KENTSEL MEKÂN-KADIN İLİŞKİSİNDE GÜNDELİK HAKLAR VE TMMOB İZMİR İKK KADIN ÇALIŞMA GRUBUNUN KOLTUĞUMA OTURMA PROJESİ

Transkript

1 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım KENTSEL MEKÂN-KADIN İLİŞKİSİNDE GÜNDELİK HAKLAR VE TMMOB İZMİR İKK KADIN ÇALIŞMA GRUBUNUN KOLTUĞUMA OTURMA PROJESİ Emel Kay n TMMOB İzmir İKK Kad n Çal şma Grubu Üyesi emel.kayin@yahoo.com Giriş Kad n n sosyo-ekonomik, kültürel, politik vb. alanlardaki uzun soluklu ve çok yönlü var olma mücadelesinin uzun tarihi, kimi önemli kazan mlara tan kl k etmiş olsa da bu alandaki sorunlar varl ğ n derinleşerek sürdürmektedir. Psikolojik, ekonomik, bedensel şiddet, ayr mc l k, taciz, istihdam vb. konulara ilişkin gerçeklikler kaç n lmaz biçimde kad na yönelik gündemin önemli bir bölümünü kaplarken toplumsal cinsiyet rollerinin gündelik hayattaki basit gibi görünen kimi sorunlu yans malar genel dikkatin d ş nda kalmaktad r. Oysa kad n sorununa ilişkin olarak büyük ölçekli sosyo-ekonomik, politik, kültürel vb. olgular n bir d şa vurumu olan gündelik hayat n içinde saklanan manzaralar n deşifre edilmesi de büyük önem taş maktad r. Kad n n kentsel mekâna ilişkin olarak dolaşma hakk ndan çal şma hakk na, yönetimsel kademelerde görev alma hakk ndan mekân biçimlendirme hakk na, eğlenme hakk ndan söz söyleme hakk na uzanan bir dizi hakk n n her an ve çeşitli biçimlerde zedelenmekte olmas, günümüzde gündelik hayata ilişkin temel sorunlar aras nda yer almaktad r. Kentlerdeki yoğun ve s k ş k yaşant n n içerisinde herkes taraf ndan kullan lan kamusal mekân ise sözü edilen zedelenmelerin başl ca sahnelerinden birini teşkil etmektedir. TMMOB İzmir İKK Kad n Çal şma Grubu taraf ndan oluşturulan Koltuğuma Oturma projesine odaklanan bu bildiri, kad n n kentsel-kamusal mekândaki gündelik var oluşuna ilişkin küçükmüş gibi görünen ancak bütüncül bir biçimde bak ld ğ nda büyük olduğu anlaş lan çeşitli sorunlar koltuk metaforu üzerinden tart şmay ve sorunlar n giderilmesine yönelik öngörüler gerçekleştirmeyi amaçlamaktad r. Bildiri, kamusal alanda yer alan koltuk lara ilişkin toplumsal cinsiyet temelli paylaş m hallerinin ne şekilde gerçekleştiğini, otobüs, sokak, işyeri, yönetim binas, eğlenme alan gibi farkl kentsel mekânlar üzerinde tart şmay ve fiziksel ya da temsiliyet anlam nda tespit edilen eşitsizliklerin giderilmesi aç s ndan ihtiyaç duyulan toplumsal, öznel, yönetimsel, sivil sorumluluklar belirlemeyi deneyecektir. Nesneler Dünyas ndaki Bir Öğe Olarak Koltuk ve Anlamlar Koltuk denilen nesnenin ne olup olmad ğ n ana hatlar yla tan mlamak gerekirse, onu insan n yapt ğ bir nesne olarak aç klayabilmemiz mümkündür. Toplumbilimciler, arkeologlar, antropologlar, insan n ürettiği her şeyi insan yap m nesne olarak adland rmakta ve kültür teriminin insan yap m her şeyi kapsad ğ n ifade etmektedir. İnsan yap m bir nesne, genellikle tek bir amaç gözetilecek bir işleve göre üretilmekte, nesnelere yak şt r lan işlevler ise kültürel çevredeki uzlaş mlara bağlanmaktad r (Posner, 2001, s.37-38). Baudrillard, Nesneler Sistemi adl kitab nda her nesnenin özel, aile, kamu vb. düzeylerde dönüştürdüğü bir şeyler bulunduğunu, insanlar n nesnelerle ilişkiye geçiş süreçlerine bağl olarak ortaya ç kan bir insani ilişkiler ve davran şlar sistematiğinin mevcut olduğunu öne sürer. Bu kapsamda nesnelerin üretip konuştuğu bir dile benzeyen bir anlamlar sisteminden

