul Boğazı nın Anadolu yakasında ise dağlarla tepeler denize daha yakın ve daha dik konumdadır. Adaların tam karşısında, kıyıların arkasında yükselen 537 metrelik Aydos Dağı, aynı zamanda da İstanbul un Yalova bölgesi dışındaki en yüksek yeridir.438 metre yükseltili Kayış Dağı, Üsküdar da 261 metre yükseltili Büyük çamlıca, daha az yükseltili Küçük Çamlıca Tepeleri, Anadolu Kavağı ndaki 201 metre yükseltili Yuşa Tepesi, Sultan ve Vaniköy Tepeleri İstanbul un Anadolu yakasında bulunan belli başlı yükseltileridir.

12 VADĠLER VE OVALAR İstanbul ilinde ovalık alanlar çok fazla yer tutmamasına karşın fakat vadi oluşumları son derece önemlidir.topraklarının %74 ü vadiler ile parçalanmış platolar halindedir. Kentsel alan dışında kalan vadiler göllere ve denizlere yaklaştığında tabanlarını genişletir ve ortaya elverişli tarım alanları oluşturur. Boğaz ın her iki yakasında içlere doğru sokulan vadilerle doğuda Gebze ye, batıda Silivri ye kadar uzanan Marmara kıyılarına ulaşan vadiler İstanbul un üzerine de bulunduğu doğal yapıyı oluşturmaktadır.bu vadileri en büyüğü ise İstanbul Boğazı dır.istanbul Boğazı eski bir akarsu iken 2. ve 3. Zaman yükselmeleri sırasında,avrupa yakası güneye Asya yakası ise kuzeye çarpması sonucunda kırılmış ve 4.zaman da sular altında kalmıştır. İstanbul Boğaz ının çevresıinde çok sayıda küçük vadiler bulunmaktadır. Bu vadilerin bir bölümü kent alanı içinde kalmıştır ve bahçe durumuna gelmiştir.(meyve ve sebze)akarsu vadisi olma özelliğiyle İstanbul boğazı ilginç bir yapı ortaya koymaktadır.karadeniz e açılana dek Boğaz a Avrupa yakasında Ortaköy Deresi, Kuruçeşme,Arnavutköy Deresi,Bebek,Baltalimanı Deresi,İstinye,Büyükdere,Sarıyer ve Rumelikavağı vadileri;asya yakasında ise Kuzguncuk,Beylerbeyi,Çengelköy,Göksu Küçüksü,Beykoz ve Keçilik vadileri açılır.boğaz ın başlangıç noktası Haliç sularıyla boğaz sularının bir kavşak noktasıdır.haliç te tıpkı İstanbul Boğazı gibi eski bir akarsu vadisidir.haliç te İstanbul Boğazı nda olduğu gibi jeolojik zamanlarda aşınan ve kırılan bu vadi,daha sonra deniz sularının yükselmesiyle sular altında kalmıştır.haliç e de İstanbul boğazındaki gibi her iki taraftan küçük vadiler açılmaktadır. İhsaniye nin güneybatısından başlayan Kağıthane Vadisi,Alibeyköy Vadisi ne paralel olarak güneydoğu yönünden uzanır.göktürk e yaklaşınca tabanını genişletmeye başlayan vadi,katılan ikinci bir akarsu kolunu açtığı,kuzeyden gelen bir başka vadi ile birleşir.göktürk te vadi tabanın iyice daraldığı Kemerburgaz arasında kalan vadi düzlükleri meyve sebze tarımı açısından önemlidir. Büyükdere vadisi Çayırbaşı civarında genişçe bir alüvyal düzlük oluşturur.trakya yakasında,bilezikli Çiftliği Özel Ormanı nı ortadan kat ederek kısa bir mesafe arasından Çayırbaşın da boğaza açılır.vadinin oluşturduğu alüvyal düzlükler de İl Özel idaresi ne bağlı Büyükdere fidanlığı kurulmuştur. Beykoz vadisi boğaz a Anadolu tarafından ulaşır ve yukarı kesimlerinde sınırlı oranda tarım toprağı içerir.aynı şekilde Göksu-Küçüksü Vadileri de fazla genişleyemediklerinden büyük tarım toprakları oluşturmaz. Binkılıç Bucağı yöresinbden başlayan Istıranca Deresi Vadisi, İstanbul un önemli vadi oluklarındandır.karamandere ye kadar tabanını genişletmeyen vadi,bir süre sonra doğuya doğru uzanarak genişlemeye başlar.istıranca Deresi Vadisi, önemli ölçüde aşınmaya uğramış olduğundan hem ana vadide hamde yan vadiler de fazla derin değildir.istıranca Ana Vadisi ile bu vadiye açılan yan vadilerin oluşturduğu havzanın güneyinde kalan platolarda görünüm

13 daha farklıdır.genelde kuzey ve güney doğrultusunda uzanan vadiler,dar ve yuvarlak sırtlarla birbirinden ayrılmaktadır. Çatalca Akören den başlayan Karasu Vadisi,başlangıçtan kısa bir süre sonra tabanını genişletmeye başlar.batıdan güneye geçişinde kendine geniş bir yay çizerek Büyük Çekmece Gölü ne açılır.karasu Vadisi dışın da Büyük Çekme ceye açılan iki küçük vadi daha bulunmak tadır. Bunlar Sarısu ve Çakıl Dereleri Vadileri dir. Sarısu Vadisi kestanelik yöresinden başlar ve tabanını fazla genişletmeden güneye doğru uzanır.çakıl Deresi vadisi ise Ovayenice nin doğusundan başlar ve geniş olan tabanında küçük tarım alanları bulunur. Sazlı Dere Vadisi ve Nakkaş Deresi Vadisi nin yamaçları genellikle dik olmakla birlikte basamaklar şeklinde tabakalaşmış bir haldede bulunmaktadırlar.bu iki vadininde genellikle tabanlarında tarım alanları bulunmamaktadır.fakat Sazlı Dere Vadisi nin yukarı havzalarında bazı yerler genişleyerek,her iki yanında küçükı tarım alanları oluşturmaktadır. Bir çöküntü alanı olan Silivri de önemli vadi oluşumlarına rastlanmaza.çünkü yörede kü çük derelerin açtığı vadiler,yüzeyden fazla derin değildir ve genelde bir birikme toplama sahası durumunda olduğundan,vertisol ve kırmızı Akdeniz topraklarıyla kaplıdır.yarıova durumunda olan bu bölgenin tümünde tarım yapılmaktadır. İstanbul un Anadolu yakası daha çok daha çok Karadeniz e doğru geşir.güney kesimi daha dalgalı olup,kocaeli yarıovası na doğru uzanır.bölgede doğudan Marmara denizine açılan küçük vadileri yarattığı tarım toprakları ile aşınmaya uğramış tepecikler arasındaki çok sayıda küçük akarsu havzasında iyi nitelikli tarım alanları bulunmaktadır.fakat bu toraklar günümüzde kentleşmenin ve sanayileşmenin etkisiyle farklı amaçlarda kullanılmaya başlanmıştır.anadolu yakasının kuzey kesimlerinde gelişmiş vadilere sahiptir.fakat nemli orman kuşağı altındaki bu yörede vadi tabanlarındaki küçük alüvyal düzlükler dışında önemli tarım alanları yoktur.bu vadiler daha çok İstanbul un içme suyunu karşılama durumundadır. Riva Deresi Vadisi İstanbul un en önemli vadisidir.bu vadinin en geniş düzlükler bugün Ömerli Baraj Gölü altında kalmıştır.verimli tarım toprakları su altında kalınca aşınarak i,yice düzleşmiş bulunan sırtlar,potansiyel açıdan tarıma elverişli olmamasına karşın tarla tarımına açılmıştır.bu kullanım değişikliliği yörede erozyonu arttırmış,baraj gölünün ömrünü kısaltmış ve içme suyu sağlayan gölün su kalitesini düşürmüştür.baraj gölünden sonra Riva Deresi Vadisi yeniden daralmış iki yanında ince şeritler halinde alüvyal düzlükler yaratarak kuzeybatı yönene doğru uzanmıştır.sarıpınar ve Bozhane den geçtikten sonra Riva dan Karadeniz e açılır. Hiciz Deresi Vadisi Hasanlı yöresinden başlayarak kuzeybatı yönüne doğru uzanır.vadi Şile ye yakın bölgelerde tabanını genişletse de önemli tarım alanları oluşturmaz.