2 816 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 söz edilmektedir (Baudrillard, 2011, s.9-11, 58). Böyle bak ld ğ nda koltuğun da oturma işlevini üstlenmenin ötesinde anlamlar içerdiğini, koltuğa dair anlam dizgesinin insani ya da toplumsal ilişkiler ve davran şlar, tan mlanm ş-tan mlanmam ş hiyerarşiler, toplumsal cinsiyet modelleri vb. karş l klar n n bulunduğunu öne sürmek mümkündür. Baudrillard, puftan kanapeye, tahta s radan rahat koltuğa kadar bütün modern oturak eşyalar n n ön plana ç kartmaya çal şt klar şeyin toplumsal ilişki kurmak ve karş l kl bir konuma sahip olmak olduğunu vurgulamakta, ana sorunun karş l kl oturma biçiminden çok modern toplumsal bireyin her yerde karş m za ç kan konumunu öne ç kartmak olduğunu söylemektedir. Bu kapsamda, eşyalar n ald klar form ve yerleştirilme biçimlerine bağl olarak varl k bulmuş eski yönelimlerin yaratt ğ ahlaki saplant ve maddi s k nt lara da dikkat çeker (Baudrillard, 2011, s ). Koltuğun öznel ve kamusal mekânlarda geçmişten bugüne dönüşen biçim ve anlamlar, önemli sorgulamalar n konusudur. Öznel bir mekân olan ev içinde modern bir eşya olarak varl k bulan ve süreç içinde geleneksel evdeki sedirin yerini alan koltuk, uzun zaman eski ahlaki saplant larla anlamland r lm şt r. Ev modernleşmiş olsa da modern koltuk evin hayat na kolayca kar şamam şt r. Apartman dairelerinin misafir odas denilen ve fazla oturulmayan bir mekân nda üzeri örtülerek korunan koltuk tak m n n başköşede duran parças, öncelikle en önemli erkek misafire ve evin reisi olarak görülen erkeğe tahsis edilmiş durumdad r. Evin mutfaktan getirilecek ikramdan sorumlu tutulan kad n gibi kendilerini ona yard m etmekle sorumlu tutan misafir kad nlar n da kap ya yak n koltuk ve sandalyelerde oturduklar görülür. Günümüze gelindiğinde ise misafir odas kavram çoğu evde ortadan kalkm ş, eşyalar yeni biçimlere ve yeni anlamlara bürünmüştür. Baudrillard, karş l kl olarak yerleştirilen ve birbirine değen, dokunan eşyalar n sadece mekânsal değil, ahlaki bir birliktelik de sergilediklerini, mobilyalar n sadece işlevsel değil, simgesel anlamlar da taş d ğ n, evin bu konumuyla aile içindeki kişisel ilişkilerle bütünleştiğini ifade ederken, seri üretim ve yersizlik dolay s yla üretilen eşyalar n getirdiği dinamizmin bir miktar özgürlük yaratt ğ n ve eski eşyalar n sahip olduğu yapmac k ahlaki temeli zorlad ğ n belirtir (Baudrillard, 2011, s ). Benzer bir gelişme kentsel/kamusal mekânlar için de varl k bulmakta, işyerlerinden resmi kurumlara, ulaş m araçlar ndan eğlenme-dinlenme mekânlar na değişen çeşit çeşit yerde var olan koltuklar, toplumsal hiyerarşiler, erkler, eşitsizlikler vb. konularla ilgili sorunlar yans tmay sürdürmektedir. Kentsel/Kamusal Mekânda Kad n Varl ğ, Gündelik Haklar ve Koltuk Metaforu İnsan yap m bir nesne olarak anlamlar ve simgeler içeren koltuğun var olma yerleri ve biçimlerini toplumsal cinsiyet ve kad n olgusu ile ilişkili bir sorgulaman n konusu yapmak, öncelikle kentsel/kamusal alandaki kad n varl ğ ile ilgili durumu incelenmesini ve buna yönelik gündelik haklar n alt n n çizilmesini gerektirmektedir. Kad n n kentsel/kamusal mekândaki varl ğ geçmişten bugüne say sal olarak artm şsa da, toplumsal hayattaki erkler ve olanaklar n paylaş m hâlâ eşitlikçi bir manzara göstermemektedir. Bu durumun en temel nedenlerinden biri de, toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tart şmal alg lard r. Cinsiyetin fiziksel olman n ötesinde toplumsal kabuller, alg lar, davran şlar, yönlendirmelerle ilgili bir konu olduğu kabul edilmekte olup, bu kabul çerçevesinde toplumsal cinsiyet kavram geliştirilmiştir. Buttler, toplumsal cinsiyeti eril ve dişil kavramlar n üretildiği bir mekanizma olarak tan mlarken, bu mekanizman n toplumsal cinsiyeti hormonal, kromozomal, ruhsal, performatif ara formlarla birlikte ürettiğini ifade etmektedir. Toplumsal cinsiyetin düzenlemeye tabii tutulmas ise, düzen taraf ndan özneleştirilmek anlam na

3 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım geldiğinden bir sorun olarak görülmektedir (Buttler, 2009, s.73-75). Kad n n tarih boyunca kendisine atanan roller çerçevesinde gündelik hayatta karş laşt ğ temel sorunlardan önemli bir bölümü, ev ile özdeşleşen iç mekândan d şar s olarak nitelenebilecek kamusal mekân a dahil olabilme çabas paralelinde gelişmiştir. Kamusal mekâna dahil olma talebi, asl nda her modern birey için gündelik hayata dair basit bir hak iken, bu talebin karş lanmas çoğu kere bilinçli ya da bilinçsiz davran şlarla zorlaşt r lmakta, kimi durumlarda da ortadan kald r lmaktad r. Kad n n kamusal mekâna dahil olma sürecine dair yaşad ğ güçlükler koltuk metaforu ile temsil edilebilecek erk dağ l mlar yla derinden ilişkilidir. Kad n n, sokaklar, bulvarlar, meydanlardan ulaş m araçlar na, işyerlerinden kurumsal binalara, yeme-içme, eğlenme mekânlar ndan gezinti alanlar na değişen mekânlarda yer alabilmesi için tarih boyunca önemli mücadeleler verilmesi gerekmiştir. Kad n n kentsel/kamusal mekânda daha yoğun biçimde yer ald ğ günümüzde bile, bu varoluşa ilişkin ciddi sorunlar yaşanmaktad r. Kayasü, toplumsal cinsiyet kimliği ile mekân ve yer oluşumunun iç içe geçtiğini, değişik yerelliklerin farkl l klar n n toplumsal cinsiyetin içeriğinin oluşmas nda aktif bir öğe olarak belirdiğini vurgulamaktad r. Başlang c n üretimin ev d ş na ç kmas yla birlikte yeniden şekillenen üretim ve toplumsal yeniden üretim süreçlerinin oluşturduğu kamusal alan ve özel alan ikilemi, çeşitli araşt rmalarda toplumsal cinsiyet-mekân ilişkilerinin en somut meselesi olarak gösterilmektedir (Kayasü, 2005, s.21-22). Çak r ise, mekân kullan m n n cinsiyet ve beden politikalar n n yan s ra yurttaşl k kavram ile ilişkili olduğuna işaret etmekte, çevre ile toplumsal cinsiyet ilişkisini sorunsallaşt ran feminist coğrafya alan n n önemine işaret etmektedir. Cinsiyetçi uygulama ve bu kapsamdaki örgütlenme de, en belirgin biçimde özel ve kamusal alanlardaki karş tl k ve hiyerarşide ortaya ç kmaktad r. Özel ve kamusal mekânlar n ayr şt r lmas, kad nlar n yaşam n n ev içiyle s n rlanmas, kamusal alanlara girişlerin denetim alt na al nmas, d ş alana ç kmakla ilişkili olarak giysilerden ulaş m araçlar na uzanan k s tlamalar konulmas, bu alan n geçmişten bugüne karş karş ya olduğu sorunlar aras nda say lmaktad r (Çak r, 2009, s , ). Sözü edilen olgular farkl coğrafyalarda kendi karakteristikleriyle varl k göstermekte olsa da, sorunun ana hatlar yla ayn olduğunu söylemek mümkündür. Eski Yunan uygarl ğ nda kamusal alan olan polis in erkeklere, ev olan oikos un kad n ve çocuklara atanmas, İslam ülkelerindeki haremlik-selaml k uygulamas, Osmanl lar da kad nlar n geceleri dolaşamayacağ, dondurmac, kaymakç