14 Göksu Vadisi Ağva yöresinden Karadeniz e doğru açılır ve Kocaeli nin il sınırları içinden başlayarak kuzeye doğru uzanır. Göksu Bucağına yaklaşınca tabanını genişletmeye başlar,doğuya döner ve kuzey yönünde geniş bir yay çizerek Karadeniz e açılır.bu geniş yay vadininen çok genişlediği yerdir.ağva bölgesinin tarımsal açısından alüvyyal topraklarala kaplı alanlar bulunmaktadır. Gemlik körfezi ile Yalova arasında batı ve doğu yönünde uzanan Sellimandre ve Yalak Vadileri bulunmaktadır.başlangıçta dar ve dik olmalarına karşın Sellimandre Vadisi gökçe Dere,Yallak Deresi Vadisi ise Kurtköy yöresinde tabanlarını genişletir.kadıköy yöresinde birleşen vadiler Yalova da Marmara denizine açılır.bu iki ana vadi dışındayalova nın doğusunda ve batısında Mararaya açılan çok sayıda küçük vadide bulunmaktadır.

15 JEOLOJİK YAPI İstanbul u oluşturan Marmara Havzası nın doğu Marmara bölümü, çeşitli yaşta jeolojik oluşumlar barındırır. Toprakları oluşturan çok sayıdaki küçük havzanın en eski oluşumu 1.Zaman silüriyen sistemine bağlıdır. İstanbul boğazının Anadolu yakasından başlayıp doğuya doğru uzanan bu kayaçlar daha çok kumtaşı, kuvarsit, arkoz, kalker ve grovaklardan oluşmuştur. 1.Zaman karbonifer ve permiyen sistemine bağlı seriler, küçük parçalar halinde Boğaz ın Avrupa yakasında,dağılmış olarak yer alır. 2.Zaman a ait triyas serileri İzmit körfezi ile şile arasını kaplamakta olup, genellikle alaca konglomeralar,kumtaşları, şistlerdolomitler ve tabakalanmış sileksli kalkerler şeklinde bulunur. 3.Zaman eosen serilerin ait katların oluşturduğu arazilerdir.istanbul un kuzeybatısında yaygın olarak bulunur.kuzey batıdan sokulan Istıranca Dağları eosen yaşlı kalkerlerden oluşmaktadır.3.zaman miyosen arazi,büyük çekmece çevreleri ile çatalca-çorlu arasında ve Yalova nın güneyinde yaygın olarak bulunur.yalova nın güneyindeki yapı genellikle kum,kil ve çakıldır.3.zaman pliyosen serisine ait tabakalar Trakya nın Karadeniz kıyılarında, Çatalca çevresinde ve Yalova nın batısında bulunur.trakya da pliyosen arazide marnlar,yalova nın batısındaki arazide ise kum ve çakıllar egemendir. İstanbul u oluşturan havza da bu miyosen ve pliyosen arazilersen başka, ayrılmış neojen oluşuklarıda bulunmaktadır.bunlar; breş,kumtaşı,kongomera,kalker ve marnlardan oluşmaktadır. 4.Zaman kuvaterner arazilere,istanbul un Karadeniz kıyıları ile İstanbul-Kocaeli arasında yoğun olmak üzere,istanbul Boğazı ve Marmara denizine dökülen akarsu vadilerinde rastlanır.istanbul un Karadeniz kıyısındaki kuvaterner oluşuklar daha çok konglomera,kum ve killerden oluşmuş,deniz tortullarıdır.bunların dışında kalan kuvaterner arazi ise,kum,kil ve çakılın birleşmesinden oluşan alüvyallerdir.

16 YERALTI ZENGİNLİKLERİ İstanbul, yer altı zenginlikleri bakımından çok zengin değildir fakat il topraklarında özellikle kil yatakları bakımından oldukça zengindir. Eyüp, Sarıyer, Şile ve Beykoz çevresinde bulunan kilin toplam rezervi yaklaşık 100 milyon tondur. İstanbul da çıkartılıp işlenen madenlerden biride kuvarsittir. Beykoz ve Çatalca dan çıkartılan bu maden çeşitli kuruluşlarca işlenmektedir. ilde yer alan bir başka maden ise cam kumudur. Çatalca yöresinde bulunur.dökümcülükte kullanılan döküm kumunun il sınırları içerisindeki jeolojik rezervi 10 milyon ton olup,bu rezervler Beykoz da bulunmaktadır.şile deki kuvars kurumun ise toplam rezervi ton, jeolojik rezervi tondur.tüm bu maddeler çeşitli kuruluşlarca işletilmektedir.ilde üretimi yapılan bir başka maden ise kalkerdir.kalker ilde yer alan kalker öğütme tesislerinde değerlendirilir. Arnavutköy de yer alana ton toplam rezervli kaloenin 8 milyon tonluk bölümünü killi kaolen, tonluk bölümünü ise beyaz kaolen oluşturmaktadır. Kaolen de ildeki çimento fabrikalarında üretilmektedir. İstanbul da yer alan ve üretilen bir başka önemli madende manganez dir. Eyüp ve çatalca yakınlarındaki ton toplam rezervli bu madende çeşitli kuruluşlarca üretilmektedir. Eyüp, Şile ve Yalova etrafındaki linyitin il sınırları içerisindeki toplam sayısı ton dur. onbeş ten çok işletme tarafından linyit üretimi yapılmaktadır. Bu madenlerin dışında Şile de yer alan bentonitin toplam sayısı ton dur.