vb. dükkânlara giremeyecekleri gibi uygulamalarla karş laşmalar, 18. yüzy lda Fransa da kad nlar n oy hakk ndan mahrum edilmeleri ve kulüplere al nmamalar yönündeki kararlar n yürürlükte olmas gibi haller, kad n tarihindeki irkiltici gelişmelerin çok k sa bir kesitini yans tmaktad r. Kad n n tüm haklar yla donat lm ş bir halde kentte özgürce dolaşabilmesinin, 18. yüzy l sonlar nda bile ne Avrupa da ne de bir başka yerde mümkün olabildiğini gözler önüne koyan ciddi bir literatür bulunmaktad r. (Çak r, 2009, s.135). Bu kapsamdaki çarp c araşt rmalardan biri de, 19. yüzy l sonlar nda Avrupa da kent mekân n n hâlâ erkek bak ş aç s ile kategorize edildiğini, ancak sayg değer olmayan kad n n kentin kamusal yüzüyle özdeşleştiğini tespit eden çal şmad r (Kayasü, 2005, s.23). Bu olgulara kad n n kentsel mekân inşa eden mimarl k ve mühendislik alanlar na oldukça geç kabul edildiği ve kabul edildikten sonra da çoğu kere ikinci planda tutulduğu gerçeğini eklemek de gereklidir. Günümüzde kad n n en az ndan dünyadaki belirli ülkelerde özgürce dolaşabilme hakk n elde ettiği görülse de, erkek egemen bak ş aç s yla ortaya konmuş mekânsal düzenlemeler, aş lamayan toplumsal bariyerler vb. olgular, bu özgürlüğün gereği gibi kullan lmas na çoğu kere mani olmaktad r. Kad n n, sokak, bulvar ve meydanlarda özgürce dolaşt ğ varsay lan günümüzde bile çeşitli k s tlamalarla karş laş lmakta; kad n çoğu kentte örneğin çarş ya eşi ya da yaşl bir kad nla ç kmak zorunda kalmaktad r. Geleneksel yaşam biçiminin egemen olduğu ve kad n n

4 818 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 konumunun daha çok ev olarak belirlendiği gecekondu bölgeleri, tarihsel çevreler vb. alanlarda, kad n n kamusal alandaki konumu, eve yak n bir pozisyonda belirlenmiş ve bu alan komşuluk ilişkilerinin çemberi ya da kap önü olarak s n rlanm şt r. Kap önündeki eşiklerde ya da kap önüne serilen bir örtünün üzerine oturarak sosyalleşen kad n manzaralar tipiktir. Bu gibi alanlarda erkeğin kamusal mekân kahvehane olarak belirginleşmekte, onun oturduğu sandalye de, temsili bir koltuğa karş l k gelmektedir. Otoyollar ve ulaş m araçlar, kentsel-kamusal mekânlardaki toplumsal cinsiyet rollerine yönelik sorunlar n en çarp c biçimde ortaya ç kt ğ yerler aras nda bulunmaktad r. Otomobil, binek hayvanlar n n kullan ld ğ uzak bir geçmişe temellenen kolektif bellekten gelen bir tutumla hâlâ erkeğe ait görülmekte, kad n sürücüler trafikte kimi zaman tacizle kimi zaman da gereksiz yard m talebiyle karş laşmaktad r. Genel alg ya göre sürücü koltuğu erkeğin olup onun yan ndaki koltuk ise kimi zaman koruyup kollama kimi zaman da cinsel obje çağr ş mlar içeren bir yaklaş mla kad na ait k l nmaktad r. Baudrillard, otomobilin insan n tapt ğ bir nesne olarak bütün nesnelerden daha özel bir yere sahip olduğunu, insana başka hiçbir nesnenin veremediği bir üstünlük duygusu verdiğini öne sürerken bu arac n reklamlar nda kad n imgesinin kullan lmas n n ard nda yatan psiko-seksüel olgulara işaret eder (Baudrillard, 2011, s ). Otomobil daha çok erkeklere ait bir araç olarak alg land ğ halde, imgenin kad n üzerinden kurgulanmas ndaki çelişki çarp c d r. Çal şma yaşam na kat lan kad nlar n kentsel mekânda yaşad klar güçlüklerin davran şsal yaklaş mlarla incelenmesi sonucunda, düşük gelirli işlerde çal şan kad nlar n özel otomobil sahipliliğinin