17 İSTANBUL UN TOPRAKLARI İstanbul alanında iki tür ana madde bulunmaktadır. İlki ana kayadan türemiş sedimentlerin oluşturduğu ana maddedir. Akarsular, yüzey akışları ve yerçekimi ile taşınan bu ana madde alüvyal ve kolüvyal toprakları oluşturmuştur. İkinci tür, ana kayanın ayrışması sonucu yerinde kalmış ana maddedir. Bu ana madde den oluşmuş topraklar, ilde büyük alanlar kaplamaktadır. Trakya ile doğu Marmara kesimlerinde buluna püskürük ve metamorfik kayaçlardan ayrışan ana madde çoğunlukla kireçsiz kahverengi orman topraklarının oluşturmaktadır. Küçük Çekmece-Terkos Gölü arasında ve Yalova da yer alan yumuşak kireçtaşı ve marnlar üzerinde rendzinal topraklar geniş bir yayılış göstermektedir. Aynı ana maddenin bulunduğu ve eğimin daha az olduğu Çatalca bölgesinde de,zayıf tabakalanma gelişmesi gösteren vertisol toprakları oluşmuştur. Zonal topraklardan olan kalkersiz kahverengi orman toprakları yukarıdan aşağıya doğru üç ana katmana sahiptir. Derinlikleri cm arasında değişen kalkersiz kahverengi orman topraklarının doğal bitki örtüsünü orman, funda ve çalılıklar oluşturur. Bu topraklar üzerindeki orman ağaçları çoğunlukla meşe ve çok az olacakta kestanedir.genellikle kuru tarım yapılan bu daha çok tahıl yetirilmektedir. İstanbul il alanın yaklaşık%14 ü veritsol topraklarla kaplıdır. Bu toraklar genellikle300 metre yüksel ti kuşağının altında ve Trakya kesiminde yaygın olarak bulunmaktadır. Kimyasal besin dengeleri iyi olup verimli topraklardır fakat fiziksel karakterleri aynı olumluluğu göstermektedir. İnterzonal nitelikli bu topraklar genellikle kura mevsimde büzülüp, yağışlı mevsimlerde genişleyen koyu renkli, killi ve ağır yapılı topraklardır. Büzülme ve şişe, kil yoğunluğuna ardı ardına gelen belirgin kurak ve yağışlı dönemlere sıcak iklime bağlı olarak değişiklikler göstermektedir. İl alanının yaklaşık%9 u rendzinal topraklarla kaplıdır. Marmara denizinin kuzeyinde Çekmece gölleri ile Terkos Gölü ve Yalova çevresinde bulunan interzonal nitelikli rendzina topraklar, çoğu kez, kireçsiz kahverengi,kahverengi ve vertisol topraklarla yan yanadır.rendzina toprakların doğal bitki örtüsünü mera otları ile meşe ve fundalıklar oluşturur.fakat ilde bu toprakların önemli bir kesimi tarla kullanımındadır.doğal bitki örtüsünü yitirmemiş veya yeni tarıma alınmış yerlerde,rendzina toprakları derinliği cm arasında değişmektedir. İl alanının %4 ünü kaplayan alüvyal topraklar, azanol topraklardandır. Bazı alanlarda sürekli yaş kalan alüvyal topraklar, yer yer taban suyunun etkisi altına girer. Alüvyal topraklar daha çok Yalova bölgesinde bulunmaktadır. İlde alüvyal toprakların yanı sıra az da olsa hidromorfik alüvyal arazi bulunmaktadır. Bu alanlar devamlı su bulunduran, su sızan ve uzun süre yaş kalan alüvyal arazi niteliğindedir.

18 Alüvyal arazilerin içinde bir miktar alüvyal sahil bataklığı da bulunmaktadır. Bu araziler, yüzey suları ve dalga etkisi ile göllerin ve denizlerin kıyılarında oluşmuştur. İstanbul un yaklaşık %4 ünü örten kahverengi orman toprakları, interzonal niteliktedir. Derinliği cm arasında değişen bu toprakların doğal bitki örtüsünü kışın yaprağını döken ağaçlar ve çalılar oluşturur. Tarla olarak kullanılan bu toprakların bir kesimi tahıl üretimi,diğer kesimi bağ ve bahçecilik yapılmaktadır. İlde interzonal özelliği taşıyan kalkersiz kahverengi topraklarda yer almaktadır. Bu topraklara daha çok Silivri ve Çatalca da rastlanır. Toprakların büyük bir kısmı tarla olarak kullanılırken bir kısmı da mera örtüsü altındadır. Tarla tarımına ayrılan kesimler de ise çoğunlukla buğday ve ayçiçeği yetiştirilir. İstanbul da az rastlanan topraklardan biri olan kırmızı-sarı podzolik topraklardır.(%1 den azdır)üst toprakta organik madde ile mineral madde iyice karışmış durumundadır. Alt toprak,yuvarlak köşeli olup,oksitlenme nedeniyle kırmızı-sarı bir renk almıştır.bu topraklara Terkos Gölünün kuzeybatısındaki kıyı şeridi ile Kemerburgaz yöresinde rastlanır. İstanbul da bu topraklar dışında regosol topraklarla tuzlu-alkali(çorak)topraklar da bulunmaktadır. Toprakların %91 i tarıma elverişlidir. Fakat bu değer dünya ortalaması altındadır.

19 İKLİM İstanbul un iklimi Karadeniz ile Akdeniz arasında bir geçiş iklimidir. Marmara Bölgesi nin en çok yağış alan şehirlerinden birisi İstanbul dur. En düşük sıcaklık 9 Şubat 1926 da -16.1dercedir,en yüksek hava sıcaklığı ise 12 Temmuz 2000 tarihinde 40,5 olarak ölçülmüştür. Ortalama nem oranı%75 tir.bütün aylar nemli geçtiği halde, aralık-ocak ayları nem miktarı ile en fazla nemli aylar olarak saptanmıştır. Tam anlamı ile deniz iklimine sahip olan İstanbul sürekli kuzeyde(yıldız),kuzeydoğudan (poyraz) ve güneybatıdan(lodos)rüzgârları etkisi altında kalmaktadır. İstanbul un yazları sıcak ve nemli, kışları soğuk yağışlı ve karlıdır. Nem yüzünden hava sıcak olduğundan daha sıcak, soğuk olduğundan daha soğuk hissedilir. Kış aylarında hava sıcaklığı 2 derece ile 9 derece arsında ve genelde yağmurlu veya karla karışık yağmur olarak görülür. Kar yağışları aralık ayından mart ayına kadar devam etmektedir. Ortalama karlı gün sayısı 8-9 gün, ortalama kar kalınlığı ise, cm dir. Aylar Ortalama en yüksek sıcaklık, C Ortalama sıcaklık, C Ortalama en düşük sıcaklık, C Ortalama yağış, mm İstanbul iklimi Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıl 8,7 9,1 11,2 16,5 21,4 26,0 28,4 28,5 25,0 19,1 15,3 11,1 18,4 5,8 5,9 7,6 12,1 16,7 21,0 23,4 23,6 20,2 16,0 11,9 8,2 14,3 2,9 2,8 3,9 7,7 12,0 16,0 18,5 18,7 15,5 12,0 8,5 5,3 10,3 98,4 80,2 69,9 45,8 36,1 34,0 38,8 47,8 61,4 96,9 110,7 123,9 843,9