oranlar n n az olduğu ve toplu taş m araçlar n kullanman n güçlükleri tespit edilmiştir (Kayasü, 2005, s.22-23). Bu güçlük kad n n çal şma koşullar n etkilemekle kalmamakta, kent merkezinde yoğunlaşan sosyo-kültürel aktivitelere dahil olabilmesi konusunda da bariyer yaratmaktad r. Erkeğin toplu taş m araçlar ndaki koltuk kullanma eğilimini incelemek de irkilticidir. Çocuktan yaşl ya kadar her yaştan erkek aktör, otobüs, minibüs, tren, vapur vb. toplu taş m araçlar ndaki ikili koltuklara yay larak oturmakta, iki erkek figür yan yana düştüklerinde birbirlerine çarpmalar söz konusu olduğu için ortalama bir düzen kurabildikleri halde, yan koltukta bir kad n olmas durumunda onun koltuğunun üçte birini kaplamakta bir sak nca görmemektedirler. Kad nlar taraf ndan bu konuda yap lan ikazlar ise genelde şiddet içeren bir dille karş land ğ ndan, toplu taş m araçlar kendi koltuğunun bir bölümünü erkek varl ğ na terk etmek zorunda kalm ş kad n manzaralar yla doludur. Erkeğin kamusal alandaki koltuklara yay larak, koltuğu sahiplenerek, hatta yandaki koltuklara taşarak gerçekleştirdiği geleneksel oturma biçiminin erkek egemen bir dünyan n kolektif belleğinin en temel yans malar ndan biri olduğunu söylemek kolayca mümkündür. Bu rahats zl k verici koşullar karş s nda kentin özellikle törel yap lar n sürdüğü bölgelerinde yaşayan kad nlara d şar ç kma yönünde erkek merkezli k s tlamalar getirilebildiği gibi kad nlara özel otobüs tahsisi talebi gibi sorunlu istekler de ortaya ç kmaktad r. Böyle tart şmal öngörüler yaratmak yerine, herkesin kendi koltuğunda oturduğu ve başkas n n koltuğuna yay lmad ğ bir yolculuk ilkesinin benimsenmesinin hayat eşitlikçi ve ötekilerinin var olma hakk n dikkate alan bir tutumda yaşaman n birinci ad m n oluşturacağ konusundaki kamusal fark ndal ğ tesis etmek, kuşkusuz kentsel hayat aç s ndan çok daha anlaml olacakt r. Kad n n işyerleri, yönetim binalar, lokantalar, meyhaneler, parklardaki durumu da, en az diğer mekânlar kadar sorunludur. İşyerleri, çoğu kere hem kad n hem de erkek varl ğ na karş l k gelen bir yaklaş mla dekore edilmiş olsa da, bu yerlerdeki yönetici koltuklar n n çoğu erkeklere tahsis edilmiş durumdad r. Yönetim binalar merkeziyetçi ve erkeksi bir erkin varl ğ yla kad nlar için hâlâ d şlay c, parklar, meyhaneler, onlar için hâlâ tekinsiz, gece kad nlar için hâlâ karanl k ve korkuludur. Sanat n sahnesi erkek egemen bir düzen taraf ndan

5 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım inşa edilmekte, bu sahnedeki koltuklara oturabilen az say daki kad n, kurallar n erkeklerin koyduğu bir oyunu oynarken güçlükle elde ettikleri koltuklar n koruyabilmek çoğu kere hemcinslerine vurmaktad r. Benzer bir durum politik ve medyatik platformlar için de geçerlidir. Genel bir değerlendirme yap ld ğ nda, kentsel/kamusal alanlardaki maddi ya da temsili koltuklar n çoğunun erkeklere tahsis edildiğini, birlikte oturmalar gerektiğinde ise kad n n köşeye itilmeye çal ş ld ğ n tespit etmek mümkündür. Kad n kimi zaman bu itilme halini kabullenerek köşeye çekilmekte, kimi zaman ise tepki göstererek mücadele etmektedir. Birinci durumda kad n n kamusal mekândan d şlanmas, ikinci durumda ise erkek egemen bir dünyan n şiddetiyle karş karş ya gelmesi söz konusudur. İzmir İKK Kad n Çal şma Grubu nun Koltuğuma Oturma Projesi TMMOB İzmir İKK Kad n Çal şma Grubu taraf ndan