20 BİTKİ ÖRTÜSÜ Marmara Havzası nın bir bölümünü oluşturan il alnında, genel olarak Akdeniz tipi bitki topluluğu egemendir. Orman ve fundalıklar geniş alan kaplamakta,mera ve çayır karakterlerinde arazilerde de buğdaygil ve baklagillerde,çeşitli yem bitkilerine rastlanmaktadır.bu tip bitkiler,marmara denizinin tüm çevresini,istanbul un her iki yakasını ve adaları kaplamakta,ayrıca ilin Karadeniz e komşu olan kesimlerine ince bir şerit halinde sokulmaktadır.maki örtüsü,istanbul Boğazı nın doğusunda deniz kıyısına paralel bir şekilde dağılım göstermektedir. Bitki tür ve çeşitliliği bakımından zengin olan İstanbul da meşe, şimşir,ladin,kayın,kestane,çam, gürgen,akçaağaç,çınar ve servi gibi 2500 kadar bitki çeşiti bulunmaktadır.bu bitkilerin bir kısmı endemiktir.istanbul da Anadolu yakasında orman altı örtüsü ve maki elemanları daha çok orman gülü,muşmula,kocayemiş,gıcır,böğürtlen,funda ve çalı türleri,yemişen,kızılcık, üvez,katırtırnağı,defne ve fındık gibi türlerden oluşmaktadır.bu bölgede bunlardan başka oluşan otsu bitkilerde vardır.bular;düğün çiçeği,papatya,üçgül,ısırgan otu,ve yaban çiçeğidir. İstanbul da makiden sonra geniş yayılış gösteren orman ağacı meşedir. Trakya kesimlerine yaklaştıkça meşeden sonra kayın görülmeye başlar.kayınlar Yalıköy-Çilingöz yöresinde yayılım göstermektedir.istanbul un kuzeyinde kayın,meşe,kızılağaç ve dişbudak ağaçları ile karışık olarak kestane ormanları bulunmaktadır. Yaklaşık 2500 civarında doğal bitki türüne sahip olan İstanbul, bu özelliği ile İngiltere gibi Avrupa ülkelerini tek başına geride bırakabilir durumdadır. Bu aynı zamanda Türkiye'de doğal olarak yetişen on binden fazla bitkinin, yaklaşık 1/4 ünü İstanbul da barınması demektir ve bu bitkilerden bazıları endemiktir, yani tüm dünya üzerinde sadece İstanbul da yaşamaktadır.

21 HAYVAN TÜRLERİ İstanbul yaban hayvanlar bakımından zengindir. Yalova yakınlarındaki dağlık ve ormanlık alanlarda bozayı görülmektedir.terkos Gölü nün kuzeybatı ucundan başlayıp Istıranca Dağları ve ormanları içinde alageyik yaşamaktadır.bu hayvanların sayısı bilinçsiz av sebebiyle git gede azalmaktadır.bu hayvanlardan başka il sınırları yabani domuz, kurt,tilki ile üveyk,bıldırcın,yaban ördeği,yaban kaz ve toy gibi kuş türleride bulunmaktadır.istanbul su bakımından da oldukça zengindir.marmara denizi ve Karadeniz de ; barbunya,çipura,palamut,çinekop,hamsi,uskumru,mercan,kırlangıç,tekir.mezgit,isparos,iskorpit,izmar it,mersin,kalkan,lüfer,karagöz,zargana gibi balıklarda avlanabilmektedir.ayrıca göllerde de tatlı su balılkları bulunmaktadır.

22 BEŞERİ COĞRAFYA

23 NÜFUS İstanbul da yapılan en eski nüfus sayımı 1927 yılında yapılan genel nüfus sayımı olup,1927 yılı nüfusu tür 1945yılında ,1960 yılında ,1975 yılında , 1990 yılında ,1997 sayımında ise olmuştur.1997 yılı sayımına göre yıllık nüfus artış hızı %3,5 olmuştur. Nüfusun %35 i Anadolu yakasında,%65 iavrupa yakasında yaşamaktadır km2 alana sahip olan ilimizde km2 ye kişi düşerken, Türkiye de km2 ye 81 kişi düşmektedir.nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının 22 katı üzerindedir.nüfusun %7.53 ü köylerde yaşamaktadır yılı nüfus sayımında yapılan tespite göre İstanbul nüfusunun sadece %37 si İstanbul doğumludur.üç kuşaktan İstanbullu olanlar ise %25 tir.bu durum İstanbul nüfusu nun,doğumdan ziyade göç yoluyla arttığını göstermektedir. Dünyanın önde gelen 16 kent sıralamasında İstanbul 9,1 milyonluk nüfusu ile 16.sırada yer almaktadır. En fazla nüfuslu kent 27,2 milyonluk nüfusu ile Tokyo dur.il kez 1945 yılı sayımında 1 milyon nüfusa ulaşan İstanbul un bu gelişim hızıyla 2015 yılında ortaya çıkacak olan 33 mega kent arasında yer alacağı öngörülmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) hazırlamış olduğu 2011 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre İstanbul'un (İstanbul büyükşehir belediyesi ve bağlı belediyelerin sınırları içindeki nüfus) toplam nüfusu kişidir. İstanbul'un 14'ü Anadolu yakasında, 25'i Avrupa yakasında olmak üzere toplam 39 ilçesi vardır. İstanbul'un 39 ilçesi nüfus sayısı bakımından 2011 yılı verilerine göre incelendiğinde en yüksek nüfusa sahip ilçesi Bağcılar ( ), en az nüfusa sahip ilçesi de Adalar( ) olmuştur.istanbul'da yaşayanların % 64,61'i ( ) Avrupa Yakası; % 35,38'i de ( ) Anadolu Yakasında ikamet eder.

24 Nüfus Piramidi : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'ne göre 2011 yılı itibariyle Ġstanbul Ġli nüfusunun yaģ gruplarına göre dağılımı; (2011) Erkek Kadın

25 Tarihsel nüfus Ġstanbul'un nüfusu tarih boyunca tahmini olarak ( sayımlarının, 1927 öncesi tahmini rakamlarıdır) Ģöyledir: Ġstanbul un GeçmiĢteki Nüfus Sayısı: Yıl Nüfus Yıllık artış oranı(%) , , , , , , ,56 Yıl Nüfus Yıllık artış oranı(%) , , , , , , , ,94 Yıl Nüfus Yıllık artış oranı(%) [73] -3, , , , , , , ,86

26 Yıl Nüfus Yıllık artış oranı(%) , , ,62 Yıl Nüfus Yıllık artış oranı(%) , , , , , , ,52

27 TÜRKĠYEDE OKUR-YAZARLIK: Mustafa Kemal Atatürk, 20 Eylül 1928'de Kayseri'de Cumhuriyet Halk Fırkası önünde, halka yeni Türk harflerini öğretirken Osmanlı Devleti'nin yıkılıp yerine Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kurulmasının ardından birçok alanda gerçekleştirilen inkılâptan birisi de Harf Devrimi'dir. Osmanlı İmparatorluğu dönemi boyunca Türk diline uyarlanmış Arap harfleri kullanılıyordu. Fakat öğrenilmesinin zorluğu ve Türkçe nin yapısına uymayan bir biçime sahip olması nedeniyle okuma yazma bilenlerin sayısı oldukça düşük, %9 idi. 1 Kasım 1928 tarihinde Atatürk ve arkadaşlarının çalışmaları sonucunda Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Latin kökenli Yeni Türk Alfabesi kabul edildi. Halk bir gece de okuma yazma bilmez hâle gelmişti fakat en geç altı ay içinde yeni alfabenin, eskisinin yerini tamamen alması hedefleniyordu. Yeni harflerin kabulü ile Türk ülkesinde %0'dan başlayan okuryazarlık oranı hızla artmış ve hâlâ artmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti'nde 2005 yılı itibarı ile okuryazarlık oranı %88.3'tür. [1] Ülke genellinde düzenlenen pek çok kampanya, belediye kurslarının açılması, kırsal kesimde kızların okula gönderme çalışmaları sayesinde bu oran her geçen yıl artmaktadır.

28 EĞİTİM Okur-yazar, okul ve öğrenci, öğretmen sayısı en çok bulunan ilimiz İstanbul dur. 216 anaokulu, 967 ilkokul, 75 özel ilkokul, 360 ortaokul, 72 özel ortaokul, 25 meslekî ve teknik ortaokul, 123 lise, 73 özel lise, 109 meslekî ve teknik lise, 6 özel meslekî ve teknik lise vardır (1992). Okuryazar oranı % 90 dır. Okulsuz, yolsuz, elektriksiz ve susuz köyü bulunmamaktadır. Türkiye deki üniversitelerden 6 sı İstanbul dadır. Bunlar; İstanbul üniversitesi, İstanbul Teknik üniversitesi, Boğaziçi üniversitesi, Marmara üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Mimar Sinan Üniversiteleridir. Bunlara bağlı çok sayıda akademi, enstitü ve yüksek okullar ile İstanbul okullar şehridir. Birçok askeri okulda İstanbul da bulunmaktadır. Bunlar; Kuleli Askerî Lisesi, Deniz Harp Okulu ve Lisesi, Hava Harp Okulu, Tuzla Piyade Okulu, Levazım ve Maliye Okulu ve diğer bazı askerî okullardır. Ayrıca Gülhane Askerî Tıp Akademisi de Haydarpaşa da eğitim vermektedir.

29 İSTANBUL UN EKONOMİK FALİYETLERİ İSTANBULDA TARIM, HAYVANCILIK, BALIKÇILIK: Diğer sektörlerdeki canlılık ve büyüme doğal olarak İstanbul da tarım sektörünü geri planda bırakmıştır. Ancak her ne kadar ekilen arazi nüfusa oranla az da olsa, verimlilik oldukça yüksektir. İl dahilinde tarım yapılan alanlarda her açıdan modern bir tarım yapılmaktadır. Yinede tarım sektörü İstanbul un toplam meyve ve sebze ihtiyacını karşılamaktan çok uzaktır. Tarım sektöründe ön plana çıkan alt gruplardan en önemlisi çiçek yetiştirmedir. Nüfus yoğunluğuna uğuna paralel olarak Türkiye de en çok çiçek tüketen il İstanbul dur. Bu ihtiyaç sonucu, Yalova ile Kanlı Kavak-Emirgan arasında modern ve büyük çiçek seraları vardır. Aynı şekilde, Türkiye de en çok et, süt ve süt ürünleri tüketen il İstanbul dur. Ancak İstanbul un hayvan varlığı, İstanbul halkının ihtiyacını karşılayamamaktadır. Balıkçılık bakımından ise, İstanbul Türkiye nin ve Marmara bölgesinin merkezidir. Marmara da 200 den fazla balık cinsi vardır. Fakat deniz kirliği bazı yerlerde balık cinsini çok azaltmıştır. İstanbul Boğazı çok önemli bir balık avlama sahasıdır. Karadeniz den Ege Denizi ne ve Ege Denizi nden Karadeniz e göç eden göçmen balıklara ile her mevsimde bulunan yerli balıklar bu sektörü canlı tutmaktadır. ORMANCILIK: İstanbul orman varlığı bakımından zengindir. Ormanlık, fundalık ve ağaçlık bölgelerin miktari arazinin %60 ını kapsar. Orman içi ve kenarlarında 160 bin metreküp tomruk, maden ve telgraf direği ile bir milyon ster sayısına yakın yakacak odun elde edilir. İstanbul yakacak ihtiyacını kendisi karşılamaktadır. MADENCİLİK: Yer altı madenleri açısından ise İstanbul zengin sayılmaz. Cam, seramik, tuğla ve çimento sanayide ham madde olarak kullanılan kil, kaolin, kuvarsit ve kalker üretilir. Ayrıca mermer, linyit, perlit ve manganez de çıkarılır. Bunlardan linyit daha çok Şile ve Yalova bölgesinden, kuvars kumu Çatalca ve Şile den, manganez Çatalca ve Silivri den, kil ve kaolin de Şile, Ağaçlı ve Arnavut köy den elde edilir. SANAYİ: İstanbul sanayi bakımından önemli bir şehirdir. Bu durum ülkemizde daha cumhuriyetin ilk yılarında kendini belli etmiģim. Ġlk kuruluģlar doğrudan doğruya kentin içinde (Haliç kenarı gibi) ya da hemen yanı baģında (Zeytinburnu-Bakırköy) kurulmuģtur. Daha sonra sanayi kuruluģları kent dıģına yerleģmeye baģladılar. Bugün'de bu kuruluģlar bir taraftan kentin batısında Marmara kıyılarından itibaren içeriye doğru geniģ bir yer alan

30 kurulmaktadır.(sefa köy-halkalı gibi ) diğer taraftan, kentin doğusundan itibaren, özelikle İz mit körfezi kuzey kıyıları boyunca gelişmeye başlayan sanayi, önceleri Kartal-Pendik-Tuzla hattında, daha sonra da giderek, kıyı boyunca tüm körfezin kuzeyine yayılmıştır. İzmit ve çevresinde oluşan sanayi ise, batıya doğru gelişerek İstanbul sanayi bölgesi ile birleşmiş, doğuda ise, yalnızca sapanca gölünün kuzey kıyıları dışında kesintiye uğramıştır. Böylece ülkenin belki dev en yoğun sanayi bölgesi, İzmit körfezi kuzey kıyısı boyunca, bir yandan İstanbul ile birleşirken, doğudan Köseköy-Uzun tarla yöresinde doğuya doğru giderek genişlemektedir. SANAYĠNĠN GELĠġMESĠNĠ ETKĠLEYEN FAKTÖRLER 1-Çeşitli ve bol hammadde varlığı 2-Gerekli enerji için ülkemizde zengin taş kömürü ve yakınında demir yatakları bulunması. Güçlü ve bol su kaynakları 3-Son yıllarda termik santrallerin doğal gaza dönüştürülme çalışmalarına önem verilmektedir. 4-Hidro-elektrik santrallerine gelince; akarsuların Suyun düşüş gücünden elektrik enerjisi sağlamak için son yıllarda büyük barajlar yapılmış ve bir kısmada yapılmaktadır. İstanbul da Türkiye de kurulmuş olan en büyük 100 sanayi kuruluşunun 42 si ve en büyük 500 kuruluşun 205 si de İstanbul da bulunmaktadır. Türkiye nin en büyük sanayi odası İstanbul dadır.(iso)aynı zamanda Türkiye nin en eski kuruluşlarından olan 1882 yılında kurulan İstanbul Ticaret Odası (İTO) nın üye sayısı e yakındır.