oluşturulan Koltuğuma Oturma projesi, kad n n kentsel-kamusal mekândaki gündelik var oluşuna ilişkin haklar ve sorunlar koltuk metaforu üzerinden uzun süreli bir tart şma açmay amaçlamaktad r. Sözü edilen tart şman n geniş bir kat l mla gerçekleştirilmesi ve meselenin otobüs, sokak, işyeri, yönetim binas, eğlenme alan gibi kamusal/kentsel mekânlardaki gündelik davran şlardan toplumsal, öznel, yönetimsel, sivil sorumluluklara uzanan bir çerçevede ele al nmas hedeflenmektedir. Bu kapsamda belirlenen sorulardan baz lar şunlard r: paylaş m halleri ne şekilde varl k buluyor? paylaş m hallerinin içerdiği anlamlar nelerdir? paylaş m hallerinin kad n n gündelik hayat ndaki yans malar ne şekilde gerçekleşmektedir? - Kentsel/kamusal mekânlarda yer alan koltuk lara ilişkin toplumsal cinsiyet temelli paylaş m halleri kad n haklar çerçevesinde değerlendirildiğinde hangi sonuçlarla karş laş lmaktad r? paylaş m hallerine yönelik eşitsizliklerin giderilmesi için üstlenilmesi gereken bireysel, toplumsal, kurumsal sorumluluklar hangileridir? TMMOB İzmir İKK Kad n Çal şma Grubu taraf ndan oluşturulan Koltuğuma Oturma projesi, yukar daki sorular n cevaplar n, kad n örgütleri, akademisyenler, yerel yönetimler ve farkl kad n profilleriyle birlikte gerçekleştirmeyi amaçlad ğ söyleşi, panel, çal ştay, tiyatro, film gösterimi, dinleti vb. etkinlikler kapsam nda gerçekleştireceği çal şma süreçlerinde araşt racakt r. Bu sürecin hem ilgili kurum ve kuruluşlar n hem de kentlilerin kad n sorunsal na ilişkin fark ndal k ve sorumluluklar n güncelleyebilecekleri bir süreç olarak geliştirilmesi hedeflenmektedir.

6 820 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 Sonuç ve Değerlendirmeler TMMOB İzmir İKK Kad n Çal şma Grubu taraf ndan oluşturulan Koltuğuma Oturma Projesi, kad n n kentsel mekandaki var oluşuna ve gündelik hayat ile ilgili haklar na yönelik bir fark ndal k geliştirmeyi amaçlarken, bu konuda yaşanan sorunlar n çözümlenmesi konusunda bir metafor oluşturmay da istemektedir. Kentsel mekândaki maddi ve temsili koltuk lar n erkek egemen paradigma paralelinde kullan lmakta oluşuna ve bu durumun yaratt ğ sorunlara yönelik bilincin oluşturulmas konusunda tüm odaklar n sorumluluk almas ve gündelik davran şlardan daha karmaş k örüntülere kadar çeşitlenen eşitsizliklerin giderilmesine yönelik çal şmalar başlat lmas gerekmektedir. Bu nedenle yukar daki metin, yaln zca TMMOB İzmir İKK Kad n Çal şma Grubu ad na sunulan bir bildiri olarak değil, başta yerel yönetimler olmak üzere kent ve kad n sorunuyla ilgilenebilecek tüm kurumsal, toplumsal, bireysel yap lara yönelik bir çağr olarak değerlendirilmelidir. Kaynaklar Baudrillard, J. Nesneler Sistemi, Çev.O.Adan r, A. Karamollaoğlu, Boğaziçi Üniversitesi Yay nevi, İstanbul, Buttler, J. Toplumsal Cinsiyet Düzenlemeleri, Çev.B.Kovulmaz, Cogito, 2009/58, s Çak r, S., Mekân n Kad nlar Aç s ndan Kurgulan ş na Kuramsal ve tarihsel Süreç İçinde Bakmak, Kad n ve Mekân, Turkuvaz Yay nevi, İstanbul, 2009, s Kayasü, S. Kad nlar n Kentleri, Kentlerin Kad nlar, Cumhuriyet Döneminde Kad n ve Mimarl k, Ed.N.Türkün Dostoğlu, TMMOB Mimarlar Odas, Ankara, 2005, s Posner, R., Kültür Nedir? Antropolojideki Temel Kavramlar n Göstergebilim Aç s ndan Yorumu, Çev.F.Erkman Akersan, Göstergebilim Tart şmalar, Ed.E.Onat, S.Özgencil Y ld r m, Mult lingual Yay nevi, İstanbul, 2001, s