31 ULAŞIM İstanbul un günümüzdeki kadar yoğun nüfusa sahip olmadığı, İstanbul deyince sur içi bölgesinin anlaşıldığı zamanlarda kent içi ulaşım denizi aşmak gerekmediği müddetçe yaya olarak sağlanmıştı. Bizans ve sonrasında Osmanlı zamanında XVIII. yüzyıla kadar insanlar bir yerden bir yere gitmeleri gerektiğinde sur içi bölgesinde yayan olarak gitmiş, XVI. yüzyılın sonuna kadar ata bile binmemiş, Haliç in iki yakası, Adalar ve Boğaz ın iki yakası arasındaki ulaşımda ise kayıklar kullanılmıştı. Daha sonraları ise kayıklarla beraber vapurlar da yolcu taşımaya başlamıştır. Bugün de İstanbul deniz ulaşımının büyük bir kısmı vapurlarla sağlanmaktadır. Vapurlardan daha süratli olan deniz otobüsleri ise 1987 de faaliyete başlamıştır. Arabalar ise şehir ulaşımında çok sonraları kullanılmaya başlanmıştı. XVIII. yüzyıldan itibaren kentin genişleyip yeni yolların açılmasıyla beraber ulaşım ihtiyacı da artmıştı. At ve çeşit çeşit araba kullanımı yaygınlaşmıştı. XIX. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde ise İstanbul ulaşımında hem özel hem de kiralık arabaların sayısı artmıştı. Kara ulaşımında toplu taşımacılığın ilk örneği sayılabilecek atlı tramvay 1860 larda kente girmiş, XX. yüzyılın başlarında ise elektrikli tramvaya geçilmişti. Karaköy ile Beyoğlu nu birbirine bağlayan ve dünyadaki ilk metrolardan biri olan Tünel 1871 de yapılmıştı. Banliyö trenleri ise XIX. yüzyılın ikinci yarısında kent içi ulaşımında kullanılmaya başlanmıştı. Motorlu kara taşıtları İstanbul a II. Abdülhamit zamanında ( ) girmiş ve daha sonraki yıllarda ulaşımda büyük oranda çeşitli ebatlardaki otomobiller kullanılmıştır. KARAYOLU: Avrupa yı Anadolu ve Ortadoğu ya bağlayan milletlerarası E-5 karayolu Boğaziçi ve Fatih Köprüsünden geçer. Ġstanbul il sınırları içinde devlet yollarının uzunluğu 650 km, il yollarının uzunluğu 326 km dir. 73 köy bu yollar üzerindedir. Geri kalan köyler ise tali yollarla ana yollara bağlıdırlar. Türkiye de kayıtlı motorlu araçların dörtte biri Ġstanbul dadır. Her gün Topkapı ve Harem otogarlarından yaklaģık 3000 otobüs ile e yakın kiģi gidip gelmektedir. Dünyanın en büyük otogarı olan Ġstanbul Otogarı 29 Ekim 1993 tarihinde faaliyete geçecektir. BayrampaĢa nın Esenler Ferhat paģa mevkiinde m2 açık, m2 kapalı alanda kurulan Ġstanbul Otogarında her gün ortalama 4000 Ģehirlerarası otobüs ve buna bağlı olarak Ģehirlerarası ulaģım için kiģi giriģ çıkıģ yapacaktır. Metro bağlantısı da olan otogarda aynı zamanda alıģveriģ merkezleri de vardır. ġehir için trafiğini rahatlatmak için Ġstanbul un çeģitli semtleri arasında hızlı tramvay sefere konmuģtur. Sirkeci-Cevizli bağ ve Aksaray-Esenler arasında hızlı tramvay her gün binlerce kiģiyi taģımaktadır. Atatürk Havalimanı ile Aksaray arasındaki bağlantıyı sağlayacak kısmının yapımı devam etmektedir. Ayrıca Taksim-4 Levent arasında çalıģacak olan metronun tünel çalıģmaları devam etmektedir. Bundan baģka KabataĢ-GümüĢ suyu arasında çalıģan bir teleferik bulunmaktadır. KavĢak, meydan ve caddelerdeki üst geçitler, Ġstanbul un tarihi güzelliğini gölgelemektedir. Alt geçitler masraflı fakat her bakımdan faydalıdır. Estetiğe de daha uygundur. Ġstanbul trafiğini rahatlatmak için kat otoparklarının sayısı arttırılmaktadır. Avrupa nın en büyük kapalı otoparkı TepebaĢına yapılmıģtır. DEMĠRYOLU: Ġstanbul, demiryolu ağının mühim bir kavģak noktasıdır. Anadolu yakasında HaydarpaĢa ve Trakya yakasında Sirkeci istasyon ve garları bulunmaktadır. HaydarpaĢa- Sirkeci arasında feribot bağlantısı varsa da günlük kapasite vagon olmaktadır. Denizaltından geçirilecek tüp geçit ile Avrupa veasya kıtası birleģtirilerek demiryolunun kesintisiz devamı programlanmaktadır. HaydarpaĢa dan Anadolu ya Sirkeci den Trakya ya her gün tarifeli seferler yapılmaktadır. Ayrıca Avrupa nın çeģitli Ģehirlerine tren seferleri muhtelif günlerde Sirkeci garından yapılmaktadır. 577 km, uzunluğundaki HaydarpaĢa-

32 Ankara hattı Türkiye nin en yoğun demiryolu hattıdır. Elektrikli banliyö trenleri, Ģehir içi ulaģımında çok önemli bir yer iģgal etmekte ve Anadolu yakasında Adapazarı na kadar uzanmaktadır. 140 km lik HaydarpaĢa-Adapazarı ve 30 km lik Sirkeci-Halkalı banliyö hatlarında senede 100 milyona yakın yolcu taģınmaktadır. Türkiye nin en büyük tren istasyonu, Söğütlü çeģme de Anadolu Yakası Demiryolu- Karayolu Yolcu Transfer Kompleksi dir. DENĠZYOLU: Her tarafı denizlerle çevrili olan, Ege ve Marmara denizi ile Karadeniz i birbirine bağlayan Ġstanbul Boğazının etrafında yer alan Ġstanbul, binlerce senedir dünyanın sayılı liman Ģehri olmuģtur. Türkiye nin ithalatının büyük kısmı, ihracatının ise Ġzmir den sonra ikinci limanı Ġstanbul dur. Deniz yoluyla gelen ve giden yolcuların çoğu ise Ġstanbul limanından girer ve çıkar. Ġstanbul Boğazı çok iģlek bir geçit ve suyoludur. ġehir içi ulaģımında denizyollarının çok büyük hizmeti vardır. 4.5 milyon ton/sene kapasiteli HaydarpaĢa limanının ancak üçte bir kapasitesi kullanılmaktadır. Salıpazarı limanı ise 600 bin ton/sene kapasitelidir. Denizcilik Bankasının 66 yolcu gemisi ve 25 araba vapuru ile senede 150 milyon kiģi taģınmaktadır. Ġstinye de yat limanı bulunmaktadır. Kumkapı-Bakırköy arasında her gün gemi demirlemektedir. Karaköy-Yalova ve Ataköy-Bostancı arasında belediyeye ait deniz otobüsleri karģılıklı sefer yapmaktadır. HAVAYOLU: Türkiye nin en büyük ve en yoğun havaalanı Atatürk (YeĢilköy) Havaalanıdır. Atatürk Havaalanı yurtiçi hava ulaģımında baģlangıç ve bitim noktası olduğu gibi, milletlerarası hava ulaģımında da mühim bir transit merkezidir. YeĢilköy Havalimanı 7,5 milyon yolcu kapasitelidir. Yolcu kapasitesini arttırma çalıģmaları yapılmaktadır. Türk Havacılığının tohumu 1911 de YeĢilköy de atılmıģtır. Avrupa ile Uzak doğuyu birbirine bağlayan hava yolu üzerinde çok önemli bir yere sahip olan Ġstanbul Havalimanı, ulaģım bakımından Boğaziçi Köprüsünden sonra ikinci sırayı almaktadır. ĠSTANBUL BOĞAZI: Tarihi ve turistik bakımdan dünyanın en güzel köģesi olan Boğaziçi, deniz yolu ulaģımı bakımından da dünyanın sayılı ve en iģlek bir boğazıdır. Jeoloji uzmanlarına göre eskiden bir akarsu vadisi olan Boğaziçi, jeolojik bir hâdise ile sular altında kalarak, Marmara ile Karadeniz i birleģtiren bir suyolu olmuģtur. Üsküdar önlerinde bulunan Kızkulesi nden Anadolu Fenerine kadar orta çizgi (talvek hattı) boyunca uzunluğu 34 km dir. Sarayburnu ndan Rumeli Fenerine kadar uzunluğu 56 km dir. En dar yer Rumeli Hisarı- Anadolu Hisarı arası olup 698 m dir. En geniģ yeri ağız kısımları olup 3600 m dir. Boğazın tabanında, bâzı yerlerde geniģleyip bazı yerlerde daralan bir çukur vardır. Her yerde kıyıya paralel olmayan bu oluk, 50 m ve bazı yerlerde 100 m derinliktedir. Dar olan yerler en derindir. Arnavut köy-vaniköy arasında derinlik 106 m dir. Bebek ve Kandilli arası 120 m dir.

33 KÜLTÜR TRUZĠMĠ ĠSTANBULDA TRUZĠM ÇARġILAR Sahaflar Çarşısı Beyazıt Meydanı nda bulunan Sahaflar ÇarĢısı nda değiģik konularda her çeģit kitap satılmaktadır. Osmanlı Ġmparatorluğu nun erken dönemlerinde bu çarģıda, el yazması kitaplar satılmaktaydı. Ġbrahim Müteferrika nın matbaada basılan kitapları piyasaya sürmesiyle bu anlayıģ terkedilmiģtir. Günümüzde bu çarģının ortasında Ġbrahim Müteferrika nın bir büstü bulunmaktadır. Bakırcılar Çarşısı ġimdiki Ġstanbul Üniversitesi merkez binası bahçesinin doğu ve kuzey duvarları altında bir sıra dükkân halindedir. Burada el yapımı bakır iģleri, hediyelik eģya mağazaları bulunmaktadır. Mısır Çarşısı Eminönü nde, Yeni Cami nin arkasında bulunmaktadır yılında Osmanlı Sultanı IV. Mehmet in annesi Turhan Sultan tarafından yaptırılmıģtır. Kesme taģ ve tuğladan inģa edilen çarģıda bulunan yüze yakın dükkânda, çeģitli baharatlar, çiçekler ve evcil hayvanlar satılmaktadır. Yüzölçümü olarak Kapalı ÇarĢıdan daha küçük olmakla birlikte, özellikle yabancı turistlerin uğramadan geçemediği, ilgi odağı mekânlardan birisidir. Tıpkı Kapalı ÇarĢı da olduğu gibi, Mısır ÇarĢısı nın da iki ana kapısı Eminönü ile Sultanahmet arasında bağlantı kurmaktadır. Yan kapıları ise Yeni cami, Tahtakale, Mercan, YemiĢ Ġskelesi ve Süpürgeciler e çıkıģ vermektedir. Kapalı Çarşı ÇarĢı, Mahmut PaĢa YokuĢu ile Beyazıt Camii arasındaki alanda uzanmaktadır. Yapının ilk bölümleri, Fatih Sultan Mehmet döneminde 15. yüzyılda Vezir Mehmet PaĢa tarafından yapılmaya baģlanmıģtır. Daha sonraki dönemlerde çıkan yangınlar ve yer sarsıntıları ile tahrip olan çarģı, yapılan onarım ve eklentilerle yeniden kullanıma çevrilmiģtir. ÇarĢının üstü ve etrafı kapalı olduğundan Kapalı ÇarĢı olarak anılmaktadır. GeniĢ bir arazi üzerinde kurulu bulunan çarģıda,

34 3.000 e yakın dükkân ve 60 sokak bulunmaktadır. Osmanlı döneminde her sokak, orada yoğunlaģan zanaat gurubuna göre (kuyumcular, terlikçiler, aynacılar vb.) isimlendirilmiģtir. Günümüzde, çarģı içinde her meslek gurubuna ait dükkânlar bulunmaktadır. Feshane Feshane, II. Mahmut tarafından 1826 da Yeniçeri Ocağı nın ortadan kaldırılıp, yerine ikame edilen orduya giysi dikmek amacıyla kurulmuģtur. Bugün restorasyon çalıģmaları sonucu çok amaçlı bir tesis olarak hizmet vermektedir. KENT SURLARI: Günümüzde suriçi olarak adlandırılan ve tarihi Ġstanbul Yarımadası nı oluģturan kısmın etrafı tamamen surlarla çevriliydi. Ancak, tarih boyunca Ġstanbul un etrafına yaptırılan çeģitli surların büyük kısmı günümüze ulaģamamıģtır. Ġlk surlar, kentin kuruluģ tarihlerinde (M.Ö. 657) yaptırılmıģtır. Sirkeci yakınlarından baģlayarak Sarayburnu ve Marmara kıyılarını takip eden bu surlar, bugün Ayasofya nın bulunduğu tepelere kadar ilerliyordu. Büyük Constantinus döneminde ( ), Marmara kıyısından baģlayarak Haliç e kadar uzanan Ģehir, üçüncü kez surlarla çevrilmiģtir. Constantinus surlarından günümüze ulaģan tek kalıntı CerrahpaĢa da Ese (Ġsa) kapısıdır. II. Theodosius döneminde, 413 yılında yapımı tamamlanan surlar, Constantinus surlarının bitiminden baģlayarak, Kara Surları, Haliç Surları ve Marmara Surları Ģeklinde üç ayrı bölümden oluģmaktadır. Haliç Surları, Ayvansaray dan baģlayıp, bütün Haliç boyunca Sarayburnu na kadar uzanmaktaydı. YaklaĢık 5,5 km. uzunluğunda tek duvardan oluģan surlardan günümüze çok az iz kalmıģtır. Marmara Surları ise, Sarayburnu ve Yedikule arasındaki sahil Ģeridi boyunca uzanmaktadır. Kenti, denizden gelecek saldırılara karģı korumak için yapılmıģ olan surların uzunluğu 8,5 km. olup, çokgen ve dörtgen burçlarla güçlendirilmiģtir. Bizans ve Osmanlı dönemleri boyunca depremler, yangınlar ve kuģatmalar nedeniyle tahrip olan surlar günümüze değin pek çok onarım görmüģtür.

35 CAMĠLER: Arap Camii Küçük Ayasofya Camii (Sergios-Bakhos Kilisesi) Bodrum Camii (Myraleion Kilisesi) Kalenderhane Camii Fenari Ġsa Camii (Konstantin Lips Manastırı) Vefa Kilise Camii (Hagios Theodoros Kilisesi) Koca Mustafa PaĢa Camii (Haghios Andreas Kilisesi) Gül Camii Murat PaĢa Camii Molla AĢki Camii Hırkai ġerif Camii Zühtü PaĢa Camii Altunizade Camii Ortaköy Camii Nusratiye Camii Beylerbeyi Camii Ayazma Camii Zeynep Sultan Camii Bali PaĢa Camii Ġskender PaĢa Camii Rüstem PaĢa Camii Rum Mehmet PaĢa Camii Ağa Camii Yıldız (Hamidiye) Camii Kilise (Zeyrek) Camii Emirgân Camii Osman Ağa Camii Bebek Camii TeĢvikiye Camii Valide Sultan Camii Dolmabahçe Camii (Bezmi Alem Valide Sultan Camii) Takkeci Ġbrahim Ağa Camii Aziz Mahmut Hüdai Camii ġebsafa Hatun Camii Ġskele Camii Molla Çelebi Camii Ġvaz Efendi Camii

36 Piyale PaĢa Camii Sinan PaĢa Camii Zincirlikuyu Camii Azapkapı (Sokullu) Camii Firuz Ağa Camii Ahmet PaĢa Mescidi (Hagios Ioannes Prodromos Kilisesi) Sultanahmet Camii MEDRESELER: Rüstem Paşa Medresesi Cağaloğlu ndadır. Medrese mimarisinde özgün bir denemedir. Sinan, bu yapıyı 1550 de Rüstem PaĢa için yapmıģtır. DıĢ duvarlar sekiz köģelidir. Avlu çevresinde 22 oda ve bir dershane-mescit yerleģtirilmiģtir. Koca Sinan Paşa Medresesi Divanyolu ndadır te yaptırılmıģtır. Bağımsız medrese yapılarının anıtsal ve güzel örneklerindendir. Günümüzde Ġktisat Fakültesi dir. Medresenin yanında sebil ve türbe vardır. Kuyucu Murat Paşa Medresesi Vezneciler dedir arasında yapılmıģtır. Dar bir alana medrese, dershane-mescit, sebil, türbe, sübyan mektebi ve dükkânlar yerleģtirilmiģtir. Düzgün kesme taģtan bir yapıdır. Büyük ölçüde onarılmıģ, kubbesi çatıya dönüģtürülmüģtür. Abdülhalim (Ankaravi) Medresesi Belediye Sarayı yanındadır de yapılmıģ, ta onarılmıģtır. Dar bir avlu çevresinde, iki katta 13 oda ve bir dershaneden oluģan küçük bir yapıdır. Avluyu çevreleyen revaklar, manastır ve aynalı tonoz örtülüdür. Hasan Paşa Medresesi Beyazıt tadır te Mimar Çelebi Mustafa yapmıģtır. Barok üslupta yapıların ilk örneklerindendir. En önemli özelliği iki katlı oluģudur. Altta sebil ve dükkânlar vardır.

37 MÜZELER KÜLTÜR VE TRUZĠM BAKANLIĞINA BAĞLI MÜZELER: AYASOFYA MÜZESĠ TOPKAPI SARAYI MÜZESĠ AYA ĠRĠNĠ KĠLĠSESĠ MÜZESĠ KARĠYE MÜZESĠ BÜYÜK SARAY MOZAĠKLERĠ MÜZESĠ FETHĠYE MÜZESĠ ĠSTANBUL ARKEOLOJĠ MÜZELERĠ ANADOLUHĠSARI MÜZESĠ RUMELĠHĠSARI MÜZESĠ GALATA MEVLEVĠHANESĠ MÜZESĠ ADAM MĠCKĠEWĠC MÜZESĠ TÜRK VE ĠSLAM ESERLERĠ MÜZESĠ CĠHANNÜMA KÖġKÜ YILDIZ SARAYI MÜZESĠ ÖZEL MÜZELER: ĠSTANBUL MODERN SANAT MÜZESĠ ĠSTANBUL OYUNCAK MÜZESĠ RAHMĠ M. KOÇ SANAYĠ MÜZESĠ PERA MÜZESĠ SAKIP SABANCI MÜZESĠ GALATASARAY MÜZESĠ, HĠLMĠ NAKĠPOĞLU FOTOĞRAF MAKĠNELERĠ MÜZESĠ KAZIM KARABEKĠR PAġA MÜZESĠ URAL ATAMAN KLASĠK OTOMOBĠL MÜZESĠ BEġĠKTAġ JĠMNASTĠK KULÜBÜ MÜZESĠ JURASSIC LAND MAGIC ICE BUZ MÜZESĠ YKB VEDAT NEDĠM TÖR MÜZESĠ

38 İSTANBUL 2012 İSTATİSTİKLERİ:(TURİST SAYISI) İSTANBUL A GELEN YABANCI SAYILARI TÜRKİYE İSTANBUL 2011 e Göre Değişim Oranı (Aylık) Önceki Yıla Göre Değişim (Kümülâtif) OCAK ,4 19,4 ŞUBAT ? ,5 16, OCAK-ŞUBAT AYLARI İSTANBUL A GELEN YABANCI SAYILARI Atatürk Havalimanı Sabiha Gökçen Havalimanı H.paşa Limanı Karaköy Limanı Karaköy Transit Pendik Limanı Toplam Ocak Şubat